|
|
Wiatr s│oneczny na KsiΩ┐ycu Znaleziono ╢ladowe ilo╢ci izotop≤w azotu w pr≤bkach gruntu pobranych z KsiΩ┐yca. Znalaz│y siΩ tam one ze spraw▒ wiatru s│onecznego - donosi najnowszy numer tygodnika "Science". Odkrycie to mo┐e pom≤c w ustaleniu i zrozumieniu historii S│o±ca i samego s│onecznego wiatru.
Wiatr s│oneczny to inaczej odp│yw ze S│o±ca materii z olbrzymi▒
prΩdko╢ci▒. ZewnΩtrzna czΩ╢µ "atmosfery" s│onecznej (czyli tzw.
korona s│oneczna) nie ko±czy siΩ wyra╝nie w kt≤rym╢ punkcie
przestrzeni kosmicznej. Temperatura w niej panuj▒ca jest tak
wysoka, ┐e atmosfera ta ca│y czas siΩ rozszerza. Rozszerzanie to
zosta│o nazwane wiatrem, bo ma formΩ nieustannego przep│ywu
cz▒steczek (tak jak wiatr na Ziemi). Jest jednak du┐a r≤┐nica
pomiΩdzy wiatrami jakie my znamy, a wiatrem s│onecznym. Ten drugi
to ruch elektron≤w oraz j▒der atom≤w. Cz▒stki wchodz▒ce w sk│ad wiatru s│onecznego s▒ w stanie "wyrwaµ siΩ" polu grawitacyjnemu S│o±ca, gdy┐ posiadaj▒ niezwykle du┐▒ energiΩ (wynikaj▒c▒ z wysokiej temperatury korony s│onecznej). "Wylatuj▒c" ze S│o±ca maj▒ prΩdko╢µ dochodz▒c▒ nawet do 900 km na sekundΩ. Zar≤wno elektrony jak i j▒dra atom≤w nie s▒ cz▒stkami obojΩtnymi elektrycznie. Poruszaj▒ce siΩ cz▒stki o niezerowym │adunku to nic innego jak pr▒d elektryczny. Mo┐na zatem powiedzieµ, ┐e wiatr s│oneczny wype│nia przestrze± pr▒dem elektrycznym. Obszar, kt≤ry jest wype│niony wiatrem s│onecznym to inaczej heliosfera. Obejmuje ona swoim zasiΩgiem obszar du┐o wiΩkszy ni┐ Uk│ad S│oneczny. KsiΩ┐yc jest nieustannie sk▒pany w wietrze s│onecznym. Docieraj▒ wiΩc do niego wszystkie elementy z tym wiatrem zwi▒zane. Wszechstronna analiza w pr≤bkach gruntu ksiΩ┐ycowego zawarto╢ci pewnych izotop≤w mo┐e wiΩc przynie╢µ informacje o przesz│o╢ci wiatru s│onecznego, a tak┐e o historii S│o±ca. Jest jednak wiele problem≤w zwi▒zanych z t▒ analiz▒. Naukowcy nie znaj▒ np. stosunku wystΩpowania na S│o±cu dw≤ch izotop≤w azotu. Chodzi konkretnie o azoty N-14 i N-15. Na powierzchni KsiΩ┐yce stosunek ten z kolei nie jest sta│y. Ko Hashizume wraz z zespo│em naukowc≤w poddali analizie dwie pr≤bki gruntu ksiΩ┐ycowego. Analizowano w nich w│a╢nie stosunek dw≤ch izotop≤w azotu. Badano tak┐e jak wielko╢µ ta zmienia siΩ z g│Ωboko╢ci▒. Okaza│o siΩ, ┐e czΩ╢µ azotu na powierzchni KsiΩ┐yca z pewno╢ci▒ pochodzi w│a╢nie z wiatru s│onecznego. Niewykluczone jest jednak to, ┐e reszta najpewniej zosta│a na KsiΩ┐yc "przyniesiona" z przestrzeni miΩdzygwiezdnej. Najpewniej chodzi tutaj o kawa│ki innych gwiazd, albo obiekty z poza Uk│adu S│onecznego. (PAP) Dok│adne zdjΩcia marsja±skiego wulkanu DziΩki wi▒zce laserowej odbijaj▒cej siΩ od powierzchni Marsa mo┐liwe sta│o siΩ stworzenie obraz≤w o unikatowej jako╢ci. Jednym ze "sfotografowanych" na powierzchni Marsa obiekt≤w jest najwiΩkszy wulkan Systemu S│onecznego - poda│o NASA. Wulkan nazwany Olympus Mons ma wg najnowszych oblicze± 27 kilometr≤w wysoko╢ci (to ponad trzy razy wiΩcej ni┐ Mount Everest) i ponad 500 km szeroko╢ci. Laserowe zdjΩcie wulkanu o niespotykanej dot▒d precyzji zrobi│a sonda Mars Global Surveyor. Naukowcy twierdz▒, ┐e tak dok│adne zdjΩcie mo┐e rozwi▒zaµ wci▒┐ jeszcze wiele otwartych problem≤w zwi▒zanych z wygas│ymi wulkanami na Marsie. ZdjΩcie Olympus Mons to nie pierwsze, kt≤re Mars Global Surveyor przys│a│ na ZiemiΩ. Od 1998 roku sonda mapuje przy pomocy specjalnego urz▒dzenia laserowego powierzchniΩ Marsa. W tym czasie wys│a│a do centrum lot≤w tysi▒ce wysokiej jako╢ci obraz≤w powierzchni Marsa. Urz▒dzeniem do skanowania (lub inaczej mapowania) powierzchni na pok│adzie Surveyor''a jest MOLA (Mars Orbiter Laser Altimeter). Zasada dzia│ania urz▒dzenia MOLA jest podobna do dzia│ania radaru. 10 razy na sekundΩ laser wysy│a wi▒zkΩ skierowan▒ w stronΩ powierzchni Czerwonej Planety. NastΩpnie dok│adnie mierzy ile trwa powr≤t odbitej od powierzchni wi▒zki na statek. Dok│adno╢µ takiej metody jest wrΩcz niewiarygodna, bo wynosi a┐ 37 cm. Wynikiem pomiar≤w bΩdzie niezwykle dok│adna mapa topograficzna ca│ej powierzchni Marsa. Dane takie bΩd▒ mia│y du┐e zastosowanie w geofizyce czy geologii Marsa. Badania topograficzne gigantycznego wulkanu by│y ju┐ robione znacznie wcze╢niej. W 1970 roku sonda Viking Orbiter robi│a wstΩpne badania powierzchni Marsa. Badaj▒c Olympus Mons pomyli│a siΩ jednak i oceni│a jego wysoko╢µ na nieca│e 3 kilometry. Powodem by│o to, ┐e zdjΩcia pochodz▒ce od sondy Viking by│y robione z g≤ry a nie z boku wulkanu. Z takiej perspektywy jest niezmiernie trudno wyci▒gn▒µ jakiekolwiek wnioski na temat wysoko╢ci fotografowanego obiektu. (PAP) Niewielki gad ┐yj▒cy 290 mln lat temu m≤g│ biegaµ na dw≤ch nogach Badania skamienia│o╢ci niewielkiego gada z okresu permskiego ╢wiadcz▒ o tym, ┐e najstarszy krΩgowiec zdolny do poruszania siΩ na dw≤ch nogach ┐y│ 60 mln lat wcze╢niej ni┐ przypuszczano – donosi najnowszy numer tygodnika "Science". Na d│ugo, bo a┐ 60 mln lat przedtem, jak dinozaury zaczΩ│y biegaµ na dw≤ch nogach, ma│y ro╢lino┐erny gad ┐yj▒cy 290 mln lat temu ucieka│ na tylnych ko±czynach przed drapie┐nikami. MiΩdzynarodowa grupa badawcza odkry│a w 1993 roku szcz▒tki nowego gadziego gatunku, nazwanego Eudibamus cursoris, na niezwykle bogatym stanowisku paleontologicznym z okresu permskiego (290-250 mln lat temu) w Niemczech. Eudibamus jest najstarszym znanym przedstawicielem prymitywnej, ale bardzo licznej i rozprzestrzenionej grupy gad≤w permskich, zwanej Parareptilia. Najbardziej ciekawy jest fakt, ┐e badania wykaza│y, i┐ nie jest on dalekim przodkiem gad≤w, kt≤re opanowa│y ZiemiΩ w okresie Mezozoicznym (Trias: (230-195 mln lat temu), Jura (195-140 mln lat temu), Kreda (140-65 mln lat temu)). Nie jest on zatem praprzodkiem dwuno┐nych dinozaur≤w! (u kt≤rych cecha ta wykszta│ci│a siΩ ponownie). Mo┐e to oznaczaµ, ┐e dwuno┐no╢µ pojawi│a siΩ w dziejach krΩgowc≤w co najmniej kilkukrotnie - niezale┐nie (przy czym dwa razy w obrΩbie samych gad≤w). Takie zjawisko nazywamy w ewolucji konwergencj▒. Oznacza to, ┐e jakie╢ struktury (np. narz▒dy) czy rodzaje metabolizmu albo zachowa± wykszta│ca│y siΩ ka┐dorazowo niezale┐nie. Organy powsta│e na drodze konwergencji nazywamy analogicznymi (np. skrzyd│a owad≤w i ptak≤w) w przeciwie±stwie do narz▒d≤w homologicznych, kt≤re, choµ czΩstokroµ spe│niaj▒ r≤┐ne funkcje, s▒ swymi ewolucyjnymi „krewnymi" – np. skrzyd│a ptak≤w i nasze rΩce. Edibamus jest najstarszym z dot▒d odkrytych czworono┐nych krΩgowc≤w zdolnych do poruszania siΩ na ko±czynach tylnych. ªwiadczy o tym kilka fakt≤w „wyczytanych" przez paleontolog≤w ze skamienia│o╢ci jego szkieletu. Po pierwsze tylne ko±czyny tego 26- centymetrowego stworzenia s▒ d│u┐sze i masywniejsze ni┐ przednie, a jego tylne stopy s▒ d│u┐sze od przednich. Ponadto Edibamus ma niezwykle d│ugi i do╢µ masywny ogon. Za inny dow≤d mo┐na uznaµ budowΩ jego staw≤w kolanowych i skokowych – gdy tylna ko±czyna by│a rozci▒gniΩta, by│a w pe│ni w tych stawach wyprostowana. Ponadto „noga" mog│a siΩ zginaµ tylko w jednej p│aszczy╝nie w g≤rΩ i w d≤│ (a nigdy w prawo i lewo) – czyli tak, jak np. u ludzi. Naukowcy podejrzewaj▒, ┐e w chwilach popasu (jego zΩby wskazuj▒ na ro╢lino┐erno╢µ) porusza│ siΩ on na czterech nogach, gdy jednak musia│ podj▒µ ucieczkΩ przed drapie┐nikami, wybiera│ postawΩ dwuno┐n▒. To bowiem zapewnia - przy podpieraniu siΩ ogonem dla podtrzymania r≤wnowagi - niezwykle szybkie tempo przemieszczania siΩ. (PAP) Satelity ESA pomog▒ utrzymaµ czysto╢µ morza Europejskie pla┐e byµ mo┐e bΩd▒ czystsze dziΩki lepszemu wykorzystaniu danych pochodz▒cych z satelit≤w Europejskiej Agencji Kosmicznej - poinformowa│o biuro prasowe ESA. W tym celu stworzono model matematyczny, kt≤ry umo┐liwia │▒czenie danych, pochodz▒cych z wielu europejskich satelit≤w. DziΩki temu prawdopodobnie mo┐liwa bΩdzie w niedalekiej przysz│o╢ci szybka analiza zanieczyszczenia morza i wybrze┐a. Mo┐liwe bΩdzie tak┐e przewidywanie prawdopodobnego kierunku rozprzestrzeniania siΩ zanieczyszcze± i dziΩki temu zastosowanie w porΩ odpowiednich ╢rodk≤w. "Nowy spos≤b wykorzystania danych z europejskich satelit≤w bΩdzie z pewno╢ci▒ tak┐e pomocny w monitorowaniu zmian ╢rodowiska naturalnego" - powiedzia│a Helen Snaith z Southampton Oceanography Centre. Helen Snaith sta│a na czele zespo│u, kt≤ry zajmowa│ siΩ badaniami zanieczyszcze± Morza P≤│nocnego. Zesp≤│ do analizy wykorzystywa│ dane pochodz▒ce z satelit≤w ERS-1 i ERS-2. Zesp≤│ z Southampton Oceanography Centre zajmowa│ siΩ szczeg≤lnie badaniem po│udniowej czΩ╢ci Morza P≤│nocnego. W badaniach r≤┐nych rejon≤w brali udzia│ tak┐e naukowcy z innych czΩ╢ci Europy. Wszyscy razem pr≤bowali odpowiedzieµ na pytanie, kt≤re dane z satelit≤w powinny byµ brane pod uwagΩ przy stwarzaniu matematycznego modelu i jak te dane ze sob▒ zintegrowaµ. P≤│nocna czΩ╢µ Europy jest czΩsto zas│oniΩta chmurami. Konieczne zatem bΩdzie korzystanie z danych uzyskiwanych przez radar. "Radar mo┐e nam dostarczaµ informacji na temat tego co dzieje siΩ pod chmurami. Chcemy sprawdziµ czy mo┐na za pomoc▒ tego urz▒dzenia rozpoznawaµ np. kolor wody morskiej. To z kolei jest wrΩcz nieocenionym ╝r≤d│o informacji. Mo┐emy wtedy np. oceniaµ poziom szkodliwych osad≤w" - t│umaczyli naukowcy. "Satelity zbieraj▒ wiele informacji. Problemem jest to, kt≤re z tych informacji s▒ dla nas przydatne. P≤ki co, musimy korzystaµ z danych pochodz▒cych z r≤┐nych satelit≤w, ale ju┐ w przysz│ym roku na orbicie oko│oziemskiej zostanie umieszczony satelita Envisat, kt≤ry bΩdzie dostarcza│ nam wszystkiego czego potrzebujemy" - powiedzia│a Snaith Prace nad jednolitym systemem "wczesnego ostrzegania" o stanie ╢rodowiska naturalnego z pewno╢ci▒ bΩd▒ bardzo przydatne w wykrywaniu wszelkiego rodzaju zanieczyszcze±, planowaniu nowych inwestycji przemys│owych, a tak┐e w planowaniu teren≤w pod uprawΩ czy urbanizacjΩ. (PAP)
|
