|
 |
||||
| Temat
miesi▒ca
Spis artyku│≤w Archiwum Kontakty Informacje Strona g│≤wna Poczta do redakcji
|
|
PrzystΩpuj▒c do om≤wienia genezy herbu, chcia│bym tytu│em wstΩpu podaµ kilka uwag dotycz▒cych samej heraldyki. Ot≤┐ heraldyk▒ nazywamy naukΩ pomocnicz▒ historii zajmuj▒c▒ siΩ herbami. Heraldyka dzieli siΩ na dwa zasadnicze dzia│y:
ZbΩdnym wydaje siΩ przekonywanie PT Czytelnik≤w o wa┐no╢ci i znaczeniu heraldyki dla bada± historyk≤w nad stosunkami spo│ecznymi w wiekach przesz│ych. Przejd╝my teraz do samego herbu. Sk▒d wziΩ│a siΩ nazwa - herb? Jak dosz│o do powstania herbu? S│owo herb przejΩte zosta│o z jΩzyka czeskiego gdzie pierwotne jego brzmienie erb mia│o podw≤jne znaczenie - "dziedzictwo" lub "uzbrojenie". Do jΩzyka czeskiego natomiast zosta│o przejΩte z jΩzyka niemieckiego, gdzie pierwotne jego brzmienie Erbe oznacza "dziedzictwo". Nieco inny jest ╝r≤d│os│≤w herbu w jΩzykach Europy Zachodniej. Tam o identyfikacyjnej funkcji herbu i jego genezie ╢wiadczy nazwa zwi▒zana z uzbrojeniem: arma, arms (coat ofarms), armoires, Wappen (co dawniej w jΩzyku niemieckim mia│o to samo znaczenie co Waffen). Z du┐▒ doz▒ prawdopodobie±stwa mo┐na stwierdziµ, ┐e sam herb wywodzi siΩ ze znak≤w w│asno╢ciowych i bojowych. W heraldyce istniej▒ dwie zasadnicze hipotezy dotycz▒ce pochodzenia herbu. Pierwsza, starsza, sk│ania siΩ do zdania, i┐ herby pochodz▒ od znak≤w w│asno╢ciowych i poprzez takowe przesz│y na znaki bojowe. Druga, nowsza, wywodzi herby od znak≤w wojskowych lub inaczej m≤wi▒c - od znak≤w bojowo-rozpoznawczych, nie wyklucza jednak udzia│u znak≤w w│asno╢ciowych w rozwoju herbu. Za teori▒ o wojskowym pochodzeniu herbu przemawia fakt zmian, jakie zasz│y na polach walki w XII wieku wraz z pojawieniem siΩ ciΩ┐kiej jazdy. Rycerze zakuci w zbrojΩ, z g│ow▒ okryt▒ he│mem, z przy│bic▒ szczelnie zakrywaj▒c▒ twarz - stawali siΩ bli╝niaczo do siebie podobni. Utrudnia│o to w znacznym stopniu rozpoznawanie pojedynczych rycerzy, a nawet ca│ych oddzia│≤w. Sytuacja taka wymusi│a umieszczanie znak≤w identyfikuj▒cych, pocz▒tkowo noszonych na ┐erdziach przed oddzia│em, potem przeniesionych na proporce i chor▒gwie. W wyniku ewolucji rynsztunku bojowego znaki z chor▒gwi i proporc≤w umieszczano r≤wnie┐ na tarczach i he│mach. Dalszy rozw≤j uzbrojenia, a zw│aszcza zastosowanie du┐ych rozmiar≤w tarcz, sprawi│, ┐e uznano je za najdogodniejsze miejsce do umieszczania na± gode│. Nie jest mo┐liwe podanie dok│adnej daty powstania herbu. Proces ten odbywa│ siΩ stopniowo i - jak ju┐ wy┐ej wspomnia│em - z du┐▒ doz▒ prawdopodobie±stwa mo┐na przypuszczaµ, ┐e wiΩkszo╢µ znak≤w bojowo-rozpoznawczych da│a pocz▒tek rysunkom herb≤w. PamiΩtaµ jednak nale┐y, ┐e w ka┐dym ze ╢redniowiecznych kraj≤w stan rycerski rozwija│ siΩ inaczej. R≤┐ne warunki ekonomiczne, kulturowe, a tak┐e spo│eczne wp│ynΩ│y odmiennie na powstanie, a nastΩpnie ewolucjΩ r≤wnie┐ tej dziedziny kultury rycerskiej, jak▒ jest heraldyka. Pierwsze znaki cechowa│a pe│na dowolno╢µ i naiwno╢µ rysunku, nie ujΩtego jeszcze w ┐adne regu│y i prawid│a. Prze│omowy okres dla powstania herbu to okres wojen krzy┐owych (XII w.), kt≤re spowodowa│y zetkniΩcie siΩ rycerstwa europejskiego z wojownikami ╢wiata Orientu. Mia│o to ogromny wp│yw na wygl▒d gode│. Z kolei wp│yw na wykszta│cenie siΩ regu│ i ╢ci╢le okre╢lonych zasad heraldycznych mia│y turnieje rycerskie. Organizacja turniej≤w rycerskich, tak bardzo popularna w krajach Europy Zachodniej, w Polsce, pomimo kilku pr≤b przeprowadzonych przez W│adys│awa Jagie││Ω, nie przyjΩ│a siΩ. I w tym miΩdzy innymi nale┐y upatrywaµ przyczyn tak diametralnych r≤┐nic w heraldyce zachodniej w stosunku do heraldyki polskiej. W trakcie organizacji turniej≤w rycerskich powo│ywano specjalnych urzΩdnik≤w - herold≤w, do zada± kt≤rych nale┐a│o anonsowanie wstΩpuj▒cych w szranki rycerzy poprzez dok│adne opisywanie ich znak≤w - herb≤w. W ten spos≤b heroldowie stopniowo wprowadzaj▒ ╢ci╢le okre╢lone regu│y i zasady opisywania herbu, kt≤rych rysunek staje siΩ coraz bardziej klarowny i jednoznaczny. Okres od XI do XII wieku nale┐y przyj▒µ jako okres powstawania i kszta│towania siΩ herbu w Europie Zachodniej. W Polsce powy┐sz▒ datacjΩ nale┐y przesun▒µ o oko│o 100 lat p≤╝niej. Aleksander M. Ku╝min
Historia | Pogl▒dy | Wywiady
| Heraldyka | Religia i polityka
| Polska daleka i bliska
|
Data publikacji
|
|
|
||||
|
|
|
