Gdyby£ planowa│ odwiedzenie
kt≤rej£ ze szkockich destylarni,
te organizacje pomog╣ Ci
zaplanowaµ wyjazd:

Schroniska turystyczne

Scottish Youth
Hostel Association

Independent Backpackers
Hostels

szkockie linie autobusowe

brytyjskie linie autobusowe

Scottish Tourist Board


zorganizowane wycieczki
po Szkocji

Glenmorangie Distillery (Glenmorangie plc) Tain, Ross-shire IV19 1PZ tel. 01862 892477

po£r≤d co najmniej sze£ciu wersji whisky s│odowej nosz╣cej miano Glenmorangie, najczΩ£ciej kupowan╣ jest 10 letnia Glenmorangie Single Highland Malt. Oferowana na rynku gama Glenmorangie jest rzeczywi£cie niezwykle szeroka - od wspomnianej 10 letniej single malt, poprzez wersje 15 i 18 letnie do trzech r≤┐nych wersji smakowych. Te trzy ostatnie to whisky le┐akowana w ostatniej fazie dojrzewania w beczkach po sherry, porto lub maderze. Wiek nie jest podany.

Najbardziej popularna, Glenmorangie w wersji 10 letniej, to trunek niezwykle wywa┐ony, o subtelnie przydymionym kwiatowym zapachu i £wie┐ym, aromatycznym smaku, w kt≤rym wyczuwa siΩ elementy wanilii i cytrus≤w.

Glenmorangie niezwykle du┐y nacisk k│adzie siΩ na rodzaj beczek, w kt≤rych dojrzewa destylat. S╣ to przede wszystkim - co najmniej w pierwszej fazie le┐akowania - beczki po ameryka±skim bourbonie, specjalnie sprowadzane do destylarni. W przypadku czΩ£ci destylatu stosuje siΩ le┐akowanie dwufazowe - okres podstawowy w standardowych beczkach po bourbonie, po kt≤rym nastΩpuje jeszcze kilka lat w beczkach po sherry, maderze lub porto. Rezultatem s╣ single malts oznaczone jako Port Wood Finish, Sherry Wood Finish oraz Madeira Port Finish. W zale┐no£ci od wybranego rodzaju beczek, otrzymujemy nowe kompozycje smakowe bΩd╣ce wynikiem zetkniΩcia destylatu z dΩbowym drewnem nas╣czonym poszczeg≤lnymi trunkami, a wiΩc Sherry Wood Finish bΩdzie pe│na, wrΩcz kremowa z akcentami sherry a nawet orzech≤w. W smaku Madeira Wood Finish znajdziemy mniej s│odyczy, jest ona bardziej wytrawna na finiszu, z efektem pikantno£ci na jΩzyku w pierwszej fazie smakowania. Port Wood Finish to whisky o aromacie gorzkiej czekolady z nutami miΩtowymi. W smaku charakteryzuje siΩ │agodno£ci╣ i r≤wnowag╣ pomiΩdzy elementami s│odyczy i wytrawno£ci.

Historia Glenmorangie

osiad│o£µ Morangie za│o┐ona zosta│a w roku 1468 jako nale┐╣ca do ko£cio│a St. Duthac's Church w Tain. Nie mia│a ona w≤wczas najprawdopodobniej nic wsp≤lnego z produkcj╣ whisky. Nawet je┐eli tak by│o, nic o tym nie wiemy. Na pierwsz╣ wzmiankΩ o whisky - jak wiadomo z Historii whisky - trzeba by│o czekaµ do roku 1494. Nieca│e sto lat po za│o┐eniu posiadlo£ci Morangie, w roku 1567, opatem w St. Duthac's Church zostaje Thomas Ross i przejmuje na w│asno£µ ziemie w Morangie. Morangie pozostanie w rΩkach rodziny Ross do oko│o 1818 roku. Pierwsza wzmianka o destylacji whisky w okolicach Tain pochodzi z roku 1640, a wiΩc te┐ do£µ wcze£nie.

Kroniki podaj╣, ┐e zapotrzebowanie na aquavitae w okolicach Tain by│o tak du┐e ju┐ w XVII wieku, ┐e lokalni wytw≤rcy nie mogli mu sprostaµ. A wszystko to pomimo drako±skich podatk≤w zaaplikowanych szkockim g≤ralom pod rz╣dami Cromwella w roku 1644. Ciekawostk╣ niech bΩdzie zapis z 1698 roku, gdzie rozliczenie koszt≤w organizacji pogrzebu mieszka±ca Tain, niejakiego Thomasa Simsona, obejmuje zakup czterech galon≤w piwa i p≤│ galona whisky (jeden galon to 4,5 litra). Nie zapisk≤w dotycz╣cych nielegalnej produkcji uisge beatha, a ta przecie┐ stanowi│a zdecydowan╣ wiΩkszo£µ. Wiele os≤b prowadzi│o destylacjΩ na niewielk╣ skalΩ, tylko na w│asne potrzeby.

ak te┐ musia│o byµ z rodzin╣ Ross≤w, w│a£cicieli Morangie. George Ross, prawnuk opata Thomasa, do swojego testamentu do│╣czy│ listΩ posiadanych przez siebie d≤br. Na li£cie tej znajdowa│ siΩ, ni mniej ni wiΩcej, tylko... alembik do produkcji aquavitae z wyposa┐eniem. Testament ≤w spisany zosta│ w roku 1703. Inne ƒr≤d│o, list z roku 1754 zawiera zapis dotycz╣cy wysy│ki m.in. alembiku typu pot still wykonanego przez rzemie£lnika z Inverness, Johna Granta, statkiem do Alexandra Rossa zamieszka│ego w Pitcalnie. Wszystko to na d│ugo przed zalegalizowaniem produkcji szkockiej whisky w roku 1823. Oficjalnie zarejestrowane by│y w owym czasie tylko trzy destylarnie w okolicach Tain. Nie by│o w£r≤d nich wytw≤rni z Morangie.

Na pocz╣tku XIX wieku, posiad│o£µ Morangie przesz│a w rΩce Davida Rossa, handlowca osiad│ego na sta│e w Kalkucie, kt≤ry zainteresowany by│ jedynie ci╣gniΩciem zysk≤w z posiadanych ziem. Wtedy to Morangie zostaje podzielona i wydzier┐awiona. Na terenie posiad│o£ci dzia│a ju┐ wtedy browar zaopatrywany w wodΩ ze strumienia Morangie Burn. Oko│o 1840 roku jednym z dzier┐awc≤w Morangie Farm zostaje niejaki William Matheson, jeden ze wsp≤│w│a£cicieli destylarni Balblair w Edderton. Natychmiast ubiega siΩ o licencjΩ na destylacjΩ whisky w Morangie i otrzymuje go w roku 1843. Rok ten traktowany jest jako rok za│o┐enia destylarni Glenmorangie, ale produkcja whisky rozpoczyna siΩ dopiero w listopadzie 1849r.

atheson zaadaptowa│ budynki starego browaru, kt≤re stanowi│y trzon destylarni a┐ do ko±ca XIX wieku, kiedy to zosta│y zast╣pione przez nowe budynki, w du┐ej czΩ£ci s│u┐╣ce do produkcji whisky do dnia dzisiejszego. Opis budynk≤w starego browaru znajdujemy w relacji z pobytu niejakiego Aldreda Barnarda na farmie Morangie oko│o roku 1880. Wed│ug jego relacji budynki te powsta│y w roku 1738 i ci╣gle by│y w u┐yciu w czasie jego wizyty (prawie 150 lat p≤ƒniej!), mimo swego stanu zdecydowanie kwalifkuj╣cego je jako ruinΩ. Z relacji Barnarda wynika, ┐e mimo wykorzystania w Morangie przestarza│ych alembik≤w, destylarnia produkowa│a oko│o 20 tysiΩcy galon≤w (ponad 90 tysiΩcy litr≤w) whisky rocznie.

roblemem Mathesona (przecie┐ nie tylko jego!) by│ chroniczny brak got≤wki na inwestycje w destylarni. Dopiero gdy jego najstarsza c≤rka po£lubi│a Duncana Camerona, miejscowego agenta Commercial Bank, znalaz│y siΩ pieni╣dze na modernizacjΩ wytw≤rni whisky, kt≤ra ju┐ zd╣┐y│a zas│u┐yµ sobie na wysok╣ reputacjΩ w okolicy. W ten spos≤b, w roku 1887 za│o┐ona zosta│a sp≤│ka pod nazw╣ The Glenmorangie Distillery Company, kt≤rej jednym z udzia│owc≤w by│ ziΩµ Mathesona, Cameron. Wkr≤tce rozpoczΩ│y siΩ prace remontowe i za nied│ugo Glenmorangie zyska│a zupe│nie nowe oblicze. W tym samym czasie zatrudnienie w Glenmorangie ustali│o siΩ na poziomie 12-16 os≤b, w tym 7 pracownik≤w, kt≤rzy zatrudnieni byli r≤wnie┐ w lecie, podczas tzw. silent season, kiedy destylarnia nie wytwarza whisky. Stali pracownicy Glenmorangie, opr≤cz wyp│aty otrzymywali r≤wnie┐ wiele dodatkowych £wiadcze±, jak na przyk│ad darmowe mieszkanie z niewielkim ogr≤dkiem na terenie zak│adu, zaopatrzenie w ziemniaki z p≤l nale┐╣cych do destylarni, wΩgiel oraz darmow╣ energiΩ po uruchomieniu w│asnego generatora pr╣du.

Jednym z takich pracownik≤w by│ kolejny potomek rodu Ross, George, kt≤ry zatrudniony zosta│ w dawnej posiad│o£ci swoich przodk≤w pocz╣tkowo jako ch│opiec do wszystkiego, a g│≤wnie do karmienia £wi± na farmie w Glenmorangie. Zatrudniony zosta│ w wieku trzynastu lat, w roku 1886 - a wiΩc na rok przed rejestracj╣ firmy w nowej formie. W wieku 22 lat, George zd╣┐y│ ju┐ awansowaµ do rangi jednego z dw≤ch stillmen - pracownik≤w obs│uguj╣cych alembiki. George Ross mieszka│ na terenie destylarnie, tu┐ obok magazyn≤w celnych, do £mierci w roku 1958. Jego ┐ona dorabia│a przyjmuj╣c go£ci odwiedzaj╣cych destylarniΩ, w tym pracownik≤w reperuj╣cych alembiki i innych rzemie£lnik≤w zatrudnionych tymczasowo w Glenmorangie.

czasie I wojny £wiatowej, podobnie jak w przypadku innych destylarni, Glenmorangie musia│a przerwaµ produkcjΩ ze wzglΩdu na brak surowca a tak┐e ze wzglΩdu na ofickalny zakaz sprzeda┐y napoj≤w alkoholowych. By│a r≤wnie┐ inna, bardziej prozaiczna przyczyna - pod koniec 1915 roku ponad 75% mΩ┐czyzn z okolicy w wieku 15-35 lat by│o w wojsku. Zabrak│o r╣k do produkcji whisky. Ponadto, budynki destylarni zosta│y przerobione na baraki dla stacjonuj╣cych w okolicy m│odych rekrut≤w, kt≤rzy byli tu szkoleni przed wyjazdem na front.

Sytuacja w Glenmorangie zaczΩ│a wracaµ do normy na pocz╣tku roku 1917. Ju┐ w styczniu uda│o siΩ zwerbowaµ do pracy 10 mΩ┐czyzn. Nie trwa│o to jednak d│ugo, kilku z nich - w tym Gordon Smart, jeden ze wsp≤│w│a£cicieli - zosta│o ponownie wcielonych do wojska i produkcjΩ przerwano na kolejne dwa lata. W tym czasie jednak dzia│a│ magazyn celny, w kt≤rym przechowywano zapasy destylatu z lat przed wojn╣ i zapasy te dostarczane by│y do sta│ych klient≤w. W roku 1920 w Glenmorangie znowu pracowa│o 16 pracownik≤w. Tak jest zreszt╣ do dzi£ - na etykietkach maltu z Tain znajdziemy dumny napis "Handcrafted by the Sixteen Men of Tain" (rΩczna robota szesnastu facet≤w z Tain).

lenmorangie uda│o siΩ w miarΩ │agodnie przetrwaµ potΩ┐ne uderzenie, jakie przysz│o zza Atlantyku, w postaci og│oszonej tam prohibicji. ZwiΩkszy│o siΩ zapotrzebowanie na whisky w Wielkiej Brytanii, zaczΩto rozgl╣daµ siΩ za innymi rynkami. Przej£ciowe problemy zwi╣zane z wyczerpaniem lokalnych zasob≤w torfu rozwi╣zano przez import tego surowca z Orkad≤w. Przez jaki£ czas w po│owie lat dwudziestych pr≤bowano odej£µ od og│aszania tradycyjnego przestoju letniego i produkowaµ bez przerwy. To okaza│o siΩ zbyt trudne do wykonania i wkr≤tce Glenmorangie znowu zasypia│a na lato by budziµ siΩ zaraz po ┐niwach do nowej produkcji.

Druga wojna £wiatowa to kolejna przerwa w produkcji. I znowu sytuacja by│ podobna jak w przypadku pierwszej wojny - czΩ£µ pracownik≤w zwyczajnie posz│a do wojska, dostawy jΩczmienia zosta│y ograniczone. Glenmorangie nie pracowa│a od 1941 do 1944 roku. I znowu budynki destylarni przerobiono na tymczasowe baraki dla wojska, znowu dzia│y tylko magazyny celne. Dopiero w roku 1948 uda│o siΩ osi╣gn╣µ przedwojenny poziom produkcji w Glenmorangie. Wielu pracownik≤w wr≤ci│o do pracy.

Dzie± dzisiejszy w Glenmorangie

chwili obecnej destylarnia Glenmorangie, jak zawsze w swej historii, zaopatruje siΩ w wodΩ ze ƒr≤de│ strumienia Tarlogie. Rossowie uzyskali do niego prawa ju┐ 1843 roku i - mio r≤┐nych zakus≤w na wykorzystanie go na potrzeby publiczne - woda w Tarlogie prawnie nale┐y ci╣gle do Glenmorangie plc. Woda ta, zanim trafi do kadzi fermentacyjnych, przep│ywa przez obszary wapienne i piaskowe, co czyni j╣ niezwykle tward╣ i bogat╣ w minera│y.

Jak wiΩkszo£µ innych destylarni whisky s│odowej, Glenmorangie jest niewielkim zak│adem. Bezpo£rednio przy produkcji whisky zatrudnionych jest 16 os≤b. W dalszym ci╣gu whisky produkowana jest tutaj w oparciu o tradycyjny re┐im produkcyjny. Do produkcji whisky wykorzystywany jest w wiΩkszo£ci jΩczmie± produkowany lokalnie w Ross-shire. Charakterystyczne s╣ alembiki wykorzystywane do destylacji najs│ynniejszej whisky w okrΩgu - s╣ to alembiki o bardzo charaktersytycznym kszta│cie, jaki nadaj╣ im niespotykanie d│ugie szyjki - najd│u┐sze w Szkocji. "Faceci z Tain" twierdz╣, ┐e dziΩki temu tylko najl┐ejsze i najczystsze opary dostaj╣ siΩ na ich szczyt, gdzie ulegaj╣ kondensacji.

ak ju┐ wspomnia│em na wstΩpie, w Glenmorangie po│o┐ony du┐y nacisk na rodzaj beczek, w kt≤rych dojrzewa destylat. W przypadku niemal ca│ej produkcji s╣ to przede wszystkim beczki po bourbonie (kt≤ry, jak wiadomo, musi le┐akowaµ w beczkach ze £wie┐ego drewna dΩbowego). Stosunkowo niedawno, bo kilka lat temu, specjali£ci od marketingu w Glenmorangie stwierdzili, ┐e stosunkowo prostym i efektownym zabiegiem pozwalaj╣cym na zwiΩkszenie sprzeda┐y whisky bΩdzie wyselekcjonowanie czΩ£ci odle┐akowanego ju┐ destylatu i przechowanie go przez pewien czas (oko│o roku) w kilku innych rodzajach beczek. W ten spos≤b wkr≤tce na rynku pojawi│a siΩ ca│a gama Glenmorangie wood finish - whisky, kt≤ra przez ostatni okres dojrzewania le┐akowa│a w beczkach po sherry, maderze lub porto, przez co uzyska│a nowe, ciekawe odcienie smakowe. Osobi£cie polecam degustacjΩ por≤wnawcz╣ - pr≤bowanie jednocze£nie kilku rodzaj≤w "wyko±czeniowych" po to, by w pe│ni doceniµ subtelne r≤┐nice w smaku i aromacie poszczeg≤lnych rodzaj≤w Glenmorangie.