|
Rz▒d planowa│ generaln▒ nowelizacjΩ ustawy o prawach
autorskich i pokrewnych, kt≤ra obowi▒zuje od 1994
roku. Jednak czΩ╢µ proponowanych zmian wywo│ywa│a
bardzo silne kontrowersje w╢r≤d zainteresowanych, jak
i samych pos│≤w. Ostatecznie Sejm przeg│osowa│ tylko
czΩ╢µ spo╢r≤d proponowanych wcze╢niej zmian, tzw.
ma│▒ nowelizacjΩ. W Komisji Kultury i ªrodk≤w
Masowego Przekazu trwaj▒ prace nad zmianami pozosta│ej
czΩ╢ci ustawy.
Aby
przeg│osowana przez Sejm nowelizacja wesz│a w ┐ycie
musi byµ jeszcze rozpatrzona przez Senat a nastΩpnie
podpisana przez Prezydenta.
Nowelizacja
ustawy o prawach autorskich i prawach pokrewnych zr≤wna│a
w prawach nadawc≤w publicznych i prywatnych. Zniesiono
przywilej medi≤w publicznych polegaj▒cy na tzw.
licencji ustawowej na nadawanie opublikowanych utwor≤w
(przepis ten nie dotyczy│ nie dotyczy│ film≤w
fabularnych oraz seriali).
PrzyjΩto,
┐e wszystkim nadawcom wolno nadawaµ opublikowane
utwory muzyczne oraz drobne utwory s│owne i s│owno-
muzyczne wy│▒cznie na podstawie umowy zawartej z w│a╢ciw▒
organizacj▒ zarz▒dzania prawami autorskimi lub prawami
pokrewnymi, chyba ┐e prawa do pierwszego nadania utwor≤w
zam≤wionych przez nadawcΩ przys│uguj▒ mu na
podstawie innej umowy. Zniesiono tak┐e upowa┐nienie
dla operator≤w sieci kablowych na reemitowanie utwor≤w
nadawanych w programach radiowych i telewizyjnych. W my╢l
przeg│osowanych przepis≤w wolno im to bΩdzie robiµ
wy│▒cznie na podstawie umowy zawartej z organizacj▒
zbiorowego zarz▒dzania prawami autorskimi i pokrewnymi.
Druga
wa┐na zmiana to przed│u┐enie czasu ochronnego utwor≤w
do 70 lat po ╢mierci tw≤rcy. Dziedziczno╢µ
i przedawnienie
Prawo autorskie wygasa 70 lat po ╢mierci najd│u┐ej ┐yj▒cego
wsp≤│autora (paragraf 64, 65). Termin liczony jest od
zako±czenia roku kalendarzowego, w kt≤rym zmar│ wsp≤│autor.
Wk│ad poszczeg≤lnych wsp≤│autor≤w w tworzenie dzie│a
nie gra ┐adnej roli.
Prawo autorskie mo┐e byµ dziedziczne (paragraf 28, ustΩp
1). Autor mo┐e wykorzystanie praw autorskich przekazaµ
wykonawcy testamentu. Kodeks cywilny nie zawiera
klauzuli, kt≤ra mog│aby temu zaprzeczyµ. Ale prawo to
nie mo┐e byµ przekazane lub powierzone osobom drugim w
┐adnym razie.
Dla utwor≤w
audiowizualnych (w tym film≤w) czas ten liczy siΩ od
╢mierci ostatniej z uprawnionych os≤b: g│≤wnego re┐ysera,
autora scenariusza, operatora obrazu, autora dialog≤w,
kompozytora muzyki. Je┐eli bieg terminu rozpoczyna siΩ
od rozpowszechnienia utworu, a utw≤r ≤w
rozpowszechniony jest w czΩ╢ciach lub fragmentach bieg
terminu liczy siΩ oddzielnie od daty rozpowszechnienia
ka┐dej z tych czΩ╢ci. Zrezygnowano z przepisu, na
podstawie kt≤rego czas trwania autorskich praw maj▒tkowych
do utworu opublikowanego pierwszy raz w ci▒gu ostatnich
dziesiΩciu lat jego ochrony przed│u┐a siΩ o dalsze
dziesiΩµ lat.
Wa┐na
zmiana dotyczy wsp≤│tw≤rc≤w filmu. Za wsp≤│tw≤rcΩ
utworu audiowizualnego (filmu) uznano tak┐e operatora
obrazu. PrzyjΩto domniemanie, ┐e autorskie
prawa maj▒tkowe do eksploatacji tego typu utwor≤w
nabywa producent na podstawie umowy o stworzenie utworu
albo o wykorzystanie ju┐ istniej▒cego. G│≤wny re┐yser
oraz tw≤rcy utworu literackiego lub muzycznego do filmu
(lub w filmie wykorzystanego) oraz arty╢ci wykonawcy s▒
uprawnieni do wynagrodzenia "proporcjonalnego"
do wp│yw≤w z tytu│u wy╢wietlania w kinach oraz
"stosownych" wynagrodze± z tytu│u najmu
egzemplarzy film≤w i ich publicznego odtwarzania,
nadawania w telewizji lub przez inne media oraz z tytu│u
dystrybucji na kasecie przeznaczonej do w│asnego u┐ytku.
Wynagrodzenia te wyp│aca siΩ za po╢rednictwem w│a╢ciwej
organizacji zbiorowego zarz▒dzania prawami autorskimi
lub pokrewnymi. Rycza│towo mo┐e byµ ustalane
wynagrodzenie za wy╢wietlanie polskiego filmu za granic▒
oraz zagranicznego w Polsce.
Tw≤rca
mo┐e ┐▒daµ od osoby, kt≤ra naruszy│a jego
autorskie prawa maj▒tkowe przez usuwanie lub
obchodzenie zabezpiecze± technicznych przed udostΩpnianiem,
zwielokrotnianiem lub rozpowszechnianiem (je┐eli dzia│ania
te maj▒ na celu bezprawne korzystanie z utworu)
zaniechania tego naruszenia, wydania korzy╢ci, a nawet
zap│acenia wynagrodzenia w podw≤jnej, a w okre╢lonych
sytuacjach nawet potr≤jnej wysoko╢ci. Takie samo prawo
ma tw≤rca w razie usuniΩcia lub zmiany bez upowa┐nienia
jakiejkolwiek informacji identyfikuj▒cej dzie│o,
autora, podmiot praw autorskich do dzie│a lub
informacji o warunkach eksploatacji dzie│a. Pod
warunkiem jednak i┐ zosta│y one do│▒czone do
egzemplarza dzie│a lub s▒ przekazywane w zwi▒zku z
jego rozpowszechnianiem. Identyczne roszczenia przys│uguj▒
tw≤rcy wobec winnego rozpowszechniania dzie│ z
bezprawnie usuniΩtymi lub zmodyfikowanymi ww.
informacjami.
Zmianie
uleg│y tak┐e przepisy dotycz▒ce sankcji prawnych. Do
trzech lat pozbawienia wolno╢ci podwy┐szono karΩ za
przyw│aszczenie sobie autorstwa albo wprowadzenie w b│▒d
co do autorstwa ca│o╢ci lub czΩ╢ci cudzego utworu.
Kar▒ wiΩzienia do dw≤ch lat jest zagro┐one
utrwalanie cudzego utworu bez uprawnie± albo wbrew jego
warunkom - ale tylko w celu rozpowszechnienia. Do piΩciu
lat wiΩzienia, podwy┐szono g≤rn▒ granicΩ kary dla
tego, kto bez uprawnienia i w celu korzy╢ci maj▒tkowej
kupuje, pomaga w sprzeda┐y, przyjmuje lub pomaga w
ukryciu przedmiotu bΩd▒cego no╢nikiem utworu,
artystycznego wykonania, fonogramu, wideogramu. Trzy
lata wiΩzienia grozi za wytwarzanie przedmiot≤w
przeznaczonych do niedozwolonego usuwania lub
obchodzenia technicznych zabezpiecze± przed
odtwarzaniem, przegrywaniem lub zwielokrotnianiem
utworu, b▒d╝ te┐ s│u┐▒cych do nielegalnego odbioru
nadawanych program≤w przeznaczonych dla zamkniΩtego
grona odbiorc≤w, uzyskuj▒cych do nich dostΩp po zap│aceniu
wynagrodzenia us│ugodawcy. Taka sama kara grozi temu,
kto takie urz▒dzenia kupuje lub sprzedaje, natomiast
rok wiΩzienia temu, kto je przechowuje lub
wykorzystuje. Do ╢cigania tych przestΩpstw potrzebny
jest wniosek pokrzywdzonego, kt≤rym mo┐e byµ r≤wnie┐
organizacja zbiorowego zarz▒dzania prawami autorskimi
lub pokrewnymi.
Istotne
ze wzglΩdu na obecnie obowi▒zuj▒ce prawo s▒ przepisy
miΩdzyczasowe. Pozwalaj▒ one tym, kt≤rzy przed wej╢ciem
w ┐ycie noweli mieli prawo korzystaµ z artystycznego
wykonania, fonogramu, wideogramu lub programu radiowego
albo telewizyjnego, a po tym terminie musz▒ na to mieµ
zezwolenie, doko±czyµ eksploatowaµ je, jednak pod
warunkiem, ┐e uprawniony otrzyma za to wynagrodzenie.
Tzw. doko±czenie korzystania z fonogramu lub wideogramu
odnosi siΩ tak┐e do sprzeda┐y (do dwunastu miesiΩcy,
je╢li zostanie to zg│oszone ministrowi kultury).
Wprowadzone zmiany nie naruszaj▒ w│asno╢ci
egzemplarzy utwor≤w rozpowszechnionych przed dniem wej╢cia
w ┐ycie noweli i egzemplarzy fonogramu lub wideogramu,
na kt≤rych utrwalono artystyczne wykonanie przed dniem
wej╢cia jej w ┐ycie.
Nowelizacja reguluje
tak┐e prawa do rozpowszechniania tre╢ci w celach
informacyjnych w mediach, dotycz▒ce ochrony program≤w
komputerowych oraz dodano przepisy dotycz▒ce
“prawa do pierwszych wyda± i wyda±
naukowych”.
Krzysztof
Grzybowski
|
