|
 |
||||
| Temat
miesi▒ca
Spis artyku│≤w Archiwum Kontakty Informacje Strona g│≤wna Poczta do redakcji
KOªCI╙ú I MASONI
|
|
Jak wygl▒daj▒ stosunki miΩdzy Ko╢cio│em a wolnomularstwem. WiΩkszo╢µ zapytanych o to os≤b od razu odpowie, ┐e s▒ one negatywne. Niestety, przewa┐nie w tym miejscu zako±czy siΩ ju┐ ich znajomo╢µ tego problemu. Witold Gombrowicz powiedzia│ kiedy╢, ┐e “istnieje gatunek zjawisk, kt≤rych d┐entelmen nie mo┐e znaµ z tej przyczyny, ┐e gdyby je pozna│, przesta│by byµ d┐entelmenem”. Id▒c niejako tym samym tropem staramy siΩ ograniczaµ nasz▒ znajomo╢µ tego wszystkiego co zwi▒zane jest z wolnomularstwem. Problem jednak w tym, ┐e niejednokrotnie ograniczamy j▒ do zera. Niestety mo┐e to prowadziµ do takiej sytuacji, w kt≤rej jedynymi osobami m≤wi▒cymi o wolnomularstwie bΩd▒ sami masoni. To tylko z ich wypowiedzi bΩdzie mo┐na us│yszeµ o stosunku Ko╢cio│a do wolnomularstwa. Te za╢ interpretacje potrafi▒ byµ zwodnicze. Nie jest to tematyka ca│kowicie abstrakcyjna tote┐ nie mo┐na pomijaµ tej sprawy g│uchym milczeniem wychodz▒c z za│o┐enia, ┐e nale┐y to ju┐ do przesz│o╢ci i problem ten w ┐aden spos≤b nas ju┐ nie dotyczy. Wolnomularstwo istnieje i prowadzi o┐ywion▒ dzia│alno╢µ, tak wiΩc m≤wienie o nim i ukazywanie my╢li prezentowanej przez t▒ organizacjΩ uwa┐am za sprawΩ niezwykle aktualn▒. Jak wiΩc jest w istocie wygl▒daj▒ stosunki miΩdzy Ko╢cio│em a wolnomularstwem? Kiedy siΩ to zaczΩ│o? I jak kwestia ta wygl▒da│a na przestrzeni dziej≤w? Historycznie rzecz bior▒c antagonizmy miΩdzy Ko╢cio│em a wolnomularstwem zrodzi│y siΩ niemal r≤wnocze╢nie z pojawieniem tego ostatniego. Duchowie±stwo katolickie w Niderlandach ju┐ od 1734 roku rozpoczΩ│o szeroko zakrojon▒ kampaniΩ antymaso±sk▒, obejmuj▒c▒ takie posuniΩcia jak prowadzenie przeciw wolnomularzom ╢ledztw przez inkwizytor≤w, czy podburzanie t│um≤w przeciw lo┐om. By│y to jednak jeszcze tylko dzia│ania o zakresie regionalnym. Na oficjaln▒ reakcjΩ Ko╢cio│a rzymskokatolickiego nie trzeba by│o d│ugo czekaµ, bo ju┐ w czerwcu 1737 roku w Rzymie z inicjatywy Sacra Congregatio Inquisitionis odby│a siΩ, przygotowana przez trzech kierownik≤w kancelarii papieskich, pierwsza konferencja ko╢cielna po╢wiΩcona wolnomularstwu. W nieca│y rok p≤╝niej, 28 kwietnia 1738 roku, papie┐ Klemens XII, kieruj▒c siΩ motywami doktrynalnymi i dyscyplinarnymi bull▒ "In eminenti Apostolatus speculo..." zabroni│ przynale┐no╢ci do masonerii pod kar▒ ekskomuniki. Jako podstawowy pow≤d, dla kt≤rego masoneria zosta│a uznana za organizacjΩ niebezpieczn▒ dla pa±stwa i Ko╢cio│a wymieniµ nale┐y tajno╢µ zwi▒zku: “Otrzymali╢my publiczne informacje o szerokim rozpowszechnianiu siΩ [...] pewnych stowarzysze±, zgromadze±, o spotkaniach i zjazdach, zwanych wolnomularskimi [...], w kt≤rych ludzie wszystkich religii i wszystkich sekt, przyjmuj▒c pozory naturalnej prawo╢ci, wi▒┐▒ siΩ pomiΩdzy sob▒ uk│adem tak bardzo ╢cis│ym, i┐ wed│ug praw i statut≤w przez siebie ustanowionych w og≤le nieprzeniknionym, i zobowi▒zuj▒ siΩ pod przysiΩg▒ na BibliΩ i pod najciΩ┐szymi karami zachowaµ w nienaruszonej tajemnicy wszystko, czego dokonuj▒ w mrokach tajno╢ci i sekretu. Z tego rodzaju stowarzysze± i zgromadze± wynika zazwyczaj wszelkie z│o, nie tylko dla spokoju pa±stw, ale r≤wnie┐ dla zbawienia dusz”. PotΩpienie tajno╢ci i bezwzglΩdnego zachowania sekretu w sprawach organizacji wynika│o st▒d, ┐e mog│o to poci▒gaµ za sob▒ ukrywanie przed spowiednikiem wszelkich fakt≤w zwi▒zanych z dzia│alno╢ci▒ stowarzysze± wolnomularskich. Encyklika ta zawiera│a potΩpienie bezwzglΩdne, mocne, wyra╝ne, “maj▒ce moc wieczyst▒”, obejmuj▒ce wszelkie “towarzystwa, zgromadzenia, zebrania i narady wolnomularskie”. Zabrania│a ona katolikom nale┐enia do masonerii, jak te┐ okazywania jej jakiejkolwiek pomocy : “W imiΩ ╢wiΩtego pos│usze±stwa zabraniamy surowo wszystkim wiernym w Chrystusie i ka┐demu z nich, jakiegokolwiek stanu, powo│ania, pozycji, zakonu, stanowiska, godno╢ci i znaczenia, osobom ╢wieckim i ksiΩ┐om, zar≤wno ╢wieckim jak i zakonnym, - kt≤rych nale┐y nawet specjalnie wyszczeg≤lniµ, - by pod jakimkolwiek pretekstem, dla jakiejkolwiek przyczyny, wa┐yli siΩ na to by zak│adaµ, propagowaµ albo podtrzymywaµ wy┐ej wymienione zwi▒zki wolnomularskie, przyjmowaµ u siebie lub dawaµ im pomieszczenie gdzie╢ indziej, zapisywaµ siΩ do nich, braµ udzia│ w zebraniach, dostarczaµ im czegokolwiek, okazywaµ im pomoc, radΩ lub ┐yczliwo╢µ, otwarcie lub tajemnie, wprost lub ubocznie, samemu albo za po╢rednictwem innej osoby, w jakikolwiek spos≤b, jak r≤wnie┐ zachΩcaµ innych i namawiaµ do wej╢cia do tego rodzaju towarzystw, do brania udzia│u w zebraniach, do udzielania im pomocy i popierania ich w czymkolwiek, a to pod kar▒ ekskomuniki na niepos│usznych z samej istoty faktu i bez osobnego postanowienia”. W celu podkre╢lenia wagi zagro┐enia jakie dla duszy katolika stanowiµ mo┐e przynale┐no╢µ do organizacji maso±skich papie┐ wyra╝nie zaznaczy│ w tym dokumencie, “i┐ wina ta jest tak wielka ┐e nikt nie mo┐e byµ z niej rozgrzeszonym przez nikogo, opr≤cz Nas albo biskup≤w rzymskich w≤wczas istniej▒cych, o ile nie chodzi│oby o udzielenie rozgrzeszenia w godzinΩ ╢mierci”. W encyklice tej papie┐ nak│ada specjalne obowi▒zki na duchowie±stwo katolickie: “Chcemy ponadto i nakazujemy, aby biskupi, jak i wy┐si pra│aci i inni miejscowi ksiΩ┐a, aby wszyscy, kt≤rzy maj▒ czuwaµ nad spraw▒ herezji, zasiΩgali informacji i wystΩpowali przeciw przekraczaj▒cym zakazy, jakikolwiek bΩdzie ich stan, stopie±, zakon, godno╢µ i znaczenie, aby ich upomnieli i nak│adali na nich zas│u┐one kary, jako na mocno podejrzanych o herezjΩ. Dajemy im pe│n▒ moc postΩpowania wobec przekraczaj▒cych zakazy, stosowania wobec nich kar, wzywaj▒c nawet, je╢li zajdzie potrzeba, pomocy ramienia ╢wieckiego”. Ko╢ci≤│ nie ustawa│ w swych oskar┐eniach wzglΩdem wolnomularstwa, na co niew▒tpliwie nie bez znaczenia pozostaje fakt powstania teorii spisku wolnomularskiego. Ju┐ w roku 1746 Abbe Gaultier oskar┐y│ mason≤w o "conspiration generale contre la religion", a w rok p≤╝niej w opublikowanej w Amsterdamie broszurze "Masoni zmia┐d┐eni" Abbe Larudan ostrzega│ przed niebezpiecze±stwem spisku protestancko - maso±skiego skierowanego przeciw katolicyzmowi. W tej sytuacji papie┐ Benedykt XIV og│osi│ 28 czerwca 1751 roku bullΩ "Providas romanorum pontificum...". Podobnie jak wszystkie p≤╝niejsze dokumenty dotycz▒ce wolnomularstwa, tak i ten powsta│ w oparciu o tekst “In eminenti...”. Benedykt XIV przytoczy│ tu tre╢µ tej encykliki mocno podkre╢laj▒c aktualno╢µ wydanych tam zarz▒dze±, gdy┐ “jako╢my siΩ dowiedzieli, znale╝li siΩ niekt≤rzy, kt≤rzy ╢mieli twierdziµ i tym siΩ odzywaµ, ┐e wspomniana kara kl▒twy, od poprzednika Naszego [...] postanowiona, ju┐ teraz nie obowi▒zuje, a to dlatego, ┐e przez nas potwierdzon▒ nie by│a”. W dokumencie tym wolnomularstwo okre╢lone zosta│o jako sekta “ciesz▒ca siΩ z│▒ reputacj▒” przynale┐no╢µ do kt≤rej “wiedzie ku z│u i znieprawieniu”. Po takim zaprezentowaniu organizacji maso±skiej, w dalszej czΩ╢ci tej konstytucji papie┐ szczeg≤│owo wymieni│ cztery przyczyny jej potΩpienia, pisz▒c, ┐e: “Pierwsz▒ jest, ┐e do takich spo│eczno╢ci i zgromadze± nale┐▒ przedstawiciele wszystkich religii i sekt, z czego , co ka┐dy mo┐e │atwo zrozumieµ wielka szkoda dla religii katolickiej nastΩpuje. Drug▒ przyczyn▒ jest ╢cis│y i niewybadany sekret, z kt≤rym chowaj▒ to wszystko, co siΩ na ich spotkaniach dzieje [...]. Trzeci▒ przyczyn▒ jest przysiΩga, kt≤r▒ zobowi▒zuj▒ siΩ do zachowania naj╢ci╢lejszego sekretu, jakgdyby wolno by│o komukolwiek do tego stopnia ceniµ obietnicΩ i przysiΩgΩ, aby czuµ siΩ zwolnionym od odpowiedzi prawowitej w│adzy, kt≤ra chcia│aby poznaµ, czy w tego rodzaju zgromadzeniach tajnych nie czyni siΩ nic przeciw pa±stwu, religii i prawu. Czwart▒ jest to, ┐e tego rodzaju organizacje nie tylko cywilnym, ale i ko╢cielnym prawom wyra╝nie siΩ sprzeciwiaj▒, gdy┐ prawo cywilne zakazuje dzia│alno╢ci wszelkich stowarzysze± zorganizowanych bez zezwolenia w│adzy publicznej”. Po pierwszych ze strony Stolicy Apostolskiej nastΩpowa│y kolejne g│osy w tej sprawie. Na przestrzeni lat by│o ich bardzo wiele, tote┐ warto tu wspomnieµ chocia┐by: - “A quo die...” (14 wrze╢nia 1758), “Ut Primum...” (3 wrze╢nia 1759) “Christianae reipublicae salus...” (25 grudnia 1766) Klemensa XIII; - “Inscrutabile...” (25 grudnia 1775) Piusa VI; - konstytucjΩ potΩpiaj▒ca tajne towarzystwa (13 sierpnia 1814) i “Ecclesiam a Jesu Christo...” (3 wrze╢nia 1821) Piusa VII; - “Qui Graviora...” (13 marca 1825) Leona XII; - “Traditi Humilitate...” (21 maja 1829) Piusa VIII; - “Mirari vos...” (15 sierpnia 1832) Grzegorza XVI; - “Qui pluribus...” (9 listopada 1846), “Quibus quantique...” (20 kwietnia 1849), “Quanta Cura...” (8 grudnia 1864), “Multiplices inter...” (25 wrze╢nia 1865), “Etsi multa luctuosa...” (21 listopada 1873) Piusa IX; - “Humanum Genus...” (20 kwietnia 1884), “Quod multum...” (22 sierpnia 1886), list do biskup≤w Bawarii “Officio Sanctissimo...” (22 grudnia 1887), allokucjΩ do pielgrzym≤w z Meksyku (5 maja 1888), allokucjΩ do ludu Italii (20 kwietnia 1890), list do duchowie±stwa Italii “Del’alto Dell Apostolico Seggio...” (15 pa╝dziernika 1890), list do ludu Italii “Custodi Di Quella Fede...” (8 grudnia 1892) czy wreszcie “Praeclara Gratulationis Publicae...” (22 czerwca 1894) Leona XIII; - “Vehementer...” (11 lutego 1906) i list do Francji “Une fois encore...” (6 stycznia 1907) Piusa X. Wszystkie te dokumenty stanowi│y powt≤rzenie tez zawartych w “In eminenti...”, stara│y siΩ przedstawiaµ wiernym istotΩ wolnomularstwa jako Antyko╢cio│a i zabrania│y przynale┐no╢ci do tego typu organizacji. Pojawia│y siΩ one z r≤┐nym natΩ┐eniem, przy czym na szczeg≤ln▒ uwagΩ zas│uguje pontyfikat Leona XIII w trakcie kt≤rego Stolica Apostolska wyda│a co najmniej 226 dokument≤w poruszaj▒cych problem wolnomularstwa. Ukoronowaniem wszystkich tych posuniΩµ by│o bardzo wyra╝ne pojawienie siΩ tej problematyki w promulgowanym przez Benedykta XV 27 maja 1917 roku “Codex Iuris Canonici”. Profesor Jose Antonio Ferrer Benimeli twierdzi, i┐ pierwsze potΩpienia papieskie by│y “z jednej strony motywowane wzglΩdami natury politycznej, a nie religijnej, z drugiej za╢ strony, zosta│y one og│oszone w oparciu o niepe│n▒ informacjΩ czym jest i jakie cele stawia sobie stowarzyszenie, kt≤re jest ich przedmiotem”. Wsp≤│cze╢nie wielu autor≤w sugeruje w zwi▒zku z tym, i┐ podjΩta przez Klemensa XII w 1738 roku decyzja oparta o r≤┐norodno╢µ pobudek ka┐e patrzeµ historykowi na ten dokument i na towarzysz▒c▒ mu ekskomunikΩ z pewn▒ rezerw▒. Tego zdania jest m.in. Miros│awa Do│Ωgowska - Wysocka, kt≤ra opieraj▒c siΩ na wypowiedziach, jakie sformu│owali Alec Mellor i Jose Antonio Ferrer Benimeli sugeruje, ┐e wypowiedzi zawarte w Li╢cie Apostolskim "In eminenti" uwarunkowane by│y raczej wzglΩdami politycznymi ni┐ doktrynalnymi. Nale┐y jednak podkre╢liµ raz jeszcze potwierdzenie encykliki “In eminenti...”, w ca│ej rozci▒g│o╢ci, przez Benedykta XIV i jego nastΩpc≤w. Nie mo┐na przy tym zapominaµ, ┐e sam Benedykt XIV uchodzi│ za cz│owieka pokoju, sk│aniaj▒cego siΩ zawsze do poszanowania wolno╢ci my╢li i popieraj▒cego dyskusjΩ z niezadowolonymi. Jeden z wyznawc≤w anglikanizmu pisa│ o nim w s│owach: “papie┐ ten by│ kochany przez katolik≤w a przez protestant≤w szanowany; zni┐aj▒cy siΩ do wszystkich, bezinteresowny, monarcha bez faworyt≤w, papie┐ bez nepot≤w, cenzor bez surowo╢ci i uczony bez zarozumia│o╢ci”. Wr≤µmy jednak do pocz▒tku obecnego stulecia. Ju┐ w okresie przed Soborem Watyka±skim I w Ko╢ciele pojawia│y siΩ liczne g│osy sugeruj▒ce potrzebΩ kodyfikacji prawa kanonicznego. Kiedy Pius IX zapowiedzia│ w 1864 roku zwo│anie soboru powszechnego wielu dostojnik≤w uzasadnia│o ten projekt w│a╢nie konieczno╢ci▒ rewizji obowi▒zuj▒cego dot▒d w Ko╢ciele prawa. Niekt≤rzy z biskup≤w zg│aszaj▒c swoje postulaty co do przysz│ego soboru podkre╢lali potrzebΩ przeprowadzenia reformy prawa kanonicznego. W roku 1867 papie┐ powo│a│ specjaln▒ komisjΩ kodyfikacyjn▒, kt≤rej cz│onkowie opracowali i przedstawili do zatwierdzenia ojcom soboru projekt kilku dzia│≤w prawa kanonicznego. Zwo│any na 8 grudnia 1869 roku Sob≤r nie zdo│a│ jednak przeprowadziµ kodyfikacji, gdy┐ 20 pa╝dziernika 1870 roku w zwi▒zku z upadkiem Pa±stwa Ko╢cielnego musia│ przerwaµ swoje obrady. Do projektu kodyfikacji powr≤ci│ nastΩpca Leona XIII papie┐ Pius X, kt≤ry powo│a│ w tym celu komisjΩ z│o┐on▒ z szesnastu kardyna│≤w. “Codex Iuris Canonici” og│oszony przez Benedykt XV 27 maja 1917 roku w Konstytucji Apostolskiej “Providentissima Mater Ecclesia” stanowi│ ukoronowanie wszystkich posuniΩµ Ko╢cio│a zwi▒zanych z wolnomularstwem i zawiera│ bardzo mocno zaakcentowane potΩpienie wolnomularstwa. Kanon 2335 m≤wi│, i┐ “katolicy, wstΩpuj▒cy do sekty maso±skiej wzglΩdnie do jej podobnych stowarzysze±, walcz▒cych z Ko╢cio│em i z legalnymi w│adzami cywilnymi, popadaj▒ tym samym w ekskomunikΩ, zarezerwowan▒ Stolicy Apostolskiej simpliciter”. Tak wiΩc tutaj relacja Ko╢cio│a do wolnomularstwa ukazana by│a a┐ nadto wyra╝nie. Norbert W≤jtowicz
Historia | Pogl▒dy | Wywiady
| Heraldyka | Religia i polityka
| Polska daleka i bliska
|
Data publikacji
|
|
|
||||
|
|
|
