�� . ��. �� 2. �� . �� . ��. 2.

��

‹ ˲�� в� �� ˲�� ˲�� ˲��ò� �� ›

[�� . �� : � 2-� �. � �., 1973. � �. 2. � �. 288-359.]

��

�� . �� .

[��, ��; �� 1763 �.] / 56₁ /

Salve, caritas christiana!

Michaël dilectissime!

Frustra corpus edit, qui in corpore sistit edendo,

Qui nec ut ad mentem progrediatur, edit.

Impia turba potest corpus contingere Christi,

Mentem haurire dei sed mala turba nequit,

Est animale quidem, dein est ¹ et spirituale

Corpus: id haud prodest, hocce salutiferum est.

Haud equidem juvat id, quando consistis in illo:

Sin per id ad Mentem progrediare juvat.

Quid plantas oleam, si fructus non paritura est?

Quorsum figis humo, si nova non subolet?

Ecquid edis corpus Christi, quando unus et idem es?

Curve capis semen, si tibi fructus abest?

Semen humi jactum si ² forte calore ³ putrescit,

Spiritus inde novus procreat ind nova.

Sic animale quidem nisi erit tibi morte peremptum,

Spirituale novumque haud habiturus eris.

Mitte hominem veterem κακοι̃ς σύν δόγμασιω αυτου̃:

Sume novas δόξας et nova facta dei. / 56₂ /

Quid corpus sumis. si mentem rejicis ejus?

Nonne animus potior corpore, plusque valet?

Carnem carne tua tangis, sed pectore vitas

Pectus? Et est ⁴ qualis, dic mihi, amicitia haec?

Oscula das ori, sed es hostis moribus ejus?

�Αντιπαθει̃ς genios quis sociare vaiet?

Christus simplicitas: tu veste domoque ciboque

Luxurias; prodest quid tibi sacra ⁵ caro?

Christus virginitas: at ego meretricis in ora

Respicio; prodest quid mihi sacra caro?

Sume mihi cum carne animum, carissime, Christi,

Et sic cum domino spiritus unus eris.⁶

Vale, mi dilectissime!

Tuus in domino G[regorius] S[abbin]. \289\

��, �� ,

�� !

�� , ��

� �� , �� .

�� ,

�� .

�� , �� :

�� , �� .

�� , �� ?

�� , �� ,

�� , �� .

�� ,

�� .

�� � �� ,

�� �� � �� .

�� , �� ?

�� ?

ҳ�� ,

�� .

�� , ��-��, �� ?

ֳ�� , �� .

�� �� �� ?

�� , �� , �� .

�� ?

�� , � � �� .

�� ?

��, ��, ��

� �� .

�� , ��!

�� [��] �[��].

[��, ��; �� 1763 �.] / 51₁ /

Salve, solatium curarum mearum,

Michaël dulcissime!

Parciori somno et frigidioribus cibis per hos vernos dies uti te velim, respice calorem juventutis tuae, veris ardorem, vitam sedentariam, et in hac nimiam tuam diligentiam. Nuper (heri) legimus in Mureto forte fortuna, Galenum, patrem post Hippo-\290\cratem medicorum, ubi περί ‛υγιειω̃ν disserit, pueris et juvenculis frigidiores, senibus cibos convenire calidiores sentire Dignus profecto est fide tantus auctor. Nam ex calidis cibis supervacuus hunior, hinc ‛ο κατάρροος, quem inter omnes medicos constat esse patrem morborum omnium; neque aliud quid est catarrhus quam gravedo (��). neque hoc aliud est quam pituita nimio calore ex nimio cibo calidoque contracto constipata, sive humor densatus ardore, unde graecis dicitur etiam φλέγμα ardor in corpore, sive pituita. Cura igitur laetus esse et vigil. Sed hujus rei mater est sobrietas, quae non solum in modico eoque frigidiori sita est potu, verum etiam cibo. Neque sobrius est, qui cibus ingurgitatur, etiamsi sit �άοι νος. � stultitiam meam! qui tantam jacturam valetudinis feci instigantibus rudem aetatem corruptissimis sociis, quos angue pejus et cane rabido odisse debes et vitare. Sed quid ego haec? Quasi non norim liberale tuum ac verecundum ingenium.

Vale, cariss[ime]!

Tuus Gregor[ius] Sk[ovoroda] ¹. //

��, �� ,

�� !

� ��, �� . ��  ��, �� , �� . �� [��] �� , �� , �� ó�� , �� �� , �� , �� , � �� . �� , �� . �� , � �� ��, �� . �� [��], � �� , �� , �� , �� , �� . ��-�� , �� , ��. ˳�� , �� . �� , �� , �� . �� , �� , �� . �, �� , �� , �� , �� , �� 쳿 � �� . �� ? ͳ��  �� .

��, ��!

�� [��] ��[��]. \291\

[��, ��; �� . �� 1763 �.] / 26₁ /

Κήδιστέ μου ω̃ Μιχαήλ,

Χάριν εύχομαι σοί �εν τω̃ κυπίω ‛ημω̃ν!

Dies noctesque omnibus relictis contendamus, mi carissime, ad illam pacem omnem mentem supereminentem, quae est ��, �� e graeco versum: τήν ειρήνην ‛υπερέχουσαν πάντα νόον. Quo magis cupiditatum vulgarium aestus desidit, hoc proprius accedimus ad arcem illam dei. Introspice mare pectoris tui, cogitationum tuarum et perpende, quis ventus excitat turbas, ut navicula animae tuae periclitetur. Ventusne ambitionis? Excitare protinus stude et propera illum: �� .

Quid est id, quo cacodaemon nos sollicitat ad fucatas mundi hujus pulchritudines? Nitor palatiorum aut πορφύρας? Ah! non perspicis, quid occultatur malorum intus sub pulchra specie: latet anguis in herba. Δίβαφος τήν χοιράδα κρύπτει: Dibaphus etc. Pulchre haec intelligis, mi anime, et ut perfecte intelligas et sapias, Christus faciet, si in caritate ejus perseveraris et fideliter uteris dato jam tibi talento. / 26₂ /

Ceterum dum liberi sumus, curabis mi cariss... ut saepius ore tenus vivaque voce confabulemur �εν τη̃ λέσχη et literariam confabulationem reservemus in id tempus, cum non licuerit nec vacaverit coram ‛ομιλει̃ν, quod jam prope adest. Quotidie autem mane missitabis ad me nostrum Maximiscum, ut et illi aliquid dicam boni et ad te meum quidvis tamen dem non de trivio.

Vale, ω̃ κήδιστε, καί ‛ημα̃ς �αντιφίλει!

Σος Γρ[ηγώριος] Σ[αββίν].

�� ,

�� !

�� , �� , �� , �� , ��, �� , �� , �� , �� : τήν ειρήνην ‛υπερέχουσαν πάντα νόον. �� , �� . �� , �� , �� , �� . �� ?.. �� , �� : �� . \292\

�� , �� ? �� ��? ��, �� , �� . �� , �� : �� . �� . �� 쳺�, �� , � �� , �� , �� .

��, �� , ��, ��, �� -��-�� � ��, � �� , �� ��, � �� . � �� , �� -�� -�� , �� .

�� , � ��, � �� !

�� [��] �[��].

[��, ��] �� [1763 �.] / 42₁ /

Desideratissime sodalis, mi Michaël!

Hodie tam mane sum expergefactus, ut sesqui tertia hora solis ortum anteverterim. Deum immortalem! quam hilaris, quamque alacris expeditaque fulmine agilior, ocior Euro illa nostri pars erat, quae divina vocatur, Maroni dicta aurai simplicis ignis. Itaque ut paroemia est, ubi quis dolet, ibidem et manum habet. Nam avarus quidem continuo ad pecuniam, mercator ad merces, ad boves arator, miles ad arma, breviter, ubi quid sive dolet sive delectat, ibi quisque et mentern et linguam gaudet habere. Meum autem, simul ac surrexi, cor cucurrit ad proprium thesaurum. Coepi egomet mecum cogitare sic: hem no stulti et miseri indignamur, siquis nostrum aut pauper vulgi judicio, auf humilis vivit ac sine ullo magistratu cum sola virtus beat beatumque servat. Quid? contraxistine tandem virtutem? Eone tandem pervenisti, ut ad te quoque dictum id possit pertinere: ‛υμι̃ν δέδοται γνωέναι τά μυστήρια τη̃ς βασιλείας τω̃ν ουρανω̃ν; sin minus, ubi est pretium temporis? His et similibus memet ipse alloquens, coepi temporis rationem subducere, quando, quam multis, quamque futilibus rebus rem omnia pretio superantem impenderim. Rursum autem quam ne nunc quoque novi uti tempore, sed quod praesens est et solum in manu nostra, id aut nugis, aut, quod miserius est, maerore, quodque miserrimum, peccatis exigitur. Futurum speratur, praesens temnitur; captatur, quod non est, quod adest \293\ negligitur, tanquam aut praeterfluens redire, aut futurum certo posset obtingere. Talia mente perlustranti subiit graecum distichon, quod ego jam, cum essem � �� , et verteram latine et didiceram. Hoc quoniam non inelegans est, hic addimus: / 42₂ /

Τη̃ς ‛ώρας �απόλαυε, διέρχεται ¹ πάντα τάχιστα:

‛Έν θέρος ² �εξ �ερίφου ³ τραχύν ⁴ �έθηκε ⁵ τράγον.

Utere temporibus, propere nam cuncta senescunt:

Una ex levi hoedo messe fit hircus olens.

Utinam, mi Michaël, sic utamur tempore, ne olim frustra id geminemus perculsi animo, quod stulti vulgo inaniter clamant: � mihi praeteritos referat si Juppiter annos!

Feliciter posuit tempus, qui cognovit fugiendaque et expetenda. Neque enim (hodie mane legimus in enchiridio cum amico quodam) potest, ut Plato in sua �Politia� judicat: constanter virtutem tueri, qui de expetendis fugiendisque rebus firmiter non est persuasus. Nam qui, quod utile est, inutile putat et contra, is candidum quod est, nigrum putat. Et talibus vae! clamat propheta.

Scribe brevissime, tribus verbis, quomodo vales, praesertim animo. Pustulam illam, quae in facie emersit, obsecro te, ne tangas aut fodias. Heri inhorrui, postquam forte audivi multis mortiferas extitisse illas, ut putantur, minutias ob hoc ipsum, quod refricarentur.

Vale carissime! cum Gregorisco et reliquis pullis.

Vestri amantissimus Gregor[ius] Sab[bin].

April.

�� , �� !

�� . �� , �� , ��, ��, �� , �� . ��, �� : �� , �� , � �� , �� , �� , �� , � ��, �� , �� . �� , �� , �� , � � �� : ��, �� , ��, �� -�� , �� , �� , �� , �� . �� , �� , ��, ��? �� , �� : �� - \294\�� ? �� , �� ? �� , � �� : ��, �� , �� , �� . � �� , � �� , �� , �� , �� , �� , ��, �� , �� . �� 䳺��, �� : �� , �� , �� , �� , �� , �� , �� .

�� , �� , �� , �� [� �� ]. �� , �� :

Τη̃ς ‛ώρας �απόλαυε, διέρχεται πάντα τάχιστα:

‛Έν θέρος �εξ �ερίφου τραχύν �έθηκε ⁵ τράγον.

�� , �� :

�� .

�, �� , �� , �� , �� , �� : �, �� !

�� , �� , �� . �� (�� ), �� ⳻, �� , � �� , �� , �� , �� . � �� ! � �� .

�� , � �� , �� , �� . ��, �� , ��, �� . �� , �� , �� , �� , �� , �� .

�� , ��, � �� !

�� . ��[��].

��.

[��, ��; 11 �� 1763 p.] / 541 /

ΚΑΘ�ΩΣ ΓΕΓΡΑΠΤΑΙ

<Ut David � �� cantat: in tui gratiam

Toto diei tempore

In morte vita nostra nobis ducitur. \295\

Ac quales innocens ovis,

Quam durus ille carnifex ferro petit,

Fusurus atrum sanguinem:

Ipsa obsecundat ducta nullis viribus,

Gutturque praebet cuspidi.

Sed ista cuncta vincit aucta caritas

Solius ejus robore,

Qui nos amore sempiterno amplexus est.

Nam certa stat sententia> ¹. / 54₂ /

ΕΙΣ ΤΗΝ ΠΕΝΤΗΟΣΤΗΝ

� utinam nobis fluat in cor spiritus ille,

Quem doctor pueris miserat ille suis!

Spiritus ille novus, qui corda suo innovat igne:

Ille novas linguas, et nova facta creans.

Spiritus ille novus zephyrorum mitior aura,

Quis simul ac flarit, fit nova terra statim,

Tempora, coelorum motus et vita novatur;

Hora vetusta fugit, hora novata venit.

Iam nova facta patrant homines, nova dicta loquuntur.

Mox novus obtutus, corda pedesque novi.

Ac velut illa arbor, quae bruma mortua verno

Sole calente super fit paritura brevi.

Adspice nunc stolidi vulgi linguasque manusque

Atque pedes: quid vult? quid facit, aut quid ait?

Ambitiosa loquuntur ubique, loquuntur avara:

Haec nova verba putas? lingua vetusta quidem haec. / 55₁ /

Regnat ubique scelus luxusque et spurca cupido:

Haec nova facta putas? Facta vetusta quidem haec.

Sola petunt, quae sunt ventris carnisque caducae:

Haec nova corda putas? Corda vetusta quidem haec.

� miserere mei, mitis paraclete, venito!

Da nova corda mihi, verba manumque novam ¹

Exime de specu vulgi miserabilis hujus:

Insere coelicolis, qua nova terra nitet.

Carissime Michaël!

Hi versiculi quoniam visi sunt non injucundi, quique me hoc sacratissimo die, qui meta καί σκοπος omnium festorum est, pias res meditantem vel propter φιλαυτίαν, vel propter pias sententias adfecerunt, id est moverunt ad pietatem animum, hanc ob rem tibi quoque doctrinae. sed magis pietatis, quae sola beat, studioso nostroque amico communicare visum est. An si nauta suos / 55₂ / nauticos sermones nautae, mercator mercatori, militi miles libenter ‛ομιλίας suas communicat, pietatis \296\ bonarumque literarum studiosus apud studiosum ac amicum mutus erit? Ach! non est ita! Tu interim perpende, non verborum, quae prope nulla est, elegantiam, sed utrum nos satis pie cogitavimus, vim sententiarum; et nucleum, non corticem degusta. Faxit suo tempore �αγιώτατος ‛ο Παράκλητος ut vetusta et vulgaria fastidiens imo ipsius pietatis lacte relicto. Appetas nevum christoque viro dignum cibum, ut de te quoque id de Juda prophetatum possit usurpari: dentes ejus super lac.

Tibi faventissimus Gregor[ius] Sab[bin].

�� 

<�� : � ��

�� .

� �� ,

��

�� ,

ϳ�� ,

�� .

��

�� ,

�� ...>

�� ϒ��ֲ

�, �� ,

�� !

�� , �� ;

��, �� .

�� ,

�� ⳺ � �� ,

�� , �� .

� �� , �� .

�� , �� , ��,

�� .

�� , �� , �� .

�� ? �� ?

�� , �� .

�� ? �� .

�� , �� .

�� ? ͳ, �� . \297\

�� , �� .

�� ? �� .

�, ��, �� ! ��!

�� , �� !

�� !

ֳ �� . �� , �� �� �� , �� , �� , �� ��, �� . �� , �� , � �� , �� . �� �� � ��, �� , �� , �� , �� ? �, �� ! �� , �� , � �� , �� , �� , � �� . �� ��  �� , �� , �� , �� , �� , �� : �� .

�� [��] ��[��].

[��, ��; �� . �� 1763 �.] / 99₁ /

Dilectissime omnium amice Michaël!

Post preces vespertinas valde aveo renovare hesternam deambulationem. Tu e templo egrediens aut ad me aut recta in hesterna tempe per humilia, quibus heri rediimus, loca sic lente ibis, ut te assequi ipse possim. Adducam mecum et magnam chori partem, id est meorum puerorum cantatorum. Accipiam et auctorem eundem, cujus ego genio vehementer delector. Nae ille sapienter juxtaque salse detrahit larvam suam blandissimae turpissimaeque meretrici, puta mundo huic. Sed ponamus eum esse talem, qualem vulgus aestimat. Attamen sapientis est e stercore aurum legere. An non Christus improbis ��, non �ανάστασις? An non omnia pura puris? Sed \298\ quid ego tibi hunc laudem? neque enim erimus similes ventosi illius ac stulta philosophia inflati scholastici, qui risit �επίγραμμα, τό �επίγραμμα... inscriptionem illam... Hoc solum dico: Nemo unquam salsius, plenius, utilius ob oculos posuit velatam mundi spurcitiem. Sane talibus, qualis tu es, bubonis lumina ingenerat. �� ...� etc. Illud Terentii videtur sucinde ingeminare: Ex aliis periculum facito, tibi quod ex usu siet. / 99₂ / Invitus finio. De hoc genere nocte dieque est disseredum. Scripsi versus et ad Nicolaum, in quibus fucum mundi nonnihil ostendimus.

Vale, carissime!

Tuus Gregor[ius] Sab[bin].

�� !

ϳ�� . ϳ�� , �� , �� , �� . � �� , �� -��. ³�� , �� . ĳ��, �� , �� , �� , �� . �� , �� (��) ��, �� . �� . ճ�� [��], � �� ��? ճ�� ? �� ? �� , �� ��, �� ... � �� : �� , �� . ��, �� , �� [�� ...�] �� . �� , ��, �� : �� , �� . � �� . �� . �� : � �� .

�� , ��!

�� [��] ��[��].

[��, ��; �� 1763 �.] / 30₁ /

Propositio:

Sapiens est modestus.

Si quis ad vera musarum elegantiorum sacra admissus non satis hautis, sed tantum primis, quod ajunt, labiis sinceram \299\ illam sapientiam gustaverit, is mea quidem sententia non potest non esse modestus.

Nec mirum est. Ut enim stultitia omnium quidem vitiorum mater simul et arrogantiae est, cui naturale est et nous supra vires et honorem supra dignitatem et supra meritum gloriam affectare, ita sapientia cum ceterarum virtutum, tum germana genitrix est modestiae, quae suo se raodulo, ut dicitur, metiens, ad inferiora se potius deprimit, quam eluctetur ad altiora.

Praeclare Plutarchus, ut alia permulta, in suis moralibus scripsit haec: �Agricolae quidem, inquit, spicas libentius vident, quae inclinatae versus terram vergunt; quae ob levitatem sursum attolluntur, eas inanes putant esse et cassas. Nam sicut spicae tritici grariis vacuae facile inter alias / 30₂ / eminent, plenae autem et onustae occultantes sese desidunt, ita inter homines, ut quisque maxime vanus est et gravitatis expers, ita facillime fertur ad honores, audaciam habet, incessum vultumque plenum superbiae ac contemptus nemini�.

Quocirca nullo pacto adduci possum, ut credam aut eum sapere, cui desit modestia, aut non illum bona sanaque mente praeditum esse, quem amabilis ista et gratiosa comitatur virtus.

Felicissime φιλολόγε

Michaël, salve!

Ergo totum triduum tacetur? Sed pensabimus taciturnitatem. Eximinando juvenes coactus eram ipse quoque juvenari et ad praecepta eorum scribere, quam vocant, τήν χρείαν. Eam tibi lydio lapidi mitto. Si displicebit, cogitabis me nihil unquam operae in praeceptis ‛ρητόρων posuisse, / 31₁ / sin haud omnino insulsa, tribues vetustis libris, quorum me perstudiosum esse scis. Jam autem proverbium tuum τό �� me ��dit; totum probe triduum investigabam. Sed hos scias (vide praetextum) non statim graecis aut latinis esse in proverbio, si nobis est. Absque proverbio igitur sic, opinor, bene latine dicas: mihi umbra sufficit, sive titulis, sive imago. Graeci παροιμιαστί dicunt: ‛ως τύπω. Ait ibi nostras adagium sibi sufficere fumum, licet ad flammam non est progressum. Sic et hic umbra pro corpore, titulus pro re. Sed accipe et proverbium: dicis gratia, quasi dicas dicationis gratia, cum quid perfunctorie fit, sumpta forma loquendi a religionis non sinceris cultoribus, qui saepe dicant in templo non quod deo sit dignum, sed ut modo titulum habeant sese dicasse. Redde sic: �� et simile. Latine crasso filo enim dicetur. Certe est proverbium: tenui filo.

Vale, carissime!

Tuus Greg[orius] Sab[bin] ¹. \300\

��:

�� .

�� -��, �� , �� , ��, �� , �� , �� , ��, �� .

� �� . �� , �� , � �� , �� , ��, �� , �� , �� , �� , �� .

�� , �� , �� : ��, � �� , � � �� , �� , �� , �� , �� . �� , �� , �� , ��, �� , �� , �� , �� , ��, �� , �� .

��-�� , �� , �� , �� 䳺 �� , �� .

�� ��!

��, ��!

��, �� . �� . �� , � �� , �� τήν χρείαν � ��. �� . �� , �� , �� �� (��), �� , �� , ��, �� , � �� . �� [�� ], �� : �� . ��, ��, �� : �� , �� . �� , � ��, �� : mihi umbra sufficit, sive titulis, sive imago � �� , �� . �� � �� �� �� . �� , �� , �� . �� , � �� , �� . �� dicis gratia, \301\ �� , �� : dicationis gratia � �� , � �� -�� , � �� , �� , �� , � �� , �� . �� : [�� ] �� . �� crasso filo � �� . ��, � �� tenui filo � �� . �� , �� !

�� [��] ��[��].

[��, ��; �� 1763 �.] / 11₁ /

Pretiosissime amice mi Michaël!

Quis ille fuit Demonax, nondum mihi liquet, nisi quod suspicor laconem fuisse, quod genus hominum non tam facundum erat, quam acutum virtutisque mire studiosum. Sed quisquis ille fuit, jam secundum ejus dictum invenio. Quod mihi vehementer placet. Id est tale: �Εν �αλλοτρίοις παραδείγμασι παίδευε σεαυτόν, καί �απαθη̃ς τω̃ν κακω̃ν �έση. � Quod discendi gratia ad verbum reddemus sic: In alienis exemplis doce te ipsum, et impatiens eris malorum, id est non patieris mala. Nam primum ejus dicturn nosci opinor, quo reprehendit Τούς πολυπραγμονέοντας μέν περί του̃ κόσμου, περί δέ τη̃ς ‛εαυτω̃ν �ακοσμίας ου φραντίζοντας. Quod ad superius attinet (nam de inferiori agemus alias) dictum, mire peccamus in id omnes. Si enim periculum, ut Terentius ait, ex aliis feceremus, nobis quod ex usu sit, et si vitam aliorum, velut in speculum inspiceremus, multo minus competeret in nos id: experientia stultorum magistra est. Hoc facere, praeterquam quod nimis utile, est etiam longe jucundissimum spectaculum et permagna pars illius sapientium hominum contemplationis, qui in portu, ut dicitur, navigantes alienis ^l / 11₂ / fruuntur malis, veluti dii homerici ουρανόθεν spectantes, non quod gaudeant aliis accidisse, sed quod sese expertes et in tuto esse videant. Quorsum enim nobis magnificentissima illa θέατρα gentilium? An non mundus vulgusque optimum iique gratuitum, velut Pythagoricus mercatus, spectaculum? Alium videas aere alieno obrutum ingemiscere, alium ambitione, hunc avaritia, illum insana discendi nugas cupidine torqueri, et quis enumeret? Explica notionem animi et videbis. Hoc ideo libentius dixi, quod vacationes instant, urgent, taedium insidiatur. Ad quod nisi te armas, vide ne in rnala te animal detrudat, non de ponte, ut ajunt, sed de virtute.

Vale, carissime! Videbimus nunc alter alterum perfacile, et dum abire continget, colloquemur. \302\

�� !

�� , �� . �� , �� , � �� , �� . �� , � �� , �� . �� : �Εν �αλλοτρίοις παραδείγμασι παίδευε σεαυτόν, καί �απαθη̃ς τω̃ν κακω̃ν �έση � �� , �� . �� : �� , �� . � ��, �� , � �� , �� , � �� . �� (�� ), �� , �� . ��, �� , �� , �� , �� , � �� , �� , �� : �� . �� , �� , �� , � �� . �� . ��, �� , �� , �� , �� � ��, �� , �� , � ��, �� . �� �� ��? ճ�� , �� , �� ϳ�� ? �� , �� , �� , �� , �� . � �� ? �� , � �� . � �� , �� , �� , � �� . �� , �� , �� , �� , � � �� .

�� , ��! �� 䒿��.

[��, ��] 7 �� 1763 �. / 65₁ /

Pretiosissime amice Michaël!

Quid mente velox volvis in praesentia?

Ubinam illa a fulminat tibi?

Quid illa captat, quid petit, quidnam fugit? \303\

Num certa agit? num fluctuat?

Si certa sancte factitat, beatus es;

Si fluctuat, et tu fluctuas.

Ubi fluctuationibus cor intumet,

Ibi nausea est et taedium.

Non nauta cantillat, sed anxius timet,

Cum fluctus insanit maris,

Cum insanus auster ¹ concitavit Adriam,

Cum nauta non tenet ratem.

Mens otiosa nostra non unquam manet;

Versare semper sese amat.

Si non habebit quod bonae rei factitet,

Ad res nefandas procidet.

Infunde semper, illa quod molere queat,

Sed pulchra, sed nequid nimis,

Sic taedium vitare pessimum potes.

Dulcemque vitara viyere.

Desino jam versificare, quod e pumice aquam exprimere mihi videor. Praestat prosa aliquid... / 65₂ /

Tu aliquid ad nos scribe, nisi ipse venis. Antequam abeo, consultum puto hoc temporis insumere colloquendo tecum. Tu otiosus, ego item; tu studiosus, nec non ego; tu gaudes me audire, ego loqui haveo.

Quid est, quod locum non dispicis, in quo commode possimus nostro more λαλει̃ν; mitte igitur puerum ad nos, si vacat, ubinam congrediamur. Nam non semper erit aestas...

Vale carissime!

Tuus Gregor[ius] Sabb[in].

Vulgus potat et nos non colloquemur de honestis rebus? Quid hoc? ²

�� !

�� ?

�� , �� , �� ?

�� 䳺 �� , �� ?

�� 䳺 �� , �� .

�� , �� .

�� ,

�� .

�� , � �� ,

�� ,

��

� �� .

�� ; \304\

³� �� -�� ,

�� ,

³� �� .

�� , �� ,

�� .

��

� �� .

ʳ�� , �� , �� . �� -��.

�� , �� . �� , �� . �� , � ��. �� , � � �� . �� , � �� .

� �� ? �� , �� , �� , �� ��, �� , � �� , � �� . �� .

�� , ��!

�� .

�� , � �� ? �� ?

[�� ] 12 �� [1763 �.] / 23₁ /

Salve, desiderium meum!

Κη̃δος τε τερπωλη̃ τε τη̃ς ψυχη̃ς �εμου̃,

Michaël pretiosissime!

Quemadmodum τό μουσικόν ‛όργανον, si eminus audiatur, dulcius afficit aures, ita absentis amici colloquium longe, quam praesentis, suavius esse solet. Evenit mihi in te praecipue, ut tum magis anien, tuamque τήν ‛ηδύστην προσηγορίαν appetam, cum absum cumque semoto corpusculo animus cum animo tacito ac �ασωμάτω quodam congressu ‛ομιλει̃ τε καί συνδιατρίβει, nulla nec locorum distantia impediente, nec satietate dulcedinem minuente, imo vero augescente, ac magis magisque crescente voluptate, cum quidem longe alia ratio est invisibilium quam terrenorum caducorumque conditio. Atque haec mihi inter alias summas rationes, quibus vitae molestias edulcare soleo, haud postrema quidem est. Quid enim vero amore suavius, mellitius vitaliusque est? Nae sole mihi carere videntur, imo esse \305\ mortui, qui amore carent; nec profecto miror, si αυτός ‛ο θεός �αγαπή dicitur. Porro bonus amor ille quidem est, qui verus durabilisque et aeternus est. Neque aeternus durabilisque ullo modo esse potest, si ex caducis rebus, puta divitiis et id genus, nascitur. Sed ex aeternorum animorum similitudine, eorumque virtute corroboratorum, non corruptorum. Nam nec lignum putridum cum putrido conglutinatur, nec inter improbos amicitia coit. / 23₂ / Proinde si tibi amor tui noster gratus est, noli timere, ne interrumpatur. Quamdiu enim virtutem colis, tamdiu ille crescit occulto velut arbor aevo ipsaque fortior est morte. Perpetuo observaris oculis animi mei nec quidquam boni aut cogito aut agito, quin te praesens praesentem intueri videar. Appares mihi, cum in solitudinem secedo, cum in turba sum, comes congerroque es. Siquid doleo, partem doloris fers praesto; si quid gaudeo, particeps es itidem, ut nec mori mihi liceat, quin tuam animi imaginem velut umbram umbra mecum auferam, si modo vel mors separare poterit, quae corpus destruit, animum liberiorem reddit. Sic corpore quoque liber, tecum per memoriam, per cogitationem, per tacitum dialogum sum futurus; adeo ipsa morte fortior amor. Is tui noster amor, qui perpetuo tuum commodum meditatur, utinam nunc quoque dicat tibi aliquid, quod animaeque et corpori tuo praesint. Sed quid ego tibi dicam?

Ferunt Catonem illum sapientem, cum Carthaginem, ad tempus repressam, rursum arma meditari adversus Romam intelligerit, suasisse romanis iterum bellum Carthaginensibus inferendum esse. Qui cum non obtemperarent, non destitit tamen suadere. Et cum in senatu sententiam de aliqua re rogaretur, hoc, inquit, sentio, et (adjiciebat) Carthagini bellum inferendum, ita, ait, censeo et Carthagini etc. Donec romanum perpulit, donec Carthago solo aequata est, et sic Roma timore liberata.

� carissime! Fuge consortia malorum! malorum consortia fuge! heu fuge procul! / 24₁ / Memento libera me metu! hei mihi, quam timeo! Aufer hunc mihi, si n e amas, metum curamque, quae me cruciant. Quae me nunc coquit, et versat, sub pectore fixa. Non conquiescam, donec audiero te illos plusquam angues fugitare. Memento te templum dei esse. Serva corpusculum castum! Serva animum prius! Serva non mundo, sed Christo, optimo domino tuo et meo. Servabis, si vigilabis. Vigilabis, si sobrius eris. Sobrius eris, si orabis, lacrumabis otiumque fugies. Non te moveant palatia, arces et templa, manu facta, verum unice custodiens animam et corpusculum, templum non factum manu, illud Salomonis ingemina flexis genibus: �� ... �� etc.

Utinam tam multa scribere quam cogitare...¹ licet! ‛Χριστός optimam hanc indolem tuam sua luce ²... illuminet, corpusque \306\ bene compositum manibus castitatis inexpugnabilibus diabolo et ejus ministris. Amen!

Tibi amicissimus Gregor[ius] Sabb[in]

12 iulii, c ��

Desideratissimas literas tuas desidero. Scribe, quid me tibi facere velis. Nihil non impetrabis, modo sit in rem tuam inque mea manu. Sed et tu omnia optima vis et ego is sum, ut ad omnia sancta liber mihi esse videar. Haec praeter hospitem tuum rss. p. Borissum nemini vulgabis. Scis enim invidiosissimum esse ac mendacissimum vulgus hominum.

Vale! Salve! ³ / 24₂ /

�� , �� ; �� ⁴.

��, �� !

�� ,

�� !

�� , �� �� , �� , �� , �� , �� . �� , ��  �� , �� , � �� �� . �� , �, ��, �� , �� , �� , �� . ֳ �� , �� . �� , �� , �� ? ճ�� , �� , � � �� , �� ��  �� ��. ��, �� , �� , �� . �� , �� , �� . ��. ̳�� , �� , �� , � �� , �� . �� , �� . ��, �� , �� , �� . �� , �� , �� , �� , �� . \307\ �� , � �� , � �� , �� , �� . �� , �� , �� , �� . �� , �� , �� , �� , �� , ��  �� , �� , �� , �� , �� . ��, �� , � �� , � ��, � �� : �� . �� , �� , � �� , ��  �� . �� ?

��, �� , �� , �� ; �� , �� . � �� , �� : �� : (� ��) �� . � �� , �� , � �� , � �� .

� ��! �� ! �� ! ҳ�� ! �� ! �� ! ��, �� ! ³�� , �� , �� , �� , �� , �� . � �� , �� , �� , �� . ��, �� . �� ! � �� ! �� , � �� , �� . �� , �� . �� , �� . �� , �� , �� . �� , �� , ��, �� , �� , �� , �� . [�� ... �� ] �� .

�, �� , �� ! �� �� �� , �� , �� Ⓙ. ��!

�� [��] ��[��].

12 ��, [� ��]. \308\

�� . ��, �� , �� . �� , �� . �� , �� , ��, �� , �� . �� , �� , �� . ��, �� . �� , �� .

��! �� !

[�� ; �� ].

[�� ] 18 �� [1763 �.] / 104₁ /

Desideratissime Michaël, gaude in domino!

Triduum est, quod parata est oda, a me promissa. Ego tamen, si possem, nullo die tecum non confabularer. Nunquam dormit leo ille diabolus, hinc et nobis nunquam non vigilandum. Sicuti autem ex improviso jaculo petit corpus hostis, ita spiritalis ille hostis nunquam desinit ejaculari in animam nostram cupiditatum ignitas sagittas iisque configere. Has extingues, si cogitaveris te omnia habere, quibus magnus, id est sanctus vir evadere possis. Quid est enim, quod crucieris? An quod non potas cum lurconibus? an quod in aulis principurn non ludis aleam? Quod non saltas? Quod castra non sequeris? Si haec miserrima admiraris, nondum quidquam sapis ac unus ex multis es. Nondum beatus es, si extra te quaeris bona ulla. Collige intra te cogitationes tuas ac intra te ipsura quaere vera bona. Fodi intra te puteum illius aquae, quae et tuam domum et vicinorum riget. Intra te ratio illa, fons, ut Plutarchus ait, tranquillitatis; hanc expurgare stude, non de lacunis porcorum hauriens, sed de sanctis libris sanctorum hominum. Ne te moveat vulgus volantia sectans per terras per maria, sed domi tuae manens, quae prava aut recta geruntur, vide. Quid tibi prosit sceptrum, aut palatium, aut aurum, si pretiosissimam animam tuam, hoc est te ipsurn, perdis et occidis? An non ex animi morbis nascuntur etiam corporei? Simulatque peccati cupiditas incendit animam tuam, scito eam ictam esse, imo mortuam. Quin tu curas, ut ejicias cupiditatem, mortem carissimae partis tui? Quid mente peregrinaris? Quid autem concupiscis, cum intra te habeas bona omnia, si sapis? / 104₂ / Quid curris ad pocula? ad turbam, ad coetum improborum? Quid ibi boni esse perspicis? Reprime ac frena animae τάς ‛ορμάς ac rex esse jam nunc assuesce. � utinam mihi adsit ‛η του̃ πνεύματος μάχαιρα excinderem tibi avaritiam, \309\ expungerem luxum et ebrietatis spiritum, configerem ambitionem, transverberarem κενοδοξίαν trajicerem mortis paupertatisque metum. � sanctissima sobrietas! � bona paupertas! � aeque anime! ut vos pauci norunt! Si nondum in peccato omnia mala esse vides, nondum sapis, nondum fidem theologicam possedisti. Crede tamen non videns. Si nondum perspicis totum paradisum esse in mordicus tenendis praeceptis dei servandisque, nondum gratiam, dei habes; crede tamen, et clama cum David: �� , � ��[��]� etc, donec perspecta indicibili in his sita utilitate dicas: �� . Haec quaere, hac...¹. Vocat Virgilius. Haec si toto pectore quaeres, invenies...² curam adhibueris? Quae haec est iniquitas? Noli te fallere. Christus dominus custodiat animam et corpus tuum a venenatis sociis, ab omni inquinamento, ab ignitis sagittis.

Vale, amicissime, et ad nos scribe! Aveo scire, quid agas.

Tuus christianus amicus Gregor[ius] Sab[bin].

�� 18, C ��.

�� , �� !

�� , �� . �� , �� . ͳ�� . �� . �� , �� . �� , �� , �� , �� , �� . �� ? �� , �� ? �� ? �� ? �� ? �� , �� , � �� . �� , �� . �� . �� 򳺿 ��, �� . �� , �� : �� , �� , � � �� . �� , �� , ��, �� , ��, �� . �� , �� , �� , �� ᒺ� �� , �� ? ճ�� ? �� , ��, �� . �� , ��  \310\ ��? �� ? �� , �� , �� , �� ? �� , �� ? �� ? �� �� �� �� . �, �� �� ! � � �� , �� , �� , �� ��, �� . � �� ! � �� ! � �� ! �� ! �� , �� , �� , �� 䳺� �� . �� , �� . �� , �� , �� ; ��, ��, � �� : [�� , � ��[��]� �� ., ��, �� , �� , �� : [�� ]. �� , ��... �� . �� , ��... ��? �� ? �� . �� , �� , �� !

�� , ��, � �� ! �� , �� .

�� [��] ��[��].

[�� 18, � ��]

[��, ��; 29 �� 1763 �.] / 102₁ /

Μείζων �εν γεννητοι̃ς γυναικω̃ν προφήτης Ιώανου

του̃ βαπτιστου̃ ουδείς �εστιν (Luca, 7).

Hodie obitum celebramus illius, quo majorem negat Christus ex omnibus inveniri, quicunque ex mulieribus essent nati. Attendamus autem mentis oculos ac paulisper contemplemur, qualis ille fuit, quidve factitabat, dum esset in vita, quod tam magnus a deo est judicatus. Erat propheta dei, canebat divina, castigabat peccantes, reducebat in viam bonam, qui est Christus, omnibus dictitabat jam jam adesse ac imminere adventum Christi, ut exornarent sese, ut sponsus ille paratos inveniret; alioquin securim esse expeditam promptamque. Magnum igitur est doctorem evangelicum esse? Ita, mi carissime Michaël, non modo magnum, verum etiam maximum. Impiissimus erat Herodes, corruptissimus moribus et educatione, assuetus luxui ita, ut et hodie vides magnatum vulgus: et tamen et ipse �� ; usque adeo verum illud est, quod dixit Plato, nullam rem auditu jucundiorem esse, quam veritatem. \311\ Non ego reges admiror ac suspicio, qualis erat Herodes, imo et bonos reges, sed doctorem coelestem, sed prophetam, sed sacerdotem. Si magnum est corporibus imperare, majus certe animos moderari. Magnum est auro donare, quod reges solent, et non magnum adducere ad aurum sapientiae? Quodnam margaritum indicum comparare potest cum illo pretiosissimo lapillo, si cui castitas est commendata? / 102₂ / Si magnum est curare corpora, an non maximum est animam simul et corpusculum integrum, sanum, illaesum offerre homini? Hoc autem fit, cum alicui est temperantia, mater castitatis, oblata atque commendata. Hae duae virtutes faciunt, ut oculi sint in homine acutissimi et plane aquilini, pedes levissimi ac cervini, memoria tenacissima ac angelica, judicium divinum, non humanum, totum denique corpus castum ac expeditum dignumque τη̃ �εκδοχη̃ divinae sapientiae, quae (jur)e refugit impura membra, velut fumum apes. Numquid dicam de animae bonis, quae sunt invisibilia? Novit is solus, qui expertus est. Alioquin in cor non ascendit. Talia cum donabat obedientibus �Ιωάννης docens Christum, tamque magna: an non jure maximus inter natos mulierum vocatur? Sed vide, quibus initiis ad id pervenit, quibus παρασκευαι̃ς. Non petivit aulas, non abiit juvenis in populosas ac luxuriosas urbes, non ventri se dedit, sed in desertum abivit, quaeritans unice regnum dei, nec de vestitu, nec de cibo sollicitus, sciens his non fore destitutos servos dei, sciens luxum capitalem hostem virginitatis, quam unice amat Christus, sine qua nemo ad mysteria regni dei admittitur. Ergo cinctus erat ζώνη τη̃ pellicea, castigans carnis lasciviam rigorose. Sic confirmatus, tantus erat doctor in tam magna aula regia. O carissime, tales imitemur! Summa capiamus, ut saltera medium capiamus. Gedeonis nostri ‛ομιλίαν perlege, quam die obitus hujus habuit. Sub finem ultima aut penultima sic incipit: �� ...�, quotus nescio.

Vale, cariss[ime]!

Tuus Gregor[ius] S[abbin]

�� , �� , ��

��  [��, 7].

�� , ��, �� , �� . �� , �� , �� , �� . ³� �� , �� , �� , �� , �� , �� , �� : �� , �� , �� , �� ; �� , �� , �� \312\ �� 䳿. ��, �� . ��, �� , �� , �� . �� , �� , �� , ��, �� , �� , � �� [�� ]. �� , �� : �� , �� . � �� , �� , �� ; �� , ��, ��. �� , �� . �� , �� , �� ? �� , �� ? �� , �� , ��, ��? �� , �� -�� . ֳ �� , �� , �� , �� , �� , �� , � �� , �� , ��, � �� , �� �� �� , �� , �� . � �� ? �� , �� . �� . �� �� �� . ճ�� ? �� , �� , �� ��. ³� �� , �� , �� , �� , �� , �� , �� , ��, �� , �� . �� �� ��, �� . �� , �� . � ��, �� ! �� , �� . �� �� �� , �� [��] ��. �� : [�� ...�], �� .

��, ��!

�� [��]. \313\

[��, ��; �� 1763 �.] / 6₁ /

Salve, mea voluptas, Michaël cariss[ime]!

Legens Evagrii τά μοναχικά, his prae ceteris visus sum esse delectatus, quae tibi quoque communico, tibi inquam, felicissimo christianae philosophiae candidato. Scis enim, carissime, saepenurnero a me laudari τήν σχολήν καί τήν ‛ησυχίαν, τήν τη̃του̃ Χριστου̃ σοφία �ενδιατρίβουσαν dicique ipsum Christum fuisse principem τω̃ν σχολαστικω̃ν. Sed audi nostrum Evagrium: βούλη τοιγαρου̃ν �αγαπητέ τόν μονηρη̃ βίον ‛ώς �εστιν �αναλαβει̃ν καί �επί τά τη̃ς ‛ησυχίας �αποτρέχειν τρόπαια �άφες �εκει̃ του̃ κόσμου τάς φροντίδας � τοθτέστι αύλος �έσο, �απαθής, � ίνα τη̃ς �εκ τούτων περιστάσεως �αλλότριος γενόμενος δυνθη̃ς ‛ησυχα̃σαι καλω̃ς. Et non paucis post: Μή �αγαπήσεις οικη̃σαι μετά �ανθρώπων σου. Sed dices tu mihi: Non est mihi in animo monarchatus, et quorsum mihi isthaec? Esto sane: quid tamen vetat angelica audire verba? Cum praesertim christianorum vulgus male intelligit τόν μοναχόν. Et vetus dictum est: summum cape, et medium habebis. / 6₂ / Ego enim monachum summum Christi discipulum existimo, qui plane praeceptori suo in omnibus similis est. Dices: at apostolus est major monacho. Fateor, sed tamen ipse hic apostolus non fit, nisi ex monacho, qui quamdiu se solum regit, est monachus, sin alios quogue, incipit tum esse apostolus. Christus dum erat in solitudine, μοναχός ή̃ν, id est plane immaterialis vel ut graeci dicunt, �άυλος ��; et hinc est, quod monachi dicti sunt angeli non quod extra corpus sint, sed quod corpori in totum valedixerunt, qui renes quoque exusserunt, ut jubet Moses, et quorum portio (‛ο κλη̃ρος) solus dominus, �� . Quod tamen non fit, nisi post mortem, id est ubi quis plane omnia terrestria ita relinquens defungitur, ut de illo dici queat: �� etc.

Sed vale dulcissime �� !

Tuus συμμαθητής Γρηγ[ώριος] Σ[άββιν] ¹.

��, �� , �� !

�� , �� , �� , �� . �� , ��, �� �� , ��  � �� ��. �� : ��, �� , �� ; �� - \314\��, �� , ��, ��, �� , �� , �� . � �� : �� , �� , �� . �� : � �� ? �� , �� ? �� , �� 쳺 ��. �� : �� . �� , �� , � �� . �� : �� . ��, �� ; �� , �� , �� . ��, �� , �� , �� , ��, �� , �άθλος [��]. �� , �� ; �� , �� , � ��, �� , �� , �� , �� (‛ο κλη̃ρος) � �� [�� ]. �� , �� -��, �� , ��, �� : [�� ] �� .

�� , ��, [�� ]!

�� [��] �[��].

[��, ��; �� 1763 �.] / 113₁ /

Salve, thesaure margaritorum sophisticorum!

Cum animi arma sunt carnalibus longe potiora cumque tu philosophia illa πανοπλία � summo vertice ad talos usque pulchre munitus ceteros haud mediocriter territas profligasque, ego autem tuus amicus nunquam mari, quod ajunt, guttam adspersi, id est nunquam quidquam contuli ad tuam armaturam, aliisque tantopere conferentibus ipse sum �ασύμβολος, visum est tentare, possimne ego quoque, hoc in genere plane asinus ad lyram, vel paulum inservire ac gratificari. Accipe igitur quandam ratiocinandi formulam dictam sophistis αυξομένην, id est augescentem. Ea est haec: Quam quis mutuo pecuniam sumpsit, eam alius solvere non debet pro eo; ego autem a te imberbis sumpsi, et nunc quinquennium factus sum alius, utpote barbatus. Ergo... Quodsi barba, ut fortassis dices, essentiam rei non mutat, quae est invisibilis, accipe hoc modo: iudaeus cum \315\ essem sumpsi aurum mutuo, ergo factus christianus non debeo solvere.

Syllogizo sic: mutata essentia, plane fit ex uno τω̃ esse aliud; sed cum essentia sit invisibilis et proinde spiritus, spiritu autem christianus in totutn immutatur atque alius fit: ergo qui iudaeus sumpserat, non reddet factus christicola. Sed videris mihi me cum centum centuriis bisulcarum tuarum distinctionum adoriri; proinde Thrasonem Terentianum imitatus non post principia, ut ille, cavebo, sed in angulum me abdens haec timidi Poloni more in te eminus jaculor...

Vale �α� τω̃ν σοφιστω̃ν!

Sophistarum asinus Gregor[ius]

��, �� !

�� , � ��, �� , �� ��, �� . � �, �� , �� , �� , �� , �� ; � �� , �� ��  ��. �� , �� , �� , �� , �� . �� , �� αυξομένην, �� . �� : �� -�� , �� . � �� , � ��, �� , � �� , � �� . ��... �� , ��, ��, �� , �� : �� , � �� , ��, �� , � �� .

�� : �� ; �� , �� , � ��, ��, �� , �� , �� , �� . �� , �� ; ��, �� , � �� , �� , � � �� , �� , �� .

�� , �� !

�� [��] \316\

[��, ��; �� 1763 �.] / 98₂ /

̳ Michaël, macte virtute!

Tres adeo Christi miles sibi conspicit hostes,

Cum quibus assiduo bella gerenda videt.

Primus es huic hostis, tu simia, munde, fucata;

Tu, quem dux noster pulchra sepulchra vocat.

Alter blanda caro mulier, quae tempore nullo

Ad mala desistit solicitare virum.

At reliquis gravior cacodaemon tertius hostis,

Stultitiae genitor, qua venit omne malum.

Eja tyro Christi, gladium tibi cude! memento,

Militiam vitam hanc esse memento jugem.

Tuus veteranus commilito Greg[orius] Sabbin.

̳� ��, �� !

�� ,

� �� .

�� , �� , ��, ��,

�� .

�� ,

�� .

�� , �� , � �� ,

�� , �� .

��, �� ! �� !

��, �� .

�� [��] ��.

[��, ��; �� 1763 �.] / 92₁ /

Salve, benevolentissimum animal mi Michaël!

Inveni portum, spes et fortuna valete!

Sat me lusistis, ludite nunc alios.

Elegans in primis distichon hoc vel hoc nomine videri potest, quod usurpatum est a doctissimo, quisquis ille fuit, viro, qui errores �� eloquentissime planeque homerice descripsit; nec dubito quin tibi quoque sit placiturum. Id nos jambicis exercitationis gratia sic reddidimus:

Iam tango portum, spes vale fortunaque:

Lusisse sat me, ceteros nunc ludite. \317\

Conabimur vertere etiam dimetris, si aspirarint musae:

Portus recepit me in sinum

O spes vale fortunaque:

Me desinatis ludere,

Nunc ceteros jam ludite.

Sed tentemus alternis quoque ludere; tu, � philomuse, musas invoca, qui illis litare soles, si forte faverint:

Jam me quietus portus in sinu fovet,

O spes vale fortunaque!

Nolo esse lusus amplius vobis, sat est:

Nunc ceteros jam ludite.

Minimum abfuit, quin hallucinaremur. Verum optimus est error, ubi in discendo erratur. Saepeque malum bonum est. / 92₂ / Quid? Satne tibi videor luisse poenam? Quas, ais, poenas? Quia heri non praestiti, quod promiseram, quamquam quidem sub conditione tanquam praescius promiseram. Invisi enim sacrificum �� Gregorium, hominem mihi amicissimum, et cujus ingenium vehementer ��, ut nihil interim dicam de dotibus ejus, nihil de eruditione. Ergo quae eramus tecum heri praesentes cum praesente disserturi, licet alia fortassis erant futuram, quam hic sunt, tamen, ut quomodocunque pensaremus illam �απροσηγορίαν, haec tibi impraesentiarum alacres valde ac laeti illivimus. Ceterum cum Nicolao nostro ut colloquar secretum de vestra simultate, cape tempus. Confido fore, ut vos rursum reconciliem. Quid dulcius amore et concordia? Novi simplicissimum tuum innoxiumque ingenium, sed tamen amicorum errata dexteritate corrigere aut ferre, si leviuscula sunt, debemus.

Tuus Greg[orius] Sabbin.

��, �� , �� !

� �� , ��, �� !

�� , �� .

�� , ��, �� , �� [��] ��, � �� , �� . �� :

� �� , ��, ��䳺 � ��;

�� , �� .

�� , �� : \318\

�� ,

��䳺 � ��, ��!

�� ;

�� !

�� , �� : �� , �� ; ��, �� :

�� ;

� ��䳺 � ��, ��!

�� , ��.

�� .

� ��, �� . �� , �� . �� . ��? �� , �� ? �� ? � �� . � ��, �� , �� , �� , �� , �� . �� [��], �� , �� , �� . ��, ��, �� -��-��, �� . �� ��, �� , � �� , �� . �� , �� , �� . �� . �� ? � �� , �� , �� .

�� [��] ��.

[��, ��; �� 1763 �.] / 61₁ /

Salve, divinarum musarum alumne!

Michaël carissime!

Beatus ille, qui fugit negotia,

Ut prisca christiana gens!

Qui pectus excolit suum virtutibus,

Sanctisque purgat litteris.

Amara cura tale pectus haud trahit,

Nec horror ullus excitat,

Nec dente duro livor ^A ater exedit,

^ALivor pro invidia; haec enim livida est, id est ��. Nam invidiosi plerunque sunt pallidi, qui color est ex albo et caeruleo mixtus. ��. ��. \319\

Nec est ^A cupido pessima.

Quietus ergo dulce tempus exigit,

In pace cum coelestibus...

Sed satis sit!

Reversus e ludo, quoniam omnino statueram tecum aliquid non admodum de faece vulgi loqui, protinus excudi hos, respiciens exemplar nostri Flacci. Quid agas? Sic homo sum: nihil mihi dulcius nugis istis. Quodsi quando incido in hominem similium nugarum studiosum, tantum non sublimi ferio vertice sidera. Sentisne, quorsum haec tam putida tendunt, ut idem ait? Te, inquam, innuo, te enim amo, talium nugarum pariter mecum cupidum. Nauta enim nautae, asinus asino et sus sui, ut ajunt, pulcher.

Vale, mi carissime philomuse!

Tuus musarum coalumnus Greg[orius] Sabbin. / 61₂ /

Heri prehendens nostrum Nicolaum, concessimus in meum musaeum prima, ni fallor, noctis hora. Ego missis omnibus ambagibus, quare, inquam, irasceris nostro Michaëli? Aut cur mihi non communicasti, si quid ille fecit, unde tibi justa esset buccensendi causa? Negavit se tibi iratum esse, licet haberet justas causas: fuisse quidem iratum, sed iram jam posuisse. Quaeso, inquam, quid ille tale fecit? Primum dixit, te aliquando aliquoties illi rescripsisse superbiuscule et arroganter, repudians ejus amicitiam, nolle te talibus amicis uti, similes sibi quaereret: te enim metuere, ne tales socii perducerent in societatem periculi, quod sequeretur maleficia. Deinde narravit te ejus colloquium fugere, licet ipse cuperet tecum fabulari; breviter: sese non admodum tuam amicitiam ambire, si tu recusares. Prope illa omnia in te dixit, quae tu in eum nudius tertius. Hic ego: ut ut, inquam, haec sunt, noli, sodes, irasci. Ille jurare sese nihil in te mali stomachi habere. Sic digressi sumus. Divinavimus, mi Michaël, te ille suspicatus est, qui mihi dixisses de se male; confessus erat. Comici erroris. Mi Michaël, age rriitte ornnia. Ego te quidem extra culpam esse confido; sed tamen saepe imprudenter peccamus in amicos. Haec omnia sunt leviuscula.

Vale!

^AEst pro edit. Sic et Horat[ins] Siquid est aniraum, differs curandi tempus etc. ��. ��.

��, �� ,

�� !

��, �� ,

�� ,

�� \320\

� �� !

ó�� ,

� �� .

�� ^A

� �� ^B �� .

� �� ,

� �� ...

�� !

�� , � �� , �� . �� ? �� : �� , �� . � �� , �� , � �� . �� 쳺� ��, �� , �� ? �� : � �� , �� , � ��, �� , �� . �� , �� , �� , �� , � �� .

�� , �� !

��, �� , �� [��] ��.

�� , � �� , �� , � �� . � �� : �� ? �� , �� , �� ?� ³� ��, �� , �� , �� , �� . ��, �� ? �� , �� , �� , �� , �� , �� . �� , �� , �� . �� , ��  ��, �� . ³� �� , �� . � �� : �� , ��, ��, �� . ³� ��, �� . �� . � �� , ��, �� , �� .

^ALivor [��] �� invidia [��], �� livida �� [��]. �� , � �� . ��. ��.

^BEst [�] �� edit [��]. �� : �� -�� , �� . ��. ��. \321\

³� �� . �� ! ̳� ��, �� ! �� , �� ; �� . �� .

�� !

[��, ��; �� , 1763 �.]

Χαι̃ρε, �εράσμιέ μου τέττιξ, καί φίλτατε μύρμηξ!

Μιχαήλ φιλόμουσε!

Cicadae rore pasci dicuntur. Proinde vehementer quadrat in hominem musarum amicum vocari cicadam, cum musica sacra nunc mons δροσοφόρος, nunc fons limpidissimus apellantur. Imo et in arcanis nostris literis saepe mentio fit roris, quale est: �� etc, pluviae, fontium saepissime, velut ��, �� ...� et �� 12 ��. Hic est ille ros et aqua, quae sitientes potat ac reficit animas. Quarum aquarum cum dilectissimus Christi discipulus Ioannes in euangelio fecisset mentionem, haec addit: �ѳ� �� ...� etc. Quemadmodum enim ros, graece δρόσος, desuper cadens nihil plane in se pulveris habet, sed merissima ac purissima quaedam aeris sereni lacruma est, ita I. Christi doctrina nequidquam terrae est particeps, sed tota quanta est, spiritalis est, spiritus autem plane asώματος et immaterialis et hinc abstrusissime latet abditus veluti aqua in venis terrae, profanos fugiens oculos; donec percussa petra in fontem et scatebras erumpat. Sed heu! quam pauci sunt οί τέττιγες quamquam plena sunt omnia asinorum, qui turbidam amant nec bibunt, ut tuus ait Aristoteles, nisi prius turbent; quantique greges porcorum, qui fontes oderunt, natura sua, καινόν et coenum quaerunt, humilia amant et palustria, cervosque ad fontes curre...¹ / 33₂ /

Jam et formicae nomen oppido quam competit in verae sapientiae studiosum, sive intelligas formicas nostrates, tritici grana congerentes, sive septemptrionalis Indiae illas auriferas, quod aurum e montium cavernis egerant; quas respiciens divus Basilius sic apud Erasmum nostrum ad suos nepotes loquitur: quicquid ultra necessitatem usus superesset, sive id esset lydia gleba sive formicarum auriferarum opus, hoc magis esse contemnendum, quo minus esset eo opus. Audis in s. scriptura panes nunc hordeaceos, nunc triticeos a Iesu frangi nunc plebi, nunc discipulis. Audis sapientiam vocari nunc margaritum, nunc aurum. Quod sicuti granum tritici e spica excutitur per boves triones, qualis fuit Lucas; sicuti rursum aurum in altissimas terrae latebras abdidit deus. ne porci conculcent, suos \322\ autem scrutari jubet. Christus talem tantamque indolem tuam in dies altius promoveat ad gloriam suam porcinis animabus inaccessam!

Vale, amicissime sodalis!

Tuus Gregor[ius] Sabbin.

��, �� !

��, �� . �� , �� , �� , �� ��, �� . �� , � � �� , �� [�� ] �� ., � �� , �� : [��, �� ...�] � [�� 12 ��]. �� , �� . �� 볿, �� : [�ѳ� �� ...�] �� . �� , �� , � �� δρόσος?, � �� , �� , � � �� , �� , � �� . �� , � �� , �� ��, �� , �� , �� , �� . �� ! �� ��, �� , �� , �� , �� . � �� , �� , �� �� � ��, �� , �� .

�� , �� , �� , �� , �� , �� ϳ�� 䳿, �� , �� . �� , �� : �� , �� , �� , �� , �� . �� , �� , �� , �� . �� , �� , �� . ��, �� , �� , ��, �� . ��, �� , �� , �� , �� . �� \323\ � ��  ��, �� .

�� , �� !

�� [��] ��.

[��, ��; �� (?) 1763 �.] / 103₁ /

Salve mi carissime φιλόχριστε,

Michaël dulcissime!

Haec tua mens si dia facit, nae digna facit se:

Non agitare quidem pulchrius illa valet.

Non incerta facit, sed certo spectat ocello,

Ut miserum ventrem vulgus inane colit!

Saepius haec facias: quid sanctius hocce θεάτρω,

Sic superi vivunt, sic σοφός omnis agit.

Saepius hanc speculam ascendas, licet unde videre,

Colluvies hominum quicquid in orbe gerit.

O me, cum aspicio te talia posse tenellum,

Cum maturus eris gaudia quanta manent?

Accipe quo semper finitur epistola verbo, quo, tibi qui mittit, non caret ipse.

Vale!

Tuus Gregor[ius] Sab[bin].

��, �� ��,

�� !

�� 䳺 ��-��, �� .

�� ,

�� , � ��,

�� .

�� , �� ��?

�� , �� ��,

�� , �� ,

�� .

�, �� , �� , �� ;

�� , �� !

�� , �� : �� , �� , �� .

�� !

�� [��] ��[��]. \324\

[��, ��; 28 (29?) �� 1763 �.] / 106₁ /

Carissime Michaël!

Vidi spectaculum, e vespertinis precibus vixdum finitis evocatus, idque tum lugubre, tum ridiculum, tum pudendum. Unde, inquis tibi, risus sufficiebat, ubi conclamabatur? aut conclamatum est? An non haec importuna? Tace, carissime, ac paululum me audi. Non ego sum cyclope immanior; imo sentio singularem quandam mihi inesse humanitatem καί τήν φιλανθρωπίαν, sed, crede mihi, suppudebat videre quosdam sane quani muliebriter ululare. Quos, ita me deus amet, in ipso Trojae excidio si tantis tamque femineis fletibus indulgere conspicerem, non sane virtutis eos quidquam habere existimarem. Ergo fugi ex templo, tantum pudorem non ferens, cum viderem ipsos eos lamentari, quorum erat ceteros in hunc modum flentes cohibere. Heu pietas! heu prisca sapientia! Tantisne lacrumis lugere mortem carnalem, quae tantum abest, ut sit fugienda, qui vel paulum sanae mentis habeat, ut omnium periculorum malorumque unicus ac certissimus portus sit putanda? Unde illis haec opinio? Ex s. literis, dices. Sed quonam loco? Animi mortem miseram esse videre licet plus satis in s. libris; corporis mortem usquam mihi legisse / 106₂ / explorandam esse haud sane memini, neque in philosophorum scriptis. Si ipse adfuisses, non sane temperasses a lacrumis. Sed hoc fecisses exemplo aliorum permotus, non rei dignitate. Sic adolescentia semper apud nos corrumpitur exemplis stupidissimorum virorum senumque. Ο tempora! ο mores! Abbas jam expiravit; plebs cursitat plorans; ego rideo et simul lugeo animo. Rideo stultitiam hominum, eandem tugeo.

Vale, mi carissime, ac te quantum potes abducere cura a corruptissimo vulgo!

Tuus condiscipulus Gregor[ius] S[abbin].

�� !

�� , �� , � � �� , �� . ��, ��, � �� , �� ? ճ�� ? ��, �� , � �� . � � �� . ��, � ��, �� ��, ��, ��, �� , �� -�� . ��, �� , �� , �� , �, �� , �� , �� . �� \325\ � ��, �� , ��, �� , �� . �� ? �� ? ճ�� , �� , � �� , �� ? �� ? �� . �� ? �� , �� , �� , � �� , �� -�� , � �� . �� , ��, ��, �� . �� , � �� . �� . � ��! � ��! �� , �� , ��; � �� . �� , �� .

�� , �� , �, �� , �� !

�� . ��[��] ��[��].

[��, ��] / 58₁ /

Carissime adolescens mi Michaël, ευ̃ πράττε!

Nempe satellitii dux regi proximus esse

Assolet et regis proximus ora videt.

Sic tuus et Michaël princeps dux, proximus illi,

Qui deus est Jacob, adstat et ora videt.

Numinis obtutum porro quisnam aspicit? Audi,

Dilectus Christi discipulus quid ait;

Πα̃ς ‛ο ‛αμαρτάνων ου μήποτε ‛ώρακεω

Αυτόν, ουδ� �έγνω αυτόν...

Quo magis hanc terram fugiens peccata relinques,

Hoc propior poteris numinis ore frui.

Τάς μέν βιοτικάς �έβω �έκβαλλε μερίμνας.

�Άγιός �εστ� ‛όντως γαι̃αν ‛ο καταφρονω̃ν.

Macte nova virtute dei: sic itur ad astra;

Quid tibi cum terra? Nil habet illa boni.

Abjectis curis, quibus ardet futile vulgus,

Verus es, ω̃ Μιχαήλ, aemulus angelicus:

Sed, Michaël! vis excellentia dona dei? Ergo

Eximius vulgi temptor ut esse queas,

�Άκουε τά �από καρδίας. / 58₂ / \326\

Sed accipe ista quoque, non de summis, ut ajunt, labris.

Angelus est in carne quidem, sed spiritus ille est;

Carne latet Christus, sed deus ille tamen.

Temne voluptates, et eris mihi magnus Apollo:

Imo raihi princeps ille στρατηγός eris.

Crede tamen, liced haut capis haec, et postea dices

Mendacem aut fuero magnus Apollo tibi.

Vale, cariss[ime], as angelicum diem angelice transige!

Σός συμμαθητής Γρηγόριος ‛ο Σάββιν.

1763, nov[embris] 8.

Illa heri, haec mane πεποίηκα.

�� , �� !

��

� �� .

�� ,

�� .

³� �� .

�� ?

��, �� :

�� , �� 

� �� ...

�� , �� , �� ,

�� .

�� !

�� .

³�� ! �� .

�� ? �� �� �� .

³�� , �� ,

�� ,

�� , ��, �� ?

�� ,

��, �� .

ҳ�� .

�� , �� ,

� �� , �� .

�� ,

�� ��.

�� , �� 쳺�: �� \327\

��, �� .

��, ��, � �� -��!

�� .

8 �� 1763.

�� �� ��, �� .

[��, ��] / 64₁ /

Carissimo Michaëli pacem in domino!

In lucem me nocte parens hac edidit olim,

Hac coepi vitae pnma elementa puer.

Altera nox post orta fuit, qua, Christe deus mi,

In me natus erat spiritus ille tuus.

Nam mea frustra genitnx enixa fuit, ni

Tu genuisses ��, � lux mea, viia mea!

Reversus in museum meum a quodam amico ac memoria recolens natalem meum, coepi simul cogitare, quam plena malorum vita est mortalium, ut mihi quidem haud quaquam absurde divinasse videantur, qui dicerent, puerum recens natum ideo statim incipere plorare, quod jam tum tanquam praesentiret, quantum calamitatum agmen semel ei in vita esset subeundum.

Haec animo solus volvens, non putavi sapientis esse hanc noctem, qua quondam natus ploraveram, poculis aut id genus noxiis nugis dedicare atque auspicari; sed parum abfuit, quin nunc quoque solverer in lacrumas, considerans, quam miserum animal sit homo, cui scintilla lucis Christi non affulgeat in cimmeriis his mundanae stultitiae tenebris. / 64₂ / Ταυ̃τα �εννοω̃ν hos versiculos feci, tibique egregio amico communicandos esse judicavi, partim quod diu jam nostro more nori sumus collocuti ac prope �απροσήγοροι sumus, licet animo te quidem quotidie conspicio, partim quod admonendum araicissime putavi, ut omnibus vulgaribus nugis relictis tanto ardentius eum ambiamus, in quo sunt omnes thesauri τη̃ς σοφίας quique solus, amicus nobis factus, omnes vitae hujus amaritudines edulcare potest, dicens: �εγώ ειμί μεθ� ‛υμω̃ν, καί ουδείς καθ� ‛θμω̃ν.

Vale, omnium cariss[ime]!

Tuus συμμαθητής Greg[orius] Slcovoroda]

Novembr [is] 22, 1763, noctu. \328\

�� !

�� .

� �� .

�� , ��, �� ,

� �� , �� ,

�� ,

�� , � ��, ��, �� !

�� , �� , � �� , �� . �� , �� , �� , �� .

̳�� , � ��, �� , �� , ��, �� , �� ; ��, � � �� , �� , �� , �� . �� , � �� , �� , �� , �� , �� , � �� ��, �� ; �� , �� , �� , �� , �� , � �� �� � �� , �� , �� , ��: � � ��, � �� .

�� , �� !

�� [��] �[��].

�� 22, 1763, ��.

[��, ��; �� 1763 �.] / 107₁ /

Salve, mea voluptas, Michaël dulcissime!

Nempe, ut ajunt homines, tantum est paradisus amoenus,

Dulciter ut solus vivere possit homo.

Quidam, quidnam sit sapientia vera rogatus,

Esse tibi socium dixit et esse parem.

Sic ¹ paradisus erit sapienti quaelibet ora,

Quaelibet urbs, tellus quaelibet atque domus.

Haec, o mi carissime, prandens scripsi, nihil minus patiens, \329\ quam solitudinis taedium; quod nunquam eram facturus, si in illud τω̃ν συμπόσιον venissem. Ingenue tibi fateor homini ingenuo nihil esse gravius, quam opiparum convivium, praesertim ubi μωρόσοφοι primas tenent. Nunc felix sum et haec ridens post principia, ut ajunt, scripsi ad te, quem praesens praesentem spectasse ac locutus esse mihi videtur.

Vale, mi anime!

Tuus συμμαθητήζ Γρεγώρ[ιος] Σ[αββίν] ².

��, �� , �� !

�� , �� ,

�� .

��

³��: �� .

��, �� -�� ,

��-�� , ��-�� -�� .

��, �� , � �� , �� , �� . �� , �� �� . �� , �� , �� , �� ��. �� , �� -�� , �� , �� .

�� , �� !

�� �� [��] �[��].

[��, ��; �� 1763 p.] / 37₁ /J

Salve, adolescens animo meo carissime!

Michaël εθγελέστατε!

Nisi rae fallit animus, sentio rursum cooriri in me invidiam, tum propter meam tecum amicitiam singularem, tum ob dicta quaedam, quae a me solent dici in ludo graecanico. Videlicet sic mundus est, ut quod ipse facere nequeat, aliis invideat. Verum probe est, ut illud dicam: πειθαρχει̃ν δει̃ θεω̃ μα̃λλον, �ή �ανθρώποις. Non quaerimus gloriam ab illis, sed τά του̃ θεου̃, et mihi aut τό ζη̃ν ‛ο Χριστός �ή �αποθανει̃ν. Vici et vincam timorem, patre et ejus filio propugnante. An ego invidiam non feram, cum nostri Abrahamitici majores haec dicebant olim: ου δυνάμεθα γάρ ‛ημει̃ς, ά είδομεν καί �ηκούσαμεω, ου λαλείν. Qui nondum gaudet pro Christi nomine �ατιμασθη̃ναι, is regno ejus haud est dignus. Patiatur, qui volet, in nomine avaritiae aut ambitionis, ego piae vitae gratia nisi hoc tantulum tulero, \330\ mollis ac stolidus fuero. Et quo pacto pretiosissimam rem amicitiam nanciscantur, cum illud fugiunt, unde nascitur illa? Ubi unquam inter avaros amicitia? Aut ambitiosos? Ubi calorem invenias omni virtutum igni extincto? Ubi bonus odor in morticina? Vivus sit oportet, si fragrare cupiat: vita nostra deus est, qui nos calefacit ad virtutes, qui nihil amabilius augustiusque. Ferendum est, orandum est, et nunquam praevalebit malignitas sapientiae. / 37₂ / Cum maxime premimur propter Christum, tum maxime praesentissimeque adest, ut admirabilem in nobis reddat suam virtutem. Tunc enim ad noc propriissime pertinent illa apud prophetam, quibus ‛ο θεός alloquitur athletam id est Jacobum suum, quorum hoc solum memini: �� ...� Proinde consciscant sibi si volent aeternam mortem, nobis autem vitam aeternam. Ego vero longe maximam in me dei clementiam amoremque interpretor, quod me, ne dormitem, in has procellas saepicule injicit. Nae ego exercitatus brevi totum proteram diabolum cum ministris ejus non ferro, sed armis sapientiae, innocentiae, castitatis ac patientiae.

�Ο θεός τη̃ς ειρήνης esto tecum ω̃ στέφανέ μου!

Tuus Gr[egorius] S[abbinj.

�� , �� ,

�� ��!

��, �� , ��  �� , �� , �� . ��, �� , ��, �� -�� , �� . �� : �� , �� . �� , � �� �� , � �� �� � �� . � �� . �� , �� : �� , �� . �� 䳺 ��, �� ��  � �� , �� . �� , �� , � �� ; � �, �� , �� . � �� , �� , �� , � �� ? ճ�� -�� ? �� ? �� , �� ? ճ�� ? �� , �� , �� , �� , �� \331\ �� . �� , �� , � �� , �� . �� , �� , �� . �� , � �� �� �� , �� , � �� : [�� ...�]. �� , �� , �� , � �� . �� , �� , �� , �� , �� . ϳ�� , �� , ��, �� . ��  �� , �� !

�� [��] �[��].

[��, ��; �� 1763 �.] / 110₁ /

Salve, mi Michaël, amice carissime!

Jam mihi quoque ‛ο σκορπιίος aculeum intentat ictumque meditatur. Sed quid ego non lubenter debeam ferre, modo tibi tuique similibus quoquo modo prosim incitans ad elegantiores illas musas? Et praeclarum ea est natura rerum, ut quo magis impediuntur, vehementius incitentur, veluti nobilissimum durissimumque μέταλλον, quo magis injecta terra atteritur, eo pulchrius enitescit. Reprimit improbitas ac obluctatur, ut hoc magis mihi lubeat. Porro icti a scorpio, scis, quo φαρμάκω utuntur? Eodem scorpio atterunt vulnus et efficacissime praesentissimeque sanant. Unde in India, ubi scorpionum cubicula velut apud nos cimicum plena, ajunt super mensam semper paratum stare vas, in quo scorpii oleo innatant propter repentinos ictus medicandos. Quod jam ante annos 10 audivi. Ceterum qua parte me aculeo ferire parat, coram dicam. Neque enim toti ictui patemus, muniti durissima testa innocentiae, ac intra hanc contracti. Qua igitur parte petit? Illa qua solet canis, qui scipionem mordet, viatorem laedere non valens. Ridebis, ubi dicam, id quod audivi post sacram vigiliam domi. Ergo mihi cum talibus monstris, dum vivo, est pugnandum? Sic est, cariss[ime] Vita enim nostrum christianorum est militia. Sed si ipse Hercules non sum, at vero Christus nobis multorum instar τω̃ν ‛ηρώων, sub cujus vexillis militamus.

Vale, mi carissime, καί γραικάς μούσας μετά τη̃ς �αρετη̃ς φίλει!

Tuus γνήσιος Γρεγ[ώριος] Σάβ[βιν]. / 100₂ / \332\

Accipe, mi amicissime, quod heri didici inter colloquendum a rss. eruditissimo nostro praefecto, cum sermo incidisset de improborum machinatione. Est autem carmen δίστιχον του̃το:

Μήτε δόλους ‛ράπτειν, μήτε αίματι χείρα μιαίνειν,

Ψεύδεα μή βάζειν, καί �ετήτυμα πάντα λέγεσθαι.

Neque dolos suere, neque sanguine manum polluere,

Mendacia non dicere, et vera omnia dicere.

Quod nos versiculis reddidimus sic:

Ne fabricato dolos, nec sanguine pollue dextram,

Vana loqui fugito, veracia dicito cuncta.

��, ��, �� !

� �� �� �� . �� , �� , �� ? � �� , �� , �� , �� ��, ��, �� , �� . �� 䳺, �� . ��, �� , �� �� �� ? �� . �� 䳿, �� , �� , ��, �� , � �� 볿 � �� . �� 10 �� . �� , � �� , �� , �� . � �� ? � �� , �� , �� , �� . �� , �� , �� . ��, �� ? �� , �� . �� " ��. �� , �� ��. ϳ� �� .

�� , ��, � �� �� !

�� �� [��] ��[��].

��, �� , �� , �� . �� ��: \333\

�� , �� ,

�� .

³�� :

�� , �� ,

�� , �� .

[��, ��; �� . �� 1763 �.] / 111₁ /

Cariss[ime] Michaël, fortis esto!

Natatorem tuum δήλιον vix adminiculo lexici intellexi. Proinde par pari retulisti, id est �αντί αινίγματος aenigmate percussisti. Sed quid tuus velit sibi carcinus? an poeta est tam perspicuus, quam in narrando ‛ο πίθηκος; sed aliquid inaudivi de illo et te et me. Dixi rss. p. praefecto. Risit satis. Tu quid? nonne despondes animum? Ego vero mihi vehementer gratulor, quod tam κακίστοις displiceo.

Crede mihi, laus est displicuisse malis. Sine ringantur, rumpanturque, tu tuam viam honestatis pertinaciter urge, cetera ne pili quidem facito, ac tanquam ranas palustres contemnito. Si sese ipsos oderunt et quotidie occidunt, quid postulas, ut aliis bene faciant? Nihil illis miserius; et tu beatus, es quorum improbitate abutitur ‛ο θεός ad tuam utilitatem. Fortassis non tam libenter nostra uteremur familiaritate, si nihil per illos esset impedimenti. Naturam quo magis sistas, plus incites.

Vale καί �ανδραγάθεε!

Σός Γρηγώριος ‛ο Σαβ[βίν].

Ubi veneris, aenigma praesenti solvam... Heus! parce valetudini; quid a mensa curris mox ad stu...¹

�� , �� !

�� �� �� . �� , �� , �� ��  �� . �� ? ��, �� , �� ��, �� . ��, ��, �� , � ��. �� . ³� �� . ��, � �� ? �� ? � � �� , �� ��.

�� : �� . �� , �� , �� , � �� \334\ ��, �� . �� , �� , �� ? �� , �� , � �� , �� �� �� . ��, � �� , �� 䳿 � �� . �� , �� .

�� � �� !

�� .

�� , �� . ��, ��! �� , �� ...

[��, ��; �� . �� 1763 �.] / 38₁ /

Carissime Michaël, salve!

Intolerabili invidia oneravit te nostra ‛ομιλία καί συνουσία, quam quod tam generose fers, multi admirantur; ego autera agnosco sincerum tuum in nos amorem, qui malis livorem odiumque vulgi tolerare, quam convictu colloquioque nostro carere. Proinde licet scio semper τό κάκιστον θηρίον comitari generosa facinora solere, veluti fumus ignem, nos tamen tui miseret, qui dignus es triplo redamari. Certum igitur est calamo abstinere in posterum nec quidquam literarum ad te missitare cedendumque multitudini existimavi, ne quid incautus laedere possim eum, de quo illud potest usurpari: amicus certus in re incerta cernitur.

Tu quoque desine ad nos schedulas dare tuas mellitas, donec sedetur tumultus iste flammaque odii desidat. Durum quidem hoc, sed quid amori est intolerabile? Malo mihi esse peius, ut tibi sit melius. Absens igitur cum absente tacite colloquemur. Tu interim nostra leges, quae ad te per annum dedimus, si voles et si quid ibi dictum vel paulum ad bonas illas literas aut ad virtutem conducibile, memor interim, non semper τόν Δία pluere.

Θαρσει̃ν χρή, φίλε Βάττε ταχ� αύριον �έσσετ� �άμεινον. Fidere, Batte, decet; melius cras forsan habebit.

Valedico tibi, carissime!

Tuus animo ‛ομιλητής Γρηγώρ[ιος] ‛ο Σαβ[βίν]. \335\

�� , ��!

�� ��  �� , �� , �� . ��, � �� , �� , �� . ��, �� , �� ��  �� , �� , ��, ��, �� , �� , �� . � ��, � �� . � �� , �� -�� , �� : �� .

�� , �� . �� , �� ? � ��, �� , �� . ��, ��, �� , �� . �� , �� , � �� -�� , �� , �� �� �� .

�� , �� , ��, �� .

�� , ��!

�� �� �� [��].

[��, ��; �� . �� 1764 �.] / 101₁ /

Χαι̃ρε, φιλτάτων φίλταήε

τιμιώτατε μου̃ Μιχαήλ!

Mitto tibi strenam, tu arripe pileum; assero te manu prehensa... Quorsum, inquis, strena, cum non sit novus annus? Et an sine pileo erat Michaël? Venit, heus! audi me! Venit post multas una serena dies.

Novus tibi mihique annus est, cum novum atque Saturnium est tempus, cum Κρόνου τόν βίον vivimus hodie: nonne igitur dignum est mittere strenam? Et an non pileum habes? Revoco te ad pileum, inquam, id est �ελευθερίαν. Sed tu non modo pileum, verum etiam zonam astringe lumbis tuis. Et arripe τήν ‛ράβδον sive scipionem sive sceptrum, ut fecit Israël exiens de Aegypto, ac ede non agnum, sed caseum hunc, linquens execrabilem terram Barbajanam et liberatus in novam. Gaude, caris- \336\sime! et nobis quam ocissime rescribe. Haveo literulas tuas plusquam mellitissimas, quibus hactenus privatus fui. Tu cum Zacharia salve τήν σιωπήν.

Tui desideratissimus Greg[orius] Sab[bin]. / 101₂ /

Diplomate Alexandri Magni involvi strenam, diplomate dato de libertate slavonicae olim genti, si credere fas est, quod optimum est omen.

Vale! Salve!

��, �� , �� !

�� , �� ; �� , �� . �� , �� ? � �� ? ��, �� , �� . �ϳ�� .

�� , �� , �� �� , �� ? � �� ? �� , �� ��. �� , �� . � �� ��, �� , �� , �� , �� , � �� , � �� [�� ], �� , � �� . ��, ��, � �� . �� , �� , �� . �� ��.

�� . ��[��] ��.

�� , ��, �� , �� , �� , �� . ��! �� !

[��, ��; �� 1764 �.] / 46₁ /

Salve, θησαυρέ μου, Michaël pretiosissime!

Narrabo tibi quaedam, si non utilia, certe non turpia. Facessat enim turpitudo a nobis omnis! Post sanctam λειτουργίαν heri invitatus forte praeteriens a quodam sum monacho, homine non ex eorum quidem numero, qui laicos lascivia superant, sed tetrico, ac solitudinis unice amante et sobrietatis, καί φιλοβίβλω. Is laetus me �εκδεξάμενος coepit queri de morbo, quem nec ipse, utpote et internum et nuperum, nosset. Dum quaeritur \337\ genus morbi, narrat ille se olim habuisse uxorculam et liberos, deinde summo dolore amisisse omnia. Sese ex illo tempore semper petere solitudinem, turbam sibi esse odiosam. Nam post mortem eorum se quidquam laetitiae sensisse nunquam meminisse. Ne plura persequar, cognovi illum, a daemonio τη̃ς λύπης summe excruciari, quem vulgo melancholicum vocitant. Hoc, inquit, tristior fio, quod et mihi simile fatum fore conjicio. Hic ego. quomodo quaeso? Daemonium, ait, ter imo quater allisam terrae, me et socru mea spectante exanimavit uxorculam. Et causam postea repetiit, unde daemonium esset ingressus. Uterque nostrum, ait, summopere sumus perterriti ex domus incendio. Hinc daemon in illam introiit metus vulgo ��. / 46₂ /

Dum consulo homini, probe ipse perii. Coepi consolari, ad me invitavi, offero vinum, recusat. Dum quaerimus causam colloquii, de molestiis murium coepi ipse queri, perrodi ab ipsis supernum solum, penetrare in cubiculum. � pessimum, inquit, προγνωστικόν. Breviter: ex colloquio plurimum mihi de suo daemonio participavit. Ut enim τό πνευ̃μα τη̃ς πορνείας �έχων facile impuris salacibusque dialogis transfundit in familiarem, sic mihi iste suum spiritum; adeo refert, quocum consuetudinem quotidianam habeas, quem audias. In verbis unius cujusque spiritus sive bonus sive malus latet. Quae duni haurimus, spiritum imbibimus. Τό ου̃ν δαιμόνιον τη̃ς λύπης mire coepit me cruciare, nunc mortis metu, nunc malorum in posterum eventuum; coepi enim protinus hariolari sic: hoc fecerant mihi mures Perejasloviae, et ejectus sum cum maximo dolore e seminario, ergo etc. Sic in domo ejus (μυριάδα exemplorum suppeditavit) factum erat, et mortuus est. Atque hoc modo, mellitissime Michaël, toto me die sophista ¹ daemon ille execuit et huc allusi dicens tibi heri: �� . Rogasti: ��?� ��, � inquam, � ��. Digressis vobis heri, ubi obdormivi, in insomnio me persequitur daemoniacus; effugio, te aggreditur; tibi dum succurro, rursum in illum incido impetum ejus in me derivans ac / 47₁ / vix salvatus sum. Exoritur alius somnium, sed tutius et sanius nimirum, ut opinor, jam mente ad pristinum statum redeunte. Visus sum confidenter ire cum pretiosissima et artificiosissima lancea argentea ad aulam quandam magnificam, satellitibus in statione stantibus passim adeo, ut tamen nemo me auderet impedire. Ubi ad pulchram portam aulae est ventum, rogant me quidam, ut certos aliquot poetae (non memini cujus) interpreter et commenter versus, ad propellendum taedium facientes. Occepi, et maximam vim lacrumarum effudi, clamans: �� ?�. Quae, inquam, insania hos a poetis petere praeterito deo? Si ubique deus est, si in hoc vitro (testam ² vitrum de terra tollens) est deus, si nusquam non est, �� ...� etc, quid petis aliunde solatium et non ex te ipso, qui omnium \338\ creaturarum es optima? Et similia. Hic somno solutus protinus incinui: �� etc. Deinde laetus valde sum factus. Et an non tibi videor fuisse in visceribus marinae belluae si �Αποκαλυπτικός �� est diabolus? Certe diabolum existimo inter alias affectiones τήν λύπην; cum quibus spiritibus pulchrum et dulcissimum puto mihi dimicare.

Vale, carrissime! ac mihi commilito esto.

Tuus Gregor[ius] S[abbin]. / 47₂ /

Rescribe tria verba, quando enim vidi tuos? ³

��, �� , �� !

�� , �� , �� . �� . �� 㳿 �� , �� , � �� , �� , ��. ³� � �� �� � �� , �� , �� . ��, �� , �� , �� , ��, �� , �� . � �� , �� . ϳ�� , �� -�� . �� , � ��, �� ��, �� 볿. �� , � �� , � �� , �� . �� ?� � �� . ��  �� . � �� , �� . �� , � �� , � �� , �� . �� , ��-�� [��]�.

�� , � �� . � �� , �� , �� , �� . �� , � �� , �� , ��  ��. ��, �� ��!�, � �� . �� , �� . �� , �� , �� , �� . �� , � �� . �� , �� . �� , ��  �� , �� , �� . � �� : �� , �� -\339\�� , ��... � �. ��. �� (�� �� ��), � � �� . �� , �� , �� -�� , � � �� , ��: [�� ]. �� : [��?�. ��], � �� . � [��]. �� , �� , �� , �� . � ��, �� , �� , �� , � �� . �� , ��, ��, �� , ��, �� , �� . �� , �� , �� , �� , �� , �� . �� , �� (�� ), �� , �� . � �� , ��: [�� ?�]. ��, �� , �� , �� ! �� , �� (�� ), �� [�� ...�] �� ., �� ? �� . ��, ��, � �� : [�� ] �� . ϳ�� . �� , �� , �� �� [��] �� . � �� . � ��, �� .

�� , ��, � �� !

�� [��] �[��].

�� , �� ?

[��, ��; �� 1764 �.] / 34₁ /

Carissime Michaël!

Cogita, utrum placet genio tuo custodire per vacationum spatium judicis filium ceterosque; sin minus, poteris aleam jacere, atque aulicam delibare vitam. Hinc multa capies commoda. Primum dulcius vives in sequentem annum in scholis diversatus apud alios; solet enim taedium oboriri eodem diu loco moranti. Deinde consules etiam crumenae. Denique hoc \340\ quoque adde, satisfacies obstinatis istis cordibus. Hac tamen lege, ut tibi liberum sit remeare mature theologiae graecisque litteris operam daturo. Alioquin quae haec dementia aurum carnale anteponere auro bonarum literarum sapientiaeque Christi? Si hanc conditionem accipient, non repugnabo tuis commodis, quae ubique debent meis esse potiora, alioquin non cum verus amicus. Interlm nobis licebit vel raro per literulas colloqui. Abi et arma te non tam propter taedium, quam adversus mundum, custodi animae tuae virginitatem. Abibis enim ex fumo in ignem. Antehac tantum aubisti de mundo, / 34₂ / nunc videbis. Quod si � ��, etiam potero facile invisere tecumque amantissimo amantissime coram fabulari. Diu delibera, et semel statue. Σπευ̃δε βραδέως. Fortis esse disce. O utinam possim tibi salutare dare consilium! Aliquando tamen necessitati accomodari sapientis est.

Vale, cariss[ime]!

Tibi fideliss[imus] Gregor[ius] Sab[bin].

Quid velis me aut facere tibi aut dicere apud rss. [reverendissimum] p. [atrem] praefectum aut..., rescribe brevissimo!

�� !

��, �� . �� , �� . �� , �� . ��, �� , �� , �� , �� . �� , �� . ��, �� , �� . �� , �� , �� . � �� , �� ! �� , �� , �� , �� . �� . ��, �� , �� , ��  ��. �� . �� , �� . �� [� ��], �� , �� , ��-��-�� . �� . �� . �� . �, �� ! �� \341\ � �� .

�� , �� !

�� [��] ��[��]

�� , �� -�� [��] �� .., �� !

[��, ��] / 27₁ /

Χαι̃ρε σφύδρα, θύγατερ Σιών,

κήρυσσε, θύγατερ �Ιερουσαλήμ! etc.

Dominus enim tuus, licet est παλαιός κατά ‛ημέρας novus tamen est eo, quod paucissimis ac rarissimis insidet. Neque enim tales animae sunt qualeslibet, quibus tuus rex ille imperat. Sed et ipsae sunt novae, non ligatae spurcis servilibusque cupiditatibus, quales sunt lllae, quas non tuus iste καλούμενος ‛ο ών, sed alius non novus, sed vulgaris regit Χριστός ac nemini non communis, licet totum probe mundum et colluviem hominum moderatur. Sed illae taceant, quae de Edom sunt et de Idumaea: ex malo enim θησαυρω̃ mala proferunt, spirantes morticinas. Illam filiam, quam mater Σιών genuit (nolo natas de lacu miseriarum et de limo) pulchram, pulcherrima novaque spirantem haveo audire, gestareque oculis, quae tota spirat θυμιάματα. / 27₂ / Recens enim et nova fragrantia de spiritu illo exhalat, qui semper est vivus et antiquus tamen diebus. Te amat omnis similis anima, tuosque sequitur gressus, quaecunque et ipsa est ejusdem matris �Ιερουσαλήμ filia. At filia Edom licet indignatur, hoc tamen tacite id est serviliter facit, heram te esse probe sentiens et hoc ipso sese servam ostendens. Videt enim ex non vulgaribus non vulgaria admirandaque praemia novam inusitatamque gloriam, cum et rex ipse sit admirandus quia justus et mitis. Ego autemlicet raulta et confuse dixi, nunquam tamen animo non alloquor, nunquam non specto te. Quodsi paulum aversi visi sumus, tanto magis nunc exardescimus. Sed salutare tuis hodie γνησίοιζ te visum fuit, ή ψιλτάτη ψυχή μου τρισπόθητε Μιχαήλ, χαι̃ρε!

Σός Γρ[ηγώριος] ‛ο Σ[αββίν].

1764, nov[emberis] 8.

�� , �� ѳ��,

�� , �� !� �� .

�� , �� �� , � �� , �� . �� , �� . �� , �� \342\ �� , �� , �� , �� , � ��, �� , � �� ��, �� , �� . �� , �� , �� �� �� . �� , �� ѳ�� (� �� ), ��, �� , � �� , ��, �� ��, �� , �� , �� . �� , �� 򳺿 � �� ��. � �� , �� , �� , �� -��, �� , �� , � �� . �� , �� , �� , �� , �� . �� , �� , �� . �� , �� , �� . �� �� . � �� , �� , ��!

�� [��] �[��].

1764, �� 8.

[��, ��; �� 1764 �.] / 25₁ /

Carissime Michaël!

Mitto tibi duas, quas vocant � lapsus sum: tres στροφάς ποιητικάς, aptatas ad modulationem illam, quam dedicimus � degenere illo monachorum Καλλιστράτω. Has concinnavi, ut cum puero uno alterove non soli tibiis caneremus. Porro ne vana essent omnino verba, inserui aliqua de sententia divina planiuscule rudique, ut ajunt, Minerva, quae nos sernper et subinde respicere extrema docet. Nam haec primum in mentem sese obtulerunt, cum circumspicerem. Et mea quidem sententia nec cautus nec prudens nec callidus est putandus, qui hoc identidem non factitat. Hoc veteres sapientes factitarant, et hanc ob causam, ni fallor, Apollo τέσσαρα ω̃τα �έχων, romanus autem Janus δισπρόσωπος fingebatur et pingebatur. Et si offenderis ethnica theologia, vide an non huc pertinet specula illa Habacum aut Pauli illa altitudo et longitudo. \343\

Sed vale, carissime, ac nostras in domino nugas boni consule, ut soles. Ad te quando et qua parte diei venire jubes, veniam, sed per puerum significa.

Tuus Gregor[ius] S[abbin].

�� !

�� , � ��, � ��, � �� �� , �� 䳿, �� ��. � �� , �� -�� , � �� . ��, ��, �� , � �� , �� , �� , �� . �� , �� . �, ��-��, �� , �� , �� 䳺 �� . �� , �, �� , � �� �� , � �� ��. � �� , �� , �� , �� .

�� , ��, � �� , �� , �� ! �� , ��, �� .

�� [��].

[��, ��; �� 1762 �.] / 28₁ /

Salve, anima mihi carissima,

mi Michaël!

Questus es heri de quodam male in te animato. Quid agas? Sic est hominum vulgus, ambitiosum, iracundum, philautum et, quod pessimum, est mendax et invidum. Non potes tibi ne unicum quidem amicum parare, quin simul duos tresve acquiras inimicos, ut verissime dictum sit, eum, qui inimicos non haberet, ne amicum quidem possidere. Vulgarium rerum mercatura, si felicior sit, movet invidiam, nedum bonus emptus amicus. Sed stultissimum genus hominum amicos emere ambit, nec nomisma habere curat. Quod autem est nomisma, quo amici comparantur, didicisti ex Plutarcho: �Divinum munus est virtutis indoles ceteraeque pulcherrimae dotes, quae pelliciunt ad amorem; has nemo sibi largiri potest: dei est haec gratia; \344\ quibus cum sunt privati, restat, ut invideant, ad naturalem infelicatatem novam ex sese fabricatam addentes, puta animi vitiositatem, usu comparatam. Indigni igitur sunt, qui amentur, non tam propter naturae injuriam, quam quod id, quod parca manu a deo acceperunt, depravant, non contenti sorte, sed invidi et obmurmurantes�. Hi sunt, qui irascuntur tibi et oderunt, queruli, lividi, ostentatores tamen, ne videantur carere, clam conscii sunt paupertatis suae, et exeduntur. Hos tu fuge, nec in sinum admitte. Saluta illos, loquere humane, et, si res postulat, juva, sed ut vulgum, non ut amicos fideles.

Quodsi me quaeris de quibusdam, videor mihi perspexisse juvenem bonum esse Jacobum ��., non lividum, simplicem, verae doctrinae avidissimum, dotibus suis contentum, ad honestatem plane natum, mitem, humanum ^l. Haec sunt quae me pellexerunt in ejus amorem. Talis ingenii videtur esse et Basil. Bilozor. Quamdiu tales putavero, amavero tam diu.

Vale, dulcissime! et nos redamare perge!

Tui amantissimus Gregor[ius] Sab[bin] ².

��, �� ,

�� !

�� . �� ? �� : ��, ��, ��, �, �� , �� . �� , �� -�� . �� , �� , �� , �� . �� , �� , �� , �� . �� , �� . �� , �� , � �� : �� , �� , � �� ; �� , �� . �� , �� , �� , �� , �� , �� . �� , �� , �� , �� , �� , ��, ��. �� , �� , �� , ��, ��, �� , �� . �� , �� . ³�� , �� , �� , �� , �� , � �� . \345\

�� , ��, �� , � ��, �� [��], � �� , �� , ��, �� , �� , �� -�� , ��, ��. �� , �� . �� , �� , � �� . �� , �� .

��, ��, � �� !

�� [��].

[��, ��; �� 1766 �.] / 21₁ /

Ex Plutarcho

�De animi tranquillitate�:

�Existimabam divites ego, Phania, non gemere noctu, carpere soporem suaviter�.

Post:

Est ergo vitae consanguinea molestia.

Vitae haec adest molli, clarae vitaeque adest,

Inopique consenescit vitae... (Menander).

Sed veluti timidi, inter navigandum nausea correpti, melius se habituros putant, si in lintrem e lembo, rursumque inde in triremem escendant nihil agentes, quia bilem et raetum secum transferunt: ita, vitae mutationes non tollunt ex animo id, quod aegre facit ac perturbat. Id autem est imperitia rerum, judicii inopia et impotentia atque inscitia recte utendi statu praesenti. Haec sane tam divites, quam pauperes jactant, coelibes conjungesque; ob haec forum fugitur, rursus molestum est otium; ob haec produci in aulis volunt, producti statim aegre ferunt.

Ob inopiam (iudieii) morosi sunt, quibus est male.

Aegrotis et uxor molesta est, et medicum incusant, et lectulus displicet, et de amicis

Gravis est, qui venit, abiens parit molestiam. / 21₂ /

Morbo autem fugato aliaque facta temperie, qui heri amylum, ova, panem e cribrata farina respuebat, hodie cibarium panem cum nasturtio alacriter et suaviter edit. Eodem modo recta ratio quodvis vitae genus, quamlibet mutationem reddit facilem. Exempla: Alexander mundos alios desiderabat, at Crates, pera et pallio instructus, vitam tanquam festivitatem quandam per jocum et risum exigebat. \346\

Sicut igitur calceus una cum pede non in diversam partem convertitur, sic animi affectio vitam sibi conformem reddit. Non enim consuetudo, ut quidam dixit, vitae modum facit jucundum, sed prudentia optimam parat vitae rationem. Ergo fontem tranquillitatis animi in nobis situm expurgemus et excolamus, ut externa etiam tanquam familiaria non cum molestia nobis usurpentur.

Nil est quod irascere rebus scilicet.

Non ira curae illis tua est; bene huic erit,

Qui rebus obtingentibus recte utitur.

Id ergo est primo exercitatione perdiscendum, ut quo pacto is, qui canem ferire lapide cum voluisset, icta noverca dixit: �ne sic quidem, inquit, jactus lapis male cecidit�, ita nos quoque ea, quae nolentibus nobis fortuna obtulit, alio transferre sciamus. / 22₁ /

Actus in exilium Diogenes ne hoc quidem male: philosophari cepit.

Zeno Citiensis, audita navi oneraria, quam unicam reliquam habebat, una cum mercibus vi fluctuum obrutam ac submersam, laudo, inquit, tuum factum, � fortuna, quae nos in palliolum et porticum redigis.

Quid obstet, quo minus ista imiteris? Obeundo magistratu impegisti? vives postmodum ruri rerum tuarum satagens. Ambiens principis amicitiam repulsus es? vives periculorum ac negotiorum liber. Accidit per calumniam vel invidiam exsibi1atio aliqua et infelix successus? Secundo vento ad musas et academiam navigare licet, quod fecit Plato post naufragium amicitiae cum Dionysio. Ac profecto ad parandam animi tranquillitatem multurn conducit illustres viros considerare, qui eadem qua nos fortuna aequo animo sunt usi. Inimici stolidos turbant, quorum delicta non persequeris, sed tua te affectione animi obleetabis. Est insani ob amissa dolere, non gaudere relictis. Quid habemus? vitam, valetudinem, solem, otium, loqui, tacere etc.

Eas rationes, quae adversus animi perturbatlones� auxilio sunt, cordati, ante quam perturbentur, meditari debent, / 22₂ / ut multo ante praeparatae plus habeant virium.

Eos, qui unum aliquod vitae genus molestia putant vacare, Menander erroris admonet praedictis versibus.

� ��

��

�� , ��, �� . ��:

��, � �� . \347\

�� , �� ,

�� ...� (��).

�� , �� , �� , ��, �� , �� , � �� , �� , �� , � �� , �� . �� , �� , � �� . �� , �� , �� , � � �� , � �� , � �� , �, ��, �� . �� , �� . �� , � �� , � �� , � �� , �� , �� , � �� , �� .

�� , �� , ��, �� , ��, �� , �� . �� -�� , ��-�� . ��: �� , � ��, �� , �� , �� , �� .

�� , �� , �� . �� , �� , �� , � �� . �� : �� , �� , �� .

�� ,

�� ; �� ,

�� .

��, �� , ��, �� , �� , �� : �� , � �� , ��, �� , �� .

��, �� ĳ�� : �� .

�� , ��, �� , �� , �� \348\ � ��, ��: �� , � ��, ��, �� .

�� ? �� , �� ? �� , �� . �� ? �� . �� ? �� , �� ĳ��. �, ��, �� , �� . �� : �� , �� , � �� . �� , �� . �� ? ��, ��, ��, ��, �� , �� .

�� , �� , �� , �� , ��, �� , �� .

�� , �� , �� -�� , �� , �� , �� .

[��, ��; �� , 1765 �.] / 3₁ /

Salve, thesaure mi! Michaël pretiosissime!

Fortassis tibi quoque, � carissime, importunus et molestus his aliquot diebus eram, cum ipsemet mihi displicerem. Nam dum taedeo, dum moereo et irascor, neque adspecto, neque compello te solito nostro more amicissimo, ut haud mirum sit, si aliquid de nobis sinistri suspicatus sis. Sed tamen dolendum erat, mi amice, postea quam avulsus est is, qui erat inter praecipua curarum mearum oblectamenta et solatia. Nemo magis gaudet amicitia, quam ego: hoc unicum meum oblectamentum et thesaurus; quid igitur mirum, si modum in dolendo non tenui? Veniam damus, si quis pretioso ablato equo lacrumat, aut moestus est, postquam aedes onflagrarunt. Mihi quoque danda est, quod non video et timeo ei, quod mihi amicissimum est. Cum praesertim animus humanus, et is amicus, omnium rerum pretia superat, procul dubio. Si in tutiori loco esset, minus dolerem: nunc aula est fraudum scelerumque taberna. / 3₂ / Parvula simplexque aetatula est, facillime decipitur, moresque imbibit improbos; expertus sum ipse et tanto magis doleo, et doleo et libet dolere. Quid enim agam in vita? Ubi animus occupetur? \349\ Ubi vigeant studia mea? At nihil curare, nihil dolere, non est vivere, sed mortuum esse: cura enim est animi motus, et vita in motu consistit. Alii alia curant, mihi generosos mihique amicos puerorum et juvenum animos curare libet. Sed ubicunque labor, ibi est et requies. Ubicunque cura est, et oblectatio indidem petitur. Curat avarus aurum, dolet aurum, aliquando et delectatur auro, et ut delectetur, curat, curisque exedi gaudet. Ad hunc modum et ego angi �� commodis amicorum, ut aliquando delectatio pariatur: quamquam et nunc quidem jam paritur. Quid enim dulcius, quam amari, quam expeti a bono animo? Quid amabilius ipso amore amici? Nullum ego munusculum amo, si absit amor animique benevolentia. Nihil mihi carius aut dulcius, quam animus mei amans, etiamsi alia absint omnia. Et cura mea, et delectatio, et gloria, dicam et vita, et haec immortalis quidnam? Animus amicus, animus mei amans, animus memoriam mei retinens. Hunc ego malo, quam pyramides, quam mausolea, quam alia regum monumenta. Et quid generoso animo generosius, / 4₁ / quid magis aeternum? Doleo igitur carissimum Jacobiscum meum, et curo, ut aliquando me quoque amet: quamquam et nunc jam amat. Amor enim amore invitatur: et volens amari, amo ipse prius. Et quis non amet ingenium huius pueri? Jam mihi reputa, quanto miserius dolerem, si tibi, licet non puer quidem ac tanto grandior es, mali quid contingeret. Tui enim gratia (dicam ingenue), tui, inquam, solius jucundissimum meum otium reliqui, fluctibus me commisi, per biennium tantas inimicitias exercui, tantas calumnias, tanta odia tuli. Alioquin nullus antistes aut abbas a dulcissimo meo abstraxisset otio, ut famae, ut valetudinis dispendium paterer, nisi non multo ante eorum pellectationem te conspexissem, nisi prima fronte tantopere animo collibuisses meo. Meministi, opinor, quantopere indignarer, cum abstrahereris a graecis literis, maxime autem, cum pellicereris in aulam, cum praeceptor linguae germ[anae] publicus parum abfuit quin creareris, quantopere, inquam, indignabar? Ut si leaenae sui catuli aut humanissimae mulieri suus foetus eriperetur. Et sic affectus eram, quod perspiciebam, quam non procul esses a pernicie, si esses aut in aula paedagogus aut linguae praeceptor publicus. Omnes mirabuntur, suspicabantur, inimici autem mei ringebantur, quid esset, quod plus quam germani mei rem curarem. Si igitur Iacobi mei vicem tam doleo, quem amandi tu mihi occasio ansaque extitisti, ei siquid alii es me fructus / 4₂ / ceperunt, tibi acceptum ferre omnes debent, qui me solus a portu imo amor meus abstraxit tui, quem sic adamavi, ut licet inimicus factus esses, odisse te nequeam, neque quidquam recusare, quod ad tuam pertineat utilitatem... Ego quidem sic me natum video, ut ipsissimis inimicis, in ipsa ira, ubi quid parum blanditiae adspexi, protinus mitescam; jam ubi quem mei amantem esse \350\ animadverti, huic prope dimidium dierum vitae meae concederem, si possem et liceret: quamquam quidem, qui pericula lubens amici gratia [subit] ¹, videtur aliquo modo vitam suam impendere. Aliquando irasci am icissimis eram, videor, sed heu, quam ista ira non est ira, sed nimius fervor amoris et perspicientia mea, quod plus video quam vos, quid vitandum, quid sit expetendum. Itaque dum memor ipse mei, dum spiritus hos reget artus, hoc unum agam, solum hoc curabo, ut omnibus modis ingenuorum animorum amorem in me provocem. Hic meus thesaurus et delectatio et vita et glaria. Amor autem amore provocatur, quem prodit gratia et benevolentia cum virtute conjuncta. Sed tu solus omnium carissimus, nec poenitebit repetere solitudinem meam, licet infirmior sum factus, si te amicum habeo.

Vale, cariss[ime] mi amice!

Tuus Greg[orius] S[kovoroda].

��, �� ! �� !

��, � � ��, ��, �� ; �� . �� , �� , �� , �� , �� , �� . �� , �� , �� , �� . ͳ�� 䳺 ��: �� ; �� , �� , � �� . �� , �� , �� , �� . �� , �� , �� , � �� . �� , �� , ��, �� . �� , � �� , �� . �� , �� ; � �� . �� , �� , �� ? ͳ �� , �� , � �� , �� , � �� . �� , �� ; � � �� , �� . �� , �� . �� , �� . �� , �� , �� , �� , �� 䳺 �� . �� -\351\�� , �� -�� , �� . �� , �� ? �� , �� ? � �� , �� . �� , �� , �� , �� . � �� , � ��, � ��, �, � �� , ��, �� ? �� , ��, �� , ��, �� . �� , �� , �� . � �� . � �� , �� -�� , �� . �� , �� , � �� . � �� ? �� , �� , �� , �� , � ��, �� . �� , �� , �� , � �� , �� , �� , �� , � �� . �� , �� , �� . � ��, �� , �� , �� , �� , � �� , ��, � ��? �� , �� . � � �� , �� , �� , �� , �� . �� , ��, � �� , �� , �� . ��, �� , �� , � �� , �� , ��, �� , ��, ��, �� ; ��, �� , �� , � �� -�� ... � ��, �� , ��, �� , � �� , �� . �� -\352\�� , �� , � �� , �� , ��, �� , �� . �� , �� ; ��, �� , � �� , �� , � ��, �� , �� . ��, �� , �� , � �� , �� . �� , � ��, � ��, � ��. �� , �� . �� , � � �� , �� , � �� .

�� , �� !

�� [��] �[��].

[�� ] �� [�� , �� 1767 �.] / 114₁ /

�� ! ¹

�� ! �� !

�� . �� . � �� :

��

�� ,

�� ^A

�� .

�� ^B �� ,

��, �� ,

�� .

^A Castra sedes, ora [�� , ��, ��]. ��. ��.

^BHoc potest dici ‛ο �άδης � locus subterraneus obscurus, angustus [�� ‛ο �άδης � �� , �� ]. ��. ��.

��

�� . \353\

�� ,

�� . / 114₂ /

��-�� , ��, ��,

�� , � � �� .

��: �� .

� �� ! ��!

�� ? ^A

�� !

�� .

�� , �� ?

�� .

Haec cantilena non est quidem grandis lapis, sed plane pusillus lapillus, non inutilis ad aedificandam tamen pietatem. Habet certe scintillam intus; non omnino caret acie ad excindendas carnis cupiditates, et aliquantum similis iis silicibus, quibus olim apud iudaeos fiebat circumcisio. Adhaesimus mundo, immersi sumus carni, intricati τοι̃ς σοφίσμασι του̃ διαβόλου. Verum si saepius tentemus, est spes fore, ut aliquando eludamus sursumque exiliamus �� .

[�� , � �� , �� . �� , �� , �� , �� ; �� , �� . �� , �� , �� . �� , �� , �� -�� ] �� .

^ARecordare vocabule [�� ] χαμαιζήλος [��, ��]. ��. ��.

[�� ] / 119₁ /

�� , ̳�� !

� �� , �� . �� rusticatio [��] � ��. In solitudine non solus, in otio negotiosus, in absentia praesens, in jactura integer, in tristitia pacatus. [� �� , � �� , � \354\ �� , �� , � �� ].

�� , �� in jactura sint; id est ¹ pac��; ��, �� , ��, �� , �� . � �� . � negotiositas [��] �� ... �� ... � �� . �� , �� , �� : �� , �� .

�� , �� , �� ! �� , �� , �� , �� , � �� , �� , � �� ² �� , ��, �� , � �� ³, �� , �� , �� . �� ? �� , �� , �� , �� mutare terras alio sole calentus [�� , �� ], �, �� , �� (ut Horatius tuus ait) multa jaculari brevi aero. Atque istud ipsum est torquieri hoc daemone. [�� , �� . �� ]. � �� , �� ? �� ! Non satisfacit tibi tua doctrina? habes hunc daemona. Male me habet, quod parum sum musicus? quod parum laudor? patior plagas et colaphizor? Quod jam sum senex? / 119₂ / Quassor, ni boni consulo. Irascor propter improbitatem inimicorum et obtrectatorum? Non illi, sed daemon me inquietat idem. Quid mors, paupertas, morbi? Quid quod ludibria omnibus sumus? Quod spes evanescit in posterum? His omnibus an non misere anima tanquam venti labro quodam sublata ac turbine exagitata quassatur.

[�� ? � � �� . �� , �� ? �� ? �� ? �� ? �� , �� ? �� ? �� , � �� : � �� , ��, ��? �� , �� , �� ? ճ�� , �� ]. ��, �� , �� , � �� , �� . � �� , �� , �� , �� \355\ ��, �� . � ��, �� , ��, �� , � �� , �� : �� ?�.

�� [��] ��.

25 �� 1767.

�� .

[�� . �� . 1787 �. � ��. �� 1788 �.]

�� !

��, ��, ��, �� !

�� , � �� , � �� , �� . �� : �� , �� . �� , ��, �� / 2₁ /, ��, �� .., �. �. �� , �� , �� , � �� : ��, ��, �� . �� , �� , �� , �� , �� , �� , �� : �� . �� , � �� , �� , �� . �� , �� , �� , �� , �� . ��: �� , � �� . �� , �� , �� , �� . �� , �� , �� . �� , �� , �� , �� , �� ; � �� ; �� , �� , �� . ��, / 2₂ / ��, ��, ��, �� , ��, �� , � �� , �� , ��, �� . ��-�� , �� . ��, �� , �� ... �� ... �� , �. �. �� , �� , \356\ �� , � �� . �� : �� , � �� .

�� .

[�� ].

�� 1790 ��, ��[��] 26-��.

�� , ��! ¹

�� , �� !

�� , ��, � �� , ��, �� . �� , �� , �� . �� , �� , � �� . � �� , �� . �� , � �� . �� , �� .

�� , �� . �� , �� , �� . �� . �� ! ��! ��!..

�� . �� . �� :

ORATIO AD DEUM IN URBEM ZACHARPOLIM

�� hoc Zachariae prophetae grano: �7-m sunt oculi domini...�

Zacharias oculos septem tibi praedicat esse.

Septimus est oculus, Zachariana polis.

His oculis septem tu solus, Christe, pupilla.

Caeci sunt oculi, quando pupilla latet.

O reclude in eam, miseratus, ocellos!

Sic sol verus erit, Zachariana polis.

[�� .

� �� -��: �7 �� ...�

�� , �� .

�� .

�� , ��, ��.

�� , �� .

� �� , �� !

�� ]. \357\

ѳ� �� . Tu versus facies slavonicos. [�� ].

�� . �� . �� ? � �� . �� , ��, �� . ��, �� , �� . �� , �� . �� <�>�� (�� , ut differat ab illo [�� ...]: ��) � ��, �� . �� . �� . �� ! �� . �� . �� ? ��. �� ѳ�� . �� ! �� , �� . �� , �� , ��. �� . ��! �� , �� . �� , �� , � �� . �� [��] ��. �� , �� . �� . ��, ��, ��, �� . �� . �� , �� , �� : �ѳ� �� ...� � �� ! �� , ��볺! �, �� ! �� . �� . �� . �� . �� , �� , ��!

�� , �� , �� ².

�� 

�� .

1. ��. �� ***. �� .

2. �� : ��: �� [��]�.

3. �� ...� � �� ***.

4. �� . � ��. ��.

5. �� (� ��) ***.

6. �� *.

7. �� .

8. �� *.

9. �� **.

10. �� ***. \358\

11. �� 1-�: �� ѳ��.

12. �� 2-�: ѳ��.

13. �� 3-�: �� **.

14. ĳ��: �� . � ��.

15. ��, �� . � ��.

��

�� .

1. � ��. �� . ��. ��, ��[��].

�� .

2. � ��.

3. � �� *.

4. � �� . �� . ��. ��.

5. � �� . ��[��] ��[�] ��. ��.

6. � �� . �� .

7. �� ѳ�� et cetera.

� �� . �� . �� . � ��, �� : �� ...� � ��, ��, �� , � � �� . �� . � �, �� , �� , ��, ��.

Non prodesl messis, nisi servit, cura fidelis.

Fons fundit largas, festa reservat aquas ³.

[�� , �� ; �� , � �� ].

Post scripsi. �� . �� ⁴.

[�� . �� . 2 �� 1794 �.] / 109₁ /

Desideratissime Michaël!

Pax tibi et tuis! ¹

Senectus mea dolet, sed sepulchrum corporis dolet, non animus. ��τ�� , �� , ��, �� , �� . �� : et videbis, fortassis et admiraberis. Nam uterque liber tuo nomini est consecratus. Prologos hoc aperit. Feci prologon et in �Narcissum�, id est, in librum: �Nosce te ipsum�, sed iste veniet suo tempore. Sed quid hoc tandem? Quando tuam cor- \359\poris domunculam videbo, in qua meus Michaël habitat? Expectando defessus sum. Celerum semper sum tecum. Neque enirn non ii sumus...² �� ...�

Vale, carissime!

Tuus et servus et amicus Greg[orius] Daniel Meingard.

�� !

�� , �� , � �� . [�� , �� , ��, �� , �� . �� ] � �� , ��, �� . �� . �� . � �� , �� ϳ�� , �� . �� ? �� , ��, � �� ? ³� �� . �� . �� ... [�� ...�]

�� , ��!

�� [��] �� . \360\

��

�� c��

ua_kobzar:

�. ��-��, 1840 �.: ��, � ��, �� , �� , �� , �� . �� . � �� , �� , �� , �� . ( . . . )

�� i� ��i��i, ��i�i�� Ctrl+Enter.