|
| |
 |
År≤d│em praw cz│owieka i podstawowych wolno£ci jest godno£µ ludzka. Prawa cz│owieka i podstawowe wolno£ci s╣ przyrodzone i niezbywalne, i nie s╣ przez nikogo nadawane. Prawa okre£laj╣ te sprawy, kt≤re w│adza pa±stwowa ma obowi╣zek zapewniµ spo│ecze±stwu, a wolno£ci dotycz╣ tych spraw, w kt≤re w│adza nie ma prawa ingerowaµ. Powszechna Deklaracja Praw Cz│owieka, przyjΩta i proklamowana przez Zgromadzenie Og≤lne Organizacji Narod≤w Zjednoczonych w 1948 roku, jako "wsp≤lny cel wszystkich lud≤w i narod≤w", wyszczeg≤lnia prawa obywatelskie, polityczne, gospodarcze, spo│eczne i kulturalne. W 1966 roku Zgromadzenie Og≤lne Narod≤w Zjednoczonych przyjΩ│o MiΩdzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych oraz MiΩdzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Spo│ecznych i Kulturalnych. Wprowadzaj╣ one ochronΩ konkretnych praw i wolno£ci i zobowi╣zuj╣ pa±stwa strony do ich przestrzegania. Polska ratyfikowa│a je w 1977 roku. Prawa cz│owieka i podstawowe wolno£ci mog╣ byµ ograniczone wy│╣cznie na podstawie ustawy. Decyzje o ograniczeniu praw lub wolno£ci nie mog╣ byµ arbitralne. Ograniczenie mo┐e wynikaµ wy│╣cznie z wy┐szej konieczno£ci prawowitego celu, czyli musi byµ podyktowane wymogami zdrowia publicznego lub ochron╣ praw i wolno£ci innych. Proponowane ograniczenia musz╣ byµ skuteczne i nie mog╣ byµ nadmiernie restrykcyjne. Ich nastΩpstwa dla os≤b, kt≤rych prawa i wolno£ci zosta│y ograniczone, musz╣ pozostawaµ we w│a£ciwych proporcjach do oczekiwanych korzy£ci spo│ecznych. Ochron╣ przed arbitralnym ograniczeniem praw jest okre£lenie trybu i procedury odwo│ania od decyzji o ograniczeniu praw. Przestrzeganie praw cz│owieka jest koniecznym elementem strategii zapobiegania zaka┐eniom HIV. Strategia oparta na przymusie zosta│a odrzucona przez miΩdzynarodowych ekspert≤w jako nieskuteczna i wrΩcz szkodliwa. Za najskuteczniejszy spos≤b zapobiegania HIV uznane zosta│y edukacja i promowanie zmian zachowa± powszechnie uwa┐anych za ryzykowne. Ochrona zdrowia nie zaka┐onej wiΩkszo£ci spo│ecze±stwa powinna byµ £ci£le zwi╣zana z przestrzeganiem praw os≤b ┐yj╣cych z HIV i chorych na AIDS. Nie ma ┐adnych przes│anek zdrowia publicznego, kt≤re wymagaj╣ ograniczenia praw lub wolno£ci os≤b ┐yj╣cych z HIV i chorych na AIDS. Przestrzeganie praw cz│owieka i podstawowych wolno£ci jest jednym z instrument≤w zdrowia publicznego. Zapewnia pe│ny dop│yw informacji, umo┐liwia podejmowanie dzia│a± na rzecz zmiany zachowa± oraz wp│ywa na rozw≤j ochrony zdrowia i opieki spo│ecznej. Wszystkie dzia│ania wzglΩdem os≤b ┐yj╣cych z HIV lub chorych na AIDS powinny byµ oparte na poszanowaniu godno£ci ludzkiej. Prawa cz│owieka i podstawowe wolno£ci s╣ niepodzielne i wzajemnie od siebie zale┐╣. Nie│atwo wiΩc rozwa┐aµ ich znaczenie pojedynczo. Przytoczony tutaj katalog praw i wolno£ci opiera siΩ na wymienionych powy┐ej dokumentach miΩdzynarodowych. Katalog jest skr≤cony i zawiera spis tych praw i wolno£ci, kt≤re wymagaj╣ szczeg≤lnej kontroli w kontek£cie HIV: / Poradnik (+) /
| |
| Ka┐da osoba ma prawo do ochrony ┐ycia, bez wzglΩdu na sw≤j stan zdrowia, oraz do godnego ┐ycia. Zaka┐enie HIV nie mo┐e byµ przyczyn╣ naruszania tego prawa. Osoba zaka┐ona HIV powinna otrzymaµ pe│ne informacje dotycz╣ce ochrony jej w│asnego ┐ycia i ┐ycia innych os≤b. / Poradnik (+) /
| |
| Prawo do wolno£ci i bezpiecze±stwa osobistegoDzia│ania w zakresie ochrony zdrowia jednostki oraz zdrowia spo│ecze±stwa powinny opieraµ siΩ na zasadzie dobrowolno£ci i wyra┐ania £wiadomej zgody. Nikt nie mo┐e bezprawnie ograniczaµ wolno£ci osoby ┐yj╣cej z HIV lub chorej na AIDS. Nie mo┐na r≤wnie┐ stosowaµ przymusowych bada± lub leczenia. Nie ma podstaw do przymusowego umieszczenia w szpitalu lub do izolacji, chyba ┐e izolacja jest stosowana dla ochrony przed zaka┐eniem osoby, kt≤ra ma obni┐on╣ odporno£µ. Poszanowanie prawa do wolno£ci i bezpiecze±stwa osobistego w zakresie opieki zdrowotnej wymaga przestrzegania prawa pacjenta do informacji i do wyra┐ania £wiadomej zgody na postΩpowanie medyczne. / Poradnik (+) /
| |
| Poszanowanie godno£ci i autonomii cz│owieka wymaga wyra┐ania przez niego £wiadomej zgody przed wykonaniem bada±, zabieg≤w, leczenia lub przed uczestnictwem w badaniach naukowych (dotyczy os≤b od 16 roku ┐ycia). Warunkiem wyra┐ania £wiadomej zgody przez dan╣ osobΩ jest przedstawienie w spos≤b dla niej zrozumia│y pe│nej informacji dotycz╣cej proponowanych bada±, rozpoznania, proponowanego leczenia, jego przewidywanych skutk≤w (korzy£ci i ryzyka), mo┐liwo£ci zast╣pienia go inn╣ terapi╣, skutk≤w odst╣pienia od leczenia oraz rokowania. / Poradnik (+) /
| |
| Opr≤cz prawa do pe│nej informacji ka┐da osoba powinna mieµ mo┐liwo£µ wyra┐enia £wiadomej zgody oraz podjΩcia decyzji bez przymusu, nak│aniania lub zastraszenia. Nie mo┐na ┐╣daµ od niej wyra┐enia og≤lnej zgody. Osoba, kt≤ra wyrazi│a zgodΩ, ma prawo wycofaµ j╣ w ka┐dej chwili bez nara┐enia siΩ na jakiekolwiek sankcje lub kary. Nie ma ┐adnego uzasadnienia dla przymusowych bada±, leczenia lub izolacji os≤b ┐yj╣cych z HIV i chorych na AIDS. / Poradnik (+) /
| |
| Wolno£µ od nieludzkiego lub poni┐aj╣cego traktowania lub karaniaFakt zaka┐enia nie mo┐e usprawiedliwiaµ nieludzkiego lub poni┐aj╣cego traktowania osoby ┐yj╣cej z HIV lub chorej na AIDS. / Poradnik (+) /
| |
| Prawo do r≤wno£ci wobec prawa i wolno£ci od dyskryminacjiNie mo┐na dyskryminowaµ osoby, kt≤ra jest zaka┐ona wirusem HIV i kt≤ra zwraca siΩ o pomoc do w│adz lub urzΩd≤w pa±stwowych. Osoba ┐yj╣ca z HIV lub chora na AIDS ma prawo do takiego samego traktowania, jak osoba nie zaka┐ona. / Poradnik (+) /
| |
| Prawo do swobody poruszania siΩ i wolno£ci wobec miejsca zamieszkaniaOchrona zdrowia publicznego nie wymaga, by izolowaµ osoby ┐yj╣ce z HIV i chore na AIDS lub ograniczaµ ich swobodΩ w wyborze miejsca zamieszkania. / Poradnik (+) /
| |
| Osoba ┐yj╣ca z HIV lub chora na AIDS ma prawo do zachowania w tajemnicy faktu zaka┐enia. Lekarze i inni pracownicy medyczni oraz pracownicy socjalni, prawnicy i inne osoby, kt≤re maj╣ kontakt z osobami ┐yj╣cymi z HIV, zobowi╣zane s╣ do zachowania tajemnicy i zabezpieczenia wszelkich informacji dotycz╣cych tych os≤b, a w szczeg≤lno£ci informacji o charakterze osobistym. Skuteczna opieka nad osobami ┐yj╣cymi z HIV lub chorymi na AIDS wymaga wzajemnego zaufania. Informacja o zaka┐eniu HIV mo┐e byµ przekazana innym pracownikom medycznym jedynie w takich przypadkach, w kt≤rych ma ona znaczenie dla przebiegu leczenia. Informacja dla os≤b trzecich mo┐e byµ przekazana wy│╣cznie za zgod╣ osoby, kt≤rej dotyczy. Powstaje wiele kontrowersji wok≤│ s│uszno£ci zobowi╣zywania lekarza do poinformowania wsp≤│ma│┐onka lub partnera seksualnego o fakcie zaka┐enia, gdy nie ma na to zgody zainteresowanego. / Poradnik (+) /
| |
| Prawo do zawarcia zwi╣zku ma│┐e±skiego i do za│o┐enia rodzinyZaka┐enie HIV nie mo┐e stanowiµ przeszkody do zawarcia zwi╣zku ma│┐e±skiego i do za│o┐enia rodziny. Osoby, kt≤re ┐yj╣ z HIV lub s╣ chore na AIDS, powinny byµ poinformowane o niebezpiecze±stwie zaka┐enia wsp≤│ma│┐onka oraz o ryzyku zwi╣zanym z ci╣┐╣ (dla matki i maj╣cego siΩ urodziµ dziecka). / Poradnik (+) /
| |
| Zaka┐eni HIV maj╣ prawo do utrzymywania optymalnego stanu zdrowia. Maj╣ oni takie samo prawo do ochrony zdrowia, jak inne osoby. Dotyczy to dostΩpu do wszystkich publicznych zak│ad≤w ochrony zdrowia oraz do us│ug z zakresu promocji zdrowia, profilaktyki i rehabilitacji. Pracownicy ochrony zdrowia maj╣ obowi╣zek r≤wnego traktowania, bez dyskryminacji czy uprzedze±, wszystkich zg│aszaj╣cych siΩ do nich os≤b. Odmowa pomocy medycznej pacjentowi zaka┐onemu HIV stanowi naruszenie praw cz│owieka. Osoby, kt≤re maj╣ trudno£ci w uzyskaniu odpowiednich us│ug zdrowotnych, mog╣ odwo│aµ siΩ do dyrektora plac≤wki lub lekarza wojew≤dzkiego. / Poradnik (+) /
| |
| Osoby ┐yj╣ce z HIV i chore na AIDS maja prawo do nauki. Zaka┐enie nie mo┐e staµ siΩ przyczyn╣ nieprzyjΩcia do szko│y lub wy┐szej uczelni ani wydalenia z nich. / Poradnik (+) /
| |
| Osoby zaka┐one HIV maj╣ prawo do pracy. Samo zaka┐enie nie mo┐e byµ powodem zwolnienia z pracy. Nie ma uzasadnienia, by wymagaµ od kogokolwiek
- jako warunku przyjΩcia do pracy - za£wiadczenia, ┐e nie jest nosicielem wirusa HIV. / Poradnik (+) /
| |
| Ochrona praw i wolno£ci umo┐liwia osobom z HIV i chorym na AIDS samodzielno£µ ekonomiczn╣, kt≤r╣ mo┐e ograniczyµ jedynie stan ich zdrowia. Zar≤wno w przypadku niezale┐no£ci materialnej, jak i korzystania z pomocy socjalnej maj╣ prawo do zachowania poziomu ┐ycia odpowiedniego do lokalnych warunk≤w spo│ecznych. / Poradnik (+) /
| |
| Osoby zaka┐one HIV maj╣ prawo do pomocy socjalnej. Zaka┐enie HIV nie mo┐e stanowiµ przyczyny odm≤wienia im zasi│ku lub innej pomocy materialnej. / Poradnik (+) /
| |
| Prawo do udzia│u w ┐yciu publicznym i kulturalnymZaka┐enie HIV nie mo┐e pozbawiµ nikogo prawa do udzia│u w ┐yciu publicznym i kulturalnym kraju. / Poradnik (+) /
| |
| 1. Zgodnie z podstawami etycznymi swojego zawodu, lekarz nie mo┐e odm≤wiµ pomocy osobie zaka┐onej HIV lub chorej na AIDS 2. Jako zasadΩ, przyjmuje siΩ konieczno£µ uzyskania zgody pacjenta na wykonanie testu wykrywaj╣cego zaka┐enie HIV oraz obowi╣zek poinformowania pacjenta o jego wyniku, zar≤wno dodatnim jak i ujemnym, a tak┐e udzielenia porady "przed i po te£cie", zgodnie z zaleceniami WHO. 3. Lekarz ma obowi╣zek zachowania w tajemnicy wszystkich wiadomo£ci o pacjencie i jego otoczeniu, jakie uzyska│ w zwi╣zku z wykonywaniem swoich czynno£ci zawodowych / P. Z. i D. w P. Z. HIV i Z. na AIDS / ⌐ 1998 SONAR | |
