Gezien het succes van de BBC World Service Radio (vandaag de dag uitzendend in 39 talen voor een publiek van ten minste 120 miljoen regelmatige luisteraars) is het geen wonder dat de BBC in het satelliettijdperk ging nadenken over een televisievariant.
Al in 1968 was dat idee intern geopperd, maar het duurde nog tot 1984 voordat een werkgroep werd opgericht, die januari 1986 concludeerde dat het idee levensvatbaar was en dat haast was geboden. In de Verenigde Staten was intussen Ted Turner begonnen aan de opbouw van zijn Cable News Network (CNN). Wat het besluit om werkelijk iets te gaan ondernemen tegenhield was de vraag: wie zal dat betalen? Een groot deel van het Britse parlement was bereid een BBC wereldtelevisiedienst te financieren, maar Mrs Thatcher sprak haar veto uit over overheidsfinanciering, waardoor de plannen opnieuw werden vertraagd. Er zat toen niets anders op dan BBC WS TV een commerciæle opzet te geven, daarbij geholpen door BBC Enterprises (de uitgeverstak van de BBC), de merchant bank
J. Henry Schroder en latere partners als Rupert Murdoch. Vanwege de hoge kosten en de ingewikkelde organisatie werd de start nog jaren vertraagd, terwijl CNN intussen groeide en gedurende de Golf Oorlog (begin 1991) gloriedagen beleefde.
BBC-voorlichter Phil Johnstone erkent niet graag dat het succes van CNN de BBC tot het uiterste toe prikkelde: ╘Het zou verkeerd zijn te zeggen dat de Golfoorlog de boel opstuwde, het was gewoon zo dat ze hier zagen dat CNN het idee van een 24-uurs nieuws- en informatiekanaal briljant exploiteerde. Het bevestigde ons gevoel dat wij onze plannen moesten doorzetten, en wel zo snel mogelijk.╒ Later op de dag zegt hij openhartiger: ╘Dat we niet in de lucht waren toen de Golfoorlog uitbrak was een gemiste kans, maar niemand kon weten dat die oorlog eraan kwam. Na die oorlog was het volstrekt duidelijk dat we niet langer konden achterblijven. Hadden we niets gedaan dan zou weliswaar de BBC-kwaliteit gehandhaafd zijn, evenals de waardering die we daarvoor in de wereld genieten, maar dan waren we naar de marge verwezen als een Britse medespeler, en niet een world player gebleven op het gebied van wereldnieuws.╒
Op 11 maart 1991 vond een proefuitzending van het nieuwe BBC-tv-kanaal plaats in de vorm van een nieuwsbulletin om zeven uur ╒s avonds over demonstraties in Belgrado, voortgaande vredesbesprekingen in het Midden-Oosten en een ontmoeting van OPEC-ministers. Managing Director John Tusa zei bij die gelegenheid dat de lancering van BBC WS TV de belangrijkste gebeurtenis was sinds de oprichting van de radionieuwsdienst in 1932. Als uitgesproken doel formuleerde hij: ╘op televisie het succes herhalen dat op de radio al bereikt is.╒
Programming Director Hugh Williams, bijna zijn hele loopbaan bij de BBC in dienst als verslaggever, producer, regisseur en manager, is de man die bij BBC WS TV vanaf de eerste dag leiding gaf aan de programmatisch inhoud. Gevraagd wat zijn opdracht was zegt Williams met een grijns: ╘De wereld veroveren, zo mogelijk volgende week, of eerder. Nee, laten we er geen grapjes over maken. BBC WS TV is een ernstige zaak. Ik kreeg twee centrale missies: eerst en vooral een sterk internationaal programma verzorgen en ten tweede om voor de distributie gebruik te maken van de modernste techniek. Door de satelliettechniek is de wereld steeds kleiner geworden. Een omroeporganisatie die met zijn rug naar de moderne media gaat staan, die keert zijn rug naar de toekomst, en dat wilde de BBC niet. Goed, het heeft enige jaren geduurd voordat het zover was, maar inmiddels is het geen fictie meer: we bestaan.╒
Hugh Williams schrikt van de vraag of hij de uitbouw van BBC WS TV als een heilige missie beschouwt: ╘Heilig is te sterk uitgedrukt, maar als programmamaker mÿet je over een soort missioneringsdrang beschikken, althans over een idee van wat je doet en waarom je het doet. Houd je je bezig met opera, dan moet je een gevoel van culturele missie hebben, doe je actualiteiten, dan ben je meer journalistiek gedreven. Persoonlijk geloof ik inderdaad dat het mijn missie is om de waarden die de BBC vertegenwoordigt via de televisie te verspreiden. Wij doen wat wij het beste kunnen, namelijk het publiek voorzien van bovenal onpartijdige en betrouwbare informatie, die behoorlijk geanalyseerd en geschift is. In journalistieke termen gesproken zien wij dat als onze grootste kracht. Dat is een rotsvast principe binnen de BBC, de sleutel op wat wij doen en waar wij voor staan. Die waarden verdienen een breed publiek en zijn in staat een groot publiek te vangen. Dus een missie ja, ik heb wat dat betreft een messiaans gevoel en ik schaam mij niet om dat toe te geven, maar een heilige missie, nee.╒
Williams vond niet dat CNN het al goed genoeg deed? Er mÿest een Brits nieuwskanaal bij komen? De programmadirecteur van BBC WS TV aarzelt geen moment: ╘CNN does a very good job. Ik ben een bewonderaar van CNN. Wat CNN heeft gedaan, eerst in Amerika en daarna internationaal, is opmerkelijk. Iedereen die wat anders zegt, doet onrecht aan de waarheid. CNN is een hele hele sterke nieuwsdienst, in vele vele opzichten. Dat gezegd hebbend vind ik: er is ruimte voor meer dan CNN. Toen CNN twaalf jaar geleden begon beloofden ze het publiek een kanaal dat geheel uit nieuws zou bestaan, nieuws op het moment dat het gebeurt, live on the spot. Wat ze beloofd hebben, hebben ze waargemaakt, en met succes. Maar ook al is CNN nu een wereldzender, het programma is nog steeds door en door Amerikaans van makelij en atmosfeer, gericht op de Amerikaanse smaak en behoeften. BBC WS TV is anders. Wij richten ons niet op ons eigen Britse publiek, maar hebben met de radio altijd al een wereldwijde blik gehad, die niet per definitie Brits is. Wij zeggen van onszelf: wij hebben een basis, maar wij hebben geen thuis. Wij zenden uit vanuit Londen, maar dat beschouwen wij niet als ons thuis.╒
Op de radio beginnen de uitzendingen met ╘This is London╒.
╘Ja, dat is onze basis. Maar luister alleen al eens naar de talen die wij op de radio spreken. Dat zijn er bijna veertig. Onze bijdragen komen vanuit de hele wereld en worden uitgezonden naar alle delen van de wereld. Dat moet Årgens vandaan komen en Londen is nu eenmaal de plaats waar de BBC vanouds is gevestigd. Ik zou stom zijn als ik zou ontkennen dat Britse waarden van invloed zijn op wat wij doen, maar uiteindelijk proberen we internationaal aansprekend te zijn. Dat proberen we nu ook met televisie te bereiken. Als u onze uitzendingen ziet, zult u moeten constateren dat wij anders zijn dan CNN, aanvullend. Daarom is er ruimte voor beiden.╒
Van Brits chauvinisme wil Williams niet horen, al is hijzelf een Brit, evenals de meeste medewerkers die in beeld komen, op een enkele uitzondering na, zoals de in India geboren presentatrice Samira Ahmed en de Chinees ogende Karen Koh. Niettemin wordt in promotiefilmpjes (waarin modellen optreden van veertien nationaliteiten) de boodschap uitgedragen: ╘One service for one world╒ en ╘For all people, for all peoples╒. Is Williams van plan het aantal niet-Britse presentators en reporters te vergroten? Ja, dat is hij, ╘want dat moet wel als je een werkelijk internationale zender wilt zijn. Dan moeten er mensen te zien zijn van alle rassen.╒ Hoeveel reporters intussen niet-Brits zijn? ╘Dat zou ik niet zo kunnen zeggen.╒ Ook niet ongeveer? ╘Ik zou het niet weten.╒
Misschien heeft een buitenlander meer oog en oor voor het Britse karakter van de BBC dan hijzelf? ╘Dat zou best waar kunnen zijn, maar we zijn nÆet-Brits in die zin dat we verder kijken dan de behoeften en opinies in ons eigen land. In termen van nieuws zijn we waarlijk internationaal, uitgezonderd misschien sommige programma╒s die we wereldwijd uitzenden, zoals 40 Minutes en Panorama. Een deel daarvan is nog te Brits georiænteerd, want gemaakt door BBC 1 en 2, maar dat is een probleem waarmee elke omroeporganisatie wordt geconfronteerd als ie ineens een 24 uurs world-service wil brengen. We werken er hard aan om dat Britse element in de komende maanden en jaren te elimineren. Dat is niet alleen omdat wij zo objectief mogelijk willen zijn, maar ook om commerciæle redenen. Zouden we teveel de Britse stem laten horen, dan zouden we onaantrekkelijk zijn voor grote delen van ons publiek, en dat zou ons kijkers en commercials kunnen kosten. We zijn niet zo dom om ons daarmee vijanden te maken. Daarom hebben we er ook geen bezwaar tegen wanneer men er in bepaalde landen de voorkeur aan geeft onze uitzendingen simultaan te vertalen of de vertaling in te dubben, dat stimuleren we zelfs, want dat blijft toch het beste wat je kunt doen: praat met de mensen in hun eigen taal, des te groter wordt je publiek, want helaas spreken of verstaan velen in de wereld geen woord Engels.╒
Gevraagd om de verschillen aan te geven tussen CNN en BBC WS TV zegt Williams: ╘Om te beginnen hebben we veel minder Amerikaans nieuws dan CNN, maar omgekeerd denk ik dat wij meer Brits nieuws hebben dan CNN. En ons Business News is abosluut veel internationaler dan dat van CNN. Veel van hun zakennieuws is in feite een herhaling van Amerikaanse zakenprogramma╒s. Niet alles, maar veel. Onze Business-programma╒s zijn stuk voor stuk werkelijk internationaal. Ook zijn er nieuwsitems waarmee wij wel komen, en zij niet. Neem de ontwikkelingen in Hongkong, op weg naar de overdracht van Hongkong aan China. Dat volgen wij op de voet, zij niet. Ook zijn wij door onze oude banden veel sterker ingevoerd in India dan zij en dat blijkt ook duidelijk uit onze berichtgeving. Wij zijn veel beter in staat berichten uit India te interpreteren dan CNN. Bovendien is ons nieuws analytischer, we leggen minder nadruk op sensatie en op live ter plekke zijn, en meer op accuratesse in wat wij zeggen. De sleutelelementen die ons dus van CNN onderscheiden zijn analyse, het zorgvuldig schiften en de brede kijk die wij op het nieuws hebben, breder dan enige andere omroeporganisatie.╒
Over zijn ╘biggest moments╒ in de wereldnieuwsoorlog moet Hugh Williams even nadenken. ╘De snelheid waarmee wij deze dienst hebben gelanceerd en uitgebouwd is al een triomf op zichzelf, als ik het zo mag zeggen. We zijn erin geslaagd to colonize space en om ons binnen de kortste keren een plaats te veroveren. Ook op journalistiek gebied hebben we al een aantal triomfen beleefd. Als ik beslist voorbeelden moet geven dan zou ik willen noemen: de onrust in Thailand in juni 1992 en de berichtgeving rond de Ayodhya-crisis in India, eind 1992. In Thailand bracht de BBC nieuws dat de lokale media niet mochten brengen. Wij werden daardoor zo populair dat er zelfs piratenvideo╒s van werden gemaakt voor verkoop op straat. Ook over de Ayodhya-crisis in India brachten wij veel meer nieuws dan de Indiase televisie. Dat leidde bij sommigen in India tot kritiek, maar daarmee werd de naam van BBC WS TV er gevestigd zoals de naam van CNN vooral werd gevestigd door de Golfoorlog. In beide gevallen heeft de BBC zich van de beste kant laten zien, namelijk als een onpartijdige brenger van de journalistieke waarheid. Als we Årgens voor in deze business zitten, dan is het daarvoor: voorzien in de behoefte aan betrouwbare informatie over wat er precies aan de hand is. Op beide gebeurtenissen ben ik bijzonder trots. Wij waren er in beide gevallen eerder bij dan CNN, en wij waren er uitvoeriger en diepgaander over.╒
Het is misschien wrang, maar zit Hugh Williams diep in zijn hart niet te wachten op een Tweede Golfoorlog om BBC WS TV een kans te geven zichzelf te bewijzen?
╘Ik denk dat elke journalist en programmaredacteur als hij of zij eerlijk is altijd uitkijkt naar grote events om te coveren en daarmee te gloriæren. Maar om nou te zeggen dat we hier zitten te hopen op een Tweede Golfoorlog, nee. Wij hopen onszelf te bewijzen door de consistentie waarmee wij dingen doen, niet door sensatie te zoeken. Goed, CNN heeft een groot succes geboekt tijdens de Golfoorlog en daarmee de naam gevestigd, wij waren zeker jaloers op ze dat wij toen nog niet in de lucht waren, maar ik ben er zeker van dat ook wij onze big moments zullen beleven. De wereld is tenslotte nooit in rust. Er is altijd wel nieuws, en van tijd tot tijd groot nieuws. Dat zullen we brengen zo gauw het aan de hand is. Als dat je business is, dan is er niets erger dan dat er niets gebeurt.╒
