Emulacja: legalna czy nie
Dzi╢ zamierzam kontynuowaµ temat legalno╢ci emulator≤w (mimo i┐ ustalili╢my, ┐e s▒ legalne). Przyjrzymy siΩ temu od strony prawnej i z oczu wielkich firm. Warto przytoczyµ tu stanowisko Nintendo: "Emulacja stanowi najwiΩksze zagro┐enie dla prawa do intelektualnej w│asno╢ci tw≤rc≤w gier video"
Zastanawiacie siΩ pewnie co to jest "intelektualna w│asno╢µ" (intelectual property z angielskiego) :) Jest to nic innego jak jeden lub wiΩcej unikalnych twor≤w (niekoniecznie materialnych, o tym p≤╝niej) nale┐▒cych do Ciebie i nikogo innego. Dop≤ki jeste╢ w stanie udowodniµ, ┐e posiadasz prawa do tego tworu (a wiΩc pomys│u i wykonania) nikt opr≤cz ciebie nie ma prawa robiµ nic z twoim tworem. Rz▒dy na ca│ym ╢wiecie chroni▒ intelektualn▒ w│asno╢µ zamykaj▒c j▒ w 3 nastΩpuj▒cych prawach: znak handlowy, prawo autorskie i patent.
Powinni╢cie siΩ ju┐ domy╢laµ jaki to ma zwi▒zek z emulatorami, jednak dla tych z Was kt≤rzy ci▒gle nie widz▒ zwi▒zku odrobinka wyja╢nienia. Komputer, automat czy te┐ konsolka kt≤r▒ emuluje wasz ulubiony emulator to w rzeczywisto╢ci bardzo skomplikowane urz▒dzenie i na 100% jest ono podobnie jak wszystkie jego komponenty opatentowane przez tw≤rcΩ na wszystkie mo┐liwe sposoby: Nazwa sprzΩtu, jego wygl▒d, maskotki, loga i inne takie s▒ chronionymi znakami towarowymi.
Baza programowa tego sprzΩtu jest chroniona prawem autorskim.
Ca│a maszyneria znajduj▒ca siΩ w ╢rodku i BIOS s▒ chronione zar≤wno prawem autorskim jak i s▒ opatentowane. (Oddzielnie ka┐dy procesor graficzny, d╝wiΩkowy, g│≤wny, elementy mikrokodu itd.)
Tw≤rca emulatora musi teraz zduplikowaµ procesy zachodz▒ce w sprzΩcie, kt≤ry zamierza emulowaµ w taki spos≤b, aby nie z│amaµ prawa. Jedynym legalnym sposobem na to jest proces zwany "reverse engineering" (dos│ownie: odwrotne projektowanie) czyli tworzenie urz▒dzenia lub kodu, kt≤ry zduplikuje funkcje danego kodu/urz▒dzenia nie bed▒c jednocze╢nie jego kopi▒. (czyli nie zawiera ┐adnego elementu oryginalnego kodu/sprzΩtu). M≤wi▒c najpro╢ciej : to mo┐e wygl▒daµ jak kaczka, chodziµ jak kaczka, kwakaµ jak kaczka, ale pod t▒ warstw▒ pi≤r to tak naprawdΩ nie jest kaczka :) Je╢li jednak autor nie mo┐e poradziµ sobie z pewnym procesem, pozostaje mu wykupienie licencji na u┐ywanie np opatentowanego kodu. Oczywi╢cie nikt nie uwierzy autorowi na s│owo i najczΩ╢ciej taki autor sko±czy w s▒dzie jako oskar┐ony... Jak mo┐e siΩ obroniµ? PrzedstawiΩ to na przyk│adzie kt≤ry powinien zainteresowaµ wszystkich.
28 stycznia roku 1999 dw≤ch hacker≤w znanych pod pseudonimami RealityMan i Epsilon wypu╢ci│o na ╢wiat UltraHLE, pierwszy emulator konsoli Nintendo 64. Nintendo znane ju┐ wtedy by│o ze swojego wrogiego nastawienia do emulacji i rom≤w. Ten wielki koncern przyczyni│ siΩ do zamkniΩcia wielu stron z romami oraz projektu "Project Unreality" (emu N64) w 1998 r. Wiedz▒c o tym autorzy UltraHLE postanowili nie m≤wiµ o swoim projekcie dop≤ki nie bΩdzie zako±czony. Tak te┐ zrobili zaskakuj▒c ca│y ╢wiat swoim dzie│em i jego mo┐liwo╢ciami (np. emulacj▒ najelpiej sprzedaj▒cej siΩ wtedy gry Nintendo - Zeldy oraz Mario64). Nintendo pospieszy│o z gro╝bami do autor≤w w celu zamkniΩcia strony i projektu, jednak na to by│o za p≤╝no. Nie zrazi│o to jednak Nintendo, kt≤re zaczΩ│o kierowaµ pogr≤┐ki do wszystkich wspieraj▒cych UltraHLE i zamykaµ strony z romami, jednak UltraHLE wybuch│o ze zbyt wielkim hukiem i Nintendo wielu stron nie mog│o zamkn▒µ gdy┐ hostowane by│y one w krajach, w kt≤rych japo±ski gigant nie mia│ wp│yw≤w. ªwiat emulacji uleg│ podzieleniu na tych co popierali i tych co krytykowali UltraHLE. Nintendo by│o jednak bezsilne gdy┐ emulator bΩd▒cy w 100% napisany technik▒ reverse engineering nie │amie praw autorskich ani patent≤w Nintendo. Podobnie by│o z bleemem, kt≤rego autorzy udowodnili Sony podczas rozprawy s▒dowej, ┐e nie z│amali prawa.
Czas teraz na najwa┐niejsze pytanie: Skoro emulatory Sí legalne to czemu firmy tak z nimi walcz▒?
Odpowied╝ jest prosta, ale nie dla wszystkich oczywista. Postawcie siΩ na miejscu tych firm. Kto╢ napisa│ t▒ grΩ w kt≤r▒ gracie na emulatorze. WiΩksza firma kupi│a albo ca│▒ grΩ, albo prawa do niej (czyli ponios│a koszty), sfinansowa│a jej wydanie oraz wydanie sprzΩtu na kt≤ry zosta│a napisana. Kto╢ spΩdzi│ du┐o czasu i wyda│ du┐o pieniΩdzy aby ten sprzΩt zaprojektowaµ. Jedynym sposobem na odzyskanie tych pieniΩdzy jest sprzedanie gier i sprzΩtu w odpowiedniej ilo╢ci. Emulator sam w sobie nie │ami▒cy prawa umo┐liwia i zachΩca do korzystania z nielegalnych rom≤w (bo przecie┐ nie p│acisz za nie, a w│a╢ciciel ich za darmo nie udostΩpni│) zamiast p│aciµ za nie autorom. Na du┐▒ skale mo┐e to nawet doprowadziµ firmΩ do bankructwa (to sie jeszcze nie sta│o, ale nie jest niemo┐liwe).
Podsumujmy wiΩc z│e aspekty emulacji: Emulatory zachΩcaj▒ i umo┐liwiaj▒ korzystanie z nielegalnego oprogramowania nie posiadaj▒c nawet sprzΩtu na kt≤ry zosta│o ono stworzone, czyli w efekcie okradania autor≤w gier i tw≤rc≤w konsol. (Np. emulatory GBA)
Emulatory automat≤w doprowadzaj▒ do bankructwa w│a╢cicieli salon≤w gier, gdy┐ wiele os≤b gdy dostaje emulator przestaje je odwiedzaµ.
Powoduj▒ zniszczenie moralno╢ci u wielu m│odszych os≤b, kt≤re nie widz▒ nic z│ego w graniu np. w Golden Suna na emulatorze.
Czy emulacja ma wiΩc jakie╢ dobre moralne aspekty? Oczywi╢cie, ┐e ma: Np emulatory sprzΩtu z grami na dyskietkach czy CD-ROMach pozwalaj▒ na uruchamianie naszych legalnych kopii gier na PC bez potrzeby pod│▒czania np. PSX do telewizora, kiedy rodzice ogl▒daj▒ "na dobre i na z│e" :>
Otwieraj▒ furtkΩ dla programist≤w-amator≤w. Ka┐dy mo┐e napisaµ sw≤j program bez konieczno╢ci posiadania kosztownych devkit≤w.
Mo┐emy od╢wie┐yµ sobie dawne wspomnienia z nieprzespanych nocy spΩdzonych przy Spectrum czy Atari, kt≤rych to w sklepie kupiµ ju┐ nie mo┐na (podobnie jak gier do nich).
Mo┐emy zagraµ na systemach, kt≤rych w Polsce nigdy nie u╢wiadczymy (np Wonderswan)
Nieraz zachΩca do kupna prawdziwego sprzΩtu i gier po spr≤bowaniu na emulatorze.
Mam nadziejΩ, ┐e da to niekt≤rym trochΩ do my╢lenia i umo┐liwi zrozumienie podej╢cia firm i wielu os≤b z emu-sceny do emulator≤w konsol nowej generacji oraz uzmys│owi, ┐e emulatory nie powsta│y po to by byµ ╝r≤d│em darmowej rozrywki.
Artyku│ oparty i inspirowany 2 i 3 rozdzia│em EmuFAQ
Przyk│ad o kaczce po┐yczony z EmuFAQ
Definicje pojΩµ pochodz▒ z Wielkiej Internetowej Encyklopedii Multimedialnej (WIEM) na onet.pl - poza tymi fragmentami ca│o╢µ zosta│a napisana od nowa moimi w│asnymi s│owami i zawiera tak┐e moje osobiste przemy╢lenia. Je╢li kto╢ zainteresowa│ temat wiΩcej informacji znajdzie pod powy┐szym linkiem.
Zastanawiacie siΩ pewnie co to jest "intelektualna w│asno╢µ" (intelectual property z angielskiego) :) Jest to nic innego jak jeden lub wiΩcej unikalnych twor≤w (niekoniecznie materialnych, o tym p≤╝niej) nale┐▒cych do Ciebie i nikogo innego. Dop≤ki jeste╢ w stanie udowodniµ, ┐e posiadasz prawa do tego tworu (a wiΩc pomys│u i wykonania) nikt opr≤cz ciebie nie ma prawa robiµ nic z twoim tworem. Rz▒dy na ca│ym ╢wiecie chroni▒ intelektualn▒ w│asno╢µ zamykaj▒c j▒ w 3 nastΩpuj▒cych prawach: znak handlowy, prawo autorskie i patent.
Co to jest patent?
Patent jest dokument stwierdzaj▒cy w│asno╢µ wynalazku, produktu lub procesu jego tworzenia i wy│▒czne prawo korzystania z niego w spos≤b zawodowy lub zarobkowy. W Polsce autorstwo wynalazku stwierdza siΩ przez wydanie tw≤rcom i wsp≤│tw≤rcom ╢wiadectwa autorskiego. W przypadku, gdy wynalazek dokonany zosta│ w wyniku zlecenia jednostki gospodarczej lub przy jej pomocy, albo przez pracownika w zwi▒zku z jego zatrudnieniem w tej jednostce, patentu udziela siΩ na rzecz tej jednostki. W przypadku wynalazku tajnego, patentu udziela siΩ na rzecz skarbu pa±stwa. Wynalazek dokonany w innych warunkach jest w│asno╢ci▒ autora. W│a╢ciciel patentu jest zobowi▒zany do rozpoczΩcia realizacji wynalazku w okresie 3 lat od jego wydania. Okres wy│▒cznego stosowania wynalazku trwa 15 lat. Urz▒d patentowy lub w│a╢ciciel wynalazku mo┐e zezwoliµ na korzystanie z wynalazku innej osobie w drodze udzielenia licencji (w│a╢ciciel) lub licencji przymusowej (urz▒d patentowy). Prawa z patentu mog▒ byµ wyw│aszczone na rzecz skarbu pa±stwa, np. na cele obrony pa±stwa.Wyr≤┐niamy: patent zale┐ny - czyli patent na wynalazek oparty na innym wynalazku, patent dodatkowy - czyli patent na wynalazek bΩd▒cy ulepszeniem wynalazku tego samego autora. ªwiadectwa autorskie i patenty wydaje urz▒d patentowy. Uzyskane w Polsce patenty s▒ wa┐ne tylko w Polsce. Jak widaµ patentom podlegaj▒ tylko twory rΩki, nie mo┐eny wiΩc opatentowaµ wiersza, piosenki, gry itp. Przyk│adem opatentuowanego produktu mo┐e byµ np. procesor siedz▒cy w Twoim komputerze.
A co to jest znak towarowy?
Znak towarowy to fikcyjne zr≤┐nicowanie towaru poprzez umieszczenie na nim symbolu, stanowi▒cego po│▒czenie nazwy handlowej (skr≤t nazwy producenta b▒d╝ dystrybutora okre╢lonego towaru) oraz handlowej marki (nazwa, termin, symbol itp., odr≤┐niaj▒ce okre╢lony towar od podobnych, wytwarzanych przez przedsiΩbiorstwa konkurencji). Identyfikacja wyrob≤w dobrej jako╢ci za pomoc▒ znaku towarowego (chronionego prawem) jest czynnikiem sprzyjaj▒cym wzrostowi ich sprzeda┐y. Przyk│adem znaku towarowego jest np. logo "Intel Inside".
A co to jest prawo autorskie?
Prawo autorskie to zbi≤r norm prawnych, kt≤rych przedmiotem jest zapewnienie ochrony tw≤rczo╢ci naukowej, literackiej i artystycznej. W znaczeniu podmiotowym to uprawnienia maj▒tkowe i osobiste autora do stworzonego przeze± dzie│a. Prawa osobiste tw≤rcy nigdy nie wygasaj▒ i nie mog▒ zostaµ przeniesione na inne osoby, natomiast prawa maj▒tkowe s▒ zbywalne i dziedziczne lecz wygasaj▒ z up│ywem okre╢lonego czasu. Prawo autorskie zabrania dokonywania bez zgody autora skr≤t≤w, przer≤bek, przek│ad≤w itp., strze┐e przed plagiatem. Prawo autorskie zosta│o ukszta│towane w XIX w., uregulowane przez miΩdzynarodow▒ umowΩ podpisan▒ w Bernie w 1866, tzw. konwencjΩ berne±sk▒ oraz genewskiej konwencji powszechnej z 1952 (uaktualnienie w 1971). Polska jest stron▒ obu konwencji od 1919. Najnowsze przepisy o prawie autorskim wprowadzono w Polsce w 1994.
Powinni╢cie siΩ ju┐ domy╢laµ jaki to ma zwi▒zek z emulatorami, jednak dla tych z Was kt≤rzy ci▒gle nie widz▒ zwi▒zku odrobinka wyja╢nienia. Komputer, automat czy te┐ konsolka kt≤r▒ emuluje wasz ulubiony emulator to w rzeczywisto╢ci bardzo skomplikowane urz▒dzenie i na 100% jest ono podobnie jak wszystkie jego komponenty opatentowane przez tw≤rcΩ na wszystkie mo┐liwe sposoby:
Tw≤rca emulatora musi teraz zduplikowaµ procesy zachodz▒ce w sprzΩcie, kt≤ry zamierza emulowaµ w taki spos≤b, aby nie z│amaµ prawa. Jedynym legalnym sposobem na to jest proces zwany "reverse engineering" (dos│ownie: odwrotne projektowanie) czyli tworzenie urz▒dzenia lub kodu, kt≤ry zduplikuje funkcje danego kodu/urz▒dzenia nie bed▒c jednocze╢nie jego kopi▒. (czyli nie zawiera ┐adnego elementu oryginalnego kodu/sprzΩtu). M≤wi▒c najpro╢ciej : to mo┐e wygl▒daµ jak kaczka, chodziµ jak kaczka, kwakaµ jak kaczka, ale pod t▒ warstw▒ pi≤r to tak naprawdΩ nie jest kaczka :) Je╢li jednak autor nie mo┐e poradziµ sobie z pewnym procesem, pozostaje mu wykupienie licencji na u┐ywanie np opatentowanego kodu. Oczywi╢cie nikt nie uwierzy autorowi na s│owo i najczΩ╢ciej taki autor sko±czy w s▒dzie jako oskar┐ony... Jak mo┐e siΩ obroniµ? PrzedstawiΩ to na przyk│adzie kt≤ry powinien zainteresowaµ wszystkich.
28 stycznia roku 1999 dw≤ch hacker≤w znanych pod pseudonimami RealityMan i Epsilon wypu╢ci│o na ╢wiat UltraHLE, pierwszy emulator konsoli Nintendo 64. Nintendo znane ju┐ wtedy by│o ze swojego wrogiego nastawienia do emulacji i rom≤w. Ten wielki koncern przyczyni│ siΩ do zamkniΩcia wielu stron z romami oraz projektu "Project Unreality" (emu N64) w 1998 r. Wiedz▒c o tym autorzy UltraHLE postanowili nie m≤wiµ o swoim projekcie dop≤ki nie bΩdzie zako±czony. Tak te┐ zrobili zaskakuj▒c ca│y ╢wiat swoim dzie│em i jego mo┐liwo╢ciami (np. emulacj▒ najelpiej sprzedaj▒cej siΩ wtedy gry Nintendo - Zeldy oraz Mario64). Nintendo pospieszy│o z gro╝bami do autor≤w w celu zamkniΩcia strony i projektu, jednak na to by│o za p≤╝no. Nie zrazi│o to jednak Nintendo, kt≤re zaczΩ│o kierowaµ pogr≤┐ki do wszystkich wspieraj▒cych UltraHLE i zamykaµ strony z romami, jednak UltraHLE wybuch│o ze zbyt wielkim hukiem i Nintendo wielu stron nie mog│o zamkn▒µ gdy┐ hostowane by│y one w krajach, w kt≤rych japo±ski gigant nie mia│ wp│yw≤w. ªwiat emulacji uleg│ podzieleniu na tych co popierali i tych co krytykowali UltraHLE. Nintendo by│o jednak bezsilne gdy┐ emulator bΩd▒cy w 100% napisany technik▒ reverse engineering nie │amie praw autorskich ani patent≤w Nintendo. Podobnie by│o z bleemem, kt≤rego autorzy udowodnili Sony podczas rozprawy s▒dowej, ┐e nie z│amali prawa.
Czas teraz na najwa┐niejsze pytanie: Skoro emulatory Sí legalne to czemu firmy tak z nimi walcz▒?
Odpowied╝ jest prosta, ale nie dla wszystkich oczywista. Postawcie siΩ na miejscu tych firm. Kto╢ napisa│ t▒ grΩ w kt≤r▒ gracie na emulatorze. WiΩksza firma kupi│a albo ca│▒ grΩ, albo prawa do niej (czyli ponios│a koszty), sfinansowa│a jej wydanie oraz wydanie sprzΩtu na kt≤ry zosta│a napisana. Kto╢ spΩdzi│ du┐o czasu i wyda│ du┐o pieniΩdzy aby ten sprzΩt zaprojektowaµ. Jedynym sposobem na odzyskanie tych pieniΩdzy jest sprzedanie gier i sprzΩtu w odpowiedniej ilo╢ci. Emulator sam w sobie nie │ami▒cy prawa umo┐liwia i zachΩca do korzystania z nielegalnych rom≤w (bo przecie┐ nie p│acisz za nie, a w│a╢ciciel ich za darmo nie udostΩpni│) zamiast p│aciµ za nie autorom. Na du┐▒ skale mo┐e to nawet doprowadziµ firmΩ do bankructwa (to sie jeszcze nie sta│o, ale nie jest niemo┐liwe).
Podsumujmy wiΩc z│e aspekty emulacji:
Czy emulacja ma wiΩc jakie╢ dobre moralne aspekty? Oczywi╢cie, ┐e ma:
Mam nadziejΩ, ┐e da to niekt≤rym trochΩ do my╢lenia i umo┐liwi zrozumienie podej╢cia firm i wielu os≤b z emu-sceny do emulator≤w konsol nowej generacji oraz uzmys│owi, ┐e emulatory nie powsta│y po to by byµ ╝r≤d│em darmowej rozrywki.
Artyku│ oparty i inspirowany 2 i 3 rozdzia│em EmuFAQ
Przyk│ad o kaczce po┐yczony z EmuFAQ
Definicje pojΩµ pochodz▒ z Wielkiej Internetowej Encyklopedii Multimedialnej (WIEM) na onet.pl - poza tymi fragmentami ca│o╢µ zosta│a napisana od nowa moimi w│asnymi s│owami i zawiera tak┐e moje osobiste przemy╢lenia. Je╢li kto╢ zainteresowa│ temat wiΩcej informacji znajdzie pod powy┐szym linkiem.