|
 |
||||
| Temat
miesi▒ca
Spis artyku│≤w Archiwum Kontakty Informacje Strona g│≤wna Poczta do redakcji
|
|
Herb - jako znak osobisty dziedziczony przewa┐nie po ojcu, czyli po mieczu - wykszta│ci│ siΩ w Polsce oko│o XIII w. Wraz z ukszta│towaniem siΩ herbu zaczΩ│o tworzyµ siΩ w wieku XIII i XIV prawo heraldyczne. Tw≤rcami tego prawa byli urzΩdnicy kr≤lewscy, tak zwani heroldowie, do zada± kt≤rych nale┐a│o m.in. czuwanie nad poprawno╢ci▒ (zgodnie z zasadami heraldyki) wizerunk≤w herb≤w oraz ewentualna ich korekta. Herb coraz czΩ╢ciej zacz▒│ oznaczaµ przynale┐no╢µ do rodziny szlacheckiej. W symbolice herbu zaczynaj▒ pojawiaµ siΩ symbole i elementy odr≤┐niaj▒ce herb wasala od herbu suzerena, co w konsekwencji prowadzi do powstania coraz liczniejszej ilo╢ci znak≤w herbowych. Pomimo zamykania siΩ stanu szlacheckiego oraz zastrze┐enia, i┐ herb przys│uguje jedynie stanowi szlacheckiemu, kr▒g uprawnionych do u┐ywania herbu stale siΩ powiΩksza. Herbu u┐ywaj▒ biskupi nie bΩd▒cy szlachcicami (ale jako panowie lenni maj▒cy do tego prawo), urzΩdnicy kr≤lewscy, korporacje ko╢cielne (kapitu│y, opactwa, zakony rycerskie) itd. W po│owie XIV w. pojawia siΩ pojΩcie nobilitacji, czyli nadawania szlachectwa przez kr≤la za wybitne zas│ugi. NastΩpuje ingerencja w│adz pa±stwowych roztaczaj▒cych opiekΩ nad starymi znakami herbowymi, kt≤re s▒ potwierdzane i rejestrowane, ale takze przy ich udziale tworzone s▒ nowe herby, nadawane nowo uprawnionym. Proces taki, bardzo charakterystyczny w Europie Zachodniej, w Polsce mia│ nieco inny przebieg. Zamykanie siΩ stanu szlacheckiego odbywa siΩ tu na zasadzie przynale┐no╢ci do rodu. W Polsce dzier┐awienie ziemi nie wynika│o z prawa lennego, co by│o tak charakterystyczne dla szlachty zachodnioeuropejskiej, ale z przynale┐no╢ci do rodu. Cech▒ charakterystyczn▒ heraldyki polskiej jest to, i┐ herbem pos│uguje siΩ r≤d (klan), a nie tylko rodzina (tak jak to jest na Zachodzie). Dlatego te┐ w heraldyce polskiej wiek≤w ╢rednich istnia│o oko│o 200 wizerunk≤w herb≤w, podczas gdy np. w Niemczech w tym czasie by│o ich przesz│o 200 000. System rodowy (klanowy) prowadzi│ do tworzenia siΩ rod≤w genealogicznych, opartych na wiΩzach krwi, ale tak┐e do tworzenia siΩ rod≤w heraldycznych (herbowych), opartych tylko na wsp≤lnocie herbowej. O powstawaniu rod≤w herbowych decydowa│y m.in. wsp≤lnoty etniczne, np:
Innym przyk│adem tworzenia siΩ rod≤w herbowych jest zwi▒zek s│u┐ebny drobnego rycerstwa w stosunku do mo┐now│adcy. W tym wypadku drobne rycerstwo przyjmowa│o za w│asny herb swego pana, rezygnuj▒c z herbu, kt≤rym dotychczas siΩ pos│ugiwa│o. Efektem tych proces≤w by│o to, i┐ jednym herbem pieczΩtowa│o siΩ niejednokrotnie nawet kilkaset rodzin o r≤┐nych nazwiskach, zwi▒zanych wiΩzami krwi lub wsp≤lnym pochodzeniem etnicznym. System taki jest bodaj┐e najbardziej charakterystyczn▒ cech▒ heraldyki polskiej i jest unikalny w ca│ej Europie. W Polsce herb ojca w nie zmienionej postaci dziedzicz▒ wszyscy synowie, nastΩpnie wnukowie i prawnukowie. Inaczej jest w Wielkiej Brytanii, gdzie herb ojca dziedziczy tylko najstarszy syn, czyli pierworodny, a je┐eli nie ma mΩskiego potomka - herb dziedziczy c≤rka. Pozostali synowie wprowadziµ musz▒ do herbu drobne zmiany, a tak zmieniony herb przechodzi na nastΩpne pokolenie i - o ile jest to konieczne - znowu ulega modyfikacji. Regu│▒ jest, by dwie ┐yj▒ce osoby nie mia│y jednakowego herbu. Czuwa nad tym specjalnie do tego powo│ana instytucja - HEROLDIA. ZasadΩ powy┐sz▒ doskonale ilustruje poni┐szy schemat:
Aleksander M. Ku╝min
Historia | Pogl▒dy | Wywiady
| Heraldyka | Religia i polityka
| Polska daleka i bliska
|
Data publikacji
|
|
|
||||
|
|
|
