Bretania

Flaga Bretanii

Bretania, Breizh, Bretagne, Brittany

Powierzchnia: 27,209 tys. km² (32,000 tys. km² wliczaj▒c departament Loire-Atlantique
Ludno╢µ: 2,847 tys. (3,932 tys.) - 1995
GΩsto╢µ zaludnienia: 105 os≤b/km²
Stolica: Rennes, ok. 250 tys. mieszka±c≤w (1995)
Ustr≤j: Obszar stanowi▒cy integraln▒ czΩ╢µ Republiki Francuskiej od roku 1532 (traktat o unii odnowiony po I wojnie ╢wiatowej).
ªwiΩto narodowe: b/d
Symbol: Gronostaj
Podzia│ administracyjny: Na obszarze Bretanii znajduj▒ siΩ departamenty: Ille-et-Vilaine, Morbihan, C≤tes-d'Armor i FinistΘre, po II wojnie ╢wiatowej od Bretanii od│▒czono formalnie departament Loire-Atlantique z jego g│≤wnym miastem Nantes. Szczeg≤│y znajdziecie tutaj.
G│≤wne wyznania: katolicy (ponad 90%)
JΩzyk oficjalny: francuski (jΩzyk breto±ski przez w│adze w Pary┐u nie jest uznawany za odrΩbny jΩzyk - pomimo tego wci▒┐ pos│uguje siΩ nim kilkaset tysiΩcy ludzi, g│≤wnie na zachodzie p≤│wyspu - tzw. „Dolnej Bretanii”).
Jednostka monetarna: 1 frank francuski = 100 centym≤w
Strefa czasu: +1 GMT
WiΩksze miasta: Nantes (496 tys.), Brest (201 tys.), Lorient (110 tys.)
Po│o┐enie geograficzne: Bretania po│o┐ona jest w ca│o╢ci na p≤│wyspie Breto±skim w zachodniej Francji oddzielaj▒cym Kana│ La Manche od Zatoki Biskajskiej. Na terenie Bretanii znajduje siΩ stara wy┐yna Tuchen Gador dochodz▒ca do 104 m. wysoko╢ci. Le┐▒ce na p≤│nocy g≤ry Arrenz siΩgaj▒ 384 m. n.p.m. Do Bretanii nale┐y te┐ wiele wysp z najwiΩksz▒ Belle-Ille (90 km kw). Z Bretani▒ granicz▒ departamenty: Manche od p≤│nocy, Mayenne i Maine-et-Loire od wschodu i Loire-Atlantique od po│udnia.

Historia:

	Paleolit
przed 5000 p.n.e.	Pocz▒tki osadnictwa na terenie Bretanii. Z tego czasu pochodz▒ pierwsze pewne ╢lady obecno╢ci ludzi wsp≤│czesnych w Armoryce, polowali oni g│≤wnie na mamuty, tygrysy i jelenie.
	Mezolit
5000 - 3500 p.n.e.	Okres rozkwitu tzw kultury TΘviec, przede wszystkim na po│udniowym wybrze┐u Bretanii, ludzie tej kultury zajmowali siΩ miΩdzy innymi upraw▒ ziemi i po│owem ryb.
	Neolit
3500 - 1500 p.n.e.	W tym okresie pojawili siΩ w Bretanii nowi osadnicy - przybyli z ca│▒ pewno╢ci▒ z rejonu Morza ªr≤dziemnego, najprawdopodobniej z p≤│wyspu Iberyjskiego. Przynie╢li ze sob▒ nowe wierzenia (i nowe zwyczaje pogrzebowe). Przez dwa tysi▒ce lat zbudowali wiele monumentalnych budowli, kt≤re do dzi╢ mo┐na znale╝µ na obszarze ca│ej Bretanii.
oko│o 3000 p.n.e.	Budowa kurhanu ╢w. Micha│a w Carnac
oko│o 2000 p.n.e.	Budowa kurhanu w KermΘnΘ po╢wiΩconego Guidel (bogini matki).
	Era br▒zu
1500 - 625 p.n.e.	Wynalezienie metalu otwiera epokΩ kopalnictwa, cyna - podstawowy sk│adnik potrzebny do produkcji br▒zu jest wydobywany na pe│n▒ skalΩ w Bretanii i na Wyspach Brytyjskich. Do Bretanii przybywaj▒ statki z bardzo odleg│ych kraj≤w - Grecji, Fenicji i Egiptu. Corbilo (St Nazaire) by│o g│≤wnym portem do kt≤rego trafia│a cyna z Kornwalii i Piriac.
	Czasy historyczne
625 - 56 p.n.e.	Przed rokiem 1000 p.n.e. na Zachodzie Europy pojawiaj▒ siΩ Celtowie, poma│u przenikaj▒ te┐ do Bretanii. Jednak plemiona Osismes i VΘnetes, kt≤re mieszka│y na zachodzie i po│udniu p≤│wyspu tylko w ma│ym stopniu uleg│y wp│ywom galijskim. Z drugiej strony Celtowie zadomowili siΩ na dobre we wschodniej czΩ╢ci Armoryki.
56 p.n.e.	KlΩska powstania przeciwko rzymianom plemienia Venet≤w
52 p.n.e.	Armorykanie uczestnicz▒ w przegranym powstaniu Wercyngoteryksa. Pocz▒tki galo-rzymskiej Armoryki. W tym czasie rozpocz▒│ siΩ r≤wnie┐ podb≤j Brytanii.
61 n.e.	Wybucha powstanie wzniecone przez celtyck▒ wojowniczkΩ BoudiccΩ
84 n.e.	Wyprawa cezara Agrykoli do Szkocji
257-273	Bretania wchodzi w sk│ad zbuntowanego kr≤lestwa galijskiego wodza i uzurpatora Tetricusa. W tym okresie nastΩpuje rozkwit chrze╢cija±stwa na obszarze Imperium Rzymskiego. Powszechnie szerzy siΩ te┐ tzw. herezja pelagia±ska.
429 i 447	Podr≤┐e ╢w. Germana z Auxerre i ╢w. Loupa do Brytanii. Germa±ska inwazja na wyspΩ w│a╢nie siΩ rozpoczyna. ªw. German, by│y rzymski oficer walnie siΩ przy│o┐y│ do szerzenia chrze╢cija±stwa w╢r≤d Sakson≤w. V i VI wiek by│ okresem masowej emigracji celtyckich plemion z Brytanii do Armoryki.
oko│o 450	Pierwsze pewne ╢wiadectwa chrze╢cija±stwa w celtyckiej Bretanii.
461	Biskup Armoryka±skich Breto±czyk≤w, Mansuetus uczestniczy w syndzie w Tours. Imigracja przybiera wyra╝nie na sile - bΩdzie trwaµ a┐ do czasu utrwalenia sakso±skich posiad│o╢ci w Brytanii.
V-VI wiek	Okres niezale┐nych ksi▒┐▒t. W ci▒gu tego czasu prowincjami Bretanii rz▒dzili: w Kornwalii - Gradlon, Iawn Reith, Miliaw, Riwod, Budik; w Domnonee - Riwal, Deroch, Iona, Conomor, Judual; w Bro-Werek - Warok I, Konoo, Warok II.
	Zjednoczenie Bretanii
812-822	Morvan z Breatnii uniezale┐nia siΩ od w│adzy Ludwika Debonnaire.
822-825	Gwiomarc'h pod▒┐a w ╢lady Morvana.
825-841	Nominoδ rz▒dzi Bretani▒ w imieniu cesarza.
841	Nominoδ rozpoczyna wojnΩ z cesarstwem.
845	Karol úysy zostaje przez Breto±czyk≤w pokonany w bitwie pod Ball (nieopodal Redon)
846	Kolejna wygrana bitwa, Karol úysy uznaje niepodleg│o╢µ Bretanii, Nominoδ zostaje kr≤lem
851-857	Panowanie Erispoδ. Zostaje uznany przez Karola úysego kr≤lem.
857	Erispoδ zostaje zamordowany
863	Uk│ad z Entrammes: Karol úysy uznaje BretaniΩ za czΩ╢µ ksiΩstwa Anjou.
868	Uk│ad z Copiegne: cesarz przy│▒cza do Bretanii regiony Avranches i Cotentin.
868-888	Wojny o tron pomiΩdzy domami Nantes i Rennes.
875	Gurvan powstrzymuje najazd Norman≤w pod Rennes.
888	KlΩska Norman≤w pod Questembert.
888-907	Panowanie Alana Wielkiego.
po 907	Najazdy wiki±skie na BretaniΩ
oko│o 931	Jan, opat LandΘvennec powraca do Montreuil, jego ╢ladem pod▒┐a Alain Beard-Torte, kt≤ry odzyskuje Nantes.
937	Alain Barbe-Torte zostaje ksiΩciem Bretanii, pod Kerlouan zwyciΩ┐a Norman≤w.
1 VIII 939	Bitwa pod Trans, kolejna klΩska Norman≤w.
944	Przegrana bitwa pod Dol.
952	╢mierµ Alaina.
952-958	Rz▒dy ksiΩcia Drogona.
958-992	Spory pomiΩdzy domami Nantes i Rennes. Rz▒dz▒ kolejno: Conan I le Tort, ksi▒┐Ω Rennes, potem Hoδl i Judicaδl z Nantes.
992-1008	Goffroi I, syn Conana el Tort
1008-1040	Alain III
1040-1066	Conan II - Breto±czycy uczestnicz▒ w norma±skiej wyprawie Wilhelma Zdobywcy na AngliΩ.
	Dynastia Cornouaille
1066-1084	Hoδl.
1084-1112	Alain IV Fergent. William Zdobywca pr≤buje podbiµ BretaniΩ, ale musi siΩ wycofaµ. (rok 1086).
1112-1148	Conan III
1148-1156	Kolejna wojna o sukcesjΩ pomiΩdzy Eonem z Porhoet, Hoelem i Conanem
1156-1166	Conan IV Ma│y
1158	Henryk II Plantagenet, kr≤l Anglii naje┐d┐a na BretaniΩ. Conan IV zostaje zmuszony do abdykacji
	Dynastia Plantagenet≤w (Anjou)
1166-1182	Dominacja angielska. Henryk II.
1182-1186	Syn Henryka II, Geoffrey II - ksi▒┐Ω Bretanii
1186-1203	Artur, syn Geoffreya, w m│odo╢ci regenckie rz▒dy jego matki Konstancji.
IV 1203	Podczas oblΩ┐enia Mirebeau Artur dostaje siΩ do niewoli swego wuja Jana bez Ziemi, pretenduj▒cego do korony angielskiej. Artur, kt≤ry mia│ do niej wiΩksze prawa zosta│ nied│ugo potem powieszony w Rouen.
1203-1213	Alicja Thouars, ksiΩ┐na Bretanii
	Dynastia Kapetyng≤w
1237-1286	Jan I Rudy.
1286-1305	Jan II
1305-1312	Artur II
1312-1341	Jan III PiΩkny
1341-1364	Breto±ska wojna o sukcesjΩ: Dwie strony: Jan Monfort, syn Artura II i przyrodni brat Jana III oraz Karol Blois, m▒┐ Joanny Penthievre, wnuczki Artura II i c≤rki Guya z Ponthievre, brata Jana III.
1343	Jan Monfort zostaje uwiΩziony, choµ wkr≤tce potem zostaje uwolniony. Podczas jego nieobecno╢ci jego ┐ona Joanna la Flamme broni bohatersko zamku Hennebont przed Karolem Blois. Na pomoc Montforta przychodzi angielska armia. W Malestroit zostaje podpisany trzyletni rozejm, kt≤ry jednak zostaje z│amany ju┐ po nieca│ym roku.
1344	Karol Blois na czele francuskiej armii zdobywa Quimper.
1345	Nieudana pr≤ba odbicia Quimper przez Montforta. Sam umiera nied│ugo potem.
1346	Karol zostaje pokonany i uwiΩziony przez Roche-Derriena.
26 III 1351	Bitwa Trzydziestu.
1352	Bitwa pod Mauron. Guesclin zostaje wasalem Karola Blois.
1363	Jan Montfort junior l▒duje na czele angielskiej armii w Bretanii.
29 IX 1364	Jan Montfort zdobywa Auray. Karol Blois ginie w walce.
12 IV 1365	Jan Montfort na mocy uk│adu z GuΘrande zostaje Janem IV, ksiΩciem Bretanii.
	Dynastia Montfort
1365-1399	Rz▒dy Jana IV Zdobywcy. Pod naciskiem Francji w latach 1373-1379 przebywa│ na wygnaniu. Wr≤ci│ tryumfalnie do kraju w roku 1379.
1399-1442	Rz▒dy Jana V M▒drego. Wojna przeciwko Anglii. Breto±czycy w 1405 wys│ali militarne wparcie dla swych walijskich braci kt≤rzy wzniecili wtedy kr≤tkotrwa│e powstanie przeciwko angielskiemu panowaniu. By│ to szczeg≤lnie dobry okres dla rozwoju sztuki. Zbudowano wtedy wiele wspania│ych budowli: miΩdzy innymi ko╢cio│y NMP w Kreisker i Folgoδt, ko╢ci≤│ ╢wiΩtego Jana i wiele innych.
1442-1450	Nowa wojna z Angli▒.
1450-1457	Piotr I Prosty.
1457-1458	Artur III Sprawiedliwy
1458-1488	Franciszek I. Wojna przeciwko Francji (Ligue du Bien Public przeciwko Ludwikowi XI)
8 II 1486	Prowincje Bretanii uznaj▒ prawa Anny, c≤rki Franciszka do w│adzy. Sprzeciwia siΩ temu Francja, kt≤ra naje┐d┐a zbrojnie kraj.
28 VII 1488	Przegrana bitwa pod Saint-Aubin
10 VIII 1488	Uk│ad w Verger. Ksi▒┐Ω uznaje sw▒ zale┐no╢µ od kr≤la Francji i wysy│a swych przedstawicieli do kr≤lewskiego parlamentu w Pary┐u.
9 IX 1488	╢mierµ Franciszka I.
1488-1514	Anna, ksiΩ┐na.
1491	Anna po╢lubia w Langeais Karola VIII, kr≤la Francji.
1498	╢mierµ Karola VIII.
1499	Anna ponownie wychodzi za m▒┐, tym razem za Ludwika XII, kr≤la Francji - powstaje unia personalna Francji i Bretanii.
1514-1524	Klaudia Francuska, c≤rka Anny, ksiΩ┐na.
1524-1532	Franciszek III, ksi▒┐Ω Bretanii.
1532	Unia realna, koniec breto±skiej niezale┐no╢ci.
4 VIII 1532	Parlament w Vannes przeg│osowuje uniΩ.
IX 1532	Kr≤l Francji oficjalnie ratyfukuje uk│ad.
1588-1598	Wybucha powstanie, rewolta Mercoeura.
1675	Rennes staje siΩ stolic▒ Bretanii. Epoka breto±skich korsarzy.
1718	Powstanie Pontkallek
1758	Desant angielskich wojsk w Cancale i Saint Cast.
1764-1774	Utworzenie Parlamentu Breto±skiego, stanowi to otwart▒ rebeliΩ wobec w│adzy kr≤lewskiej.
1792-1793	Konspiracyjne stowarzyszenie rojalistyczne (Zwi▒zek Breto±ski).
1793-1799	Ruch Szuan≤w.
1804	Zwi▒zek z Cadoudal.
1821	Wydanie drukiem pierwszego celtycko-breto±skiego s│ownika.
1839	Publikacja Breiz Barzaz przez VillemarquΘ'a. Dwie ostatnie daty okre╢laj▒ pocz▒tek breto±skiego odrodzenia kulturalnego.
1870	Powstaje pomys│ utworzenia breto±skiej armii, ale zostaje szybko zaniechany z powodu obaw metropolii, ┐e bΩdzie to kolejna armia szuan≤w.
1898	Za│o┐enie Breto±skiej Unii Regionalnej (Breiz Kevrenn Broadel).
1901	Powstanie organizacji literackiej Gorsedd du Bardes.
1914-1918	I Wojna ªwiatowa, w kt≤rej ginie oko│o 300.000 Breto±czyk≤w.
1919	Markiz l'Estourbeillon, za zgod▒ marsza│ka Focha i breto±skich biskup≤w og│asza przy okazji uk│ad≤w pokojowych odnowienie unii z 1532 roku; da│o to dla Bretanii mo┐liwo╢µ zaistnienia na miΩdzynarodowej arenie politycznej.
1930	Powstanie breto±skiej partii narodowej
1940	Proklamacja Pointivy, rada narodowa Bretanii kieruje siΩ na ╢cie┐kΩ separatystyczn▒.
1940-1945	Op≤r Breto±czyk≤w wobec okupacji niemieckiej. W rz▒dzie Petaina powstaje Komitet Breto±ski, ale Breto±czycy nie daj▒ siΩ zwie╢µ pozorom daj▒c wiele przyk│ad≤w heroizmu uczestnicz▒c w narodowym ruchu oporu.
1945-1965	Znacz▒cy rozkwit ruchu folklorystycznego: powstanie Celtyckich KrΩg≤w (Cercles Celtiques), Kevrennou.
1961	Niepokoje spo│eczne na wsi. Le Mouvement d'Organisation de la Bretagne (MOB) organizuje demonstracje wymierzone wprost przeciwko rz▒dowi.

Gospodarka:

Produkt narodowy brutto: ok 20. tys. dolar≤w USA/osobΩ (1993)
Struktura PKB (1993): przemys│ maszynowy i spo┐ywczy. Bretania jest wa┐nym okrΩgiem rolniczym, tradycyjnie du┐▒ rolΩ pe│ni rybo│≤wstwo. U uj╢cia rzeki Rance znajduje siΩ jedyna na ╢wiecie elektrownia p│ywowa (o mocy 240 MW).
Bezrobocie : b/d

Ambasada Francji w Polsce:

www.france.org.pl/francpol/index.htm

UWAGA: wiΩksza cze╢µ materia│≤w zosta│a przet│umaczona z francuskiego, w kt≤rym to jΩzyku nie czujΩ siΩ zbyt pewnie, przepraszam wiΩc za ewentualne pomy│ki.

Ostatnia aktualizacja:
Strona kodowa: ISO-8859-2