Η Βυζαντινή συλλογή του Μουσείου Μπενάκη αποτελεί το συνδετικό κρίκο των ενοτήτων που εικονογραφούν το πέρασμα από τον ελληνισμό της αρχαιότητας στο νεότερο ελληνισμό. Η συλλογή, χωρίς να καλύπτει όλες τις τάσεις και τα ρεύματα που αναπτύχθηκαν στη χιλιόχρονη πορεία του Βυζαντίου διαθέτει ωστόσο εξαιρετική ποικιλία και χωρίζεται σε δύο ενότητες.

Η πρώτη περιλαμβάνει έργα μικροτεχνίας, χάλκινα και αργυρά σκεύη εκκλησιαστικής ή καθημερινής χρήσης, δημιουργίες μικρογλυπτικής και χυμευτικής, κεραμική, χειρόγραφα κ.τ.λ., μοναδικά για την τέχνη και την ποιότητα της κατασκευής τους.

Τη δεύτερη ενότητα απαρτίζουν οι γνωστές βυζαντινές και μεταβυζαντινές εικόνες, μέσα από τις οποίες μπορούν να ανιχνευτούν οι δρόμοι και οι αναζητήσεις των ζωγράφων από τη βυζαντινή περίοδο και την παλαιολόγεια αναγέννηση στα κρητικά εργαστήρια και την καλλιτεχνική παραγωγή του Αγίου Όρους ως τις απαρχές της νεοελληνικής ζωγραφικής.

Από την πρώιμη περίοδο, από τον 4ο ως τον 7ο αιώνα, πολυάριθμα οικιακά σκεύη ανασυνθέτουν την εικόνα του νοικοκυριού της ύστερης αρχαιότητας. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η πλούσια ενότητα των φωτιστικών, λυχνάρια και πολυκάνδηλα κεραμικά ή χάλκινα.

Στα πολυάριθμα ασημένια πιάτα, τα οποία χρονολογούνται από τα τέλη του 6ου και τις αρχές του 7ου αιώνα, διατηρείται ζωντανή η ελληνορωμαϊκή παράδοση, τόσο στο θεματολόγιο όσο και στην απόδοση της ανθρώπινης μορφής. Αναλόγως οι κεραμικοί δίσκοι του Μουσείου παρουσιάζουν μια ενδιαφέρουσα θεματική ποικιλία.

Πολλά τα λειτουργικά εκκλησιαστικά σκεύη της πρώιμης περιόδου, θυμιατήρια και δισκοπότηρα, όπως και άλλες ενότητες αντικειμένων, μήτρες, εργαλεία, όργανα μετρήσεων κ.λ.π., που φωτίζουν την οικονομία, τις τέχνες και το επίπεδο των επιστημών.

Γοητευτικό για τον επισκέπτη, το βυζαντινό κόσμημα, συνεχίζει ρωμαϊκές φόρμες και τεχνικές: χρυσά περιδέραια και σκουλαρίκια, στολισμένα με ζαφείρια, αμέθυστους, σμαράγδια και μαργαριτάρια, καθώς επίσης περίτεχνα βραχιόλια και δαχτυλίδια με χριστιανικά σύμβολα.

Την πλουσιότατη μικροτεχνία του 9ου και 10ου αιώνα αντιπροσωπεύουν πολυάριθμοι σταυροί - λειψανοθήκες, φυλακτά και εικονίδια από στεατίτη.

Στα εκκλησιαστικά σκεύη της Μέσης και Ύστερης βυζαντινής περιόδου ανήκουν ορισμένα θαυμάσια θυμιατήρια και σταυροί λιτανείας.

Αξίζει τέλος να μνημονευθούν οι βυζαντινές και μεταβυζαντινές εικόνες του Μουσείου Μπενάκη ως μερικά από τα πιο γνωστά και αγαπητά τμήματα των συλλογών του.