[������� ���������. ����� ������� �����: � 2-� �. � �., 1973. � �. 2. � �. 422-431.]

���������     �������     ��������         �������





��



EXCERPTA PHILOLOGICA / 1201 /



Vertendi quomodo auctores in vernaculam


Si singula verba latina iisdem germanicis exprimeres, ineptus fueris. Aliter enim latinus, aliter germanus de una eademque re loquitur. Ex[empli] gr[atia] apud Terent[ium] aut �equos alere�, aut canes ad venandum. Hic si equos alere convertere velis �Pferde nähren�, redderes quidem significationem verbi �alere�, sed a germanica loquendi ratione et consuetudine propria recederes; germani dicunt non �ein Pferd nähren�, sed �ein Pferd halten�. Itaque cum ex latino interpretamur aliquid, semper ad usum et proprietatem linguae respiciendum est, non latina vocabula tantum et verba, quod notent aut significent, consideranda (Buchnerus, partis 2, epist[ola] 28).

Literae ad theologiam aut aliud genus sapientiae prosunt. Quo majores profectus in literarum feceris studio, eo felicius olim in theologia aut alio sapientiae genere te processurum (idem, ibidem).

Autores non multi, sed optimi legendi ac relegendi. Sed ordo, sed delectus habendus; neque tam multa, quam optima et multum legere oportet. Nisi conficias dentibus cibum, parum alimenti conferet, integer enim transmittetur; ita nisi premas autores, eorumque lectioni inhaereas et immoreris, nunquam in succum vertes et sanguinem. / 1202 /



Autores, qui primum legendi


Ipsi latini etiam, imo romani, optimum omnium dicendi magistrum Tullium habuerunt. In eo praecipue nunc commendo tibi dialogos de amicitia et senectute, item de officiis libros, tum orationes pro Archia, Marcello, Ligario, Dejotaro, tum quas in Catilinam scripsit. Ex illis enim puram illam et incontaminatam latini sermonis facilitatem et elegantiam hauries, quae fundamentum sinceri styli ac incorrupti. Quo etiam faciet Terentii, Plauti, Nepotis et Caesari assidua lectio, unde omnis lascivia orationis atque inanis granditas abest (idem. ibidem).

Paulo postr sepone illum (Persium) igitur, atque hanc operam Virg[ilii], Horat[ii], Ovid[ii]. E quorum numero nec excludendus Claudianus est, disertiss(imi) oris suavissimique poëta, ex cujus carminibus plurimum sane ad omne scriptionis atque materiae genus proficies. Hunc igitur in sinu, in oculis, quin animo potius atque memoria ferre memineris, et quantum potest, ad ejus rationem te penitus fingere. \423\




Excerpendum esse legentibus


Post cibum saepe, quem interdiu levem et facilem veterum more sumebat, aestate, siquid otii, jacebat in sole: liber legebatur, adnotabat, excerpebat; nihil enim unquam legit, quod non excerperet (Plinius Minor de avunculo, lib[er] ep[istolarum], lib[er] 3, ep[istola] 5, � 10). / 1211 /




Excerpendi modus


Tres aio faciendas classes, et suum cuique indicem assignandum, quicquid enim notatu dignum videtur, aut in lemmata aut adversaria aut in historica excerpendum.

1. Prima classis lemmata. Huc spectat, quicquid historia non est, et fuse non exscribitur, sed annotatur tantum auctor tiber, caput et c. additis subinde voculis seu clausulis: hic breviter, iste fuse, ille optime. Huc praecipue spectant virtutes, vitia, omniaque alia, quae in familiarem sermonem adduci solent. Ex[empli] gr[atia] coelum, sidera, meteora; item beatitudo, elementa, animantes, arbores, montes, horologia, musica.

2. Adversaria. Huc enotandum quicquid historia non est, sed tamen (nota discrimen a priore) paulo fusius exscribitur. Huc referuntur potissimum ritus prisci, epitaphia, descriptiones insigniores, sententiae vel dicta uberius explicata, rara, admiranda, nova, vetera. Si tamen haec, ut dixi, non sint historiae, et plusculis verbis excerpantur.

3. Historica. Huc congeres, quicquid historia est, vel (ut pueri loquuntur) exemplum, sive id fusius exscribatur, sive non. Tribus his classibus triplex accommodandus est index in libro separato. / 1212 /




Lemmata qui sint facienda


Duo sint quaterniones chartae complicatae in quarto, ut bibliopolarum officinae loquuntur, sibimet inserti, habeantque latiores paulo margines; his praefige titulum lemmata. Ubi duos quaterniones illos impleveris, alios illis atque alios appone, prout multum excerpseris. Ita haec res in infinitum potest crescere sine ullo chartae dispendio. Titulos lemmatum nulla ordinis ratione habita subjunge, exempli gratia:




Lacrimae et quidquid ad illas


De his Caesar Baronius, tom. 2, an 253, numero 8, et anno 254, num. 55: Thamuz idoli concavi oculis infusum plumbum et accensus intus ignis, ut idolum flere videretur. De lacr[imis] Chrisost[omi] hom[ilias]. I in epiphan domini Eleganter dictum: nimium risus pretium est, si cum probitatis impendio constat. \424\ Iuliana virgo martyr rogum lacrimis extinxit. Marcellus expugnatis Syracusis flevit (Valer[ius], 5, 1). Iulius Caesar illacrumavit capiti Pompei hostis (ibidem). Lacrimae oratio sunt efficacissima (Maldonatus in cap[ite] 2); Ioan de Xerxis lacrimis (Valer[ius], lib. 9 cap. 13). Lacrimae viduarum ex oculis in coelum subsiliunt (Ecclesiast[es], cap. 35, vers. 17, illustris locus). Homo cum primum plorat, vigllat; cum primum in cunis ridet, dormit (Cardanus, lib. 8, De rerum varietate, cap. 43, prope finem). / 1221 /




Adversariorum exemplum


Descriptio fusior lusciniae apud Tullium aviculae plataneae (De natura deorum). Verbo montium, fluminum, operum omnium et c. prolixior, exscriptio epitaphiorum. A lemmatibus eo differunt, quod in adversaria referantur res illae, quae paulo fusiorem secum explicationem trahunt, uti esse ritus priscos, epitaphia, virtutes, vitia, conscientia.





Historica


Quicquid ad historiam sacram, profanam, veterem, novam, latinam, graecam, barbaram, huc spectat. Ut titulus: �Fortunae ludibrium�. Alvarus Luna ab humili fortuna ad summum pervenit; in praeceps eum ambitio dedit, nil ei ad regnum praeter nomen deerat. Tandem bona ejus omnia occupata, ipse majestatis damnatus mula ad supplicii locum vectus est. In medio foro theatrum, in eo crux alta, et geminae faces, tapete substrato. Luna conscendens locum, crucem veneratus, annulum signatorium et galerum puero amanuensi dedit; proximae felicitatis cum praesenti fortuna comparatio inimicis etiam lacrumas excusserat. Erat uncus ferreus sublimi ligno confixus. Rogat carnificem, quem in usum paratus esset? ille, ut sejunctum a trunco caput imponatur. Subdit Alvarus: post mortem de corpore facito quod lubet; viro forti mors turpis esse non potest, nec immatura. Simul diloricatis tunicis intrepide caput securi subjecit an. 1453. / 1222 /

Triginta annos ita in aula dominatus est, ut nihil nec majoris nec minoris rei, nisi eo arbitro gereretur; ita ut nec Ioannes III, rex Castelae, vestem mutaret eo non conscio.

Truncus in theatro relictus, pelvi juxta posita ad colligendam stipem, qua sepeliretur homo paulo ante regibus potentia exaequandus. Sic res humanae variant. Alvarus prioribus annis consuluit vatem: praedictum est Cadahasmum exitio fore; est oppidum hujus nominis in Hispania quod semper vitavit Luna, et significat etiam ferale theatrum, quod vitare non potuit (Ieremias Drexellius in �Aurifodina� sua, pars 2, cap. 8). \425\




Lemma


Lemma dicitur aliquando apophtegma, h. e. breviter et argute dictum. Musarum vox originatione haebraicum.

Quibus (musis) et originatio accedit, quae non aliunde, quam ab ipsis haebreis petenda est. Quibus disciplina ac doctrina quaelibet peculiariter autem ethica. musar, appellatur (Aug[ustus], Buch[nerus] in orat[ione] festa 3, sub finem).








Բ����ò�Ͳ �������



�� ����������� ������ �� ���� ����


���� ����� �������� ����� �� �������� ���� � ����������, ����� �����������. �� ��� ���� � ��� �� ������� ��������� �������� ���, � ������ ������. ���������, � �������� �������: ����� ��� ����� �������� (�l���) ��� ���������. ���� �� � ����� ������� ������� �equos alere� (�������� �����) ���������� ����� �Pferde nähren� (�������� �����), �� �� �������� �������� 䳺����� �����, ��� �������� �� ������ � �������� �������� ����: ����� �������� �� �ein Pferd nähren�, � �ein Pferd halten�. ����� �����, ���� �� ��-������ ����������� � ������, ������ ��� ����������� �������� � ���������� ����, �� ����������� ��������� ������ � �������� ����� (������, �. II, ����. 28).

˳�������� ������� ��� �����㳿 � ��� ����� ������. ��� ����� ������ �������� � �������� ���������, ��� ����� ����� ����� ���� ��������� � �����㳿 �� � ����� ����� (�� ��, ��� ��).

������ � ������������ ��� ���������� ������, ��� ���������. ��� ����� ������������� ������� � ������: ����� ������ �� ��� ������ ���� �������, �� ������ ���� �����. ���� �� ������� �� ������, �� ���� ����������� ���� �������� ������� ��, �� ���� ������ � ��������������� ������; ����� �� �����, ���� �� ����� ����� �� ������ ����, �� ��� ������� � �� ����� �������� � ������ �� ������, �� ������ �� �� ���������� � �� � ����.




���� ������ ��� ������ ����������


��������� �������� ����� � ����� �������, ��� ������, �������� �����. � ���� ����� �������� ���������� ��� ������ ��� ������ � �������, � ����� ����� ��� ��������, ��� ����, ������� �� ������ �����, ��������, ˳����, ��������, � ����� �������, �������� ��� ����� ������. ³� ��� �� ��������� �� ����� � ������������� ������� \426\ � ������������ ��������� ����, ��� ��������� ������ ������ � ����������� �����. �������� ��� ���� � �������� ������� ��������, ������, ������ � ������, � ���� ���� ������ ����������� ����, ������������ (��� ��, ��� ��).

����� ���: ����� ���� (�����) � ����� ������, �������, ����. � �� ����� �� ����� ��������� � ��������, ������������������ � ������������� �����, � ����� ����� ��, �����������, �������� ������ ������� ��� ������� ���� ������� � ����� �������. ���� �� ������� �������� ���� � �����, � ����, � �� ����� � ����� � � ����� �, �������� �������, ������� ����.




��� ������� ��� ������ �������


�ϳ��� ����, ���� � �����, �� ������ ������, ��� ������ ������, �� �����, �����������, ����� �� �����; ��� ����� ����� �����, ����� ������, �������, �� ������ ������ �� �����, �� ������� ������� (����� �������� ��� ����� ������. ����� �����, ����� 3, ���� 5, � 10).




�� ������ �������


���� ��� ���� �������, � ���� ������� ������ �������� �����; ���, �� ���� ���� ���������, ������� ������ ��� ���� � ��������, �� �����������: ������ ������� (lemmata); ������ (adversaria); ������� ��������� (historica).

1. ������ ���� ��������� ������ �������. ���� �������� ��, �� �� �� ��������� �����, �� ���������� ��������, � ����������� ���� �����, �����, ����� �� ��. � ������ �������� �������� �� ��������, ��: �������, ��������, ���� �����. ���� ��������� �������� �������, ������ � ��� ��., �� ����������� � ��������� ���, ��������� ����, ����, ������� �����, � ����� ����������, ������, �������, ������, ����, ��������, ������.

2. ������. ��� ��� ���������� ���, �� �� �������� �� �����, ����� (������ ������ � ���������� �����) ���������� ����� ����������. ���� �������� ���������� ����� ������ ����, �������, ����� �����, �������� ��� �������, �� ��������� ����������: ������ ����, ���� ������, ���, �����. �����, � ������, �� �� ��������� ����� � ���������� ���� ����������.

3. ��������� �������. ���� ��� ������� ���, �� �������� �� �����, ���, �� ������ ���, � ��������� � ���������� �� ������ ������ �������� ��� ��. �� ��� ����� ����� ����� ������� �������� � ������ ������ �����. \427\




�� ������ ������ �������


�������� �� ������� ������, ����������, �� ������ �������������, � �������� ������� �����, ����������� ���� � ����; ���� ������� ���� ���� ����� ����. �� ������� ����� ���� ���������: ������� �������. ���� �� ��� ������� ��������, ������� �� ��� ��� ���, ������� �� ����, ������ �� ��������� �������. ��� �� ���� �������������� ��� ����, ��� ����� ������� ������. ��������� ������� ����� ���� �� �����, ��� ���������� �����-������ �������, ���������:




������ � ���, �� �� ��� ���������


��� ��� ����� �������, �. 2, �� 253 �., � 8 � �� 254 �., � 55: �� ��� ����� ������ ����� �����, ��������� ������ ������, ��� �� �������, ���� ���� �����. ��� ������ ����� �������� ��������� � ����� �����������. ��������� �����: �������� ������ ����� ���, ���� �� ����� ����� ������� ������� ����. ij�� � �������� �����, ������ �������� �������. �������, ������ � ��� ѳ������, �������� (������, ��. 5, 1). ��� ����� ������ ������ ��� ������� ����� ������ ������ (��� ��). ������ � ������� ����� �� (���������, � ����. 2), ����� ��� ������ ������� (������, ��. 9, �. 13). ������ ��� � ���� ���������� �� ����� (���������, �. 35, ��� 17, ��������� ����). ������, ��� ������ �����, �� �����, � ���� ������ � ������� �쳺����, ����� (������, ��. 8, ���� �������������� �����, �. 43, ������� �� ����).





�������� ���������


������ ��������� ���� ������ � �����: ������ ���������� ��� (���� ������� ����). �����-���� ��������� ���� ��, ��, ������ ����� �� ��., �������� ������ � �������. ³� �������� ������� ����������� ���, �� � ������� ������������� ��� ��������, �� ���������� ����������: ���� �����, �������, �������, ������, ������.





��������� �������


���� ���������� ���, �� ��������� ����� ��������, �������, ������, ����, ���������, �������, �������. ���������, �������� ��볻: ������ ���� � ������� ����� �������� ��������� ���������; ������������ ������ ������� ���� �� ������� �����; ��� ���������� ����� � ����� ���� ���, ��� �����. ��� �� ����� �� ���� ����� ���� ������������ � ������ ����, ����������� �� ������ ����� \428\ ���������, ����� �� ��� �� ���� ������. ���������� ����� � ������, �� ����� ������� �����, ������� ������, ����������� �����. ����, ������� �� ����, ��������� ������, ����� ��������-������ �������� � �������� � �����. ��������� ���������� ����� � ���������� ����� ����� � ������ ��������� ������. �� �������� ����� ��� ����������� ������� ���. ���� ����: ���� ���� ������������ ���?� ���� ������� �� ����� ������, ����������� �� ������, � ������� ���. ������ �������: �ϳ��� ����� ���� � ���� �� �����; ��� ������ ������ ������ �� ���� ���� �������� ��� ������������. ���������� ��, ������� ������, ���������� ������ ������ �� ������ � 1453 �.

�������� 30 ���� �� ��� ���� ����� ��� ����, �� ������ � �� ��������, �� ������ � �� �������� ��� ���� ������, ��� �� ����� III, ������ ����볿, ����� ����� �� ���� ��� ���� �����.

������������ ��� �������� �� ������, ���� ����� ��������� ��� ��� ����, ��� ������� �������� �� ������� ������, ��� ����� ������� ��������� �� ���������� ����� �����. ��� ��������� ��� ������. ������ ������ ��������� �� ���������: �������� ��������, �� ���� �������� (� � ������� ���� � ����� ������) ����� ���� �����: ����� ���� ������� ������ ����, ��� �� ����� �������� ����� ������, ����� �������� �� �� �� (������ ��������� � ���� ������� ���������, ����. 2, �. 8).




����


����� ���� ��������� �������� � ������� �����. ����� ����� ����������� ����������. ��� ������� ��� �� (���) ����������, ��� ����� ������ � ����� �����. � ��� ����� ������, ��� �����, �������� ������, ���������� ������ (���[���] ���[���], � 3 ����[����] ������, �� �����). \429\




















[���]

� ������ ������ 24, 1758 ����, � ������


�������� ����� 1 ��������� ����� ���� ������������ �� ������ ����� ����������. � ����� ���� ���, �� ������ ������, �����, �����, ��������, �� ��������� �� ����������, �� � ������� �������, ������� � ����, � ������� � ������ �����, ����������� ������� �������� � ������.

������ ���� ���� ������ � �������� ������, �� 2 ���� � ���, �� �������� ������ � ���������� �������, �����: ��� ��� ���� ������ � �������� � �����, ����, ��������, �������, ��� ����������� � ������� ���� ������; ��� �� � ������� ��� ������� ��� �������, ���-�� � ��� ���� ���������� �����, � � ������ ������ ���. ��� �����, ��� �� ���� ����� � ���� ������� ���� ����� ��� �����, � � �������� ����������.

������ ���� � �������� ����, �� ������, ������, ����, ��������, ����� � ����. ������.

�� ������� ���� ����� � ���� �������� ����� � �������, ����� � ������� ���� ������, ��������, �� ����� � ���� ������� ������� ���� ��������� � � ������� ������� � ����� ����� ��, ��� �������: ���� ���� ���, �� �� ��� ��� ����, � �� ����� ����� ��� ������ ���� ����������. ��� �� � � ����[����] ���� ��������� �� ���� ��������, ���������� ����� ��������, ������� ���������� �� ����. ����� � ��� ������������ �������� ������������. ���������� � ��������� ������ �, ������ ����� �� �����, ����� �������� �������.

�� ������ �����, ������ � ������� ����� ����� �������� ��������������� � � ������ � ������ ����� ����� ����, � ����� ������ ������ ��� ������� �� ����� �������. ��� � ����������� ��� �������� ����. / 741 /������� ������ � ������� �� ��������� ��� � �����, �� ��� ������ � ����� ����� �� ���� ������� � ������ �������� � � ������ ��������, ������ ��� �������, � ����� ����� ��� ���, ����� � ����� ������ �, � ���������� ����� ���� ������, �� �������, �����.

����� ������ � �������� ��������� � �� �����, � ������ �������� ���, �����. � �� �����, ����� ��������� ��������.

��� ������ ��� �� ����� ���� ��������, ��� �������. � ������������, �� �������� � ������[���] � ����� ���� ������: ������ ����...� \430\








P[UBLII] TERENTII


COMOEDIA, QUAE VOCATUR ADELPHI / 791 /


������ ��� ������ ����, ������� ������.


��� �����, ��́���� � �é���, ������ ����� ������ ����: ������ � ����� �����, �����, �� ���; ��� ������, � ��� �����; ��� ������ ����� ����� � ��� ������; ��� � �� 1 ����� ��� ����� � ��� ������ � �� �����, ��� � � ����� �� ��� ������, ��� � ��� ���� �����.

���� � ����� ��� ����, � ������� ��������, ������ ������, ��� �� ���� ���� ������ � ��� � ����� � ����� �������� � ��������� ��������, � �������, ��������, �� ��� � ����� ����� ������� � ����� ���������� ����.

�����, ������ ��������� ��� ���� ��� ��� ��������, � ������� ������������� �����, � ���, ��� � ��������� ��������, �� ������ ��������, �� � ��������� ���������. ���� �� ���� ��� ������, ��� �� ������� ������, ����� ������� � ������� ���������, ������ ������� (������� ���� �� ��������, �����, ������ ���������), �����, ����� ���������, ������� � ���������.

���� ������ � �� �����, ������ �������� � ����� �� �������. ����, ���������, �������� � �������, � ��������, ������� ������ � �����, � ��� � �������� �������� ������ (������� ���� ��� � ������) ��������. ����� ��� �� � ������� �����, ���� ��� ����� �� ��������, �� ���� ��������� �����. �������, ����� �������, �������� ������ �����, ������, ��� �� ��� ����� �� ���, ������ ��� �����, ����� �����, ��� ����� �������, ��������, �������� � ��������, ����� ���� � ��������� �����. / 792 / ����� �� �����, �� �������, ������ ��������� � ����������, � ��� �������� ������� ����, ������ � �������� ��������� � ������, ������� �������, ������ �����.

���� � ��� �� ����� ������ �����. �������� �����, ����� �� ̳����� ���������, ������, �������, ����������, ��� ��������, ��� �� ��������, ��� ������, ��� ������, ��� �� � ���� ����� ����� �����, ��� ��� ���� � ����� ̳���� �������. ���������� ����, ��� ���� ��� ���, �������� � ����� �� ��� ������, ������������, �� ������, ��������� �������, ����� ������, ������ �� �������� ���� ����� ����������� ���� ��� � ����� ���. ̳���� �� ����������� ����������� ��� � ������� ������ ���. ����� ��� �������� ������ ������ 2 ������, ������ ������ ��� �������� ��������.

���� ������� ��������, ��� ����� �������� ������ �����, � ������� ����� ��� �������� ���� �� ��������, ��� ������ ��������. ��� �����? ����� ����������, � ����- \431\��, � ���� � ������� �������, ����������, ���������. ��� ����������, �� ������� ���� ��� �������, �������� �� �����, ������������� ������, ���� ��� ��� �� ������.

����� ��, ������ �� �����, ��� � ������� ��� ���, ��� �������� ������, � ������ ������� ���������, �� ��� ������� ��������� ����� ������ ������ ���, ��������� ����, ������, ��� �������� � ���� �������, �� �������� ������� ������, � ������ �� ����� ������ �������, � ����� �������� � ���� �� ���� ���.

����� �� ������� ���� ������� � ���� �������� ��������, ���, �� ������� ���, ������ ���� ����, � ������� ������������ � ������� ���� ��� ���� ���� ����� �����. ����� �� ��� / 801 / ��� ����� � ����, ����� �� ������, ������ ��� � ���������� ������� ������� ������ ������. ����� ������������ � ����� �����, ���� �� ��� ������ �������, ������� �� ��������, ������ ��� � ��� ������. ���� ���, ����� �������, ������, ��� ���� � ����. ����� � ���� �����������, ������ ����� ��� ����� ���, ��� ������ ���� ���, ���� �� ����, ������. ���� �� �� �������, � ��� �� ������? ��� ������� ���, ��� ����� ������ ���� ����� �����, �������� �������.

����� ��, ̳����, ������������ �� ���� �� ������, ��� � ������� � �� ������ �����������, � �� � ������� ������ ����� � �������, ����� ������� ���� ������ � �������.

������ �����, ���, �����, ����� ������. � ���� �� ��� ��� ������ ��� ������� ������, �� ����� ����� ������ ��������, �� ����������, � �� ����� ����� ����� 3 ������ � ����, �����, ��� ������� ����� ��� �� ��� ��� ������, ��� ����, ��� ������ ��� �����. ��� ����� �������, ��� �� � �������� ����� � ���������, �� ������ ��� ���������, ��� �� ��� ������� � �����. � ����� ���� ������� ������ ����� ��������, ����� ��� ̳���� ������� ���� � ������ ��� �� ���� ������, ��� ��, ������� ������ ���� ���������, ���� ������, ��� �� ���, �������� ����, ����������, ��������, �������� ���� �����.

� ��� ���������� ������� �� ������ ������������, �� � ��������� ��� � ��� �����������. ������ ��������. �������� ���������. ��� ̳���� / 802 / �� ������� �������. ����� ����, �������� � ��� ���� ���������. ��� � ����� ����� ������ �� ���� �����. \432\
















���������     �������     ��������         �������


����������� ������� � c������ ua_kobzar:

�. �����-�����������, 1840 �.:   ����, � �����, �� � ����� �������� � �� � ���� ������� �� ���� ����, �� ���� ���� � ����, �� ������� ����, ����� �����������. ���� ���� �� ������ �������� � �� ���� �� ���� �������� � ��������. � �������� �� ������, �� ��� � ����� ������, ��������� ���� ���������� ��������� � ���� �����, ��� ��������. . . . )



���� ������� ������� ������ �� �i� ����i��i, ���i�i�� �� ������ �� ��������� Ctrl+Enter.