[�� . �� : � 2-� �. � �., 1973. � �. 2. � �. 218-288.]

��

��

�� . ��

[��, ��] 26 (27?) �� 1762 �. / 41₁ /

Salve, adolescens omnium dulcissime,

Pretiosissime mi Michaël!

Simul atque digressi sumus e concione, subito subiit animum raeum mira miseratio tui, mirumque desiderium, et egomet me �επέπληξα, quod te non invitavi in musaeum meum, reliquorum socius ut esses, cum praesertim non sine dolore animi te esse apparet in praesentia tum ob alia, tum ob optimum avunculum tuum; quod ego eximiam tuam in propinquos interpretor pietatem. Sed ego non miror, te juvenculum saepe timore, semper pudore impediri, ne ad me ventites. Ego veteranus, quod saepe trepidem, egomet mihi valde displiceo, ignavum et mollem vocitans et objurgans. Crede mihi, mi anime, et hodie me timore puerili esse victum, quo minus auderem te invitare. � utinam pectus introspiceres! Sed quando ego tibi persuadebo me tua causa omnia contemnere, omnia vincere, ferreque paratum, quod aliquando succumbo, pensabimus ignaviam τη̃ �ανβρία. Sed accipe, � carissime, verba die s. spiritus ex eodem: Πάντες η̃σαν προσκαρτερου̃ντες ‛ομοθυμαδόν τη̃ προσευχη̃ καί τη̃ δεήσει (Actorum, caput 2, 14).

Vale, mi anime!

Tuus Gregor[ius] S[abbin]

��, �� ,

�� !

�� , �� , � � �� , �� , �� , �� , �� , ��, �� , �� , �� , � �� . �� , �� , ��, �� , � �� . �� , ��, �� , � �� , �� . �� , �� , �� , �� . �, �� ! �� , �� , �� , �� , �� , �� ��. �� , �� , \219\�� . ��, �� : �� ⳻ (ĳ��[��], ��. 2, 14).

�� , �� !

�� [��].

[��, ��] 9 �� 1762 �. / 1₁ /

Desideratiss[ime] amice Michaël.

Discedis iam a nobis. Abi, igitur, quo te tua pietas et utilitas vocat: abi auspice Christo, eodem duce redibis. Faxit lesus, ut carissimos parentes tuos utraque parte valentes feliciterque agentes domi invenias, nihil turbae, omnia in tranquillo!

Custodiat gressus tuos cum optimo tuo fraterculo sublimis custos ille Israelis, ne quid inter eundum mali accidat in via. Domi autem sic recreaberis, ut tamen nimium otium fugias. Nam �ενί πα̃σι μέτρον �άριστον � In omnibus modus optimus.

Ex nimio nascitur satietas, ex satietate taedium, e taedio aegritudo animi, et quisquis ista parte laborat, sanus dicendus non est. Nullum autem tempus ineptum est ad bonarum literarum studium, et qui modice, sed perpetuo discit praesenti et venturae vitae pro futura, huic discendi non est labor, sed voluptas. Qui cogitat de doctrina, amat doctrinam, et qui amat, nunquam non discit, etiamsi in specie videatur otiosus. Qui vere amat rem aliquam, is praesentia rei amandae modice videtur delectari; at cum absens factus est, tum deraum acerrimum morsum amoris sentit. / 1₂ / Quorsum haec? Quia nisi toto pectore amaveris bonas literas, frustra fit omnis labor: alioquin amor in medio etiam otio inquirit meditaturque, et cum maxime abstrahitur, tum propensissime ad discendum fertur. Satis scio te amare studia, neque dico, ut tibi calcar addatur sponte plus quam satis currenti in studio literario, praesertim hoc feriarum tempore, sed ut cognoscas, quid sentiam, et sic sum homo, ut nulla mihi satietas sit garriendi cum amicis. Existima autem hominibus pietatis amantibus iucundissimos esse adolescentulos et pueros candidos felicique ingenio natos, quales Isocrates παι̃δας θεω̃ν, id est liberos deorum apellare solebat. Unde grates habeo optimo avunculo tuo πρωτοιερετ reverendissimo patri Petro, qui mihi occasio exstiterit sanciendae tecum amicitiae, quam mihi gratulor. Ne guid igitur nos in absentia desideres, visum est aliquot pias graeculas sententias seu μνημόσυνον, id est monumentum aliquod, adscribere. Quoties libebit mecum loqui, inspicies haec dicta, et sic mecum videberis confabulari, cogitans, qualibus de rebus amicus tuus sermones caedere gaudet. Prima itaque sententia haec esto: \220\

1. Κάλλιστον �εφόδιον ^A �εν τω̃ γήρατι ^B ‛η σοφία id est: optimum viaticum in senectute σοφία sive παιδεία id est doctrina, nam senem hominem omnia deserunt / 2₁ / praeter doctrinam.

2. Σεμνός �ερως �αρετη̃ς ^C. Magnificus amor virtutis. Non possunt enim non veneratione prosequi eum, quem conspiciunt virtutis esse domicilium, ubi enim virtutis amor, ibi majestas sit oportet.

3. Φίλους �έχων νομίξε θησαυρούς �έχειν. � Amicos habens, puta thesauros habere (te). Nihil, inquit Seneca, aeque oblectaverit, quam fidelis amicitia.

4. Χαλεπά τά καλά � difficilia pulchra.

5. �Ολίγη πρός κακότητα ‛οδός ^{� 1}. � Brevis ad nequitiam via. Sed accipe unam ex sacris literis; Paulus ad suum Timotheum epist. 1 cap. ultimo: �Έστι δέ πορισμός ^{� 2} μέγας ‛η ευσέβεια μετά αυταρκείας. � Est autem quaestus magnus pietas cum continentia. Pietatis est venerari deum et amare proximum; αυταρκεία dicitur latine aequitas animi, quae sortem suam boni consulit. Haec tibi erunt monumentum nostri; tu boni consule.

Vale, mi desideratissime, mi Michaël, cum optimo tuo fraterculo Gregorisco, provehat vos Christus in dies ad meliora virtutis incrementa!

Novus amicus tuus Greg[orius] Sk[ovoroda]

Iuli[i] 9, 1762 ¹.

^� �Εφόδιον ab ‛οδός via. ��. ��.

^B Τό γήρας, γήρατος � senectus. ��. ��.

^C Σεμνιός � gravis, ponderosus; �έρως, �έρωτος � desiderium amor. ��. ��.

^{A 1}�Ολίγος � brevis, parvus; κακότης, κακότητος � nequitia, malitia. ��. ��.

^{A 2}Πορισμός � vectigal. ��. ��.

�� !

�� . �� , �� , �� , �� , � �� . �� , �� ; �� !

�� , �� -�� ! �� , �� , �� επί πα̃σι μέτρον �άριστον � �� .

�� , �� , �� , � �� , �� . �� , �� , � �� , �� -\221\�� , �� , �� , �� , � ��. �� , �� , � �� , �� , �� . �� -�� -�� , ��, �� , �� , ��, �� , �� , �� . �� ? �� , �� , �� . ��, ��, �� , �� , � �� , �� . �� , �� , � � �� , �� , �� . �� , �� . � �� , �� , �� , � � �� , �� . �� , �� , �� , �� , �� . �� παι̃δας θεω̃ν, �� . �� , ����, �� , �� , �� . � �� , � �� μνημόσυνον, �� . �� , �� , � �� , �� ; �� .

��, �� :

1. Κάλλιστον �εφόδιον ^A �εν τω̃ γήρατι ^B ‛η σοφία. � �� ��, �� παιδεία, �� , �� , �� .

2. Σεμνός �ερως �αρετη̃ς ^C, � �� . �� , � �� ; �� , �� .

3. Φίλους �έχων νομίξε θησαυρούς �έχειν. � �� , ��, �� 䳺� ��. ͳ��, ��, ��, �� , �� .

4. Χαλεπά τά καλά. � �� .

^A�Εφόδιον �� ‛οδός � ��. ��. ��.

^B Τό γήρας, γήρατος � ��. ��. ��.

^C Σεμνιός � ��, ��; �έρως, �έρωτος � ��, ��, ��. ��. \222\

5. �Ολίγη πρός κακότητα ‛οδός ^A. � �� . �� . �� (��. �, ��) ��: �Έστι δέ πορισμός ^B μέγας ‛η ευσέβεια μετά αυταρκείας. � �� . �� . Αυταρκεία �� , �� . �� : �� , �� .

�� , �� , �� . �� .

�� [��] ��[��].

�� 9, 1762.

[��, ��; ��. �� . �� 1762 �.] / 50₁ /

̳ Michaël,

gaude in domino!

Si tibi publice discere graecam linguam non licuit non tam ob nimium laborem, quam per quorundam improbum conatum, non ideo tibi clipeus, ut ajunt, est abjiciendus. Paulatim privatim disces et omnino, si me amas, disces. Clarissimum argumentum mihi tui in me amoris futurum existima, si amaveris graecas Musas; et si tibi gratus est noster tui amor, tantisper eum duraturum scias, dum virtutem καί ‛ελληνικά γράμματα veneraris et expetis. Imitare igitur palmam, quae quo gravius petrae avulsae saxo premitur, eo procerius pulchriusque sursum erigitur. Haec est illa arbor, quae victoribus martyribus in manus datur, ut videre licet in picturis. Furtivis horis quotidie, paululum quidern certe, sed, inquam, quotidie aiiquid, velut in stomachum, vocabulum aut sententiolam in animum injice, ac ceu igni alimentum paulatim appone, ut alatur et crescat animus, non obruatur. Quo lentius disces, eo fructuosius. Lenta perpetuitas spe majorem acervum accumulat. Opera manuductoris, si forte opus erit, praesto est. Habes multos ex condiscipulis, qui admoneant, siquid dubites. Quodsi mea etiam opera uti volueris, nihil mihi gratius erit. Ad hoc nisi me avunculi tui rss. p. Petri meritum et benevolentia obligasset, ipsa nostra amicitia satis incitamento erat futura.

Amicus tuus Greg[orius] Skoworoda. / 50₂ /

^A�Ολίγος � ��, ��; κακότης, κακότητος � ��, ��. ��. ��.

^BΠορισμός � [��, ��]. ��. ��. \223\

Si quid pecunia opus erit mutua, ut solet accidere, noli quaerere alios tibi creditores praeterquam me, nisi forte putas hic quemquam alium humaniorem erga te esse, quam me tibi. Scio te nimii esse pudoris, et malo in hanc partem pecces, quam in diversam, interdum tamen deponendus est pudor in honestis quidem rebus solis, ubi praesertim urget necessitas. Et stultitia est id pati, quod fugere possimus. An metuis, ne te pauperem existimem et in paupercula domo natum, si venias rogaturus mutuum? Ah non is sum, sed qui jam pridem cecini laudes paupertati. Aliis inservio cur non tibi et tuis? Si ipse pudefis, mitte Alexiolum nostrum, facile rem conficies. Caeterum si quis forte grammatophorus continget � ��, significabis mihi per eundem Alexiscum. Sum omnino ¹...

̳� ��,

�� !

�� , �� , �� , �� , �� , �� . �� , �, ��, �� , �� . �� , ��  �� , �� , �� , �� �� . ��, �� : �� , �� . �� , �� -��, �� . �� , �� , �� , �� , �� , �� , � �� . �� , �� . �� . �� , �� , ��. �� , �� , �� -�� . �� , �� . �� , �� , �� .

�� [��] ��.

�� , �� , �� , �� , �� , �� -�� \224\ �� , �� . � ��, �� , � �� , �� , � �� , �� , ��, �� , �� , �� . � �� , �� . �� , �� , �� , �� ? �, � �� , � �� .

� �� , �� . �� , �� ; �� . ��, �� (� ��), �� . � ��...

[��, ��; ��. �� 1762 �.] / 39₁ /

Salve, mea unica voluptas,

Michaël mellitissime!

Quoniam tam angelice amas Davidicos psalmos, dici nequit, quantae mihi est hoc voluptati. Accendis tali tuo tantoque ingenio quotidie novos in me tui igniculos, quos quoniam ex virtute sunt nati, immortales fore confido. Nihil nunc dicam de stylo tuae schedulae. Crede mihi, Erasmum nostrum visus sum audire, adeo latino spirat spiritu. Vale, mi anime! Versus utcunque licet sunt pulcherrimi, aliquantulo adjutos tamen propediem remittam, saltem ut modulationi vocis sint aptiores. Tu perge talis esse, qualis es.

Tuus Gregorius.

Ipse docebo cum organo pueros, interim jubebis Maximiscum nostrum utcunque musicas notas praemollire. Quando me ad te vis venire, scribes ¹.

��, �� ,

�� !

�� , �� , �� . ��  �� , ��, �� , ��, � ��, ��. ͳ�� . �� , �� , �� .

�� , �� ! ³��, �� , ��. �� \225\ ��, �� . �� , �� .

�� .

�� , �� , �� . ��, �� .

[��, ��; ��, �� 1762 �.] / 17₁ /

Salve, carissimum nobis ζω̃ον.

Michaël mellitissime!

Cum mature e ludo descendissem, cumque quod agerem quaerere coepissem, ecce tibi repente in oculos nostros proles illa, quam nostri, opinor, vocatur nescis qui? vocatur Michaël. Tu, inquam, subito animo meo obversari coepisti. Nunquam enim cum meis musis congredior, quin te animo videam, videarque tecum musarum amoenitates lustrare καί τόν �Ελικω̃να peragrare, teque iisdem rebus ac iisdem Camaenarum voluptatibus deliciari putem. Et certe quidem ad perfectam illam veramque amicitiam, quae sola maxime edulcat vitae molestias, imo vivificat, non solum pulchra virtus, geniorumque similitudo, sed etiam studiorum requiritur. Non enim perfecte conveniet inter diversorum studiorum homines. Et permulti hoc ipso nomine esse mihi justi amici nequeunt, quod literas non didicerunt: aut didicerunt quidem, verum a meo ingenio alienas. / 17₂ / Etiamsi caetera omnia sunt similia. Fateor apud te affectum meum. Equidem te amarem, etiarasi prorsus esses �αναλφάβητος, propter candorem scilicet ingenii tui honestarumque rerum appetentiam, ut alia taceam, etiamsi plane rudis rusticus esses. At vero nunc cum video te ad graecanicas literas (quas quomodo amem, quid ego tibi dicam?) mecum incitari adque humaniorem illam literaturam, quae omissis gerris Siculis, ut dicitur, pulchra simul et utilia spirat, tantus in animo meo amor tui invalescit, ut de die in diem major crescat, nec quidquam mihi in vita dulcius, quam tecum tuique similibus garrire. Sed avocor.

Vale, Michaël!

Compone mihi tres quatuorve versiculos ac ad me transmitte. Quos rogas? Quos libet, nam tua omnia placent. Bene facis et pie, mi anime, quod custodem praefecisti Maximiscum aegroto fraterculo. Ceterum ne temere audias quoslibet medicinam indicantes. Nullorum enim artificum major copia apud vulgum, quam medicorum, et tamen nihil minus vulgus novit, quam morbos curare. Praeter vulgaria simplicia medicamenta \226\ respue omnia. Venae sectionem aut castapotia (��) fugato tanquam anguem. Et si volueris invises nos confabulaturos hac supra re hodie ¹.

Tui amantissimus Greg[orius] Sabbin.

��, �� ��,

�� !

�� , �� , �� , ��, � ��, �� . �� ? �� . ��, ��, �� . �� , �� , � �� , �� �� . � ��, �� , �� (��). � ��, �� , �� , �� , �� . � �� , �� , �� , �� , �� . �� : � �� , �� ��, ��  �� , � �� , �� , �� . �� , �� , �� (� �� , �� ) � �� , ��, �� , �� , �� , � �� , �� , � �� , �� . �� .

�� , ��!

�� . ��? � �� . �� , �� . �� , �� , �� . �� , �� . � �� , �� , � �� , �� , �� . �� , �� . �� \227\ � �� [��] ��, �� 쳿. � �� , �� , � �� .

�� [��] ��.

[��, ��; ��. � �� 1762 �.] / 93₁ /

Salve, vigor studiorum meorum Michaël mellitissime!

Remitto tibi tuos versus sacros, leviter immutatos non ad sententiam, sed ad vocem. Mihi quidem tua omnia sic placent, ut non mirum, sit, si hos versiculos aliquoties osculatus sum.

[��, �� , �� !

�� , �� , � �� . �� , �� , �� ].

�� , ��! ��

�� .

��

� �� .

�� ,

�� ¹.

�� ,

� �� .

�� :

�� .

�� ; �� :

�� ?

��

� ��

�� , �� ,

�� .

��

�� ,

�� .

�� , ��, ��,

��

� �� . / 93₂ /

Vale, παρθενία του̃ Χριστου̃ διαδοχή, et sponsi tui s. hymnis ²super omnia oblectare!

Tuus Gregorius ². \228\

[��, �� , � �� !

�� ].

[��, ��; �� . �� 1762 �.] / 16₁ /

�Εράσμιε Μιχαήλ!

Quemadmodum mercatores summo studio cavere solent, ne sub specie bonarum malas damnosasque emant merces, ita nobis videndum accuratissime est, ne, dum amicos, optimam supellectilem, quaerimus, imo thesaurum inaestimabilem comparamus, per incuriam in adulterinum et falsum incidamus, qui dicitur adulator, et secundum paroemiam �αντί γνησίου χρυσου̃ ‛υπόχαλκον, id est subaeratum, sive pro thesauro carbones inveniamus. Primum igitur discrimen adulatoris est mutabiltas et inconstantia, ut non possit diu eadem sequi eidemque instituto adhaerere, sed veluti simia aliis tantisper conformatur, donec quod captat, ceperit. Sed praestant ipsius Plutarchi verba: �Principio intuendum est in similitudinem instituti atque continuationem, perpetuo ne iisdem gaudeat, eademque laudet, vitamque suam ad unum dirigat atque exigat exemplar, sicnti decet ingenuum amicitiae ex iisdem moribus formatae consuetudinisque amatorem; talis enim est amicus. At vero adulator, cum stabilem nullam habeat suorum morum sedem, neque certum aliquod vivendi delegerit genus, sibi quod placeat, sed quod alteri, cumque alteri sese affingat atque adcomodet, non simplex est aut unius modi, sed varius ac multiplex, ex alia in aliam subinde formam transiens�. Hactenus autor. / 16₂ /

Mi Michaël! Dic mihi ingenue ac bona fide, utrum succenses mihi, nec ne? An ideo nullam ad nos literam raittis, quod versiculos tuos dixi rudiusculos? At tanto crebriores mitte. Quis enim nascitur artifex? Usus per errores ducit nos ad elegantiam scribendi. Illi quidem ad perfectos comparati videri possunt tales, sed ad tuam aetatem, ad tuos in literis profectus collati, satis merentur laudis. Grede mihi, mi anime, ego cum hoc aetatis, qua tu nunc es, essem, ne pessimum quidem versum pangere poteram. Is hinc igitur, quo dignus es, si hoc te male habet! Excute igitur mihi dubium primo quoque tempore. Quodsi verum est, quod suspicor, aude quantumvis solaecissare. Ah nescis, quantum vincis alios in scribendo! Significa etiam, utrum placent tibi hi flosculi Plutarchi. Sin minus, mutabimus scriptionem, as pro istis missitabimus curtas, sed sapientes velgraecas vel latinas vel utrasque. Ad haec nescio, quomodo vales, \229\ praesertim animo. Si quid est, quod tuum pectus molestet, profer apud amicum. Si non re, consilio certe condolescentes juvabimus. De his omnibus tribus brevissime me monebis. Scio enim temporis tui penuriam.

Vale mi philomuse! Interim tuam schedulam avidissime expecto.

Tuus Gregorius Sabbin ¹.

Εί χρείαν �έχεις χρημάτων, γράφε πρός ‛ημα̃ς

�� !

�� , �� , �� , �� , �� , �� , �� , �� , �� , � �� , �� , �� υπόχαλκον, �� , �� . �� : �� , ��, �� , �� , �� , �� . �� : �� : �� 䳺, �� , � �� , �� , �� , �� , �� . ϳ�� , ��  ��, �� , �� , � �� , �� , ��, �� , �� ; � �� . �� .

̳� ��! �� , �� ? �� , �� ? ��, �� . �� ? �� . �� , �� , �� (�� ), ��, �� , �� . ³� ��, �� , �� , � �� . ��, �� , �� , �� . \230\ �� . �� , �� , �� . ��, �� , �� ! ³�� , �� ; �� , �� , �� , � ��. �� , � �� , �� , ��, �� . �� -�� , �� . �� , �� , �� . �� . � ��, �� .

�� , �� ! �� .

�� .

�� , �� .

[��, ��; �� . �� 1762 �.] / 43₁ /

̳ carissime Michaël, salve!

Mitto tibi qualecunque specimen secum ipso loquentis animi tacite seseque tamquam lusu quodam oblectantis ac in morem alitis per sublimia coeli spatiosaque volitantis ac tamquam velitantis. Incredibile dictu, quam istuc delectat, cum animus liber ab omnibus atque expeditus in morem delphinis pernicissimo, sed non insano motu φέρεται. Magnum hoc quidem est atque unice summis viris familiare et sapientibus. Haec est illa ratio, qua taedium altissimae solitudinis sancti homines et prophetae non modo tulerunt, sed etiam inerrabiliter sunt delectati τη̃ �ερήμω, quam adeo ferre grave est, ut Aristoteles haec dixerit: �Homo solitarius aut bestia est fera, aut deus�. Videlicet mediocribus hominibus mors est soliiudo, oblectatio autem iis, qui aut oppido fatui, aut excellenter sunt sapientes. Illis grata ‛η �ερημία propter stuporem; horum autem mens dia divina invisibiliter inveniens occupatur, mireque delectatur iis, quae vulgaribus ingeniis sunt �άδυτα, unde vulgus et admiratur tales / 43₂ / et melancholicos vocitat; at illi quasi jugi convivio deliciantur, nullo negotio sibi exstruentes aulas, atria, domos (�� etc), verum etiam montes, fluvios, silvas, campos, diem, noctem, feras, homines et quid non? �� . Hujus Abrahamiticae familiae si cupis esse nepos et esse heres invisibilium bonorum et non adimendorum, hos suspice, hos imitare, his adhaere, ac ostende jam nunc in tenella aetate, ut appareat te catulum non porci, sed leonis, \231\ pullum columbinum, aut aquilinum esse, non vespertilionis, non filium τη̃ς �Άγαρ ancillae et servae, sed Sarrae, quae gignit in libertatem, breviter non mundanum, non trivialem, non lippis et tonsoribus notum, ου τό κοινόν, sed excellens, sed rarum, sed novum atque caeleste cogita, molire, meditare. Persequere non inanes τω̃ν σοφιστω̃ν πλοκάς, non distinctionum bifidas ungulas, porcis familiares, sed tales libros degusta, quales sunt, in quibus haec aut similia referuntur: Quid est philosophia? Respondetur: secum ipso morari... secum loqui posse. Rursum: cum Crates videret quendam secum in solitudine loquentem, non sane cum malo, / 44₁ / inquit, hornine confabularis etc. his affinia. Talibus videlicet libris praeparatur animus ad lectionem s. scripturarum, quae sunt piarum ac angeticarum mentium ‛ο παράδεισος, qui semper spectatur et nunquam satiat. Tales homines inspiciendi, quorum verba, facta, τό �όμμα, incessus, gestus, esus, potus breviter tota vita εις τό �εντός φέρεται. id est, introrsum, velut illa vestigia, ut est in Plutarcho, spectat, id est, qui non volantia non nubes persequuntur, sed unice anirno suo intenti και προσέχουσιν, donec dignum deo se ipsos habitaculum praeparent. Καί ‛ο θεός, ubi insedit animis eorum, ubi �εβασίλευσε, tum quae sunt vulgo intolerabilia, horrenda, sterilia, nae ipsis divina, nectarea, ambrosiaque sunt breviter: �� etc.

Vale, carissime anime!

Tuus Gregor[us] Sabbin ¹.

̳� �� , ��!

�� , �� , �� , �, �� , �� . �� , �� , �� , �� �� � ��, �� . �� . � �� , �� , � � �� ��, �� , �� : �� , �� . �� , �� , �� , �� , �� . �� �� �� , ��; �� , �� , �� , �� ��; �� ; � �� , ��, �� , ��, ��, �� [�� ] �� ., �� \232\ ��, ��, ��, ��, ��, ��, �� . [�� 볺 �� ]. �� 쒿 � �� 䒺�� , �� , �� , �� , �� , � ��, �� , � �� , �� ��, �� , �� , �� , �� , �� , �� , �� , ��, �� , �� , �� , ��, �� . �� �� , �� , �� , � �� : �� ? ³��: �� , � �� . ��, �� , �� , �� : ��, �� . ��. �� , �� �� �� , �� , �� . �� , �� , ��, ��, ��, ��, ��, ��, �� , �� �� , �� , �� , �� , �� , �� , �� �� , �� . � ��  �� , �� �� � ��, �� , �� , ��, ��, �� , �� 糿, �� [��볺 ��] �� .

�� , �� !

�� [��] ��.

[��, ��; �� . �� 1762 �.] / 44₁ /

Salve, φιλέλλην Michaël, φιλόμουσε!

Quaesisti me heri, cum e templo egrederemur, cur tibi arrisissem ac tanquam risu salutassem, quamquam quidem leniter subrisi, quod graeci vocant μειδάω, et magis sum visus tibi ridere, quam ipsa re risi; quaesisti, inquam nec causam dixi, nec nunc dicam, hoc tantum dico, ridere libet, certe tum libuit, imo et nunc libet, ridens et scripsi, et te credo ridentem haec legere, et ubi me videbis, risum ut teneas, vereor. Sed tu, ω̃ σοφέ, causam quaeris? Sed dic mihi, cur tibi hic aut ille \233\ color, hic pisciculus magis quam ille, hac forma consuta vestis arridet tibi, id est ad te ridet, illa non item, aut certe minus? At ego tibi risus hesterni causam reddam. Risus quidem (tu risum tene, dum de risu nugor) est germanus foetus gaudii ita, ut saepe pro gaudio ponatur, quale est illud Sarrae, ni fallor: �� . �Ισαάκ enim hebraea vox dicitur significare �� ridebit, quod et pro risu ponitur. Cum igitur quaeris, cur rideam, videris quaerere, cur gaudeam. Ergo causa gaudii est tibi rursum reddenda? � impudentem postulationem! Sed age! / 44₂ / accingamur ad hoc quoque musis fortunantibus; quodsi non vacat audire, differamus in crastinum. Sed instare videris causamque, velut improbus debitum debitor flagitare. Cur igitur heri gavisus sum rogas? Audi! Quia tua gaudentia τά �όμματα adspexi gaudentem igitur gaudens salutavi gaudio. Quodsi tibi haec causa gaudii mei ex Norvegia esse videtur, confugiam ad aliud �άσυλον, imo tuo te gladio jugulabo, et quaero: quare nudius tertius tu me prior �εν τω̃ ναω̃ risu salutasti? cur arrisisti mihi? Dic, σοφέ, non te dimittam, meministin�? Hactenus, � carissime, sumus jocati jocis non admodum abludentibus a musis illis castissimis. Sive enim lugemus sive ridemus sive seria agimus sive joca, domino nostro omnia facimus, cui et morimur et vivimus etc. Eundem precor, ut te servet in castitate sobrietateque. Quod donum cum in te credam esse, te semper videns in congressibus amicissimis, semper gaudebo, saeperidebo. Quis enimstipes non cum gaudio adspicit μακάριον �άνθρωπον καί του̃τον τόν φίλον; �έρρωσο!

Σός Γρ[εγόριος] Σ[άββιν].

Simul atque de risu finivi, ecce tibi noste τρισπόθητος Γρηγωρίσκος, quem lubentissime �ηγκάλιδα.

��, ��, �� !

�� , �� , �� , �� , �� : μειδάω. �� , �� , �� . �� , � � �� , �� : �� , �� , �� ; �� , � ��, � ��, �� ; � �� , � ��, �� . �� , � ��, �� . �� : �� , �� , �� , �� , �� , �� , �� , �� , �� , �� , �� . � � �� . �� (�� , �� \234\ � �� !) � �� , �� ; ��, �� , �� : [�� ]. �� �� ��-�� 쳺��, � �� . ��, �� , �� , �� , �� . ��, � �� , � �� , �� ? � �� ! �� ! ³�� . �� , �� . �� , ��, �� , �� . ��, �� , �� ? �� : �� ��, �, ��, �� , �� 䳺, ��. ��  �� , � �� ��. � �� , ��, �� ? �� ? ��, ��, � �� , �� ? �� , � ��, �� , �� . �� 쳺��, �� , �� . �� , �� ! �� , �� , �� , �� . �� ��  � ��? �� !

�� [��] �[��].

�� , �� ��  ��, �� ��.

[��, ��; �� (?) 1762 �.] / 68₁ /

Reitias vires

ΑΙΝΕΣΙΣ ΠΕΝΙΑΣ

O res pauperies utilis et sacra!

O germana viris mater amabilis!

O portus miseris optime naufragis!

Portus tute quieteque!

Felix, qui penetrat mentis acumine,

Quae praestare soles commoda, quae bona

Huic, quicunque homo te simpliciter colit.

Nec pro tempore te colit.

Felix, qui potuit pangere foedera \235\

Tecum, quique tuam venerit in fidem,

Quem dignata fuit mensae epulis suae ^A

Misit subque humilem casam ^B.

Longe morbus abest sedibus a tuis,

Et fumos ut apis, sic fugit abs eis:

Hydrops et podagrae, calculus ¹ et bilis,

Febres ac epilepsiae.

Non est ingluvies atque bibacitas,

Morborum unde scatet plebs sine nomine.

Non hic luxus adest, mors Themidos ^Cpiae

Curarumque miser pater. / 68₂ /

Longe ² cana tuis cura ³ penatibus,

Longe sunt strepitus atque negotia,

Longe vana manet gloria et ambitus

Insanaeque cupidines.

Non ictus rnetuis fulminis ignei,

Non fluctus rabidos aequoris asperi,

Dum valles humiles ac placidas colis,

Et dum lintre vadum secas.

Omnis pestis abest, spes, timor, et dolus.

Hanc odere domum tartareae deae.

Quas quaecunque domus continet, illico

Mox fit Tartarus is locus.

At secura quies, at bona sanitas

Mentis compositae dulciaque otia

Ac assueta piis membra laboribus.

Dum parvo bene vivitur.

Αυτάρκεια ^D solers, suavis �απραξία ^E.

Libertas residet ludicra salibus

Deridens populi stultitiae viam. Has

Paupertas comites habet. / 69₁ /

Mendicos quidem hic haud fero laudibus,

Quos auri misere sacra fames necat;

Nudi sunt habitu pectore divites;

Carpunt quicquid ubique sit.

Aurum corde vorant ⁴, arca licet vacat,

Dites suspiciunt dum stupidis oculis.

Aurum dum cupies, jam licet Irus es,

^A Quem dignata sacrae es mensae epulis tuae. [�� .] ��. ��.

^BSubmittens humili casae. [�� .]. ��. ��.

^CΘέμις, δος � dea justitiae. [Θέμις, δος� �� ]. ��. ��.

^DΑθτάρκεια � ��, latine � aequitas animi. ��. ��.

^EVacatio � negotiis mundanis, cui opponitur tumultus, aestus, negotiorum undae. [�� , �� , ��, ��]. ��. ��. \236\

Haud tu pauper eris mihi.

Pauper erat Christus, qui nihil ambiit.

Paulus pauper erat, qui voluit nihil.

Paupertatem animus, non scrinium facit,

Dum celsus subvolat in polum ⁵. //

�� Ҳ

� �� ́�� ,

�� , �� !

��, �� ,

�� !

� ��, ��

��, ��

�� , ��

�� .

� ��, �� ́�� ,

�� ́��

� �� ,

�� .

�� ...

�� , ��

�� , �� ́� ��,

�� .

�� ,

� �� ;

�� ,

�� .

ͳ �� , ��

�� ,

ͳ ��, �� ,

ͳ �� .

�� ,

�� ́��,

�� .

� �� ́��

� ��

��

� �� . \237\

�� , ��

� �� , � ��

��

�� .

�� , ��

�� ́��

�� .

�� ? �

�� ,

ҳ �� , ��

�� .

ͳ, �� ,

�� , �� ,

��

�� .

�� , � �� ,

�� , �� ,

�� , ��, ��

� �� .

[��, ��; �� (?) 1762 �.] / 63₁ /

Si sit vita beata intus, cur, inquis, ad illam

Grex hominum rarus tamque pusillus adit?

Phy! quia difficile est, animum moderarier illis,

Nec frenare ‛ορμάς; condidicere suas.

Per loca devia, per salebrosa, graves per hiatus

Fertur eques stolidus, si male flectit equum.

Per mare, per terras voiitat, ferrum per et ignem,

Si stolidos animos non ratione regit.

Quidnam igitur restat? Libros versare beatos,

Qui purgant animos, flectere corda docent.

Condere nec satis est intus, sed et exprime factis.

Es tyro nunc: usu et tempore miles eris.

Ex his militibus mirus rex ille creatur,

Qualis erat Christus discipulique sui. \238\

Carissime Michaël!

Benene tempus collocavi, si his talibus tecum sermonibus hodie insumpsi? Opinor, non male.

Tuus Gregor[ius] Sab[bin]. / 63₂ /

Disce, quid est illud, quod vita beata vocatur;

Omnibus omissis hoc age corde tuo.

Hoc age corde tuo toto, dicente deo sic:

O fili, fili! cor mihi cede tuum.

Cor mihi cede tuum totum; si pectoris unam

Partem das mundo, cor mihi nolo tuum.

Felix, qui potuit vitam reperire beatam;

Sed magis is felix, qui valet hacce frui.

Non satis est potum atque cibum reperire salubrem,

Si morbo gustus vis vitiata tibi est.

Nec satis est solis lucem radiare diurni,

Lumina si capitis sunt vitiata tui.

Strenua nos exercet inertia: navibus atque

Quadrigis petimus vivere posse bene.

Quod petis, hoc tecum est, imo Iatet intus, amice;

Si tua contentus sorte, quietus eris.

Non si, qui meliora cupit, verum ille beatus,

Qui sibi quidquid adest, id satis esse putat.

Si tibi...¹

�� : �� ,

��, �� ?

�, �� , �� ,

� ��, �� .

�� , ��

�� , �� .

�� , �� ,

�� .

��, �� ? �� ,

�� .

�� , �� .

�� : �� , � �� .

� �� ,

�� .

�� !

�� , �� ? ��, ��.

�� [��] ��[��]. \239\

ĳ��, �� .

�� .

�� : �� :

� �� ! ³�� !

³�� ; ��

�� , � �� .

��, �� ;

�� , �� 쳺 �� .

�� ,

�� ;

�� ,

�� .

ĳ�� ;

��

�� , �� , � ��:

��, ��, � �� .

�� , �� .

�� , �� ,

� ��, �� , �� 䳺.

�� ...

[��, ��; �� 1762 �.] / 35₁ /

Desideratissime mi Michaël!

Perdideram tuos versiculos cum strophio imprudenter e crumena extractos, sed mox accensa candela humi inveni. Illi licet rudiusculi sunt, sed quod tui sunt, vehementer placent: in quibus, velut in limpidissimo fonticulo, amicissimum animum tuum in virtutem, in literas illas bonas et denique in me tuum amicum clarissime conspicio. Si quid auri invenero eruendo bonos autores, ut tibi communicem rogas? Quid mihi gratius mellitiusque hoc tuo pulcherrimo postulato? Pulchre autem sapientiam aurum nominasti, quae in s. etiam literis nunc uxor, nunc margaretum, nunc dicitur aurum.

Sane quidem nunc domi solus cum sim convivantibus aliis collegis, libet fusius tecum garrire. Sed quoniam constitui quaecunque pulcherrima elegantioraque in nostro Plutarcho, praesertim de discernendo adulatore �από γρησίου φίλου, occurrerint, ad te velut flosculos decerptos variis temporibus mittere, ne exsors expersque sis harum elegantiarum, quibus ego vehementissime delector, teque ejusdem palati, quod est amicitiae proprium, esse existimo, / 35₂ / ideo accipies et in praesentiarum unum alterumve thymum, unde possis apiculae in morem \240\ mellis aliquid legere et in animum injicere hunc saluberrimum succum, ut hoc saepe faciens possis cum tempore excrescere in perfectum virum, in mensuram, ut ait Paulus, plenitudinis Christi; ne solum terrenum nostrum Adam, puta corpus, nutriamus, sed etiam, imo plus eo, invisibilem. Sed unde mihi haec garrulitas?

Iam dudum loqui non ego sed Plutarchus debebat apud te. Tu arrige aures! At, inquis, non sum asinus. At non soli asini habent altas auriculas, sed et cervi, � nugonem! Mi Michaël! crede mihi, ridebam hic solus affatim. Sed pax!

Non enim, puto, necesse erat Melanthium Alexandri Pheraei parasitum adsentationis convincere, qui interrogantibus, quomodo confossus esset Alexander perlatus, inquit: �in ventrem meum. Neque eos, qui circa opulentam mensam in orbem versantur, quos neque ignis arcere, neque aes ferrumve potest a petenda coena�. Et paulo post: �Quem igitur oportet cavere? Eum, qui neque videtur neque profitetur se adulari. Quem non deprehendes circa culinam oberrare, aut umbram metiri, / 36₁ / ut coenae tempus exploret, sed plerumque sobrius est, curiose agit et actionum vult esse socius arcanorumque particeps...� Sicut enim Plato ait extremae esse injustitiae justum videri neque esse, ita et haec periculosa est existimanda assentatio, quae fallit, non quae aperta est, et quae serio, non quae joco agit. Desine jam, mi Plutarche! Heus! mi Michaël! animadvertisne Plutarchum discernere inter adulatorem et adulatorem? Nimirum alter est apertus, alter tectus. Ille apud mensas divitum scurram agit, nugatur, jocatur, assentatur, ridetur: hic larva gravis viri et sapientis tectus pro fido admonitore prudentique consultore, et digno quantovis honore se venditat. Ille ut cibum emendicet et ventrem pascat alienis epulis; hic agit, ut anguis in morem in gremium insinuatus arcanaque expiscatus laedat simplicem et incautum, aut etiam perdat. � vere infernalem serpentem! Hi illi sunt �άγγελοι Satanae, humanis figuris tecti. Ipse ego sex septemve talium venenatarum pestium ictus sum expertus. Quis malus genius illos ad simplicia ingenia ducit? Quid illis cum hominibus sinceris nec ullum fucum scientibus aut admittentibus? Quaeso, quid cancro cum serpente? E diametro, ut dicitur, pugnant cum ejusmodi ingeniis et / 36₂ / tamen adoriuntur, lucri nimirum gratia, in morem luporum. Ex his spiritibus sunt mendaces amici, falsi apostoli, haeretici doctores, tyranni, id est reges mali, qui in sinum rei publicae, in gremium ecclesiae illapsi, per technas in ipsos denique coelos penetrantes, coelum cum terra miscent, saepe totum orbem tumultibus concutiunt. Sed quis satis depingat hos daemones? Ego colloquii gratia tam sum prolixus. Sed non me paenitet verborum et de re pernecessaria et apud te talem amicum prolatorum. \241\

Vale, mihi carissimum caput, ac serpentinam prudentiam para, conjuncturus cum columbina simplicitate.

Tuus Gregorius Sabbin.

Diei dominicae media nocte fere.

�� !

� ��, ��, �� , �� , �� , �� , �� . �� , �� , �� , �� : � ��, �� , � �� , �� , �� , ��, �� , �� . �� , ��, �� , � �� -�� . �� . �� , �� , �� , �� .

��, �� , �� , �� , � �� . �� , �� , �� ��  � �� , �� . � �� , �� , �� , � � ��, �� , �� , �� , � �� - �� , �� , �� , ��, �� , �� , � �� , �� , �� , �� , � �, �� , �� . �� ?

�� , � ��. �� ! �� , � �� . �� , �� . �, �� ! ̳� ��! �� , � �� . �� !

� ��, �� , �� , �� , �� , ��: �� . �� , �� , �� , �� . �� : ��, �� ? ��, �� , �� , �� ; ��, �� , �� , \242\ �� , �� , �� ...�. �� , ��, �� , �� , �� , �� , �� , � �� , �� , � �, �� , � �� , �� . �� , �� . ��, �� , �� , �� ? � ��: �� , � �� . �� , �� , ��, ��, �쳺��. � ��, �� , �� , �� . �� , �� -�� , ��, �� 쳿, �� , �� , �� , �� . �, �� ! �� �� ��, �� . � �� . �� ? �� , �� ? �� , �� , � �� 쳺�? ĳ��, �� , �� , �� , ��, �� . � �� , �� , �� , ��, �� , �� , � �� , �� , ��, � �� , �� , �� . �� ? � �� . �� , � �� , �� .

�� , �� , �� 쳿�� !

�� .

� ��, �� .

[��, ��; �� 1762 �.] / 32₁ /

Salve, amice pretiosissime!

̳ Michaël!

Barbarus jocus meus pridianus de porcis et asinis, vereor, ne te (ut hac aetate sumus omnes leviculi) offenderit; nimio enim aceto temperatus erat, et tibi nunc serio immerso magni-\243\ficis istis nugis jocos audire non vacat nec libet. Quod vereor amoris est. Quod tam crasse sum jocatus, tribue nauseae, qua istos vehementer nauseare soleo, istos, inquam cyprios boves, quod proverbium vide. Quemadmodum autem parentes, ubi vident infantem filiolum humi reptantem ludentemque imprudenter incidisse in merdam, inque ea sese versantem volutantemque, solent illum admonere ridentes, et quo facilius sordes ostendant avocentque ab illo loco, referunt cuinam tum sit similis, oblitus videlicet manusque pedesque et ora flavo illo coeno, ille audiens scommata plorare, indignum facinus existimans ab illis se ludibrio haberi, quibus deberet esse omnium carissimus, donec parens serio lacrumantem nom ferens e luto ocius accurrens expediat lacrumasque absterso corpusculo mitiget: ita animus amici cernens animum tuum inter merdosas istas ac suibus amicabus dignas nugas versari sciensque te ad pura illa caelestiaque esse fictum a communi nostro parente deo non te, sed locum, ubi es, ridet ac cavillatur; te ipsum amat plusquam germanum �αδελφόν.

Tu ad nos tria verba remitte, cum quattuor non vacat. Nam visus sum κατ� �όναρ a te versiculos mihi missos accepisse, dimetros an anacreonteos haud memini; quale mittes, nectar erit.

Vale, carissime!

Σός ‛ο Σαββίν.

Mane hora prima diei.

��, �� ,

�� !

�� , ��, �� (� �� ); �� , � � ��, �� , �� , �� . �� . �� , �� , �� , �� , �� , � �� . �� , �� , �� , �� , �� , �� , �� , �� , �� , �� , �� , � ��, �� , �� , �� , �� , �� , �� , \244\ �� , �� , �� , �� . �� , ��, �� , �� , � ��, �� , �쳺�� , � � ��, �� , �� , �� ��.

�� , �� . �� ��  ��, �� , �� : ��, �� , �� .

�� , �� !

�� .

�� .

[��, ��; ��, 1762 �.] / 71₁ /

Φίλτατε φιλτάτων βροτέ,

Κη̃δος τε τερπαλη̃ τε μου̃,

�Έφηβε τω̃ν μουσω̃ν φίλε!

Salve sodales omnium

Carissimorum carior,

Michaël amice ex Attica!

Nae tu profusus es tui, qui pro tribus verbis decuplo me donasti, petebam, tria, habeo 30. Tu imitaris Iovum, et �Ο Ζεύς �άλλοκα μέν πέλει αίθπιος �άλλοκα δ�ύει. � Iovis alias quidem est serenus alias autem pluit. Imo saepe uno die tantum effudit imbrium, quantum ad rigandam terram per totum sufficeret mensem, reddens nunc nimium aridam, nunc immodice ebriam ac spongiae aquis immersae simillimam τω̃ν βροτω̃ν terram. Imo vero novi sartorem, qui duos tresve menses religionem habet contingere τήν σειβούχαν; exacto autem luctus tempore, uno die tantum haurit του̃ νέκταρος ��, quantum praegrandes muli tres aut arcadii asini, sitientes aquae. Dicis me objurgando valere: recte, Nam si... sed relinquo te corvum, κατά τήν παροιμίαν, hiantem properans graeculorum ludum.

�Έρρωσο, φίλτατε!

Σός Γρεγ[ώριος] ‛ο Σαββίν.

Ante crepusculum nos domi expectans cochleam age, nec usquam propere. Et jam aetatem videor ¹ diversorium tuum non vidisse ².

�� ,

��, �� ! \245\

��, ��,

�� ,

��, �� !

�� : �� , �� ; � �� , � �� . �� . �� , �� . �� , �� , �� �� �� , �� , �� , �� . � �� , �� ��, �� �� [��], �� , �� . �� , �� . ³��! �� ... �� , �� , �� , �� , � �� .

�� , �� !

�� [��] ��.

�� , �� , �� ... ��, �� , � �� ,

[��, ��; ��. �� . ��, 1762 �.] / 100₁ /

�Εράσμιε φίλε Μιχαήλ!

Temperare� mihi non potui, quin saltem parvolam portiuneulam tibi communicarem eorum, quibus �� statim post tuum abitum noster Plutarchus non torsit, ut solent spinae sophisticae, sed unice delectavit. Deum immortalem! quam commendat amicitiam! Quam graphice depingit corniculam alienis plumis ornatam, id est, vaferrimum adulatorem, amici larva tectum, quem graeci dicunt κόλακα, ‛ο κόλαξ. Sed jam accipe ipsa verba amici nostri Plutarchi: �Sicut nummum, ita amicum oportet habere probatum, antequam usus postulet, neque damno demum accepto sentire, sed debemus habere peritiam cognoscendi adulatoris, ne laedamur. Alioquin idem nobis usu veniet, quod iis, qui gustato demum veneno sentiunt id esse letale...

Nam neque hos probamus, neque eos, qui se ipso facto putant deprehensisse adulatores eos, qui blande ac gratiose conversantur. Non enim insuavis debet esse amicus neque incon- \246\ditus, neque gravitas austeritasque amicitiae constat morum acerbitate, sed ipsa illa ejus pulchritudo atque gravitas suavis est desiderabilisque.... Neque soli ei, qui est in calamitate.

Faciem intueri dulce hominis est benevoli... / 100₂ /

Sed vitam comitatur amicitia non minus voluptatem as gratiam rebus laetis adjiciens, quam adversis dolodes adimens. Atque deus amicitiam vitae admiscens, omnia laeta, dulcia ac grata ut essent amico praesente unaque fruente, fecit. Et quomodo adulator volutatum dulcedinumque occasione vellet insidiari, se sciret amicitiam nihil jucundi usquam admittere� (hactenus).

Satis jam, mi Michaël! Cum tam divina tamque dulcis res sit amicitia, ut sol vitae esse videatur, maximopere curandum, ne pro ove lupum, pro cancro scorpium, pro lacerta anguem amplectamur. Nihil periculosius hoste vafro, sed nihil venenatius fucato amico.. An non ego tibi praedixi a talibus maxime esse cavendum? Nullus unquam diabolus magis nocet, quam tales amici in specie.

De his nimirum dixi tibi, ut meo sapias periculo. Ego a multis talibus ictus sum, � carissime! In herba virenti anguem reperi. � mihi, si consultor tum adesset! � libri, consultores optimi! amici verissimi! Expecta, mi Michaël, et in posterum a me talia, nempe amicus ab amico.

Vale! ac ad nos, si fieri potest, veni!

Tuus Greg[orius] Sabbin.

�� !

� �� , �� , �� , � �� .

�� ! �� ! �� , �� , �� , �� ‛ο κόλαξ (��). �� : �� , �� , �� , �� , �� , �� . �� , �� . � �� , �� , ��, ��, ��, �� ...

�� , �� , �� , �� , �� . �� , �� , �� -\247\�� ... �� , �� .

�� ...

�� , �� , �� , �� . � ��, �� , �� , �� , �� , �� . � �� , �� , �� , �� .

�� , �� ! �� , �� , �� , �� , �� , �� , �� , �� , �� . �� , �� , �� .

ճ�� , �� . �� , �� . ��, � �� , �� . �, ��, �� ! � �� . �, �� ! � ��, �� ! �� ! � ��, �� , �� , �� .

�� , �� , ��!

�� .

[��, ��] 8 �� 1762 �. / 59₁ /

Χαι̃ρε, τρις ^� φίλε!

Ista dies summo Michaëli secra στρατηγω̃,

Iste ducum dux est angelus angelicum.

Si cognominis, � Michaël, tu natus es isti,

Angelice angelicum sis celebrato diem.

Angelus ille dei est, quisquis terrestria sprevit,

Qui evolat in coelos, angelus ille dei est.

Angelus ille dei est, qui carnis vincula rupit;

Qui purus vitiis, angelus ille dei est.

� utinam videam tempus, cum dixeris ista:

Quid mihi cum terra? Nil habet illa boni.

Σός γνήσιος φίλος Γρηγώριος ‛ο Σάββιν

[αψνβ] ¹, nov[embris| 8.

^� NB τρίς � ter, sis pro si vis; sic enim loquuntur latini: vide sis, id est, si vis [τρίς � �� ; sis �� si vis �� : vide sis, �� si vis]. \248\

��, �� !

�� �� ��;

³� �� .

��, � ��, �� ,

�� -�� .

�� , �� ;

�� , �� .

� �� , �� :

�� ? � �� .

�� .

8 �� 1762 ¹.

[��, ��; 13 �� 1762 �.] / 57₁ /

Gregorius Sabbin

Michaëli suo gaudium in domino precatur!

� vitae via dulcis, ubi bene conscia mens est!

Attica mella super nectar et ambrosiam!

Hinc hilaris vultus, spes vivida fronte relucet,

Hinc sunt perpetuo gaudia tanta piis.

Non spes in morbo, non ipsa in morte relinquit,

Imo et defunctis os hilarescit eis.

� Michaël, Michaël! culpa mihi disce vacare

A teneris, carus si cupis esse deo.

Heus extra te ipsum bona maxima quaerere noli:

Intra nos Christus σκη̃πτρα dei esse docet.

Scribendi occasionem dedit hodiernus dies του̃ �εν �αγίοις πατρός ‛ημω̃ν Ioannis Chrysostomi, cujus hanc auream sententiam mitto tibi munusculo: Ουδέν ‛μα̃ς ούτως ευφραίνειν οίωθεν ^�, ‛ως τό συνείδός καθαρόν καί �ελπίδες �αγαθαί. Nihil nos ita laetificare consuevit, quam conscientia pura et spes bonae.

Vale, carissime!

��

�� !

�, �� , �� !

�� !

�� , � �� .

�� !

�� , �� .

^A Est verbum anomalum post explicatur. [�� 䳺�� ]. ��. ��. \249\

�� ,

� ��, ��! � �� ,

�� .

�, �� .

�� , �� �� �� .

�� ; �� : Ουδέν ‛μα̃ς ούτως ευφραίνειν οίωθεν ^�, ‛ως τό συνείδός καθαρόν καί �ελπίδες �αγαθαί. � �ͳ�� , �� .

��, ��!

[��, ��] 15 �� [1762 �.] / 18₁ /

Michaël!

Frater in Christo desideratissime!

Si vales, gaudeo; sin etiam laetus es, etiam magis gaudeo: est enim laetitia vera valetudo bene compositi animi. At vero esse laetus non potest animus, ubi quid vitii perpetratum est. Novi, quam sit lubrica via adolescentiae, scio rursum, quam immoderate heri vulgus christianorum bacchabatur. Valde metuo, ne heri alicui sodalitati inhaeseris, ac in societatem immodestiae veneris. Si nihil est, quod remordeat animum, gaudeo te felicissimum esse. Sin, noli frustra angi; satis est, si odisti vitium. Jam ignovit Christus, simulatque induximus in animum vitare in posterum. Sentio hoc dictum tibi esse duriusculum. Scio morera adolescentum; at non statim est venenum, quod acerbum est. Hoc solum dicam: nisi hunc meum de te metum interpreteris summum meum in te amorem, valde in me es injurius. Christus optimum aetatem tuam ab omnibus vitiis servet tutam semperque ad meliora provehat!

Tui amantissimus Greg[orius] Sabbin.

Diliculo, novem[bris] 15.

Quae proximo epistolio tuo nos petis, fient omnia, modo Christus aspiret et in incepto ipse perseveres. Scribe ad nos paucula, � scio enim te temporis esse pauperem � et valetudinem tanquam oculos custodi. \250\

��!

�� !

�� , ��; �� , �� , �� . ��, �� -�� , �� . ��, �� , �� , �� . �� , �� -�� . �� , �� , �� , � �� . �� , �� ; �� , �� . �� , �� . � ��, �� . �� ; �� , �� . �� : �� , ��  �� , �� . �� !

�� [��] ��.

�� , �� 15.

��, �� , �� , �� . �� , �� , �� , � �� , �� .

[��, ��] 23 �� [1762 �.] / 29₁ /

Salve, amice!

Precaris prospicientia tuae vitae et statui, vel maxime, cum quibus possis versari amicis. Sapienter facis, qui maiure tibi prospicis. Sed de statu vitae alias dicemus, quod Christus suggeret; nunc pauca de conversatione. Cum quibus verseris rogas? Phy! cum bonis, breviter respondeo. Quamquam ne cum bonis quidem, nisi iis, ad quos tacito sensu a natura es propensus. Haec enim norma optima amicitiae. Bonus cibus est, sed quid, si tuo stomacho non arridet? Nimirum nocebit. Sed utinam, mi Michaël, tanta apud nos copia sit bonorum hominum, quanta ciborum! Sed hoc duntaxat optare licet, habere non item. Vere bonus homo, id est christianus, corvo est rarior albo. Quem ut invenias multis tibi laternis Diogenicis est opus. \251\ Quid igitur faciundum? Versandum est cum minus malis, quam sunt alii, qui vulgo recte boni dicuntur. Eligendi sunt candidi et constantes et simplices. Candidus animus nihil livoris sive nigredinis id est malitiae habere dicitur. Simplices non stulti, sed aperti, non mendaces et simulatores vanique, quod ego genus haminum plusquam Tartara odi. Qualium utinam apud nos sit minor frequentia! Sed quid facias, si mundus hic, id est multitudo hominum e talibus constat?

�Mundus stultorum cavea errorumque taberna�, ut Palingenius noster canit. / 29₂ /

Consultissimum igitur arbitror parare amicos mortuos, id est sanctos libros. Sunt ex vivis usque adeo callidi versutique et neinissimi veteratores, ut adolescentem videntem et viventem palam in os decipiant, afflantes venenum suum innocenti simplicitati, simplices autem maxime adoriuntur, quod circa hos praedae spes est eis anguidus. Neque enim canis caninam est. Eje cave tales! Hei mihi quantam bonorum morum jacturam ipse feceram, ab iis angelis diabolicis circumventus! Quam callide sese insinuant! ut vix quinquennio possis persentiscere. Heus, meo periculo sapias! Ego ille nauta sum, qui naufragio ejectus in litus, alios fratres meos idem iter ingressuros timida voce moneo, quas Sirenes, quae monstra cavere debeant, qua iter tenere. Nam quidem alii in aeternum sunt demersi. At possum, inquies, et ego ictus sapere. O mi amice carissime! An nescis multos naufragium pariter pati, enatare paucissimos, tres de centum. Potesne promittere certe enataturum te? incerta pro certis? Quin tu si medicamentum praesens habes, non ideo tamen sponte venenum debes sumere? Satis est mali, si imprudens gustes.

Sed campana me avocat in graecum ludum. Proinde, si placebit, alias de eodem hac materia disseremus, tu brevicule significabis. Sic enim et colloquemur de sanctis rebus et interim stilus formabitur. Vale!

Tui amantiss[imus] Greg[orius] Sabbin.

23 nov[embris]e museo.

��, ��!

�� , �� , � �� . �� , �� . �� , �� : �� . � �� ? � �� . ��! � ��, � �� . � � �� , �� . �� \252\ �� . �� , �� , �� ... �� , �� . ��, ��-�� , �� , �� , �� ! �� , �� . �� , �� , �� . �� , �� ĳ��. �� ? �� , �� , �� , �� . �� , �� . �� , �� , �� , �� . �� , �� , �� , �� , �� . �, �� ! �� , �� , �� , �� ?

�� , �� .

�� , �� . �� , �� , �� , �� . �� . �, �� ! �� , �� . �� , �� . ��! �� ! � �� , ��, �� , �� , �� , �� , �� . �� . ��, �� , � �� . � �� ! ճ�� , �� , �� . �� , �� ? �� , �� ? �� , �� .

�� . ��, �� , �� . �� , � �� .

�� !

�� [��] ��.

23 ��, � ��. \253\

[��, ��; 29 �� 1762 �.] / 45₁ /

Φίλτατε φιλτάτων,

Μιχαήλ γλύκιστε!

Quare non fuisti �εν ται̃ς ‛εσπεριναι̃ς, De Sancto �Ακακιω δτι̃χηρά pulcherrima sunt lecta, e quibus haec ‛έλαβον. �� , � �� . �Ο άδοραξας θυμός καί νόος καθαρός. � felicitate ipsa fortunatiorem, quisquis haec sibi paravit! Quid enim suavius animo spurcis vulgaribusque cupiditatibus non turbato? Quid mente terrenis cogitationibus pura beatius, quae deum illum cernit? Palinginium tuum nugatorem unico verbulo impetravi, lege illum, tere, preme, versa, hauri ac satiare. Nutri divino suavissimoque tuo parvolum tuurn Jacobulum, ut aliquando sceptro potiatur. Gaude in deo, canta, ψάλλε, leambula, ut ego facio. �� ...� etc. �Εγώ προσώπω μέν άπών, τη̃ δε καπδία, tecum semper sum.

Vale ac gaude! Tui omnium amantissimus Greg[orius] Sab[bin].

Literulae tuae valde ingratae mihi, proinde nil scribere scilicet... ¹ / 45₂ /

�� ,

�� !

�� ? �� , � �� : [�� , � �� ]. � ��, �� , ��, �� ! �� , �� ? �� , �� , �� ? �� . �� , ��, �� , ��, �� , �� , �� -�� . �� , �� , ��, �� [�� ...�], �� . � �� , �� .

�� ! �� [��] ��[��].

�� , �� , ��... \254\

[��, ��; 1 �� 1762 �.] / 48₁ /

�Υμω̃ν δέ μακάριοι οι ‛οφθαλμοί ‛ότι βλέπουσι, καί τά ώ̃τα ‛υμω̃ν ‛ότι �ακούει

(Mat[heus], cap. 13).

Qui natus est et toto pectore quaerit, certe inveniet et videbit id, quod vidisse non quorumlibet, sed beatorum est dumtaxat oculorum, puta dei veritatem, quae ut difficillima est inventu, ita aspectu longe jucundissima rerum omnium. Vidisse veritatem, caput est omnium, �� (�� ) �� , �� , ut hodie �εν τοι̃ς �αντιφώνοις lectum est, aut incipit aut perficitur. Sic quaesivit Abraham relicta sua terra; hac via ingressus est Isaak, cui terram monstravit dominus: Jacob et filii ejus hoc idem fecerunt. Spiritum enim s. in se habere nihil aliud est, quam veritatem, quae unica est, dei videre. Hanc, si vidit Aristoteles et ejus sectatores, beati sunl; sin minus, sunt μωρόσοφοι Si οί �απόγονοι του̃ �Αβραάμ sumus, et si ejusdem cum illo genii, factis hoc testemur similibus; unde enim constabit, in nobis spiritum esse τω̃ν προγόνων, si non ex fructibus? Quid alii faciunt, quidve petunt, ipsi viderint: ego certe scio me totum esse soli divinae veritati quaerendae consecratum. Non succedet? At vero succedet tandem. Hodie audivi in evangelio: �� , �� , et tamen agnoverunt, licet male oculo eorum tenebantur. Quid enrm labor improbus non vincet? / 48₂ / Et quomodo non dulce laborare, si sumus ad hoc nati, si Abrahamitico spiritu ferimur? Naturalis enim motus deinde fit incitatior. Ergo cum Paulo clamare lubet: διώκω δέ, ει καί καταλάβω (cap. 3 Ad philippicos). �� , �� , �� Αδελφοί etc. Si nihil aliud in me est, praeter cordis ardorem, vel ut evangelistae verbis dicam, ή καρδία ‛ημω̃ν καιομένη, et hoc mihi gratulor; ipsum einim τό παντελώς θέλειν a spiritu s. est, qui ut incepit, ita certe perducet eo, ut dicamus: �� . In hoc vivo hoc noctesque diesque agitate lubet, in hoc mori, o mi pretiosissime Michaël, decrevi, imo jam pridem mortuus sum mundo, ut aliquando liceat in bloriam cum Christo ascendere. Te, quem Abrahami �έκγονον εί̃ναι νομίξω, socium ambio comitemque in via tam deserta ab omnibus cupio. Quodsi tibi quoque est ή καρδία ή καιομένη, et certe debet esse, si is es, quem te esse existimo; ejice, quicquid est mortalis curae in pectore, elue lutum ex corde; lutum est quicquid terrenum est; quicquid autem visibile, terrenum est. Si justus verusque ignis in pectore tuo, exuretur, quicquid terrenum est, ut aliquando puro corde sis, videasque deum: τόν θεόν και τήν �αλήθειαν quam videntes beati sunt oculi. / 49₁ / Qui vere exarsit, bene incepit; at bene incepisse est dimidium perfecisse. Sic te assuefac, ut quotidie quicquid per oculo-\255\rum aut aurium sensum non modo ex s. scriptura aliisque libris incidat in animam tuam, verum etiam quidquid ex fortuitis eventibus videris aut audieris, id, ut animal τω̃ θεω̃ consecrandum, rumina, discute, ac quantum potes in salutarem succum converte. Qui vili sunt ingenio, iis optima scripta dictaque cedunt in pessimum et ipse Christus est offendiculum. At qui spiritu Abraharnitico sunt creti, iis deus de mortuis etiam et infecundis saxis divinam ac pulcherrimarn prolem suscitat. Praeterit te (exempli causa) ebrius, sic cogita: obtulit deus tibi spectaculum, ut alieno periculo cognoscas, quam enorme malum sit ebrietas: heu! fuge! Praeteris mendicum jacentem, cui pedes computruerunt, aut nasus cum cadaverosa facie horrorem spectanti incutit, sic ratiocinare: hunc aut hanc oportet libidinosam fuisse; hi enim sunt fructus libidinis. Ο beati, qui hoc malo carere possunt! eheu! quanti est valetudo et castitas! quam angelica virtus! quam paucis familiaris! Stas in templo, audis venerari cingulum beatiss. Virginis, audis ejus zonae divinam vim tribui, vocari beatiss, urbern, in qua illa zona deposita esset, tutamque ab omnibus malis, sic amino volve: oportet heic aliquid subesse mysterii. Si enim �� nihil prodest, quomodo carnis servus cingulus prosit? Manna? Quid hoc? / 49₂ / Vulgus hominum haec audit, velut asellus lyram. Sed tu si vis abrahamitice auscultare, aliquid fode hic cum pueris Isaak et fortassis dimota terra aliquid aquae vivae invenies. Vel sic: peperit, et tamen virgo? Oportet heic esse aliquid mysterii. Ergo pariunt etiam virgines? Phy! et maxime quidem. In humanis rebus hoc quidem impossibile; sed heus! amove, inquam, terram! Habet enim et spiritus suam generationem, et ubi tam regnat spiritus, quam ubi ei adversa caro stricta cingulo virgineae castitatis. ��, �� etc...

Vale, Isaaci proles!

Σός Γρ[εγώριος] ό Σά[ββιν].

�� , �� , � ��, �� .

(��[��], ��. 13).

�� , �� , ��, �� , �� , � �� . �� : �� , �� , �� , �� . ϳ�� [�� (�� ) �� , �� ], �� ��, � �� , �� . �� , �� ; �� , �� . �� . �� , �� , �� . �� , �� , �� , �� \256\ �� . �� �� , �� , �� ; �� , �� , ��, �� ��? �� , �� , �� ; � � �� , �� . � �� ? � �� -�� . �� : [�� , �� ]. � �� , �� . �� ? ճ�� , �� , �� ? �� . �� : �� , ��, �� (�� , ��. 3). �� , �� , �� ] �� . �� , �� , ��, �� , �� , �� , �� ��  �� , �� , ��, ��, � ��, �� : [�� ]. �� , �� , � �� , �� , ��, �� , �� -�� . �� �� �� �� � �� , �� , �� . �� �� , � ��, ��, �� , �� , �� , �� , �� . �� , �� , � �� , �� . �� , �� , �� , �� -�� , �� , �� , �� . �� , �� , � �� . �� , �� -�� , � � ��, �� , ��, �� , �� , �� , �� , �� ��. � ��, �� , �� . �� , �� , �� . �� , ��, �� , �� : �� , �� , �� . �� , �� , � �� , �� : �� \257\ �� , ��, �� , �� . �, �� , �� ; �, �� ! �� ! �� , �� ! �� , ��, �� , ��, �� , �� , � �� , � �� , �� : �� , �� , �� , �� ? ��? �� ? �� , �� . �� , �� -�� , �� , ��, ��, ��, �� . �� : ��, � ��-�� . �� . ��, �� . ��! �� ! � �� , ��, ��. �� , �� , ��. �� , � �� , �� , �� , �� . [��, �� ] �� .

�� , �� !

�� [��] �[��].

[��, ��; �� (?) 1762 �.]

ODA HORATIANA ¹ (LIBRI II, XVI) �DE ANIMI TRANQUILLITATE�

[�� (�� II, XVI) �� ]

�� <� ��> ² �� ,

�� ,

��

� �� ,

�� , �� , ��

�� ,

��

�� ,

��

� �� .

�� ,

�� ³. / 89₂ /

�� \258\

�� ?

�� .

��

� �� ,

�� ⁴ �� ,

�� ⁵ ��.

�� , �� , �� ,

�� ,

��, �� ,

�� .

��, �� ,

�, �� , �� ,

�� ⁶.

��

� �� ,

� ��

�� -�� . / 90₁ /

� ��

��

̳� �� .

Pretiosissime amice!

Salve, mi Michaël!

Hanc prope ex tempore, certe praecipitanter verti, hoc unice spectans, ut quam possem perspicue spiritum autoris expromerem, non phaleris verborum ornarem. Tu potes, si libet, refingere, ac aliis verbis inducere. Quod autem verti τό �quod ultra est, oderit curare� sic: �� , temere improbare noli, licet scio te esse a praejudiciis alienum. Si quis enim, velut canis, ut ajunt, e Nilo, gustavit ex sanctis patribus, is intelligit τό �crastinum� pro sequenti vita accipi. Cum enim vita nostra, passim in s. literis diei assimilatur, et diei prima pars est nox, altera lux, rectissime dicitus prima aetas, puta juventa, stulta, vita praesens, nondum illuminata veritatis sole. / 90₂ / Altera vitae pars, luci assimilata, vocatur vita � ens ⁷, cum deponuntur tenebrarum opera. Cum igitur dicit �noli in crastinum esse sollicitus�, dicit non esse dolendum, quid edas aut quo vestiaris in senectute; quaere modo regna dei in praesenti vita, cura de sola virtute et sapientia sollicitus. Nam si seminaveris in praesenti bene, bene metes et futura, nec quisquam sanctus moribus destitutus erit in senecta viatico. Ad haec verba quoniam sententia Platonis in quam nuper incidi pertinet, non gravabor tibi adscribere. Ea est haec: �εμοί μέν ουδέν �εστι πρεσβύτερον \259\ του̃ �ως �ότι βέλτιστυν �εμέ γενέσθαι Mihi quadem nihil est antiquius, quam ut quam optimum me esse sive fieri. Vide quid curarunt summi viri, non divitias etc; non mirum igitur, si bene clauderunt vitam. Ut quisque enim in juventute seminat, ita in senecta metit. Vis levis et sanus esse senex? Cole juvenis sobrietatem et castitatem. Haec cogita.

Vale, optime mi φιλόμουσε!

Tuus Gregor[ius] Sab[bin].

�� !

��, �� !

�� , �� , �� , ��, �� , �� , �� . �� , �� , �� . �� quod ultra est, oderit curare� �� [�� ], �� , �� , �� . �� , �� , �� ͳ��, �� 쳺, �� . �� , �� , � �� , �� , �� , �� , �� , �� . �� , �� .., �� . ��, �� : �� , �� : �� , �� . �� , �� . �� , �� , � �� , �� , �� . �� , �� . �� : �� , �� . ��, �� . �. �� , �� . �� , �� . �� ? �� . �� !

�� , �� �� !

�� [��] ��[��]. \260\

[��, ��; �� (??) �762 �.]

Η ΣΑΡΞ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ ΕΠΙΘΥΜΕΙ

Iam langues, Israël, jam frangit te impetus hostis,

Iam turbare pavens, jam sacra signa refers.

Ille, velut Boreas sata laeta ferociter urget,

Compositas acies turbat agitque tuas.

Tolle tuas, mi Christe, manus ad sidera, tolle!

Mox felix Amalech impia terga dabit.

�� ߪ �� 

�� , ��, �� ,

�� ⳺�, �� .

�� , �� , �� ,

�� .

��, � ��, �� , ��!

�� .

[��, ��; 20 � 23 �� 1762 �.] / 60₁ /

� igitur miseros, � terque quaterque misellos!

Sidere qui prolem sub Pharaonis habent.

Tu si quos sentis in te Βαβυλω̃νος haberi,

Heus allide istos tempus in omne petrae!

Lucifer est σατανα̃ς, si affulget, credere noli;

Gramen nocturnum sole oriente cadit.

Sidere sub pravo quidquam generare caveto.

Ecce dies domini non procul! ecce probe est!

Carisstime] Michaël!

Nae mihi mea solitudo coelum aperuit. Injuncto pueris exercitio abii in museum, ubi ex occasione explicatae vocis τό �αστρολόγος vides in quas cogitationes veni. Ex consideratione visibilis coeli, transii ad spiritalia. Pulchrum est illud, sed longe divinius hoc contemplari. Nunc mihi considera, utrum in coelo versantur (licet corpusculo in terra) hi, qui negotiis mortui vulgi tantopere �εν τοι̃ς οθρανοι̃ς expatiantur. An non hoc forte sit cum Hieronymo mente paradisum deambulare? Sed nulla mihi tecum fabularum satietas. Hoc solum tnihi familiare exclamo: �ω̃ σχολίον, �ω̃ βιβλ̃ον.

Vale, � carissima anima! ac ad coelos illos eluctari niterel

Tuus σύμμαχος Gregorius. / 60₂ / \261\

�� etc.

Sidere sub pravo, si sunt mala tempora lunae,

Nascier astrologi non bona cuncta ferunt.

Concubitum faciunt cum terra scilicet �άστρα.

Γαι̃α μέν �εστι γυνή, ουρανός �εστιν �ανήρ.

Nunc mihi terrenis omissis τ�άυλα specta

Ac ex visibili nosce metaphysica.

Scilicet et coelo rnentis sua sidera nostrae

Sunt, sunt luciferi, sol quoque luna quoque.

Si maia stella nitet, mala nascier omnia crede.

� gens infelix sidere nata sub hoc!

Audisne, � Michaël, quid dictant biblia sacra?

Inque utero gentes non capis esse duas?

� coelum egregium, quo splendet gloria Christi!

Stellaque, quae sanctis dux erat ante magis!

Tam tunc nascuntur pueri, sacrosancta propago,

Qui τόν γ� καί Φαραω̃να movent.

� igitur miseros!

� ��, � ��, �� ,

�� !

� �� -�� ,

��, �� !

�� ��; �� !

ͳ�� .

ϳ� �� .

�� , �� .

�� !

�� . �� , � �� , � �� , �� ��. ³� �� . �� , �� . �� , �� ��  �, �� (�� ) �� . ճ�� , �� , �� ? �� . �� , �� : � ��, � ��!

�� , �� , � �� !

�� �� ��, \262\

[�� ] �� .

ϳ� �� , �� ,

�� , ��, �� .

�� �� �� :

�� � ��, �� � ��.

�� , �� ,

� �� .

� � ��

� �� , ��, � �� .

�� , �� , �� .

� �� , �� !

��, ��, �� ?

� �� 쳺�, �� ?

� �� , �� ,

� ��, �� !

�� ,

�� �� � ��.

� ��!

[��, ��; ��. ��] 1763 �.

Χαι̃ρε, ώ̃ ‛ήδυστε νεανίσκε!

Καί �έμοί έκ τω̃ν πάντων �ερασμιώτατε, ώ̃ Μιχαήλ!

Νυ̃ν �άρχεται νέος �ενιαοτός ^A, διό γράφω πρός σε ‛ελληνιστί καί του̃το εί̃ναι νομίξω καλόν οίωνόν ^B. Ό Χριστός ‛ο λέξας �εν τω̃ εύαγγελίω ταυ̃τα. Πνευ̃μα κυρίου �επί �εμέ ... etc, ευλογησάτω σοι τόν στέφανον του̃ �έτους ^C τούτου καί καλω̃ς ‛υγιέα ^D καί εύδαίμονα φυλαξάτω μετά τω̃ν σου φιλτάτων!

Ταυ̃τα εύχεται Σός ‛ο νέος φίλος Γρηγόρ[ιος] ό Σ[άββιν].

αψξγ ¹.

��, �� !

�� , �� . �� 볿 ��: �� . �� Ⓙ � �� !

�� [��] �[��].

1763 �.

^A Annus [��]. ��. ��.

^B Οιωνός � omen [��]. ��. ��.

^C Τό �ετος � annus, gen. [��, �� ] �ετουζ. ��. ��.

^D�Γγιής ut [��] �αληθής. ��. ��. \263\

[��, ��; 23 � 26 �� 1763 �.] / 52₁ /

Cariss[ime] Michaël!

Alii, inquit Socrates, vivunt, ut edant et bibant; ego contra. Quid porro sit vivere, plerique omnes ignorant, ut etiamsi victu uti vellent ad vitam agendam, non tamen possint vivere, siquidem omnium maxima ac proinde difficillima ars est vivere didicisse, ut quam solus Christus doceat donetque. Donec sensero te avide nostra legere, non desinam tibi similia et scribere et dicere: Tace, tace: λεπτόν �ίχνος.

Ascende nuns editam quandam speculam, ac explica nationem animi tui, ut videas, quid vulgus agitet. Videbis alium scabie, alium febri, hunc podagra, illum epilepsia, istum hydrope laborare, alii dentes, alii intestina computruisse; sunt adeo deplorati, ut non corpus, sed vivum cadaver circumferre videantur; ut omittam illa leviora: tussim, lassitudinem, putres halitus et id genus. Ex talibus, quantus est, constat mundus, membris videlicei leprosis. Nam quod videas iisdem admistos etiam sani corporis homines, hi illi sunt, qui nuper irretiti, nondum ad supradicta quidem pervenerunt; huc tamen tendunt, imo currunt incitantibus Furiis ad tam videlicet praeclara praemia. Et nos quidem morbosos illos vitamus et recte facimus, ne nobis quoque contactu communicent; ceterum cum adhuc sanis, sed mente captis ac pestilentibus dogmatibus imbutis libenter versamur. Atqui non aegrotaremus corporibus, nisi prius animis. Quid juvat ab impuro taetidoque scortatore esse remotum, si ‛ομιλει̃ς πνευ̃μα πορνείας �έχοντι; abs hoc enim corpori fit male, ab illo animus inficitur. / 52₂ / Vitas eum, qui μανίαν ex ebrietate contraxit, et non caves ventri deditum, qui te hortatur, exemplo autem cogit suo ad intempestivum et immodicum carnium esum, vinique potum? Quid fugis rivum, et fontem accedis? Times incendium et ignem petis? carbones exsecraris et per scintillas favillasque graderis? vulnus tangere horres, et inter gladios et scorpios ambulas? Declinas hydropa, podagdam, gallicum morbum, et non aversaris intemperantiam, harum pestium matrem? Atqui Socrates in media pestilentia sanus mansit, assuetus sanctissimae diaetae simplici parcoque cibo. Audi Plutarchum causam omnium morborum redundantiae humoris in corpore adscribere: externis causis atque principiis redundantia humorum in corpore veluti substantiam et corpus suppeditat. Absque hac nihil mali causae illae inferunt, sed elanguescunt... Ubi autem redundantia est humorum, ibi velut coenum quoddam exagitatur impurum... Non petit ignis locum, nisi ubi naphtham esse senserit: ita morbus adhaerere nequit omnisque pestis atque inflammatio, si corpus frigidum, pituita vacuum ac suberis instar leve est. Vulgus hominum ad \264\ insaniam usque ingurgitatur carnibus omnisque generis sicera; et mirum est, si causam sequuntur effectus? �� videlicet divinissima matre omnes praedictae pestes sunt partae. Tace, tace: tenue vestigium. Noli haurire mundi spiritum �αωθρωπόκτονον, fuge scorpios hos, neque vitia ac rumpe corpus tuum (ne quid erres), sed extenua subducta immodica esca vitatoque vini igne, unde omnia vitia animi et ex his rursum omnes corporis morbi. Non is occidit equum, qui simplici pabulo alit, sed qui avenae praebet multum, nec modum in cursu tenet. Obruimur cibo vinoque et diu assidemus alicui anxiae meditationi. Hinc senium praematurum, etiamsi nihil aliud. / 53₁ / Haec ideo prolixius, quod tam multos video idque autoritate praeditos, qui non satis habent scandalis exemplorum corrumpere adolescentes adque ingluviem invitare, nisi verborum quoque eloquentiaeque lenocinio perpellant πρός τήν γαστριμαργίαν, idque locis ex s. scriptura petitis. Quodsi cupis nos paululum auscultate, tamdiu scias tibi salvam esse et valetudinem et pudictiam et famam, pretiosissimos θησαυρούς, quamdiu sobrietatem colis. Instigant ad intemperantiam? At tu victo illo vitioso pudore, negare non audente, jam nunc assuesce sanctae illi cuidam pertinaciae; mihi, inque, non expedit, etiamsi aitis omnia pure puris. Et si Paulus aliorum caritate non licere sibi ait carne vesci, egomet mei amore non colam jejunium sive delectum ciborum? Sic tu fel et venenum verborum illorum mellitum amove. Taedium pertrahit ad luxum? Accipe sanctum librum, cantilla casros hymnos, ora; quodsi haec non sufficiunt, advoca honestum sodalem, profligabis laeto bonoque colloquio, aut nos adi, aut ad te accerse; quid vereris? Si turpe judicas, cave facias; cin � vince malurn pudorem timoremque, avocantem a rebus honestis. � utinam tam simus verecundi ac timidi in turpibus vitandis, quam saepe sumus in faciendis honestis meticulosi ac praepostere pudibundi! Christus hanc talem tuam tantamque indolem a mundi contagio incontaminatam servet praeparetque te suae sibi inhabitationi!

Vale, carissime!

Tibi faventissimus Greg[orius] Sabtbin].

�� !

��, �� , ��, �� , � � � ��. ��, �� , �� , � �� , �� , �� -�� , �� , � �� . �� , �� , �� : ��, ��: �� . \265\

ǳ�� , �� . �� , �� , �� , �� , �� , �� ; � �� , � �� ; �� , �� , �� , � �� . � �� : ��, ��, �� . � ��-��, �� , � �� , �� . �� , �� , �� ; �� , � �� , �� . �� , ��, �� , �� . �� , �� , �� . �� , �� . �� , �� �� , �� ? ³� �� , �� . �� , �� �� � �� , �� , ��. �� , � �� ? �� , � �� ? �� , � �� ? �� , � �� ? �� , ��, �� ? �� , �� , �� . �� , �� : �ϳ� �� . �� - �� . �� , �� , �� ... �� , �� ; ��, ��, �� , �� , �� , �� . �� ᒿ�� . �� , �� ? �� . ��, ��: �� . �� �� ��, �� , �� (�� -��), �� , �� , �� , �� , � � ��, � �� \266\ ��, � �� . �� , �� , � ��, �� . �� , �� -�� : �� , �� -�� . �� , �� , �� , �� ��, �� . �� , �� , �� , �� , � �� ��. �� ? �� , �� , �� : �� , �� , �� . � �� , �� , �� ? �� , �� . �� ? ³�� , �� , ��; �� , �� , �� , �� . �� ? �� , �� , �� ; �� , �� , �� ... �, �� , ��, �� ! ��  ��.

�� , ��!

�� [��] ��[��].

[��, ��] 27 �� [1763 �.] / 10₁ /

Plutarchus loquitur:

�Sicut illa, quae aurum mentiuntur et adulterina sunt, fulgorem tamen auri atque nitorem imitantur: sic adulator suavitatem venustatemque amici imitans, semper hilarem se ac renidentem ^A praebet, nunquam resistens, nunquam repugnans. Itaque non statim debemus adulationis suspectos habere, quicunque laudant; non minus enim suo tempore laus amicum,

^A Renidens idem ac refulgens. ��. ��. \267\

quam objurgatio decet. Quin imo morositas ac proclivitas ad quaevis reprehendendum ad amicitia et consuetudine res est aliena. Qui autem benevolus liberaliter atque alacriter laudem laude dignis tribuit, hujus etiam in reprehendendo libertatem facile et sine molestia perferimus ac probamus, credentes, necessitate ductum increpare, qui laudando fuit facilis�.

Carissime mi Michaël!

Quoniam ipse nunc non habeo, quod apud te dicam, ideo per me noster Plutarchus te affatur, vir plenus fidei ac venustatis. Princepsque eorum, qui γνησίαις ται̃ς Μούσαις amoenis illis Camaenis coelestique Heliconi sese consecrarunt. / 10₂ / Sed nonne tibi hoc παράδοξον, imo παραδοξότατιον videtur, ut mihi apud amicum verba desint? Praesertim apud te? Ego vero isthuc ipso philosophico κενότερον esse existimo vacuo. Imo vero profecto, ubi accepi ad te scribere, semper modum mihi quaero, non copiam affecto. Ego ille sum, qui amicos tanti facio, ut nihil pluris aestimem, amicos, inquam, optimam vitae, ut tuus Laelius loquitur, supellictilem.

Trahit sua quemque voluptas. Contemno Croesos, non invideo Juliis, despicio Demosthenes, miseror divitum: obtineant sibi quaelibet. Mihi amici si adsint, non modo felix, sed beatissimus esse videor. Quid igitur mirum, si mihi nil dulcius, quam garrire cum amico? Modo me deus in sua virtute confirmet, modo me virum honestum faciat sibique amicum: sunt enim viri boni quidem dei amici, et inter tales solos optimum donum est puta vera amicitia; de caeteris omnibus mihi οθδείζ κατά παροιμίαν λόγος.

Vale! cariss. ac virtutem, parentem omnis dulcedinis, cum bonis literis ama et nos redama!

Tuus Greg[orius] Sabbin.

Festo Joannis Chrisostomi, ianuar 27.

�� :

�� , �� , �� , �� ^�, �� , �� . �� , �� : �� , �� . �� .

^�� , �� . ��. ��.

�� , �� , �� -\268\�� , �� ? ³� �� , ��, �� , �� , �� .

�� !

�� , �� .�� , �� , �� , �� �� , �� (��) � �� . �� ��, �� ��  ��, �� , ��, �� , �� ? �� , �� ��, �� ��. ��, ��, �� , �� , � �� . � �� , �� , �� , �� , �� .

�� .

� �� , �� , �� , �� : �� , �� . � �, �� , �� , �� . �� , �� , �� ? ҳ�� , �� , �� , �� , � �� , �� . �� �� , �� .

�� , ��, � �� , �� , � �� !

�� [��] ��.

� �� , �� 27.

[��, ��] 30 �� 1763 �. / 108₁ /

�ϲ��

Ter tribus ut musis olim Venus obvia facta est

Cum Cupidone suo, talibus alloquitur:

Me colite. � musae, cunctorum prima deorum

Sum: mea sceptra omnes diique hominesque colunt.

Sic Venus. At musae: verum in nos juris habes nil.

Musae Helicona sacrum, non tua regna colunt. \269\

Carissime mi Michaël

Χόρευε �εν τω̃ κυρίω!

Duabus horis προανασταάς τω̃ν ορθρινω̃ν εθχω̃ν, et egomet mihi ‛ομιλω̃ν , inter multas non impias cogitationes feci καί τό �επιγράμμα. Memini, me legisse tale inter graeca �επιγράμματα, cum agerem jam in coenobio s. Sergii. Id quoniam non subiit, meis verbis eandem sum sententiam complexus. Venustum mihi visum est in primis summumque musarum τό �άδυτον tangere ac resipere, dignumque, quod hodie cantaretur, cum τω̃ν τρειω̃ν τω̃ν μεγάλων τη̃ς οίκουμένης διδασκάλων recolimus memoriam. � utinam, mi Michaël, nobis quoque ad tantum τη̃ς �αρετη̃ς cacumen contingat eluctari!

Januar 30. / 108₂ /

Ταυ̃τα εύχεταί σοι σός Γρηγόριος.

Ubi quid in graecis vocibus, ut est, hallucinatus sum corriges meque mones. Ουδέν τούτου φιλότερον, et nosti illud: χείρ χει̃ρα νίπτει ¹.

1763.

�ϲ��

�� ;

� �� ; �� :

��, �� , � �� ,

�� .

��. �� : �� , ��, �� .

�� , �� .

�� !

�� !

�� �� ��  � �� ��, �� ��. ��, �� �� � �� , �� . ��. �� , � �� . �� , �� �� �� , �� �� . � �� , �� , �� ��!

�� .

ѳ�� 30.

�� , �� , � �� , �� . �� , � �� : �� .

1763. \270\

�� . ��.

[��, ��] 7 �� [1763 �.]

Ex Erasmi chiliadibus proverbiorum.

Aristoteles, Maglnorum] moralium, lib. 2

�Όταν βουλόμεθα σφόδρα φίλον ειπει̃ν μία φαμέν ψυχή ‛η �εμή καί ‛η τούτου. Quum volumus valde amicum dicere, una inquimus anima mea et hujus. Idem eodem lib.: �Έστι γάρ, ‛ώς φαμεν, ‛ο φίλος ‛έτερος �εγώ. Est enim, ut dicimus, amicus alter ego.

Verum audi et ex Plutarcho: �Simias ajunt ��, dum homines imitari conantes, eorum motus et saltationes adsectantur. Adulator autem alios imitando decipit atque illicit, non eodem omnes modo. Cum aliis saltat atque cantat, aliis palaestrae se et exercitationum corporis socium adjungit. Quodsi adeptus est literis et disciplinis deditum adolescentem, totus jam in libris est, barbam (philosophicam) ad talos usque demittit, pallium gestat, rerum delectum ornittit, in ore sunt numeri et rectangula ac triangula Platonis�. / 8₂ /

Desideratissime Michaël!

Cum omnis temporis jactura gravissima sit, tum vero horum angelicorum dierum � hei! unum quodque raomentum tam pretiosum, ut, quantum alias possessiones tempus vicit omnes, tantum heic se ipsum etiam vicerit. Nunc demum noster internus homo non carne gravatus, sed veluti vinculis ruptis expeditus, aut additis alis alatus in morem του̃ �αετου̃ tollitur sublime, ac, veluti in aequore camporum apertorum, in immensibus caeli regionibus libratur, agitatur, velitatur ambiens πρός τό κα̃λλος τό θει̃ον penetrare atque pertingere, ubi angeli assidue spectant τό πρόσωπον του̃ πατρός, supra sortem humanam delicantes. Ο hos dies jucundos, nectareos, omniumque rerum, imo et dierum pretia nullo negotio superantes! Ο asperum primum durumque jejunium, quonam nos perducis? Sic semper virtus omneque bonum principio amarum, fine adulcatur. O mi Michaël carissime! cave has dieculas nugis insumas! Agnosce thesaurum, agnosce sortem tuam regum persarum sorte multo potiorem. Quid trepidamus, si heic dormitamus? Tempore coelum, imo ipse deus emitur. / 9₁ / Nunquam te desinam adhortari ad non vulgares musas illas, ad praeclara illa vulgo contempta facinora, ad libros illos, quos �Quos rara contrectat manus�, ut Muretus ait. Nec possum non uti calcaris loco illis Erasmi nostri verbis: �Cogita juventa nihil esse fugacius�. Plinianum illud semper animo insideat tuo: �Omne perire tempus, quod studiis non impertias�.

Quodsi quando te excitare debeam, his plus quam aureis certe horis ante moriar, quam desinam, sive opportune sive \272\ non. Veniet tempus, cum cibo potuque obruti ad terram reclinabimus, pulcherrimos animi oculos non valentes sursum tollere. Nunc hic, ut Maro ait, aurai simplicis ignis cum sit liber atque agilis, quid cessamus evolare είς ουρανόν? quin exercemus ejus alas, ut aliquando pertingat ad dissitissimum illum terminum metamque, de quo sic nostra cariss. genitrix ecclesia cantat: �� , �� etc. / 9₂ /

Non libet finem facere, sed faciam. Vale, rni anime!

Tuus Greg[orius] Sabbin.

7 februar[ii].

�� .

��, �� , ��. 2

�Όταν βουλόμεθα σφόδρα φίλον ειπει̃ν μία φαμέν ψυχή ‛η �εμή καί ‛η τούτου. � �� , ��, �� . �� 򳺿 ��: �Έστι γάρ, ‛ώς φαμεν, ‛ο φίλος ‛έτερος �εγώ. � ��, �� , � �� .

�� : ��, �� , �� , �� . ϳ�� , �� , �� , ��, �� . � �� , �� , �� . �� , �� , � �� , �� (��) �� , �� , �� , �� .

�� !

�� , �� , �� , �� , �� , �� , �� 䳺��. �� , ��, �� , �� , �� ��, ��, �� , �� , �� �� , �� , �� �� , �� . � ��, �� , �� , �� ! � �� , �� ? �� , � �� . � �� -\273\��! �� ! ��, �� , ��, �� . �� , �� ? �� , �� . � �� , �� , � �� , �� , �� , ��, �� , �� . � �� : ��, �� , �� . �� : �� , �� .

�� , �� , �� , �� , �� , �� . �� , ��, �� , �� , �� , �� , �� , �� , �� , �� � ��? ��, �� , �� -�� 򳺿 �� , �� : [�� , �� ] �� .

�� , �� . �� , �� !

�� [��] ��.

7 ��.

[��, ��; �� 1763 �.] / 72₁ /

�� ...�

Dum fera saevit hiems, haud naves nativa solvit,

Sed placidi veris tempora grata manet.

Expectate diem domini, cum spiritus ille

Sanctus demulcet flamine cuncta suo.

Sin audes propere ponto te credere mundi

Quaeso, quos fluctus ferre necesse tibi?

Ergo vide, ne cursus sit tibi tempore brumae.

Ne temere vitae nempe capesse statum.

Sed portum retine, donec Χριστός σε διδάξει.

Non via nocte proba est, non hiemale mare.

Heu Christus paucos extractat fluctibus altis!

Heu quam permultos devorat unda maris!

Si non gustasti, quidnam sit mare pericli,

Ex aliis miseris sume perlicla tibi. / 72₂ /. \274\

Fluctibus involvit satanas et pectora cauta;

Quid de illis fit, queis cautio nulla viget?

At tu musarum in portu cole sacra quietus.

� fortunatum, si tua bona capis!

Cariss[ime] Michaël!

�Ήδου �εν τω̃ κυρίω!

Ablatis libris, quid mihi mellitius, quam garrire cum amiculis meis, quorum tu κορθφή εί̃; nisi quod vereor, ne parum in tempore tibi obstrepam, occupato fortassis curis melioribus. Suspicor enim te meditari τάς διατριβάς τάς σχολλαστικάς. Proinde breviter significabis.

Vale, cariss[ime]!

Tuus Gregor[ius].

[�� ...�]

�� , �� ,

� �� , �� .

�� , ��

�� .

�� ,

�� , ��, �� ?

��, ��, �� ,

�� .

�� , �� �� .

�� , �� .

�! �� .

�! �� !

�� , �� ,

�� .

�� , �� ?

� ��, �� , �� .

�, �� , �� !

�� !

�� !

�� , �� , �� ��. �� , �� , �� , ��, �� . �� , �� �� . �� .

�� , ��!

�� [��]. \275\

[��, ��] 15 �� [1763 �.] / 5₁ /

Salve, generosissime Michaël!

Siccine του̃ κθρίου �επιποθει̃ς. �, plus quam nectareas igitur has tuas mihi literas! Imo animum tuum multo generosissimum καί �όντως δι̃ον! Nunc demum agnosco non de milviorum neque vulturum te esse genere, sed de sanguine τω̃ν γνησίων �αετω̃ν, qui suprema petunt, despectisque vespertilionibus cum sua umbra, ad solem affectant. O utinam hanc vocem saepius audiam a te, nullam ambrosiam malo. Jam habere videris; ita optas, precaris, aves. � juvenis dignissime Christo, propemodum lacrumas excussisti; solet enim et rarum gaudium lacrumare. Nescit dominus fallere. Quisquis toto pectore precatur, jam habet. In tantum desideras dominum? Sed mane, mi anime, paulisper, paulisper mane! Equidem breviculum tempus dices nimium fuisse cum accipies. Pone te stat Christus, ac trepidat dare, sed nondum...

Perfer et obdura; labor hic tibi proderit olim, imo intra octennium.

Vale, mea voluptas!

Tui amiciss[imus] Gregor[ius] solius ¹.

��, �� !

��, �� �� . �, �� , �� ! � �� . �� , �� , �� �� , �� , �� , �� . �, �� ! � �� 糿. ��, �� , �� : �� , �� . � ��, �� , �� , �� , �� . �� . �� , �� . �� ? �� , �� , �� , �� ! �� , �� , �� . �� , �� ...

�� . �� -�� , � �� .

�� , �� .

�� [��]. \276\

[��, ��; ��. �� 1763 �.] / 109₁ /

Salve carissime philomuse, Michaël!

Nec tibi, mi Michaël, scio, res ingrata futura,

Pullus idem portet si mea scripta tibi.

Scripta hominis, qui plusquam oculos te diligit istos,

Uriiur igne pio, flagrat amore tui.

Diligit, ardet, arnat toto te corde, sodalis,

Te delectatur, diligit, ardet, amat.

Non mihi flore thymus, non tam sunt attica mella,

Quam tuus hic animus dulcis amore mei.

Scribe ad nos, siquid sit amabile, si quid amicum,

Pergeque, durn vivis, me redamare tuum,

At me ab amore tui deducet nulla senectus,

Sive ego Tithonus, sive ego Nestor ero...

Quid pestilentius amore vulgari, id esf falso? Rursum quid divinius amore christiano, id est vero? Quid est christiana religio nisi vera ac perfecta amicitia? An non Christus Χαρακτη̃ρα suis imposuit muluum amorem? An non amicitia omnia conglutinat, aedificat, creat, quemadmodum inimicitia diruit? An non deus �αγάπη dicitur apud dilectissimum discipulum suum Ioannem? An non mortuus animus vero amore carens, puta deo? An non omnia dona, quin et ipsae angelicae / 109₂ / linguae nihil sunt sine caritate? Quid fundat? Caritas. Quid creat? Caritas. Quid conservat? Caritas, caritas. Quid delectat? Garitas, caritas primum et medium et postremum, α καί ω, breviter ut illo claudam: A te principiutn, tibi desinet...

Sed avocat graeca carnpana.

Vale, carissime Michaël! Graeculus tuus peramanter est a me exceptus.

Tuus Gregor[ius] Sabbin.

��, �� , ��!

� ��, �� , ��, �� ,

�� ,

�� , �� ,

��, ��, �� , ��.

�� , ��, �� .

�� ,

�� , �� .

�� , �� ,

�, �� , �� .

�� ,

�� ҳ�� ... \277\

�� , ��, �, ��, �� , �� , �� ? �� , �� ? ճ�� , �� �� �� ? ճ�� , ��, ��, �� , �� ? ճ�� �� �� ? ճ�� , �� , �� ? ճ�� , �� , �� ? �� ? � ��. �� ? � ��. �� ? � ��, ��. �� ? � ��, ��, ��, �� , �� . �� : �� , � �� .

�� .

�� , �� ! �� .

�� [��] ��[��].

[��, ��; �� 1763 �.] / 70₁ /

�� , �� etc. c ��

Navigat in portu, procul est cui vita negotiis,

Qui curis quique est ambitione procul.

Qui caute mundi credit se fluctibus hujus.

Navigat in portu, nat bene tuta ratis.

Quisquis at in pelagum convertit vela profundum,

Quis timor exanimat? quis jacit aestus eum?

Fortunate quater! qui nunquam ingressus es altum,

Si tibi docta quies, musa quieta placet.

� divina quiess! � nondum cognita divum

Munera! tui pretium διά cerebra sciunt.

Eja tene portum, contemnito munera plebis!

Commissus pelago desinis esse tuus.

Quid tibi cum curis? curae sunt aspera spina.

Suffocant istae verba sacrata dei.

Nec serit haec Christus, pelago nec praedicat alto.

Navigat in portu: hic, hic docet ille suos. / 70₂ /

Cariss[ime] Michaël!

Diu deliberavi utros versiculos mitterem. Tandem hi meliusculi sunt visi non ob aliud, nisi quod facilius fluxerunt. De tua \278\ vero ambrosia ipsa dulciore scheda quid dicam? Ita me deus amet... sed vereor in os te laudare.

Vale, carissima anima, ac macte virtute!

Tuus Gregorius.

[�� , �� ... �� . � ��].

�� , �� ,

�� ,

�� , � �� .

�� , �� ...

�� ! �� !

�� , �� ,

�� , �� .

� �� ! � ��

��. �� .

� �� , �� !

�� , �� .

�� . �� .

�� .

� �� , � �� .

³� �� : �� .

�� !

� �� , �� . �� , �� . �� , �� . �� ... �� .

�� , �� , � �� !

�� .

[��, ��; ��. �� . �� 1763 �.] / 14₁ /

Pax tibi, mi frater!

Heri turbato distractoque animo, idque praecipitanter, scripsi, nec mirum, si tibi non est satisfactum: cum praesertim subdifficile tuum sit πρόβλημμα. Agnosco et ingenium et studium tuum in litteras simul et virtutem, et vehementer gaudeo. Age igitur experiamur, num possumus solvere, modo Christus aspirare dignetur.

Sed tamen in magnis et voluisse sat est.

An etiam, inquis, in virtute modus servatur? Si non, in diligentia non esse modum necessarium. Sin, cur alius alium in \279\ virtute excellit? Haec tua. In pritnis autem sciendum est, duas esse classes quasdam virtutis studiosorum: unam perfectorum, alteram tyronum, seu ut Paulus vocat, puerorum.

Ex his colligere licet duo item esse virtutum genera: unum genus, quo complectuntur quae vocantur proprie virtutes, ad quas velut ad finem ceterae referuntur; quod alterum genus est scilicet. Atque perfecti sive viri, unde et virtus dicitur, arcem ipsam jam virtutis tenent ubi nullus modus, quia nulla satietas; / 14₂ / unde fit, ut alius alio sit praestantior, cum etiam in arce sint gradus superandi, ut quo quis alium superet eo plus emolumenti humano generi afferat, ac hoc fiat similior deo, cujus bonitatis nullus finis, nullus modus, nullus numerus.

Proinde a Paulo quinque, ni fallor, classes numerantur electorum, videlicet, respectu meritorum. Quo enim quis est ab omnibus terrenis alienior, eo coelestibus propior ipsique lucis fonti. Huc Davidis illud, quod ego nunquam non cantillo: �� , �� etc.

Tales virtutes sunt propriae virtutes, quarum dominus est ipse ‛ο ών sive ‛ο θεός. Haec illae sunt fides, spes ac omnium maxima finemque non habens caritas. Αυτός γάρ ‛ο θεός dicitur �αγάπη. Quae omnia sine fine aedificat. Fidei proprium cernere sive intelligere, quoque plus cernit, plus sperat, quo magis sperat, ardentius amat, gaudens bene facere, quantum fieri potest latissime sine ullo fine modoque. � utinam, mi anime, possis ad hanc arcem olim pertingere! / 15₁ / � quam paucis hanc contiagit adire Corynthum! Visne pervenire? rationibus tibi est opus, vos vocatis media. Quae autem media? Haec sunt: graecarum romanarumque literarum peritia, quae paratur lucubrationibus (jam audis et medium medii), fuga turbae seculariumque negotiorum, contemptus divitiarum, jejunium et abstinentia, breviter neglectus carnis, ut spiritum acquiras. Hae demum sunt vulgares virtutes, quae etiam improbis adsunt; in his modus est servandus, ut ad illa, in quibus nullus modus, perveniatur. Alioquin si unica nocte per immodicas vigilias aut oculos aut pulmonem laedas, quomodo deinceps legere ac colloqui cum sanctis poteris? Quo pacto ab iis disces deum? Fides videt deum et divina est; ad hanc ut pertingas, serva vigiliarum laborumque modum et dum quaeris spiritale, cave occidas carnale, si te ducere potest ad meliora. An non stultescit, qui lonqum iter ingressus, modum in eundo non tenet? Nae iste non est perventurus Hierosolymam. Morbus aut etiam mors in via intercipiet. Vide igitur, ne tua te diligentia modum nesciens aut conjiciat. Ah non libet male ominari.

Tu, mi Michaël, omnia fausta mereris. / 15₂ / Fugis turbam? Modum hic quoque serva! An non stultus sit, qui ita fugiat, ut cum nemine prorsus unquam loquatur? Insanus talis est, non \280\ sanctus; vide, cum quo loquaris verserisque. Jejunas? An non mente is captus tibi videatur, qui nihil prorsus aut venenatum aliquid concedit corpusculo? Subtrahe pabulum supervacuum, ne ferociat asellus, id est caro; noli rursum fame necare, ne possit vehere sessorem. Haec sunt illae pulchrae res, quae sine modo pessimae sunt. Sunt qui in hac aetate, qua es, nimium indulgent vino, sunt qui equis aut canibus nimis capiuntur aut luxuria. Sunt contra, qui nimis austere vivunt. Unde pulcherrimum illud ac divinum: μηδέν �άγαν.

Rescribe, quid tibi videtur, ut cognoscam, placentne haec. Utinam Christus dignaretur intervenire nostrae ‛ομιλία, qui pollicetur se adfuturum, ubicunque duo in suo nomine congregarentur; alioquin sine illo omnia frustra.

Vale! mi Michaël!

Tuus in domino totus Greg[orius] Sabbin.

�� , �� !

� �� . �� , �� , ��, �� . � �� , � �� . �� , �� , �� .

�� . ��, �� , � � �� . �� , �� . �� ? �� . �, ��, �� , �� : �� , �� , ��, �� , ��.

�� , �� : �� , �� , �� , �� , �� . ֳ �� . �� , �� viri � �� virtus, �� , �� , �� , �� ; �� , �� , �� , � �� , �� , �� , �� , �� .

�� , �� , �� , �� , �� . �� , �� . �� \281\ �� , �� : [�� , ��] �� .

�� , �� ��, �� ��. ��: ��, �� . �� ��  �� ��. �� . �� , � �� , �� 䳿, � �� 䳿, �� , � �� , �� . �, �� , �� , �� -�� ! �, �� , �� ! �� ? �� , �� . �� ? �� : �� , �� [� �� ], �� , �� , �� , �� , �� . �� , ��, � �� , �� . � �� , �� , � �� . ��; �� , �� ? �� ? ³�� ; �� , �� , �� , ��, �� , �� . ճ�� , ��, �� , � �� ? ��, �� , �� . �� , �� , �� , �� . ��! �� . ��, �� , �� . �� ? �� . ճ�� , �� , �� ? �� , � �� . ��, � �� , � �� . �� ? ճ�� , �� ? �� , �� , �� , �� , � �� , �� , �� . �� , �� . � �� , �� . ��, ��, ��, �� . �� : �� .

�� -��, �� , �� , �� . �, �� , �� \282\ �� , �� , �� ��, �� .

�� , �� !

�� [��] ��.

[��, ��; ��. �� . �� 1763 �.] / 112₁ /

Salve, mi philomuse dulcissime, Michaël!

Gaudia pelle,

Pelle timorem,

Spemque fugato,

Nec dolor adsit.

Nubila mens est

Vinctaque frenis,

Haec ubi regnant.

Hi versiculi Boëtii cujusdam philosophi romani, ni fallor. Affectus est morbus animi, graece τό πάθος. Morbus, ut arbitror, est, cum in corpore intemperies est quaedam facta ex male temperatis elementis; cum videlicet aut ignis aut terra praevalet aut utrumque; hinc nascitur exasperatio, graece ‛ο παροξυσμός. Nam si justa sit elementorum συμμετρία, tam placide pacateque intus moventur omnia, quam in horologio integro artificiose constructo eo, quod Graeci vocant αυτόματον. Nam κλεψύδραι et solaria horologia, quale in nostri area collegii videmus, non dicuntur αυτόματα. Ab his physicis transeamus ad metaphysica, id est invisibilia aut spiritalia sive divina. / 112₂ / Ad eundem hunc modum affectus animum nostrum exagitat et commovet. Hinc saepe apud latinos ira, timor, cupiditas caeterique affectus motus nominantur. Fortunatus ille, qui motibus his vacuus est. Nam talis tranquillitatem seu quietem animi habet, quam ‛ο κύριος carissimis suis discipulis donat: ειρήνην τήν ‛εμήω δίδωμι ‛υμι̃ω. Proximo loco est ille, qui cum his strenue pugnat ac velut equos ferocissimos moderatur freno rationis. Gaudes, quod dives es? Aegrotus es. Quod nobilis es? Aeger es. Times mortem? ob bonas res infamiam? Parum vales animo. Speras melius te cras victurum? Infirmaris. Ubi enim spes, ibidem timor, morbus etc. Ergo, inquis, cum stoicis postulas tu sapientem prorsus �απαθέα esse? Imo vero sic stipes erit, non homo. Restat igitur, ut ibi sit beatitudo, ubi moderation non ubi affectuum vacation. An non Paulus habet suum τόν σκόλοπα colaphizantem ipsum? Et deus in aurae quidem sibilo, id est levi commotione, transit Heliam. Hoc etiam accipe, curas, \283\ timores et id genus domino esse debere. Haec etiam μακαρίζουσι τόν �άνθρωπον.

Vale, cariss. et colloquium hoc boni consule!

Tuus in domino totus Gregor[ius] Sab[bin].

��, �� , ��!

�� ,

�� ;

� �� .

��

� �� ,

�� .

��, �� , �� , �� . �� , �� τό πάθος. ��, �� , �� , �� , � ��: �� , �� . �� , �� ‛ο παροξυσμός.. �� ��  ��, �� , �� , �� , �� αυτόματον. �� �� � �� ��, �� , �� . ³� �� , �� , �� , �� . �� 䳺 �� . �� , �� . ��, �� . �� , �� �� �� : �� . �� , �� , �� . ��䳺�, �� ? �� . ��䳺�, �� ? �� . �� ? �� ? �� . �� ? �� . �� , �� , �� . ��, �� , � �� , �� ��. ��, � �� , � �� . ��, ��, �� , �� , � �� . ճ��  ��, �� ? � �� . �� , ��, �� . �� �� .

�� , ��, � �� !

�� [��] ��[��]. \284\

[��, ��; ��. �� . �� 1763 �.] / 13₁ /

Ditior � salve, Michaël mi, regibus orbis!

� satrapis liber, tute quiete magis!

Incredibile mihi tui desiderium excitasti, qui hodie in ludo non adfueris. Utinam falsa sint, quae suspicor. Vereor enim ne, quod absit Christo favente, in morbum aliquem his parum salubribus temporibus incideiis. Proinde βραχέως nos mone, quid tecum agatur. Jacobiscus noster jam ridet et ludit. Audis χελιδόνα ver nuntiantem. Sed non repetet ludum, antequam bona calceamenta consuantur. Nam ejus τόν πυρετόν inter alia hoc quoque generavit, quod malis ‛υποδήμασι hactenus est usus. Nos procurabimus hanc provinciam libentissime in eorum gratiam, quos vere, ut debemus, amamus. Tu si vales, beas me, � carissime!

Tuus Gregorius S[abbin].

Qui valet arva colens, rege est felicior aegro. Imo est hic melior rege valente quoque.

��, �� , �� , ��, �� , �� [��] ��!

�� , � � �� . �, �� , �� ! ��, �� , �� . �� ��  �� , �� .

�� 쳺�� , �� ��, �� . �� , �� . �� ��, �� , �� , �� ��. �� , �� . �� , �� , � �� !

�� [��].

�� . ͳ, �� . \285\

[��, ��; �� 1763 �.] / 12₁ /

Salve, tyro Christi strenuissime!

Michaël dilectissime!

Lecta tua schedula magna cum voluplate �� sine risu, cum multa mecum cogitarem vel potius tecum tacite loquerer, deinde ad somnum compositus plurima super eadem re in pectore versarem, visus sum mihi subinde audire intus vocem hanc: vita nostra militia est... Ergo ‛ο διάβολος cum non potuit te avaritia voluptateque inescare ad corrumpendam animam, aggressus est valetudinem tuam laedere? Sic est profecto; et vero sapienter dictum est: e malis minimum esse eligendum. Novit veterator ille optima quaeque ingenia πρός κενοδοξίαν esse propensissima, praesertim hac, qua tu es aetate; hancque permultis saepe praematuri ¹ funeris accelerasse horam, aut saltem immedicabiliter laesisse aliquam generosam corporis, velut oculos pectusque, partem. Illa igitur postquam non successit, hac via est aggressus. Tu vero ita hos ineptos quidem ac steriles, sed gravissimos labores exantlabis, ut interim nunquam non memor sis pretiosissirnae valetudinis. Praestat vanae gloriolae jacturam facere. Id fiet, si tantum labores nitarisque, quantum mediocri discipulo sit satis tuaeque obedientiae, ne quid vehementiae de propria addas alacritate. Sed avocor ad rss. nostrum λ. praefectum dominum et amicum. Tu, charissime, esto sub alis ducis tui Christi.

Vale in eo!

Tuus Gregor[ius] Sab[bin].

��, �� !

�� !

�� , � �� , �� , � ��, �� , �� . � �� , �� : �� ... ��, �� �� , �� , �� , ��, �� . ��, ��, ��. � �� : � �� . �� , �� ��, �� , �� , � �� -�� , ��, �� . ��, �� , �� . �� , �� \286\ ��, �� . �� . �� , �� , � ��  �� . �� , �� . �� , ��, �� .

�� [��] � ��!

�� [��] ��[��].

[��, ��; �� 1763 �.] / 62₁ /

Pax tibi sit illa, Michaël amicissime!

Ecce juventa anni! facies nova ridet ubique;

Nunc demum agricolis dulce labore premi.

Prospiciens hiemem venturam rustica cura

Horlos expurgat, conserit arva bona.

Fortunatus hic est, sed fortunatior ille,

Quem purgare juvat pectoris arva sui.

Atque quidem stultis etiam bona corporis adsunt:

Esse tamen felix stulta senecta nequit.

Cerne tuae fundos animae, quae provenit herba;

Exstirpa citius, si venit herba mala.

Ocius exstirpa, si surgunt spina rubusque:

Suffocat plutus verba sacrata dei.

Bulbus et eruca hic si pullulat, ejice vulsa:

Namque videre deum spurca lubido nequit.

Si cedrus enata est, citius succide securi:

Aversatur enim corda superba deus. / 62₂ /

Et solet arboribus pulchris adnascier olim

Stultus sponte stolo, hunc ense recide foras.

Nam siquis sanctos libros evolverit, isti

Adnasci studio gloria vana solet.

At contra pulchros flores tutare foveque:

In primis florem virginitatis ale.

� hujus floris qualis fragrantia quantaque:

Hoc delectatur Christus odore nimis ¹.

Ne tererem tempus inane, volui vel insulsis versiculis tecum ‛ομιλει̃ν magis, quam nugas nugaciores persequi. Soleo enim hoc praesertim pharmaco taedio medicari. Et tamen non semper in numerato licet habere ingenium.

Vale, cariss[ime]!

Gr[egorius] S[abbin]. \287\

�� , �� !

�� , �� ! �� ;

�� .

�� , � �� ,

�� , �� .

��: �� . �� ,

�� .

� �� ,

�� , �� .

�� , �� ,

� �� , �� .

�� , �� .

��, �� .

�� , �� ,

�� , �� .

�� , �� ,

��: �� .

�� : � �� , ��, ��

�� , �� ! �

�� , � ��

� �� .

�� , � ��

� �� .

�� , ��, �� !

³��: �� .

�� , � �� �� � �� , �� . �� . �� .

�� , ��!

��[��] �[��].

[��, ��; �� 1763 �.] / 98₁ /

Ευθύμει, mi Michaël!

Δη̃μος ‛ο χριστιανός δαπαναει σω̃μα καί αιίμα

Χριστου̃, �αλλά �αεί �εστι κακοστόμακος.

Vulgus christicolum consumit mernbra θεάνδρου,

Sanguine potatur; sed male stulta coquit...

Τά λοιπά �αναβάλλομαι είς ‛ύστεροω χρόνον...

Γρηγόριος ‛ο Σαββίν

��, �� !

�� 

��, �� . \288\

��, �� , �� ��,

�� , �� , ��...

�� .

�� . �� .

��

�� c��

ua_kobzar:

�. ��-��, 1840 �.: ��, � ��, �� , �� , �� , �� . �� . � �� , �� , �� , �� . ( . . . )

�� i� ��i��i, ��i�i�� Ctrl+Enter.

�����

�� �. �������������

��

�� . ��