|
 |
||||
| Temat
miesi▒ca
Spis artyku│≤w Archiwum Kontakty Informacje Strona g│≤wna Poczta do redakcji
|
|
3. HEúM.He│m sta│ siΩ niemal┐e niezbΩdn▒ czΩ╢ci▒ herbu dopiero w XIV w. Podobnie jak tarcza, he│m nie ma ╢ci╢le okre╢lonej formy, ale jednak kszta│t jego ma do╢µ istotne znaczenie - bowiem na podstawie jego wygl▒du mo┐na okre╢liµ epokΩ, z kt≤rej pochodzi. W heraldyce zachodnioeuropejskiej, a za jej przyk│adem tak┐e w polskiej, powszechnie k│adzie siΩ na tarczΩ tzw. he│m prΩtowy. Stosowanie he│m≤w w heraldyce zachodnioeuropejskiej w pierwszym okresie nie podlega│o ┐adnym regu│om. Dopiero p≤╝niej zaczΩto umieszczaµ go po╢rodku nad tarcz▒ w pozycji na wprost (en face). Dalszy rozw≤j regu│ heraldycznych spowodowa│, i┐ szybko sta│ siΩ ze zwyk│ej ozdoby oznak▒ godno╢ci. Znawca heraldyki zachodniej bez wiΩkszego trudu okre╢li na podstawie wygl▒du he│mu, jego barwy (z│ot▒, srebrn▒ b▒d╝ stalow▒) tytu│ i pozycjΩ w│a╢ciciela. W nieco p≤╝niejszym okresie w celu bardziej precyzyjnego okre╢lenia godno╢ci posiadacza herbu wprowadzono korony rangowe. W heraldyce polskiej he│m jest niezbΩdnym i wa┐nym elementem w ka┐dym herbie. Nie ma on natomiast takiego znaczenia, dla heraldyki zachodniej. W zasadzie he│m, podobnie jak i tarcza, powinny odpowiadaµ epoce, z kt≤rej pochodzi herb. A ju┐ wrΩcz koniecznym jest, by he│m i tarcza by│y z tej samej epoki. He│m powinien mieµ od 1/2 do 2/3 rozmiar≤w wielko╢ci tarczy. 4. KLEJNOT.Najwa┐niejszym elementem herbu, zaraz po godle i barwach, jest klejnot. Bardzo czΩsto w potocznym rozumieniu god│o i klejnot uto┐samiano z sob▒, przyjΩto bowiem powszechnie nazywaµ herb klejnotem szlacheckim. Warto zatem podkre╢liµ, ┐e god│o i klejnot nie s▒ synonimami, a dwoma r≤┐nymi elementami herbu (choµ zdarzaj▒ siΩ klejnoty bΩd▒ce powt≤rzeniem god│a tzw. klejnoty tautologiczne, ale o tym p≤╝niej). Geneza klejnotu jest nieco p≤╝niejsza ni┐ god│a. Klejnot zaczΩto stosowaµ na tarczy bojowej jako drugi (po godle) znak rozpoznawczy. Klejnot umieszczany by│ r≤wnie┐ na he│mie, co s│u┐y│o nie tylko rozpoznawaniu rycerza, ale mia│o tak┐e odstraszaµ jego przeciwnika. Czynnikiem maj▒cym wp│yw na popularyzacjΩ klejnotu by│y bez w▒tpienia turnieje rycerskie. Klejnoty w heraldyce polskiej nie odegra│y powa┐niejszej roli, g│≤wnie z braku turniej≤w. Stosowanie klejnot≤w w naszej heraldyce ustala siΩ w XV wieku. Istniej▒ klejnoty bΩd▒ce powt≤rzeniem god│a umieszczonego na tarczy zwane niekiedy klejnotami tautologicznymi, co jest specyfik▒ heraldyki polskiej. S▒ one umieszczane na tle pΩku pi≤r (pawich b▒d╝ strusich). Dawne god│a tarczowe by│y umieszczane na he│mie, co jest przyk│adem tzw. m│odszo╢ci genealogicznej herbu. WystΩpuj▒ tak┐e klejnoty nie zwi▒zane z god│em, ale nawi▒zuj▒ce b▒d╝ to do legend herbowych, b▒d╝ do legend rodowych oraz klejnoty o genezie wy│▒cznie dekoracyjnej - pawie b▒d╝ strusie pi≤ra (najczΩ╢ciej trzy lub piΩµ). 5. KORONA.Jednym z istotnych element≤w polskiego herbu szlacheckiego jest korona. W przeciwie±stwie do tarczy i he│mu ten element ma kszta│t ╢ci╢le ustalony. Pojawienie siΩ korony w rysunkach herb≤w mia│o miejsce stosunkowo p≤╝no, bowiem dopiero w XV wieku. I tu do╢µ istotna uwaga: nie nale┐y myliµ korony he│mowej z koron▒ rangow▒. Najliczniejsze typy koron rangowych wystΩpuj▒ w heraldyce francuskiej i angielskiej. Szczeg≤lnie skomplikowane zasady panuj▒ w heraldyce angielskiej ze wzglΩdu na wieloszczeblow▒ hierarchiΩ feudaln▒. W heraldyce polskiej stosuje siΩ wiele rodzaj≤w koron rangowych. WystΩpuje korona kr≤lewska o barwie z│otej, pocz▒tkowo, w okresie ostatnich Piast≤w i Jagiellon≤w otwarta, p≤╝niej (ok. XVI wieku) zamkniΩta (z podw≤jnym kab│▒kiem) zako±czona krzy┐em. Jest te┐ korona ksi▒┐Ωca - tzw. mitra, je╢li tytu│ nadany by│ przez papie┐a lub cesarza. Inni ksi▒┐Ωta u┐ywali korony podobnej do korony kr≤lewskiej, ale otwartej, z 5 fleuronami stercz▒cymi w kszta│cie kwiat≤w. Korona hrabiowska posiada 9 pa│ek zako±czonych per│ami. Inna z koron - baronowska ma 7 pa│ek zako±czonych per│ami. Inna, bardzo rzadko u┐ywana ze wzglΩdu na stosowanie he│mu z klejnotem, korona szlachecka zawiera 5 pa│ek lub 3 li╢cie winne i 2 per│y. Opr≤cz wy┐ej wymienionych koron rangowych spotyka siΩ w heraldyce polskiej koronΩ margrabiowsk▒ (3 li╢cie i 2 per│y potr≤jne). Ten typ │udz▒co jest podobny jest korony szlacheckiej i bywa powodem licznych nieporozumie±, a tak┐e uzurpacji. U┐ywane s▒ tak┐e korony: wice hrabiowska i barona napoleo±skiego. Zgodnie z zasadami, korona rangowa umieszczana jest nad tarcz▒ z pominiΩciem he│mu i klejnotu. Godzi siΩ tu tak┐e wspomnieµ o innych zwie±czeniach herbu. W heraldyce papieskiej (ko╢cielnej) duchowni nad tarcz▒ herbow▒ k│ad▒ zamiast he│mu z koron▒ kapelusz. Oznak▒ godno╢ci jest kolor kapelusza, ilo╢µ oraz barwa chwost≤w (fiocci) i tak m.in.: kardyna│owie maj▒ kapelusz czerwony z 15 chwostami, arcybiskupi - kapelusz zielony z 10 chwostami, biskupi - kapelusz zielony z 6 chwostami, pra│aci papiescy - kapelusz fioletowy z 10 do 13 czarnymi lub fioletowymi chwostami. Aleksander M. Ku╝min
Historia | Pogl▒dy | Wywiady
| Heraldyka | Religia i polityka
| Polska daleka i bliska
|
Data publikacji
|
|
|
||||
|
|
|
