���������             �������             ��������





�. �. ��������

4.8. ������������� � ��������� �����. ��������� �������




������������ �����. ����������������� ������� �������� ����� XVI � ����� �������� XVII ��., �� �� ������� �������� �������������� �����������, "�����������-��������� ������������� ��������� �������� 1, ����� �������� ������ ������������ � ��������������� ����� ������� ������. ���� ��������������� ����������, ���� �������� ��������� ���������� ������������� ����������, �������� �� ������ "���������� ���������", �������� �������� ��� ������ ������������� ���� � ������ ����� ������� �������, �� � ����� �������� XVI ��. ������ ��������� ����� ����������� � �������� ���� ���������. �������� "������������ �����" ���������� ���������� ������������� ����糿 �� ������� ��������, � ���� ������������� ������������ ������������� �������� ��������� ���������� (pietas litterata). ����� ������� ������ ��� ������������, � ������ ����, �� ������� ����� ������� ��� ������������ ���������� ���������� ������ �������, � � ������ � �������� ������������� �� ������ �������� ����������� ������ ������ ��������� 2.




1 ���.: ������ �. ������ ��������� ����� � �������� �� ������ (�� ���� XVIII ��.) // Bielarus, Lithuania, Poland, Ukraine: The Foundations of Historical and Cultural Traditions in East Central Europe. � Lublin; Rome, 1994. � p. 155 � 175.

2 ����� ��� �� ���.: Grafton A., Jardine I. From Humanism to the Humanities. Education and the Liberał Arts in Fifteenth- and Sixteenth-Century Europe. � Cambridge Mass., 1986.



�������, �������, ��� �������� ��������� ���� �� ����� ���������� ������������ �������� �� ���������, � ����� �������� �������� � ������� ���������. �� �������� ���� ��������� ��� "��������������" ��� �� ������ ��������� � ��������� � �������� ��������� ������� ������� ����������� ������, �� ������������� � ����������� ������. ����� ����������� �����, ���������� � ������ ������������� ����� (studia humanitatis), ����� ����������� ������ ������� ���������, � �������� ������������ ����� ������� ���� ����� �������� ������� ���������� ������ �� ����������� ����������� ������� ���������. ���� ������ ��������, �������������� ������������� � ������ ������� � ��������, ����� �������� trivium�y ������������ ���� "������ ��������", ������ ���������� ����� "imitatio ��tiquorum" [����������� �����������], � ������ ������� �������� ������� ������ �������������� (studia humaniora).

�������� ��������, �� ��� ����������� �����, ���� �������� XVI ��. �������� �������������� �� ����� ���� ������������ ����� 3. ³���� ��� ���������� ������ ������� (�� �������, ������, �������, ����, ˳�� �� ��.) ���������� �������� ����������� ������, � �� �������������, ����� � ���������� �����, ���������� ��������������� ������� �������������� � ������� "De civilitate morum puerilium" *, ������ ������� ����������� ������������ ����� �� ��������� ���� � ��������� ��������. ���� ����� ������� ������� � ������ ������ (�� � ���������� �������� ����������� � ����������), ������ ���������� � ����� ����� �������� ���� ������� � ����������� �������� ����� pietas litterata. ����������, �� ������������ �������� �� ��, ����������� � �����, �� ���, �� ���������� � ���� ������� ��������� �� �������� ���� �������� ���������, �� �������� ���� ������� ������� �� ������� �� ������������.



3 ���.: ������� �. ������ ������� � ���������� ���� ��������� // ����������� ���������� �� ��������� ��������� XIV � XVIII ��. � ���, 1993. � �. 75-109.

* "��� �������� ����". � �������� XVII ��. ������� ��� ������������ ���������� ����-����������� �����쳿 ��������� ������������ �� ������ "����������� ������� ������".



�� � �� ���������� ���� ������������ �����, �� �� �� ���������� ����������� �������� ��������� ������������� ����� ���������� ��������. �������� �����-��������� �������� � ������ ���������� ����, ����� ���� ������������� ����糿 �� ������� ��������, ���� ��������� ����� ��� ��������� ���� ������ ����������: ���� ���������, ����������� �� 3 � 4 ����, ��������� ���� ������� � ������������ �������� � ��������. ���������, ���� ������, ��������� �� ����� (infima), ������� (media) �� ���� (superiora), �� ��������� ������ �������� ��������, �������㳿 � ���������� ��������� ����, � �������� ���������� � ���� ����� � ������������ (�� ������ �������� ������) � �����������, ����� ��� ������� ����������� ����� �����. ��� ��, � ���� ��������, �� �������� ��������� ���������, ����� ����������� ������� ��������� �� ����� ��������� ���������. ��� �������� �������� (�� � � ������������ �����������) �������� ����� �� �����������, ��������, �� ��������.

³��������� ���� ����� � �� ������� ��������������� ��������������. ������� ����㳿 �� ����� � ����� �������� ������ ���� ������������� ��������������� ����������, � � 1600 �. � � ������� �������, �������� �� ���������� ���������� � �����������. ����������, �� �������� ������ �������� �������� �������� ����� �����, ��� � �����������, ������������ ������, ������� ������ �� ��������� ���������� ��������� � ��������� ���� � ����� ��������� ����� �� �������� ��������� �������, �������� �������� ������� � �������������� ������ (����� ���� ������� ��� ����� ������ �����). �� ��������� ��������� �������������� ���������� ���� ����������������. ���������� �� ��������� ����� 򳺿 �� ���� ������ ��������� ���� �������� ����������� �� ��������� ������� �������� ��������, ����� �������� � �������� ������� ��������� �����, �� ������ ��������� �� ��������� ������� �� ����� � ���������� ��� ���������� ������� ����������� ������� (���� ���� ��������, �� ����������� ����, ���������� � � ��������� ������ ������). �� ����� �����������, ����������������-��������� ������������� ���������������� ���������� ���� ����������, ��� � ������ �����, ������� ������������ ��������� ��������� ������ �������������� ���������, ��������� ��������������� ������� ���� � ������� ������, ������ ����� ���������� ��������� ������������ ������� ������ ����.





������������� �����. �� ������ ���� ��������� ������������ ����� �� ����� ��� ����������, ������ ����������������� ����, ������ ���������� 1550 �. � ���� ��������������� ����������� ������� ���������� ���� � ϳ���� (������). ����� ���� ������������ �� ������ ���������� ����糿, � �� ������ �������� ���� ������ � ������ ����� ��������, ���� ���� ��� ��������� �� ������� ������������� ������������ ���볿 (������ ������ 1563 �.), ����� ����� ��������� �������� ���� (1568). �������� ����� �������� XVI ��. �� ������� ���� ��������� � � �������� ������, �����, ˳����� (���⳿), ���� ������ ������� �������� �������������� �� ������������ ���������� ������� 4, ����� ���� ������������� ���� ��������� 1568 �. ����� �� ����� �������� � ³�����, ������ ������� ������ �� ����糿 ���������� (��� ������� �����������) ���� � �������� � ������, �� ��������� ���������, ������� � �����.

�� ���������� �������� ����� ���� � �������� ���� ���� ���������.

�������������� �������� ��������� ��������� ����� ����� ��������� ���������� �� ������ �������� ��� ��� ���������� ������������ ��������� ������� ����� �� �������� �������� ������, � �������� (����� ��� �� ���. � ����. 4.4). ���, ��� � �������� XVI ��. ������������ ����� ��������� ��� ����� �������� �����������, �� ����� ������� ����� � ������� ���������, ��� ����������� �� �� �����������, �������������� �������� ��������� ������������� (������������ �� �����������), ������� ������ ������� ���������� �� ��. �� ���������� ����������� �������� � ������� �. �������� �� �. ��� (������� ������� �������� ���������) �������� 1561 � 1570 ��. ��� ���� � ��������� �������-�����������, ���������� ����� � ����� ��������� ��������, ������ ������ ���������� ���� � ����������� �������� ������������� *.



4 ���������� ���������� ��� �������������� � ���������� ���������� �� ������� ���� ��������� ���.: Łukaszewicz J. Historia szkół w Koronie i Wielkim Księstwie Litewskim od najdawniejszych czasów do r. 1794. � Poznań, 1848 � 1852. � T. l � 4. ����� ������ ����� ���.: Tworek S. Szkolnictwo kalwińskie w Małopolsce i jego związki z innymi ośrodkami w kraju i za granicą w XVI � XVII w. � Lublin, 1968.

* ��� ��������������� �� ���� ��������� ����������� � ������������ ���. ����� � 4.2 (���� � �������� �������� ������� ����������� ��� ������������ ������ ������ ������� "De Trinitate et incarnatione" [��� ����� � �������]).



��� �� � 1559 �. ������ ���� ����� �� ������� ������ ������������� ����� �������������� ����, �� ���� � ����� �� 1562 �. ��������� ������� 300 ����� � ������������� � �������� ������ �������� ��������� (�����, �������, ��������� ��� ��������� � 1580-� ��., ����� � ��������� �������� �������). ����� ����� �������������� �������, �� � ������� ��������� ����������� �� ��������� �����, �������� ������� ����� ����� � �. �������� �� ��������� �����, �� ���������� �� ������������� ��� ���������� � 1590 �. �� 1611 �. �� � � ��������, ���, ���� �������� �������������� triviumy, ����������� �������� ��������� � �����㳿, � � 1608 �. ��� ���� ���� �������� 5.

� ���� XVI � ������� XVII ��. ������� ��������� ������������� ������ ��� ������, ���� ������ � � ������� �������. ��������� ������� ��� ���������� ������������ ����� ��������������, ��� �������� ���������� �������� ���� �� ������ ���������� � ���������� ����������������� � ��������� � ���� ��������, ��� ��������� �����, ����� �� ��������� ��������� ������� ������. ³���� �����, �� �������� ����������� �������, ������������ � �����, �������� ����� ����, �������, ������������ ����� �������. � ������ � ���, �� ������� ������������ ��������, � ���� ���� �����������, ���������� ������� � ���� �� �������� XVII ��., � �������������, �� �������, �� ����������� (� �� ��� � ������ ������) ���������� �������� � �������� �� ������������, ������� �������� ���������� ������������� ��� �� ����������. �� ������ ��������������� ������ ����� ����������, �� ���� trivium�y (� ����� ���������� ����������� ������� � ��������) ���� �������� ����. ó��������� ������ ����� ��� �� ���� �� �������� ��������� ������������ ����� ��������� ������������ ����� � ������ (��������� �� 1593 � 1612 ��.) � ���������� (�� 1585 � �������� 1640-� ��.), � ����� ����������� ����� � �� ������ � �������� ������ (�� 1633 � 1649 ��.), �������� (1638 � 1644), �������� (1614 � 1638) �� ���� (1600 � 1639), �� ������� � �������� (����� ������ XVII ��.).

���������� ������������, � ����� � �������-������������ ����� �������� ���������� ������� �������� �� �����������-�������. ���� ����� ������ ������������ ��������� ������� ���������, � ����� �� �������� ������� (����������, ��� �����) ������������ � ������� �� ���������� ���������� �������� ����������. ���� ����������� ��� ���� ����������� � ��������� � �������������� �������� �� ���������� ���; ���������� ������� ������ ������� ������� ����������; ����� � ���������� ���������� �������� ����� ������� ���� �������, � ����������� �� ��������� �������������� ��������� ���������� �������� �� ����� ��������� ���������� ����� ���������� ����������� ������� � �������, ������-���������, ������, ��������. ϳ� ���������� ��� �� ����� ��������� �������� �� ��������� "��������" ������ ������������ ������� � ����������� �������������, ��, ���������, ����� ������� � � ������ ��� ��������, ������ � ������������� ����������� ��������� ���������� 6.



5 ��� ����� ����� ���.: ������ �. �. ������� ����� ��������� �������� ���� ���������. � ���, 1972. � �. 74 �� ��.; ��� �������� � ��������: ���� �. ��������� ��������������. � ������, 1981. � �. 40.

6 � �������� ���������� ����, ����������� ��� ��������, ���., �������: Tazbir J. Polityczne meandry Jerzego Niemirycza // Przegląd Historyczny. � 1984. � T. 75, z. 1. � S. 23 � 36.



�� ��������� �������� ����������, �� �������, � ��������� ���� ����� � ��������, �� ����� �����-�����������. ���� � ����� ����� ���������� � ����������� ���� ���������������� ���������� � ������ � ������������ ������� � ������� �������� (���� �. ������� ������������� �-�� ��������� ���.).

���������� ����������� �����쳿 ��� ���������� ����� ���������������� � ���������� ������� ����� �������� ��������� 7, �������������� ���������� ������� ������� ��� Ѻ��������� 1567 �., ���� ���������� ��������� ������� �����������. ���������� �� ������� ��������� ����� (��������) ��������� �������� ������, ����� Ѻ���������, ����������� ���� ������� �� �������� �������� ��������� ������������������������ �����: �� 1600 � 1638 ��. ��� �������� 44 ������, �� �� ��������� ���� � �񳺿 ������, ������, ѳ��糿, �������, �����. ������� ����������� � ��� �������� ������� ���� ���� (�� ������� ������������ ��������, ����������� ���������� ������ ������ (�����), �������� ������ �� ��������, ������ ������� � ������������, ����� ������ � ���������, ������ ����� �������, ������ ���������, ������� ������������ �� ��.), � ����� �������� ��������� ������������ ���������������� �����, ���� ���� � ������ �� ������� ���� ��������� �������� �������, � � 1600 p. � � ��������, ��� �� �������� ��� ����� ��������� (�� ���� ������� 1638 �.) ������ ����� 200 ������� �������� � ��������� ���������. ��������� � 1602 �. ������ ������ � �������� ����� �������������, �������������� �� �������� ����� ��������� ���������� � ����������� �������� ������. г���� ����� � ��� ��� ����������� �� ����糿 ����������� ���� � �� � ��������, ������, ������� �� ��., ����� ����������, ���� ����� ������� � ��������, �� ���� ����� ����, � ����� ����������� ������� ��������� � �����㳿. ����������, �� � ������������ ������������ �������� �����쳿 ����� ������ � ������� ������������� ������ 8, ���� � ������ ������ ��������� �������� ������ �� �������� �� ������.



7 ����� ��� ��������� ����� ���., �������: Raków, ognisko arianizmu / Pod red. S. Cynarskiego. � Kraków, 1968; Williams G. The Polish brethren. Documentation of the history and thought of unitarianism in the Polish-Lithuanan Commonwealth and in the diaspora 1601 � 1685. � Harvard College, 1980. � Part. S. 1/2.

8 ���. ����������� �. ������� ������� �����������-�������� �������: Tazbir J. Kisielińko-bereski zbiór braci polskich // Przegląd Historyczny. � 1966. � T. 57. � C. 1.



1638 �., �� ���������� ��������� ���������� ���������� ����������� (������ ������� ����� ����������� �����), �� ������� ������ ���� ��������� ����� � �������� ���� �������, � ��������� ������� �� �������� �� ��� �������. ����� ������� ����� � ����� ������ ������� ����� �����������: ������� � ���������� �� ������ ������, � �������� � � ������, �� ������, � ������� ��������, �� �������� ��� ��������, ���� �� 1658 �. ���� ��������� ������ ������� �������, �� ���� �� ������� ��������� ����������� ����� �� ���� ��������� ��� � ��������. � ������������� ������ ��� ��������� ������������� ����������� �������� ����� ����������, �� �� ������� ��������� ���������� �����; ����� �� ������ ���� � ����� ���� ������� �� ������� �����, ������ � ���� ������� ��� ��� � ����� ����������: �������� �� (�����), ������ �������, ����� ������, ����� ���������, ���� ��������-������������, ����� ��������� �� ��.

���������� ����� ���������������� ���������� � ������ �� ���� ������������ � ������ ����, ����� ���������, �� � ���� ������ ������ ����������������� ������ �������� �� ����������� �������������, � ��������� ������� �������� ��� ���� �������� ��������. �������� XV � ����� �������� XVI ��. ���� �������� ����� � ������, ������� �� ����� ���� ��������� �����쳿 ��������� �� ������, �� �������, �� ������������ ���볿. ��������, ��������� � �������� XVI ��., ���������� �������� ������, ��-�����, ���� �� ����� ��� �������� �� �������� �����, � ��-����� � ���� ������������, �� ��������� ��������� ��������� ������, ������� ��������� �� �������������, ��� ��������� ������������� ������. ���, ������ ���������� ��� ����������� �����������, �� � ��� �� ����� ��� ��������� ����� � ����� ��������������, �����, ���������, �����������, �����-������������ �� �������� ����� 9. �� ���� ��������� ������ ��������� (� ��������, ���������, �����������, �������) � ���������� ��������������� ������������ 10, � ����� ����������� ��������� ����糿 � ��������, ���� ����� ��� ���������� ��������������� ���� (���, �������, ��������� ������� ��������, �������, ����������, ��������, ������������ �� ��.) 11. ϳ��� ����� � ��������������� ���������� �������� �����, ͳ�������, ������� �� ����㳿 ����� ������ ���������� ��� � �� ����������� ������������ ������� �� ���볿, � ���� �������� ������� ������ ����. ���������, �������� � ��������� ������������ ������������ �� 1639 �. �������� ������� �����-������������ ���������� ������ �� 1647 �., �� �������� � ������� �������� �. ���������� � "�������� �� �������, � ������� �� ���� 1639 ���� ��� ��� ������� ���� �� �� ���� ����������� ��������� ����� ��� � ��������" 12. ��������, �� ����� ��������� � ����-����� � ����������� ������������ � ������������ �� ���������������� � ������������� �� ���䒺���� ������� ������� �����. �������� ������ � ���� ��������� ���� Գ������, �������������� �� ��������, ����� � ����� ��� 1639 �.: "�� ����� ����������, � � �������� ����� ������� �������� ���� ����� ����, ���� �� ����������, � ������ �� �� ��������, � �� �������� ����� �� ����� ����������, �� ���������� ���������� �� ������ ����������" 13.

������ ��� ��������������� ��� � ���������� ����� ������ ���� � ������ ��� ����, �� �������, ���� ���������, ������� ���� ������� �� ���䳿 ������ ���������� �� ���������� ������� ������������, ���� �������� ������ ������ �� ��������� ("���������������") �������������� �������, �����, �� ���� ��������, ���� ����� "����� � ������ ������� ��������� �����������, ���������� ����� ���� �������� �������, ��� �� ���� ����� � �������� ����� XVI �., � �� ���������� ����� ��������� �������� ��������� �����������" 14.



9 ���.: Album studiosorum Academiae Lugduno-Batavae, 1575 � 1875. � Hagae, 1875. � C. 44-365.

10 ���. ������� �. ��������: ������� �. ������� �� ������ � ͳ������� � XVI � XVIII ��. // ����. � �. 151. � �. 99 � 110; ���� �. �������� �������� � ������� � ʳ�� // ������� ���� ������� ������ ��������. � 1932. � �. 4, ���. 1/2. � �. 326-329.

11 ���.: Księga wpisów uczniów gimnazjum Gdańskiego (1580 � 1814) / Opracowali Z. Nowak i Prz. Szafran � Warszawa; Poznań, 1974. � S. 33-152.

12 �IJ���, �. 28, ��. 1, cnp. 83, ���. 43.

13 ���; ��: Śmurlo E. Le Saint-Siege et l�Orient orthodoxe russe 1609 � 1654. � Prague, 1928. � T. 2. � P. 192, 193.

14 ����������� M. ������ ������-����. � ���, 1995. � T. 6. � C. 422.



������� ������� ����� �����, �����, � ��������� ���������� ������ ����������� ��������, �������� �� ����� � ������ ��������� �� ������������ ��������� ��������� ��������, ��������� ��, �� ������������� ������ ����������, �������� �� �����. � � �����, ���� ��������, ������� ���� ������� �������������� ����������, ��� ������ � ������ ����������� �� ����� ������������ ����������, ������������ ������� �������� ����������� ������������ �����: �� ������� �������� ������� ��������� ���������������� ��� ����� ������� �������� ������, "������, �� ������ �� ����� ��� �������� �����������, ������� �������� ������� ������������" 15.





������� ��������. �������� ��������� ����������� � ������� �� ���� ����� ���� �����, ����� ���������� ��������� � ������������� �������� ���� 1540 �. ������������ ��������� ������ ������ ����, ���������� �� �� ��������� ����������, � �� ������� �������-���������������� ������ ����� �����. ������ ����� �� �������� ������� ��������� ������� ����-���������� ������, ������� ��������� ������������� ������ 1545 � 1563 ��., ����� ����� �������� ����� �������� XVI ��. ����������, �� ���, ���� ������� �����, �� ��������� �������� ��������� ��������� ������� ��������� �������� ��������� � ����������. ���, � ������ ���� ��������� ������� ��������� ������� (��������, ��� ����㳿) � ��� � ������� ����� ����������� �� ������ ������������ �����, ��������� ���������������� ��������, � ���� ��������� ������ � �� � ���, �� � � �������� �������, ����������� pietas litterata. ������� � �������� ����� ������ ���������� ���� �������������� ���������� ���, ��, ��� ���������� ��������� ������, �� ������� � ���������� � ������� �����������, �������� �������� ������������ ������� ��������� �� ������������ �����-����������.

�� ��� �����������, �������� 1580 � 1590-� ��. ��������� ��������� ������ ������ ��������� ��� ("Institutio studiorum Societatis Jesu"), ������� ������ 1600 p., ���� ������������� ���� ��������� �� ������� ������. �� ��� �񳺿 ������ ����� ����� ������� ������, �� ��������� � ���; ���� ����������������� ����������, ����� �������� ����������� ������� (�������� ����, �������, �������� �� �������� 1575 �. �������� ��������); ����� ������ �������� ����������� ����������� ������, � �� ����������� �������� � ��� �������� �������, ����������� ������������ ��������� �� �����, �������� ����� ����������, ������������ �������� ����.

�������� ��� ���� �������� � ���������� � ������ �����. ����� ������ ������ ����� ������������ ����� � ����� "�����������" ����� (infima, grammatica, syntaxis) � ���� "�������������" � ������� �� �������� (��esis, rhetorica); � ������ ���� �������� ����� ����������� ������� ���� � ������� ��������� �� �������� �����㳿. ���� (��� ����� ����� ��������) ���� ���������� ����� ����� ���� (superiora) � ��������� (��� ��� ��� ����) � �����㳿 (������ ����); ���������� ���䳿 ����������� ����� �������� ����� � ����������. ���� ������� ���� ���������, �� �-���� 32 ��������, �� ���� ��� �� �������� XVII ��., ��� �� ���������� ��������� ���, ������ ��� �������� ���� ³��������, ������������ 1578 �. �� �������; � ����� ����������� ��������� ������ ���� ����� ����� ����� � ��������, ϳ����� � ������, � �� ������ � � �����, �������� �� ������� 16.



15 Jobert A. De Luter a Mohila. La Pologne dans la crise de la Chrétienté 1517 � 1648. � Paris, 1974. � ������ 1994 p. ������ ������ ��������� �������� ���� �����: Jobert A. Od Lutra do Mohyły. Polska wobec kryzysu chrześcijaństwa 1517 � 1648 / Przełożyła E. Sękowska. � Warszawa, 1994.

16 ��� ��� ���������� � ������� ����� ��������� �������� ���., ���� ������� ���� ����� ����������, �. 1, �����: Zalęski S. Jezuici w Polsce. T. 4: Dzieje 153 kolegiów i domów jezuitów w Polsce. � Kraków, 1905. � ����� �����, �� ������ ���������� ��������, ���.: Natoński B. Szkolnictwo jezuickie w dobie kontrreformacji // Wiek XVII: Kontrreformacja. Barok: Prace z historii kultury / Ed. J. Pelc. � Wrocław, 1970. � S. 309 � 339; Studia z historii jezuitów / Pod. red. S. Nawrockiego. � Kraków, 1983.



��������� ��������� �� ��� ������� ��������� ���������. ����� ��� �������� ��������� ��������� ������ ������ ���� ������������� �� ��� �����, � ���� ���� � � ������, ������� ����������� ����� �������� ������� "De institutione grammaticae", � �� ������ ����, � ������������� ����, ���� ������ ��������� � �������� ������ � ����������� ������ �������� �����������, ���������� �� �������� ���������� �������� ��������. ������� �������� �� ���������� ��������� ������ ������, ��������� "����� �������� ��������� �������", �������������� �������� ����, ������������, � ���������, �� ������ ������ � ������������� ����������� �������� � ������� � ����� �����, ���보��� "Po�tices libri septem" (����� ������� 1561 p.), a ����� ����������� ��������� � �������� ʳ����� ������� "De arte rhetorica" (����� ������� 1562 p.; ������ ���������������� ����� 200 ����). ֳ����� ��������� ������� ��������� �������� ������� �����, ����������� �� �� ������������, ������� � ����� ����������� ��������� ������� ��������� ������, �� �������� �������� � �������� �� ����� ��������� ����������������� 17. � ���������� �������� ������ ������ ����������������� ������ ������� ��������� �����������, ���������� � ������������� �������, ���������� ��� ���� ����������� ������� � ���� ��������� ���������� (���, ���� � ���� ��������� �������� 1564 � 1600 ��. ������� ���� ������ 344 ������� ���������� �����, � ���� ���� ��� ��������������� ������ � �������� ������� ������� ������� ��������� ������ �����, �������� � ����� ���볿 ����� ����, � ����� ������ ��������� ����� �������� "���� ������" ����� ������) 18.



17 ���. �����: Kłoczowski J. Zakony męskie w Polsce w XVI � XVIII w. // Kościół w Polsce. � Kraków, 1969. � T. 2. � S. 483 � 530.

18 Litak S. W dobie reform i polemik religijnych // Chrześcijaństwo w Polsce Zarys przemian 966 � 1979 / Pod red. J. Kłoczowskiego. � Lublin, 1992. � S. 238.



������ � ����������� ��� �������� ����� �������� �� ������������, ���������� �� ����� ����������� ������ �� ����� (���� �� � ���� ������������ � ����������� ������㳿 ������������ ������ ����� ����� � ������� ������ ���������� �������, ����������� 1773 �.: ���� �����, �� ��� ��������, ������, �� �� ������� ����� �� ��������� ����������� ������������� ��������). ��� ������� ����������������, ���������� � ������ ���������� ����������, ������ ������ �� ����� � ������� ������ �� "���������� ������" ������������ ����-���������� ������, ��� � �� ������������� ���������� �������� "��������� ����������", ������������� ����������� ������ ���������������. �� ����������� ���� "��������� ���������������" (�� ���� �� ���������) ��������� � ����, �� ���� �� � ������ � ������ ����������� ���� ���� ����� ���������������, � �� ������� �������� ������ �� ��������� ����������� � ����� � �����. �� � �� ������� ������� �� ����� � � �������� �� ��������� ���������, �� ���� �������� ���������� ������� ����������, � � ���������� ������� ������� � � ������� ��� �� 1610-� ��.; ������� ����� �������� ���������� �����, �� � � ����� ��������� ������, ������. ����������� �������� ������� �������� ������� �� ���� ������������ ������ ��������, �� ����������� � ����� ������ ����, ����� �����-��������, ���������� �����: ������������ � ������ ����, ���������, ���������� ������� � ������� �������, ������ �������������� ������ ���� (����������� ������, ����������� ������� ������������� ���� ������, �� ��������� ������� ���� �� ��� �������� ������ ��������, ���������� �� ����� ������ ��� ����� �������� �������� �������� ����� 19 � ��������� � ������� ����������� � �������� ����� ����-������������� ��������).

�� ������ ����� ��������� ������� �������� � ��������� ���������� �����, �� �� � ����, ���������, �����������. �������� �������� �������� �������� ������� �����������, ������ ������������� � ����������������� ������. ���������, �� ��� ����������� �������, ����� ������ � ���� �������� �����, ���� ���������� �� �� "����" � ������, "������" � "����������", �� ����������� �� ����� � ��������; � �������� ��������� ����� ��������� ������������� �������� �� ���� ��������, ������� ������ ����������� ������� ������; ����������� ���� �������� �������������, ��� ����������� ���������� ���, ��� ����� ������� ��������� ����. ��� ��������-���������, ����������� ���� ���� �����������, ������, �� ����� ����� ���� �� ������� ���������, � ��� ����� ��������� ����, � �� ������ �������� (���� ������ �� ������� ������ ������������� � ���� ������������).

����� ������� ������ ���� ������� ���� �� ���������� ������������. ��� ������� � ���� ������������ �� ������� ������ �������� �������� ����� ���� ����� ����������: ���� ����������� ������ ����� �����, �������� ������ ������ � ������� ��������� ��������. �� ��� ������������� ���� ����� ���������� ����� � 1560-� ��. ������ ��������� ����� ���������� � ���� ���������. �� ����, � ������ ����, �������� ���������������� ���������, � � ������� � �������� "������������" �������������, ������ ����� ��������� �ᒺ�� ��� ����������� ����������� ������ ��������� ��������� ����������. �� ����� 1573 �. � ���� �� ���������� ���� � ������������� �����������-����� ������ ����� ������: "�� ������� ������� � �������� ���� � ����� � ϳ������� ���� � ���������� ������" 20.

������������� ������� �� ���� ����� � г� ��������� ���������� � ������, ������ ��� ������� �� ���������� �������� ������, � ����� ������� ����� ������ ���� ������������� � ���� � 1556 �. (������� ��. ��������, �������� � �������� �������������), � � �������� �� ����⳿ � � 1566 �. (�������� 1573 �. ��� ������� ���������� ������) 21.



19 ���., ��� ��������, ������� 1591 �. ��������� ��������� ��������� ����� ����������� �����, ����� ������ ����� ��������� ����������� ������� ������: ������� �., ������ �. �������... � ����, 1981. � �. 1. � �. 30, � 23.

20 Listy Ks. Piotra Skargi. Z.l: 1566 � 1610 / Wyd. J. Sygański. � Kraków, 1912. � S. 55.

21 ����� ��� �� ���.: Gmiterek H. Związki intelektualne polsko � czeskie w okresie Odrodzenia (1526 � 1620). � Lublin, 1989. � S. 139 � 174.



1563 �. �� ���������� �������� ������ �� ������ � ��������� ��� ������� ������ �����㳿, ��� �������� ������������, � ��� � 1565 � 1566 ��. �� ���� ������� ���� ������� �� ����� ����� � � ������ (����������) �� �������� � � ������������ ��������� �� ������� �������� ����. ������� ����� ��������� 1570 �. ����� � ³����. ��� ������������ � ��������� ������ � ������ �� ���� �� 1572 �., ���������� ������� ���� � �������� �������; ���� �����, ������� ����������� ������������� ��� ���� ������� � ͳ�������, ����㳿, ������䳿, ���볿, ����� �� ��.

³� ����� ���� ������� ��������� �������� �� �� ����� �������� XVII ��. ��������� ������������; ���������, �� ������ �� 1648 �. �� ���� �� ������� ������ �������� � �������� ��������� ����������� 32, � ����� ���������, �� ��� �������, ������ 407 ��� 22. ������� �������� ���������� ������� � ���������� � ���� � ������ 23. ����� � ����������, �������� ���� ����� ����� �������� ���� � ���� �������, ���� ����������� ��� ������������ �������� �������� ���������� �������� ��� ����������� �� �������������� ���������. ������ �� ��������� ������� ���� �������� �������� ������� ������ ������� ������ �. �������� ����� � ��������� �������� (1571) �� �� �����, ������� ����� ���������� ����������� ���� (�� ����, ����� ���������� �����������, �������� �������� ���� ���). ������� ����� ������ ������������� � 1575 �.; ��������� XVI ��., ����� ��� ����� 600 ��������, ���� ����������� �� ���� � ���������� � ���� ��������� ������ ����������� ���� � ����������� ��������� �� �����㳿; ��������� ���������� ���������.

��� �������� �������� �� ���������� ������� ������ ���� ����� ��������� � ����� � ������. ��������� ���� ��������, � ���������, ������� ������������ ����� ����� ���������� � ����� ������������-��������, ���, ��������� ���� ��������, �������� ������ ��� ���� � ����� ���� �� ����������� �����, ������� 1606 �. � 1608 �. ��� ��� ��������� ������� 200 �����; ���� �������� ����� ��������� (����� 1613 �.) ����� ����� ���������� �� 500, � ������, ���� � 1650-� �������� ����������� ���������� ������, ������ 700 � ����� ���; 1646 �. ��� ������� ���� ������ ��������. � ����� �������� XVII ��., �������� �� ����� ���� �������, ������� ����� ���������� ������� ��� ����� ����� �����쳿, ����� �� ������ �������� ����������� ��������� �����쳿, �� ����������� � ��������� ��������� ����� ��������� �����.

������� ������� ����� ������� ����� �� �����. ���� �����, ����������, ����� ������ ���� � 1609 �. �� ������ ������������ ���� ���������� ������������ �������� ������ ������������, ����� ��������� ����� ������������ � 1614 �. ������� ����������� �������� ����� ��� �������������, �������� ����� ���������, ������� � �������� (��� �, 1614 �., ��� ��� ��� ���������� ����������� ���� slavonicae linquae, ����� "������ ����"). ��� 1615 �. �������� ������ ��������� ���� �������� �������� ����� �������� � ����������� �������� �� ������ �������� �. ����� ������� �������� �������� "Threnodiae in funere...", ������� � ����� 24. ����� ����� ������� ������� �� �����������, ���� � 1630-� ��. ��� ��� �� ����, �� �������� ��������� ���������, ��������� ���������.



22 Jobert A. Od Lutra do Mohiły... � S. 187.

23 ���� �������������� ���.: Łukaszewicz J. Historia szkół... � T. 4. � S. 47 � 187; Załęski S. Jezuici w Polsce. � T. 4. � S. 1037 � 1443; Xap�������� K, �������������� ������������ ����� XVI � ������ XVII �. � ������, 1898. � �. 24 � 96.

24 ������� �., ������ �. �������... � C. 37 � 38, � 106.



���������� �������� ����������� ���� ��� ����� ������� � �������-�����������. ��������� ���� �� ���� ��������� ����� �������, ����� ���������, �������� �� 1590 �., ����� ������ ������������ ������������ �������� �� ����� ������������ ������ �� �� 1610 �., ����, �����, ��������� ������, ���������� �������� ���������� ����������, �� ������, �� ������� �������� �������, ����� �� ���� �������; ����� ���� ���� ������� ����� ����������� ��������� ����������� �������������� � ������� ����������� ������������. � ���������� �����, ������ 1610 p., ���������� ������ ������� 180 �����; ������� � �������� ������ �������, �������, 1611 ��� 1612 ��. ����� ������, �� �� ��� ����������� ����� � 1611 �. �������� �������� ��������� � �������� ������������� �����, ��� ��� ����������� ����. ���� ����������� ������� � ���������� "�����" ���� (��������� � �����㳿) ����������� �� ��������, ��� ������� ������� ��������� � ������������ ������������ �������� ����� �������� ��� �����.

�� ���������� �������, �� ������ ����� ����� ����� � ��� ����� ���, �������� ����� ������� � ��������. �� ������ �������� ������� ���� ���� ����������� �� 1610 � 1617 ��., ��� ����� ������� �������� ������������ ���������� ��������� ������� ���� 1628 �.; �������� � ����� ����� ������������� �� � 1650-� ��., ��� � �� ������ "����"; ��������� ������ ���������.

� ����� ����� XVII ��. �������� ���������� ��������� ����������� �� ����, � ���� ��������� �������. �������, ����� � ����������� ����� ������� ����-����� ���������, ����� ���������� �����������, � 1626 �. ������ ���� ���� ������ � ������; � ���������� ������ (����) ��� "������ �������" ������� � ����������� ������� 30 ���, ����� � ��������� ���� �������� ������ ���� ���������� � �����������. ³� 1628 �. ������������� ���� ���������: ���� �������� ������ 1630 �. ����������� �������� "Panselene... splendescens in funere..." �� ������ ����� ���������� ������������ 25. ����������� ���������� ����� � ��� ����㳿 �� ��������������, ����� ���������, �� � � ������, ��������� �������� �������, � ����� ����������.



25 ��� ����. � �. 52, � 211.



���� ���������� ������, �� ��������� �������� ����������, ������������ ������������ � ��������� ��������� ������� ����������� ������������, �������� ��� ������ 1611 �. � ³�����. ����� �����, ������� ��� �������� �����, ���� ������ �������: ���� ��������� �� 1630 �. ������� ����������� ������� ����� �������� ����������� � ��� ��������������. ij��� �� �������, � ����������� ���������, ������� �� ��������, �� ���� 1648 �.; �� ������ ��� ������� �������� ��������� ���� ��������� � ������ �� �������������. ������ �������� ���� �������� ����㳿 � ��������� �. ��� �� �����. ����������� 1615 �. ��������� ����������� ���������� (� 1620-� ��. ����� ������ ������ ������� ����� ���� ������� ���������� � ��� �������������, � ����� ��������� �������������� �� ��.), ������ ���� ������� 1636 �. � ������� ��������� � �������; 1640 �. ������ ���� ��������. ���������, �� � ³�������, 1648 �., ������� ����� � ����� ����������, ����������� �� �� �������� ������; � XVIII ��. �������� �� ��� ���������� ��������� ��������, �� ������� ������������������ ����.

����� ����� �������������, �� � � ³�����, ����� ��������� ��������, ������������ �������� ���������� ���������� ����� ������������� � �������� �� �������, ������, ��������� �� ��������-ѳ���������. ���, �������� ����� � ����������� ������� � ��������, �������� �� ���� ������� � ������ ���������� ������� ������ ������ �����, ��������� 1647, � �������� ������ 1648 �. ���� ������� ���������� ����� ������� ������������ ����� ��� ��������������� ��� � ��������� (1635 �., �������� ������ ������������) �� ��������-ѳ��������� (1638 �., �������� ���������� ϳ�����������). � 1625 �� 1646 p. � ���������� ��������� ������������ �������� � ������� ������ �� ����� � ����� ������ ���������� ��������� ���������� ������ � ������� ������� � ��������. ʳ������ ����� ���������� ����� ��� ������ �� ����, � 1646 �., �� ��� ���������, ���� ����������� �� �����: �������� ������ ���� �������� ����� ��� �������� ������� � ������� ������� �����, � ���� ����������� �������� ������������ ����� ���������� ����� �� ������� ������� �������볿. ³���� � ������� 1647 �. ����� ���� �������� �������, ��� ��� ����� ����� ������ �� ���������� �������� ������ � �������� ��������� ����� ��������������.

������ ������ ��������� ��������� �������, �� ��������� � � ������� (����������� ���� 1640 �. � ���������). �������� ���� ���� ���� ����, �� � � ��� ����� ������ ������, � ���� ���� ���, �� ���� � �������� �� ������������� ������.

���������� �������� ��������� ������� �������, �� ��������� ����� � ������, ����� ������� ��� ����� ������ �������� ����������� ����, �� ��������������� ��������� ����� ��������� � ����� ������ ������ ������� ����. �� �������� ��������� ����������� ����������� ������ �������� ��������� (1613 � 1637), � ��� ��������� ��������� �� 1615 �. ������������� ��������� ����� ���� ��� ���������� ����� �������� "��������� ����������� � ���": �� ����� � ������ (����������) �� ³����, �� ��� � ��������, ���� � ³���, ������ � ��������� ������� � ���, ������ �� ��� � � ����� 26.



26 �������� ����������� ����� ������� � ��������� ��������, �� ��������� � ������ � �������� ������, ���.: Blažejovskyj D. Bizantine Kyivan rite students in pontifical colleges and in seminaries, universities and institutes of Central and Western Europe (1576 � 1983). � Rome, 1984.



��������� ������� ������������ ��������� ����� �������, � ������ ����, ����� �� � ���� ���� ������, ����� ���������� �������� ���������� �������� ��������� ������ � �������� �����������, ��������, �����������������. ���, �� ������� ������ �������, �������� �.�������������, � ������ � ������ ��������� ������ ���������� ����� � ���� ������, ������� � ������ ���� ��������� ������ ����������� �������: ���������, � ���������� � � 1580 �., ������� ����㳿 � ��� � � 1578 �., �������� � � 1578 �. ����.

��������� ����������� ������ �� ��������� ���������� ������� ����� ���������������� ����������. � ������ ����, ���������� ������ ������� ��� ������ ���������, ����� ������ ������ �������� ������ ������. ���� ����������, ���� ����� �� �����, �� ��������� ������������� ���������� ������ ����������� ����� �� ����������� � �������� ��������� �����. ����� ������ ������ ���� ��������� "������� ���", ���������� ����� � ����� ����� �� ������� ����������� (�������� ���㳿 �� ������ ��������� � ������� ������ �� ��������������), � ������� ���������� ������� ������ �� ��� ������ ������ ������. ����� �������� � ����� ��������� (� ����� ��������� ����������� ����� ����� ����������� � ����� ������), ����� ������������� ������, ������ ������� �� ������� ��������, ����� ����������, ������ ����������� � ������������ �������� ��������� �������� ������������ � �����-��������, � �����-������������. ��� �������� �� ������ ���� ����������� �������, ������ ����������� ����������� ��� �������� ����������� �����������, � ��� (�� ��� �������� �����-����������) � � �������� ��������. ��� ��� ����� ��������� ���������� ������� 1620-� ��., ����������� � ����������� ����������� �� ������, �� �������� ���� ���� � ������� ����㳿: "�� �� ��� ����� �����, ��� �� ��������� �����, � ������ �� ������� ���������� ��������. �� ��� ��� ����� ����� �������, ������������ ��� ������� ������� �����, �������... �� ��� � �� ��� ���� ������ ���������, ��� ���, �����, � �� ����, ����, � �� ������ ����, � �� ���� ��� ����, � ���, � ����� ����� ������������� ������� ��������� ���������" 27. �����, �����, ���� ������ ���������� ������� ���� ����������� ���� ��� ����� � ���������� ����������, � ��� ��� �� �������� ����� �� ����� ���� ������ ����������� � ����� �������� "�����", ����� ��������. ����������� ��������� �������� ��������� � ��������� 1579 �. ������ ������������� ��������� ������ �������������. ������ ����� ����������� ��������� (������ ������� ������� ���������� ������ ������� �� ������), ������������ �������� ��������� ���������� �� �������� ���, �� ���������� ���� ��������� �����, "��� ����� ����� ������� � ������� ������� ����� � ������ ��������� � �������� ������ �� ��������". ����� ���� ��������� � �� �������� ������� "�� ����� � �������, �� ��� ������ ���� ������ �����" 28. ����� ������, �� ����� ����� ������������ ������ ���������� �� ����� �������� � ��������, ��� �������� � ���������: ���������, ����� ����� ������ ����㳿 �� 1634 �. ��������� ����� �������, ������� � �������� 29. ������� �������� ���� XVI � ����� �������� XVII ��. ����� ����� �����, �������� �� ������� ������, �� ��������������� �����������, ����� ������ ������� 2,5 � 3 ���. �����. �������� ��������� ���, �� �������� ��������� ���� (��, ������, ������ ������������ ��� ����� ���������), ���������, �� �������� � ������� �� ���������� ���������� �� ������� �������, �� ������ ������������, ����� �������� ��������� ������������, ����� ������������. �� ���������, �� � ��������� ��������������� �������� ���� ����� "����" �� ��������� ��������� �� �������� ���������, ������������ ����������� ��������� ���������� �������� ������� ��������, � ���� ���� �������� ��������� ��������� �� ����� ����� � ������. ��� ����� � ������� ������� ����� ������ �������� �������� �������� ������������� ��������� ������ � ��������� �� �� ������������ ������ ������������ �������� XVII ��., � �� ������������� ����������� ����������, � ������ �� ���� �� � ����.

����, �� ���� ������ ������� ���������� ���������� � ������ (��� � �������� ������ ��������� �� ��������� 30) � �� "�����������������" ����� � �������, ������ ����������� ������� ����� ���������, ��� ��������� ��������� �� �������� �������, �������������� ����������� ����� � ����������� ���� "������������" �������������� ����������.



27 ���. �� ������ �. �. ��������� �������-�����-��������� ������� (1576 � 1636). � ���, 1990. � �. 71.

28 ���. ��: ��������� ��������� XIV � XVI ��. / ���. �.�. ��������. � ���, 1988. � �. 171.

29 ����. � �. 1, �. 6. � �. 685.

30 �� �������, ����� ������� ����� �����, ������������� ��� �������� ����������: Florovsky A. V. Češti Jezuiti na Rusi. � Praha, 1941.



���������� ����� ������ � ��, ����, ��������, ����������� ��� ��������� ������ ���� ����� � ����� ��������� �������� ���������� ���������� ��������� ������ ����������: "����� ������� ���� ������". �� ����� ������ ����� �� ������ ������������ ������������, ������ �������� ����� ������ � ������������ �����, � �������� ������� �� ������� � ��������� ������� �� ����, �������� �������������� �� ���� ������������ � ������ ����.





��������� �������. ��� �����, �������� � ���������� �� ���������� ������ �������� ���������� ��������, ����������� � �� �������� ����������� ���, �� ���� � ������ ������. ���������� �� ��������� ������������ ��� ��������� �������� ����������� �����. ��������� XVI ��. ����� ����� �������� ���������� ����� � ������ ������������� ������, ��, ������, ���� ��������, ��� ���� ���������� ������ ����������� ����������� ����� �������� � ����� ���������. ��������������� ���� ���������� ����� � ������, ��������� ��� ���� �������� ����� ���� ������� ������������. �������� ������ ����� ����� �������� ��������� ��������� � ������31. ���������� �� ���������� ������ ������ �������� ����� �� ��� ������, � "��������" ������������ �������, �����, ��������� ������, ���볿 �� �������, �������� ��������� ��� ����� �� �������� ����� ����������� � ����� ��� ������������, �������� ��������, ������������� ������������� �� ���������-���������� ���������� � ����������, ����� � ������� ���� ����������, ������ ��� ��������� ����� � "����������" ��� 32.



31 dz ������ �����, ����������� ����� ��������� �����쳿, ����������� �: Kochanowski J. K. Dzieje Akademii Zamojskiej (1595 � 1784). � Kraków, 1899 � 1900. ����� ����� ����� �������� ���������� ��� �������, � ����� �������� ���������� �������� ������ ���������� �. ³������: Witusik �. �. Młodość Tomasza Zamojskiego: O wychowaniu i karierze syna magnackiego w Polsce w pierwszej połowie XVII wieku. � Lublin, 1977. �����, ��������� �. ������� ����� ������ ���������� "������", ����� ����� ������������ ������ �� ��������: Album studentów Akademii Zamojskiej. 1595 � 1781 / Opracowal H. Gmiterek. � Warszawa, 1994. �������� ��� �������� ���������� ��� ��������� ������� �� �� �������� ��������� �� �� �������, � �������������� �������������� ������ � �� ������������� �. ³�����.

32 Łempicki S. Działalność Jana Zamojskiego na polu szkolnictwa, 1573 � 1605. � Kraków, 1921. � S. 60, 101.



������� ��� ��������� ������� � ����� ���������� ������, �������� �� �������� �������� � �������� ��������� �������� ��� ����������� � ����� ���� �������, �. ������ � �������� ����, ������� ������-�������� ������� ���. � ������ 1594 �. ���� ������� VIII ����������� ������ �������� ������������ ���� �����쳿, �������� �� ��� ������ ������������ � ������ ������������: "������ ��������", ����� � �������� (1648 �. �� ��� ���� �������� ���������� ���������), � 1595 �. ��� ��������� ������, ����� � ���� ���� ������ ���� ����� � �������.

�������� �������� ����������� ��� ���� �����: ������ � ��������� (classes inferiores) � ����� � ����������, �� ������ ����� ���� (classes superiores). �� ������� ����, �� � � �������� ����, ���������� ��������� ��������� ��������� ����, ������� � ������� ��������. ��������� � ����� ������������� �� ������. ������ � ��� (����������; ����� � ����������; ���������� ��������� � ��������; ����������, ����� �������������) ���������� � ���� ����������� ������ �������� �������� �������� quadrivium�y �������� �����. �������� ��������� ��� ������ ����������������� ���� ���� ������� �������� ��������� � �������, ���������� ����� �� ���������� �����. �������� 1640-� ��. ��������� �� �� ������� ������ ������ ������ ����� � ����� � ����������� ����� (����� ������ ������ ��������; ����������� �������� �����쳿 1784 p. �� ����������� 23).

������� ��������� �����쳿 � XVIII ��. ���� �������� ������ ����������� ������� ��������� �� �� ������� ����� (�� ������� ���������� ����� ���� �� ������������, ���� ���������� �� �������� � �� ������, � ���� ���� ������� �� ����� � �����, � ���� 33). ����� �������� ������, ���� ��� ��������, ����� ������� ������� �������� "������������ ����������", ����� ������ ���� �� �������� ������������. ��������� �������� ����� � ���������� � �������쳿, ����������� ����, ��������, ������� ������� �� ��� ��������� ��������� �����, ��� � ��� ��������� �������� ���������� ������ � ������ 34. ���� ���� ������������� ���� � �������� �������������, �� ��������� ������ ���������� ����� � ��������� � ������������ �� ������������� �����, ����������� ������� ���� ��������� � ������� ������ �����������, � ����� ��������� �������� � ������������� �������������� ������� �� �������������� ��������� ����������� � �������� (����������� �� �������� ���� �������� ������ �������� ��������). ������� ����� �������� �������������� ����� ������� ������� ����������. ���, �������� ������� ��������� �������� �����쳿 ����� �� ������� �� ��������� ������ ������������� ���������� ������ ��� �������, ���������� ������-������������� ��� ��������, ������ ������ �������������������� (�� ���������� ������ ����� ����������� �� ���������� ���� ��������), ��������� ����������� ����� ����, ��� ���������, ������ �������� �� ��. 35 ��������, ��� ��������, ��� ����� ���������� �������� ����� ������. �� ���� � ����������� ����� ����������� �����, �� ���� ��� ����������� ������� � ������ �������� �� �����, �������� ����� � �������, �����, ����� � ����, � 1606 �. ������� ������ ������� ���� ���� � ��������� �����������; ����� ����� ������������ �����, � ���� ���� ��� � ��������� ��������������� �������� ������ �������� � ����� ���������� ����� "Institutionum iuris Regni Poloniae IV" (1613).

����� � ������� ��� �����������, �������� ��������� ��� �����쳿 ���� ������������ � �������� ���� ���������� �� ��������� �������� �������� (� ���� �� ��������� ������ ��보�� 1580 �. ���������� �����, �� � ��������� ��� ���� ����� � ������������� ������� ������ ����������� "���� ������� ����� ����� � �������������� ���������, � ����� ������� ����� ����������, ������, ����� � ���������� ����������, ������������ �� ����������� ������������, �� ���������� ���� ���������" 36).



33 Ibid. � S. 52.

34 ���. ����� ��� ��: Łempicki S. Działalność Jana Zamojskiego na pole szkolnictwa... � S. 204 � 276; Witusik A. A. Młodość Tomasza Zamojskiego... � S. 67 � 83.

35 ������ ������� ������������, ��������� �. ���������, ���.: Album studentów Akademii Zamojskiej... � S. 24 � 28; ������� ��������� ���������� � ���� �������, � ���������� �� ������� ������.

36 ���. ��: Gmiterek H. Album studentów... � S. 8.



����� ������ ����� ��� ����������� ��� ����������� ���������� �����, ��� ������������� ��������� ��� ��� ��� � ������� ����������� ����� �� ������������-��������������� ������� �� ���������� �����������. ����� �����, �� ������������� ������������ �����쳿, ��� ��, ������������� ����������, �����������: ����� � ������� � "�������" ����� (�� ��������, �������, ��������, ������������ �� ��.) ���, ������� ��������� ��������� � ��������� �������� �� ������, ��������� ��� ��������, ������ � ����� ����� � ���������, ������������� �� ���������� �������. �� ���������� ������ ��������, ������� � ���������� ������ ���� ������ ���������� ����� ��������, ��� �� ������ ������ �� ������� ����� 60 % 37. �������, ������ �������� �����, �� ������� �������� ������� � ������ �� �������, � ���� ���� �-���� ������� �������� ������, ���� ������� ������� ���������� � �����쳿, �� ����� � ���������� ��������� �����������, ������, ������-���������� � �����������, ����� �������� �� ������������ ����� ������� �� ��������.

� ����� �� ���������� �����쳿 �� �������� XVII ��. � ������������ �������� ���������� ����� 4,5 ���. ������ 38 (������� ���� ������� ������������� ������ ��� ������� � ���� �����, �� �����, ��������, � ������ �� ��������� ������� ��������). ���� �������� ��� ������������ ���������� �����, �� ����������� �������� ��� �������� �������� � �������� � ��������� �� ������� ��������, ������� ��������� ���������, ������������� ����, ��������, �������� � �������� ������. ����� �� ����������� �����, �� ����-���� ����������� � ������ ���������� ������� ��������� ��������� �� �������, ��������� �������. ����������, �� ����� ����� ��� ������ ����� � ����� ������� ������������� �����, �� ��곿, �����-�������, ������, ��������, ���������, ��������, ���-��������, ����������, ����� (� ������ �������� ���� ����� �� ���� ���� ������), ���������-������, ����������, ������, ������� ����. ����� ����� ����������� � ������������ ������� �������� � ��������� �������, ����������� �� ������. �� � ����� ��������, ��� ��������� �������� ����������: ����� ������, ��������, ��������, ���������, �����, �������, ��������-��������, ����-��������, ���������� ���������, ���������, ������������, ���������, �������� �������, �������, ���������� �� ������ �����. ���������, �����, ������� ��, �� ����� � �������� ������� ����� �������� ������ ����� � ��� ���������� �����, �� ���������� ��������� ������������ ��������� ��� ������� � ������-��������������� ������� ������, �� �������� �������� ������-��������� �����, ��, ���������, ��������, ����������, ��������, ����������, ����������, ���������, ���������, ������ ����.

������� ������� ��������� ��������� ���, � ���� ��������� ������� ���, �� ��������� � �����쳿. �������� ���� ���������� ������ �������, ��� �� ��������� ������, � ����� ������� � ��������, ������, ����������, ��������, �����, �����, �����, ��������, �������, ���������, �������, ������ �� �������� ����� ��������� ������ ������� ������, �� �� ��������� �������-����������� � ��������. ��������, ���� �������� � ������ ����� �������� ���������� ������������ ������ ����� � ������, ������� �� ������ ������� ���� "�������� � ����". ���-�� �� �����, �� ��� ����� ������ ���, ���� 1607 � 1608 �. ����������� ����� ������ ��������� ��������, ������ ������� ������ � �������, � ������ ���������� ������ �������� � ��������� ���� 1609 �. ��������� ��������� � ������� (�� �������) 39.



37 Ibid. � S. 21.

38 ��������� �� ����������� �. �������� (�. 29 � 30).

39 Album studentów... � S. 67, 73.



��������� �� ����� � ��, �� � �����쳿 ����� ��������� ���� �� ������ ������������ ������ ������� 򳺿 ���� ������, ��-��: ������ (1608 � 1642), �������� (1598 � 1684), �������� (1619-1680), ����� (1609 � 1651), ������ (1595 � 1647), ������� (1597 � 1655), �������� (1615 � 1642), ���� ����������-������������ (1634 � 1760) �� ��. ��� ���� ������� ��� ��������� ����� ������� ������� ��������, ���� ���� �����, �������������� ������� ����� ����� ����������� ���� ���������� �������� ��������� �������, ��������� �������������� �� ������� ����� �����. �� ���������� �� ���� � 1645 �. ��������, ������������� �����, ������� �� ���� ������ � �. ������� �� ������, ������� ����� ������ ����� � ������� �������� � "����� ����� ������ ����" 40. ������� ��������� ���� �� ���� ���������� �������� �������� (��������, ��������� � ������- �� �������������� ������) ��� ���� ��������� �� �� �� � ��������� ������������ ���� � � ������ ������ �� ������������� �����������.



40 �IJ���, �. 256, ��. 1, ���. 90, ���. 96.



��� ���������� ������� �������� "������������ ����������", ������������� �� ������������� ������� ��������� �������, � ���� ��������� ��������� �� ������� ���������� ������, �� ��� ��� �� �������� XVII ��. ������ �������� ����� �� ���� ������ ���������� ������. ³��������� ���� ������� �������������� � ����������� ���������������� ����� (���� �� ����� ������� ��� ����� ����������� � �����) ������� �������� ���� ��������� �����쳿 ����� ���������� ��� ���� ����, ����� �� ������ ��������� ��������� ������. ������� ������ ������ ��������, ��� ����� ���������� ����������, ��� ���������� �������� ���������� ��������� ���������� � ������ �� ����� ���� ������� � ���������� "���������", �� ����������� �� ����, "������". ������, ��� ������, �� �����, � ���������� �������� ������� ����������� ��������� �������� XVII � XVIII ��.


















���������             �������             ��������


����������� ������� � c������ ua_kobzar:

�. �����-�����������, 1840 �.:   ����, � �����, �� � ����� �������� � �� � ���� ������� �� ���� ����, �� ���� ���� � ����, �� ������� ����, ����� �����������. ���� ���� �� ������ �������� � �� ���� �� ���� �������� � ��������. � �������� �� ������, �� ��� � ����� ������, ��������� ���� ���������� ��������� � ���� �����, ��� ��������. . . . )



���� ������� ������� ������ �� �i� ����i��i, ���i�i�� �� ������ �� ��������� Ctrl+Enter.