Walia, Cymru, Wales

Powierzchnia: 20,760 tys. km²
Ludno╢µ: 2,927 tys. (1997)
GΩsto╢µ zaludnienia: 141 os≤b/km²
Stolica: Cardiff, ok 299 tys. mieszka±c≤w (aglomeracja ok 500 tys. - 1993)
Ustr≤j: Obszar stanowi▒cy integraln▒ czΩ╢µ Zjednoczonego Kr≤lestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii P≤│nocnej, od 1267 r. unia personalna z Angli▒, od 1535 do 1707 roku dominium korony angielskiej, po 1707 w│▒czona bezpo╢rednio do Anglii jako ksiΩstwo. 2 maja 1999 roku odby│y siΩ wybory do pierwszego Walijskiego quasi-parlamentu, stanowi▒cego g│≤wnie cia│o doradczo-opiniuj▒ce rz▒du brytyjskiego.
ªwiΩto narodowe: 1 marca (dzie± ╢w. Dawida)
Symbol ro╢linny: por
Podzia│ administracyjny: Po reformie administracyjnej w 1996 roku Walia dzieli siΩ na 22 niejednorodne jednostki administracyjne. Ich listΩ mo┐na znale╝µ tutaj
G│≤wne wyznania: bapty╢ci, metody╢ci, anglikanie
JΩzyk oficjalny: angielski, walijski (jΩzykiem walijskim pos│uguje siΩ na codzie± ok 500 tys. mieszka±c≤w, co stanowi najliczniejsz▒ grupΩ ludno╢ci m≤wi▒c▒ jΩzykiem celtyckim). Walijski jest jΩzykiem urzΩdowym od lat 60 XX wieku.
Jednostka monetarna: 1 funt angielski = 100 pens≤w (jako jedyny kraj w obrΩbie Wielkiej Brytanii Walia nie emituje w│asnego pieni▒dza).
Strefa czasu: 0
WiΩksze miasta: Swansea, Newport, Rhondda, Merthyr Tydfil.
Po│o┐enie geograficzne: Obszar Walii obejmuje po│udniowo-zachodni▒ czΩ╢ci wyspy Wielkiej Brytanii i wyspy przybrze┐ne (Anglesey). Z trzech stron otacza j▒ morze, od zachodu graniczy z Angli▒, od Irlandii oddziala j▒ kana│ ╢w. Jerzego a od Kornwalii kana│ Bristolski. WaliΩ mo┐na podzieliµ na dwa g│≤wne regiony - zachodni, z g≤rami Kambryjskimi (z najwy┐szym szczytem Snowdon'em - 1085 m.) i wschodni raczej nizinny. WiΩksza czΩ╢µ ludno╢ci zamieszkuje po│udniowe, bardzo uprzemys│owione, wybrze┐e.
Historia: od 2 tysi▒clecia p.n.e. Walia zamieszkiwana by│a przez r≤┐ne plemiona celtyckie, najczΩ╢ciej okre╢lane wsp≤lnym mianem Bryton≤w (│ac. Prytani). Podbita przez Rzymian w roku 78 zosta│a tylko powierzchownie zromanizowana. W V wieku zosta│a schrystianizowana (z Walii podobno pochodzi│ ╢w Patryk, patron Irlandii). W kolejnych wiekach zaznaczy│ siΩ silny nap≤r germa±skich plemion Angl≤w i Sas≤w, spychaj▒c pozosta│ych Celt≤w do Kornwalii, Strathclyde i Walii w│a╢nie. Nazwa Walia pochodzi od staroangielskiego s│owa waelisc, oznaczaj▒cego obcego.
Ju┐ w VII wieku Walia i Szkocja pozosta│y jedynymi krajami nieopanowanymi jeszcze przez German≤w. Naje┐d┐ana dodatkowo przez wiking≤w Walia zosta│a na kr≤tko zjednoczona przez Gruffydda ap Llywelyna (1039 - 1083), potem jeszcze kilkakrotnie Walijczycy zrywali siΩ aby zerwaµ wiΩzy │▒cz▒ce ich z coraz bardziej dominuj▒c▒ Angli▒. Ostatni Walijczyk w│adaj▒cy krajem - Gruffyd ap Cynan zgin▒│ w antyangielskim powstaniu w 1282 roku. W roku 1287 Walia ostatecznie zosta│a podporz▒dkowana koronie angielskiej a w 1301 Edward I nada│ swemu synowi tytu│ ksiΩcia Walii, kt≤ry to honor do dzi╢ otrzymuj▒ brytyjscy nastΩpcy tronu. W 1535 w│adzΩ w Aglii przej▒│ Henryk VII, z walijskiego rodu Tudor≤w. Przyspieszy│o to tylko proces asymilacji Walijczyk≤w z angielsk▒ spo│eczno╢ci▒ wyspy. Walia otrzyma│a angielski system prawny, administracyjny i religijny, a lokalna arystokracja uzyska│a miejsce w parlamencie. W 1707 przy okazji unii angielsko-szkockiej sta│a siΩ ksiΩstwem.
Pomimo tego, ┐e zosta│a podbita najwcze╢niej ze wszystkich celtyckich kraj≤w, jej mieszka±cy zachowali w du┐ej czΩ╢ci jΩzyk i zwyczaje swych przodk≤w. Jeszcze sto lat temu tylko po walijsku m≤wi│o 60% mieszka±c≤w. Dzisiaj takich os≤b w zasadzie siΩ nie spotyka, ale ponad 600 tys ludzi wci▒┐ u┐ywa walijskiego na co dzie±, a drugie tyle go biernie rozumie. W 1998 roku odby│o siΩ referendum w sprawie utworzenia specjalnego samorz▒dnego zgromadzenia walijskiego przy rz▒dzie brytyjskim. WiΩkszo╢µ mieszka±c≤w powiedzia│a „tak”, wobec czego w rok p≤╝niej odby│y siΩ wybory do rady, kt≤ra byµ mo┐e stanowiµ bΩdzie zal▒┐ek przysz│ego niezale┐nego walijskiego parlamentu. Odbywa siΩ to zgodnie z przyjΩt▒ w Wielkiej Brytanii zasad▒ „devolution”, czyli stopniowego uniezale┐niania siΩ region≤w Zjednoczonego Kr≤lestwa od centralnego rz▒du.
Jako ciekawostkΩ przedstawiam listΩ walijskich kr≤l≤w i w│adc≤w. Warto zajrzeµ chocia┐by po to, aby poznaµ oryginalne walijskie imiona.
Gospodarka:

• Produkt narodowy brutto: 14,8 tys dolar≤w USA/osobΩ (1997)
• Struktura PKB (1994): przetw≤rstwo 28.5%, us│ugi finansowe 17.4%, edukacja i opieka zdrowotna 15.5%, turystyka 12.9%, rolnictwo 2%.
• Bezrobocie (1997): 8,1%

• Plaid Cymru - www.plaid-cymru.wales.com
• Cymdeithas yr Iaith Gymraeg - www.aber.ac.uk/~iis5/tafod.html
• Eluned Morgan MEP - www.poptel.org.uk/eluned.morgan.mep

al. R≤┐ 1
00-556 Warszawa tel: (022) 628-10-01
fax: (022) 621-71-61