Polskie wertepy: Kotlina K│odzka

Mo┐na powiedzieµ, ┐e Ziemia K│odzka jest w Polsce znana i nieznana zarazem. Tutaj znajduj▒ siΩ popularne uzdrowiska z przyrostkiem -Zdr≤j w nazwie, wskazuj▒cym wyra╝nie na ich charakter: Kudowa, Duszniki, Polanica, D│ugopole, L▒dek. Tutaj s▒ te┐, oblegane przez turyst≤w G≤ry Sto│owe - jedyne o takiej budowie w Polsce, a w Masywie ªnie┐nika t│umnie odwiedzana Jaskinia Nied╝wiedzia. Z drugiej jednak strony w du┐ych obszarach G≤r Bystrzyckich, czΩ╢ci Masywu ªnie┐nika z Krowiarkami czy w G≤rach Bialskich tury╢ci bywaj▒ rzadko. Te ostatnie nale┐▒ do najdzikszych zak▒tk≤w Sudet≤w i zyska│y nawet nieoficjalne miano Sudeckich Bieszczad≤w.

Szlaki piesze, zagΩszczone w G≤rach Sto│owych i Masywie ªnie┐nika, jedynie odcinkami nadaj▒ siΩ do jazdy. S▒ one na szczΩ╢cie uzupe│nione gΩst▒ sieci▒ dr≤g gruntowych. CzΩsto s▒ to pozosta│o╢ci XIX-wiecznych trakt≤w, brukowanych nieregularnymi kamieniami. Kilka wycieczek na pewno przyspieszy Wasz▒ decyzjΩ o zakupie amortyzatora. Jakby dla rekompensaty, w niekt≤rych partiach napotkamy zupe│nie niespodziewanie w▒ski, ale g│adki asfalt.

Wielka pow≤d╝ w lipcu '97 zmieni│a do╢µ znacznie oblicze regionu na wsch≤d od Nysy K│odzkiej. Wzd│u┐ wielu odcink≤w tras pojawi│y siΩ g│Ωbokie rozp│uczyny; na inne woda nanios│a du┐o rumoszu skalnego. Zerwana zosta│a te┐ wiΩkszo╢µ most≤w i k│adek na Bia│ej L▒deckiej i jej dop│ywach. Natomiast zachodnia czΩ╢µ kotliny nie ucierpia│a prawie zupe│nie.

Po│o┐enie i dojazd

Ziemia K│odzka po│o┐ona jest miΩdzy Sudetami ªrodkowymi a Wschodnimi. Maj▒ca kszta│t do╢µ regularnego rombu, otoczona jest ze wszech stron ziemiami czeskimi i tylko od strony p≤│nocno-wschodniej │▒czy siΩ z reszt▒ Polski. Sam▒ kotlinΩ okalaj▒ pasma g≤rskie: G≤ry Sto│owe od p≤│nocnego-zachodu, Bystrzyckie (najrozleglejsze z tu opisywanych) i Orlickie od po│udniowego-zachodu, rozcz│onkowany Masyw ªnie┐nika i G≤ry Bialskie od po│udnia i po│udniowego-wschodu, G≤ry Z│ote i Bardzkie od p≤│nocy.

Najbardziej znanymi miejscowo╢ciami, opr≤cz uzdrowisk wymienionych we wstΩpie s▒: K│odzko (twierdza), Bystrzyca K│odzka (zapa│ki) i MiΩdzylesie - rozlokowane wzd│u┐ Nysy K│odzkiej, Zieleniec w G. Orlickich, Kletno (jaskinia) i MiΩdzyg≤rze (Sanktuarium Matki Boskiej ªnie┐nej na Iglicznej, wodospad Wilczki) w Masywie ªnie┐nika.

Dojazd nie jest zbyt uci▒┐liwy. Z g│Ωbi kraju musimy w zasadzie jechaµ przez Wroc│aw, a dalsze niespe│na 100 km dziel▒ce nas od K│odzka pokonamy samochodem w ok. 1,5 godziny.

Kolejne p≤│ godziny zu┐yjemy na dotarcie do punktu startowego wycieczki. Poci▒giem │atwiej dojechaµ w kierunku MiΩdzylesia lub Kudowy, trudniej boczn▒ lini▒ do Stronia. W sezonie miΩdzy K│odzkiem a Stroniem kursuj▒ poci▒gi prowadz▒ce specjalny wagon baga┐owy dla rowerzyst≤w, kt≤ry rano i wieczorem jest do│▒czany do sk│adu z/do Wroc│awia. MiΩdzyg≤rze nie ma niestety po│▒czenia kolejowego.

Kiedy jechaµ

Po ostatniej zimie, kiedy to ╢rodkowe dni lutego wcale nie by│y z│▒ por▒ na wycieczkΩ przyznamy, ┐e sami ju┐ nie wiemy. Og≤lnie na trasy utwardzone i szutry mo┐emy wybieraµ siΩ od po│owy maja do ko±ca pa╝dziernika. ªniegi ca│kowicie ustΩpuj▒, nawet z g≤rnych partii, w po│owie czerwca. O uporczywym b│ocie w niekt≤rych rejonach piszemy poni┐ej.

Punkty wypadowe i najciekawsze rejony

W ca│ej Kotlinie K│odzkiej miejscowo╢ci rozmieszczone s▒ na tyle gΩsto, ┐e nawet przy kilkudniowym pobycie nie ma potrzeby ci▒g│ego wo┐enia klamot≤w.

W zachodniej czΩ╢ci kotliny najdogodniejszymi punktami wypadowymi s▒: Kudowa, Duszniki, Polanica, gdzie bez trudu znajdziemy kwatery prywatne o r≤┐nym standardzie. Schroniska PTTK w Dusznikach ("Pod Muflonem") i Ziele±cu ("Orlica") s▒ w sezonie oblΩ┐one non-stop, wiΩc lepiej siΩ upewniµ wcze╢niej o mo┐liwo╢ci noclegu. Nieco │atwiej zaczepiµ siΩ na prze│Ωczy Spalonej (schronisko "Jagodna"). Opr≤cz tego istnieje sieµ schronisk m│odzie┐owych PTSM w Ziele±cu, Las≤wce, W≤jtowicach, Bystrzycy i w Batorowie. W W≤jtowicach funkcjonuje prywatne schronisko na bazie dawnej chaty studenckiej.

Na wsch≤d od Nysy proponujemy zatrzymaµ siΩ w L▒dku, Stroniu lub MiΩdzyg≤rzu. Tanio, lecz mniej komfortowo przenocujemy w schroniskach m│odzie┐owych w St≤jkowie k. L▒dka (I-XII) i w MiΩdzyg≤rzu (VII-VIII). Je╢li nie zra┐aj▒ Was sparta±skie warunki, skorzystajcie z baz namiotowych w Radochowie k. jaskini i w Nowej Morawie, ewentualnie z pola namiotowego w MiΩdzyg≤rzu. Bardzo przyjazne rowerzystom jest schronisko "Chata Cyborga" (wypo┐yczalnia rower≤w) w Bielicach. Mo┐emy te┐ zatrzymaµ siΩ w schronisku na Iglicznej niedaleko MiΩdzyg≤rza, natomiast schronisko "Na ªnie┐niku" jest ju┐ zdecydowanie za wysoko.

Park Narodowy w G≤rach Sto│owych znacznie ogranicza nasze mo┐liwo╢ci penetracji. Trasy rowerowe sugerowane przez lokalne w│adze w zasadzie w ca│o╢ci przebiegaj▒ drogami utwardzonymi. Mimo to mo┐liwy jest dostΩp w okolice najciekawszych miejsc: grupy Szczeli±ca, Skalnych Grzyb≤w, Wielkiego Torfowiska Batorowskiego i zrΩb≤w masywu. Pomijaj▒c du┐e trudno╢ci techniczne, zdecydowanie nie popieramy wkraczania z rowerami na szlaki piesze, nie udostΩpnione wyra╝nie do jazdy.

G≤ry Bystrzyckie maj▒ charakter p│askiej wierzchowiny o wysoko╢ci nieco ponad 800 m n.p.m. opadaj▒cej stromym, z daleka widocznym progiem. Wzniesienia s▒ w niej │agodne i rzadko przekraczaj▒ 100 m. Dwa r≤wnoleg│e grzbiety czΩ╢ci p≤│nocno-zachodniej rozdziela dolina Bystrzycy. Na po│udnie od prze│. Spalonej (szosa, schronisko PTTK) g│≤wny grzbiet wypiΩtrza siΩ w masyw Jagodnej (977 m). Dalsza, po│udniowa czΩ╢µ pasma to kilka osobnych, zalesionych masyw≤w z wioskami w dolinach potok≤w. TΩ partiΩ przecina granica pa±stwowa, z przej╢ciami pieszymi w Kamie±czyku i Niemojowie. CzΩ╢µ wierzchowiny stanowi obszar bagienny i torfowiskowy (w okolicy Ziele±ca), s▒ te┐ liczne miejsca stale b│otniste (po│udniowe stoki Bie╢ca, 833 m i lewy stok doliny Bystrzycy w g≤rnej czΩ╢ci). Prawie ca│y masyw jest poro╢niΩty gΩstym, wysokopiennym lasem (g│≤wnie ╢wierk). Ograniczona widoczno╢µ utrudnia orientacjΩ na p│askiej wierzchowinie, zw│aszcza we mgle.

Dolinami u podn≤┐a masywu prowadz▒ miΩdzynarodowe drogi tranzytowe - tych oczywi╢cie unikamy. Cykli╢ci mog▒ natomiast korzystaµ z piΩknej widokowo Autostrady Sudeckiej, prowadz▒cej z MiΩdzylesia przez Zieleniec do Kudowy i z szosy Bystrzyca - Stara úomnica - Polanica Zdr≤j. Asfaltow▒ nawierzchniΩ maj▒ r≤wnie┐: droga dnem Doliny Dzikiej Orlicy, Droga Dusznicka dnem Doliny G≤rnej Bystrzycy (wprost z centrum Dusznik, warto) i czΩ╢µ Drogi Justyny. Twarde drogi kamienne (bardzo nier≤wne) i szutrowe to g│≤wnie stare szlaki komunikacyjne, zar≤wno wzd│u┐ (Duszniki-Spalona, Duszniki-Bystrzyca) jak i w poprzek (Zieleniec-Polanica, Las≤wka-Bystrzyca) masywu. Opr≤cz nich jest wiele dr≤g gruntowych, czΩsto prowadz▒cych prosto jak strzeli│. Drogi te mog▒ byµ czΩ╢ciowo rozjechane ciΩ┐kimi pojazdami le╢nymi.

Zasadniczo drogi w obszarze wierzchowiny s▒ nietrudne technicznie; mo┐na tam je╝dziµ nawet z baga┐em. Sprawia to, ┐e kilometry po│yka siΩ stosunkowo szybko. G│≤wne atrakcje to rozleg│e, odludne obszary le╢ne z du┐▒ ilo╢ci▒ zwierzyny czworono┐nej, w tym muflon≤w, oraz rzadkim ptactwem (czego jednak z roweru za bardzo nie widaµ). Warto zajrzeµ do dostΩpnej czΩ╢ci Torfowiska pod Ziele±cem (rezerwat - je╝dzimy tylko znakowan▒ drog▒!) z wie┐▒ widokow▒ na obszarze torfowiska. Dobry dostΩp jest z Ziele±ca, z Drogi Dusznickiej - pocz▒tkowo drog▒ nieznakowan▒, p≤╝niej za zielonymi znakami w lewo (b. mokro, woda po osie) lub z przystanku PKS Zieleniec Skr≤t (drog▒ biegn▒c▒ │ukiem w g≤rΩ, a nie szlakiem od do│u, bo jest za stromy). Dla niewy┐ytych biker≤w ciekawe mo┐e byµ pokonanie progu masywu dnem kt≤rej╢ z w▒wozowatych dolinek potok≤w: Rogo╝nika (Piekielny Labirynt, kamienie), ZajΩcznika (Szklana Dolina) w okolicy Polanicy czy te┐ Widlast▒ Drog▒ (dnem g│Ωbokiego w▒wozu) ponad Dusznikami. WysuniΩte na p≤│noc szczyty grupy Wolarza (852 m) wymagaj▒ pewnych kwalifikacji (miejscami b. stromo, miΩkka ╢cie┐ka + korzenie). Z grzbietu úomnickiej R≤wni i W≤jtowskiej R≤wni, bΩd▒cego logicznym dalszym ci▒giem tak rozpoczΩtej trasy, roztacza siΩ szeroka panorama Kotliny K│odzkiej. Najdogodniejsza droga prowadzi lewym (zewnΩtrznym) stokiem. Na grzbiecie s▒ ╢lady fortyfikacji z czas≤w wojny 7-letniej. Dalej stromy zjazd do W≤jtowic lub M│ot≤w w dolinie Bystrzycy. Je┐eli trzeba wr≤ciµ, mo┐na to zrobiµ jad▒c w g≤rΩ Dolin▒ Bystrzycy, pocz▒tkowo w▒sk▒, a wy┐ej coraz p│ytsz▒ i szersz▒, w okolice szczytu Smolnej jedn▒ z wielu dr≤g do wyboru. Je┐eli nie - ostry podjazd na Prze│Ωcz Spalon▒ (szeroki widok na p≤│nocn▒ czΩ╢µ masywu i na KotlinΩ K│odzk▒ a┐ do ko±ca) i dalej... Po│o┐one w pobli┐u partie szczytowe masywu Jagodnej to wycieczka tak┐e piΩkna, lecz ju┐ trudniejsza technicznie. CzΩ╢µ trasy biegnie nieutwardzonymi ╢cie┐kami, mo┐liwe s▒ przeszkody w postaci ╢ciΩtych drzew. Do szybkiego zjazdu z prze│Ωczy w stronΩ MiΩdzylesia dobrze siΩ nadaje Autostrada Sudecka. W przeciwn▒ stronΩ nie polecamy tej drogi: jest bardzo monotonna, chyba, ┐e kto╢ lubi g≤rsk▒ jazdΩ szosow▒.

W Masywie ªnie┐nika wΩz│owym punktem bΩdzie dla nas Prze│Ωcz Puchacz≤wka. Zale┐nie od si│ i chΩci mo┐emy odbywaµ kr≤tsze wycieczki w samym masywie, b▒d╝ te┐ │▒czyµ je z trasami w G≤rach Bialskich, a nawet Z│otych. Na Puchacz≤wkΩ dostaniemy siΩ wieloma drogami, z kt≤rych wymienimy jedynie:

Z L▒dka czerwonym szlakiem przez K▒ty Bystrzyckie i Prze│Ωcz pod Ch│opkiem (w tΩ stronΩ do╢µ trudno, znacznie przyjemniejszy przejazd w odwrotnym kierunku).
Ze Stronia ªl▒skiego lub ewentualnie L▒dka Zdroju, szos▒ przez Sienn▒ (polecana, je╢li ma byµ pocz▒tkiem d│u┐szej wycieczki).
Z MiΩdzyg≤rza, Drog▒ Izabeli lub Drog▒ Albrechta, do kt≤rych doje┐d┐amy wzd│u┐ potoku Bogoryja (ok. 1 km drogi jest rozmyty przez pow≤d╝ - po naniesionym rumoszu ma│o komu uda siΩ przejechaµ).
Z Bystrzycy K│odzkiej przez Idzik≤w, szos▒. Mo┐liwy jest tak┐e, niezbyt honorowy dla rowerzyst≤w, dojazd samochodem na sam▒ prze│Ωcz i dopiero stamt▒d kontynuowanie wycieczki rowerem.

Z wΩz│a szlak≤w powy┐ej Puchacz≤wki mo┐na udaµ siΩ ┐≤│tym szlakiem wzd│u┐ Krowiarek. Ze wzglΩdu na widoki i znikomy ruch pieszych polecamy tΩ wycieczkΩ wszystkim, a szczeg≤lnie pocz▒tkuj▒cym, gdy┐ jednocze╢nie jest bardzo │atwa.

Najpopularniejsza trasa z Puchacz≤wki na Czarn▒ G≤rΩ (znaki czerwone i zielone) jest za stroma dla rower≤w. Mo┐emy jednak podjechaµ utwardzon▒ drog▒ do przeka╝nika TV.

Powinni╢my te┐ pojechaµ niebieskim, a potem zielonym szlakiem do Sanktuarium Matki Boskiej ªnie┐nej na Iglicznej. Pocz▒tkowo bardzo │atwo, potem odcinek trudnego zjazdu kamienistym w▒dro┐em i pod koniec znowu przyjemnie. Obok ko╢ci≤│ka jest schronisko (piΩkne widoki z tarasu).

Na HalΩ pod ªnie┐nikiem dojedziemy z MiΩdzyg≤rza lub ze Stronia przez Kletno. W pierwszym przypadku mamy do wyboru niebieski szlak albo drogΩ wok≤│ Smrekowca, biegn▒ce kamienistymi podjazdami. Atrakcyjny czerwony szlak jest na du┐ym odcinku za stromy. Mo┐emy jednak pojechaµ nim do rozdro┐a pod ªredniakiem i dalej trawersowaµ w lewo jego zbocze nieznakowan▒ drog▒. W drugim przypadku pod▒┐amy ┐≤│tym szlakiem. Atrakcj▒ tego wariantu jest Jaskinia Nied╝wiedzia. Je╢li planujemy po│▒czyµ je┐d┐enie ze zwiedzaniem to pamiΩtajmy, ┐e w sezonie bardzo trudno dostaµ bilety wstΩpu "z marszu".

Apelujemy: nie pr≤bujcie wje┐d┐aµ na ªnie┐nik! Po pierwsze, jest tam rezerwat, po drugie nie da siΩ tam dostaµ bez pchania roweru, po trzecie, nie ma w okolicy miejsca, do kt≤rego nie da│oby siΩ dojechaµ od schroniska, a da│o ze szczytu. W zamian pojed╝my czerwonym szlakiem przez »mijowiec do »mijowej Polany. Widoki na pewno nie bΩd▒ gorsze, a nie bΩdziemy musieli w og≤le zsiadaµ z roweru. Jedyna trudno╢µ to niebezpieczne, g│Ωbokie rozp│uczyny drogi. Za »mijow▒ Polan▒ strawersujemy Czarn▒ G≤rΩ z prawej lub z lewej i wyl▒dujemy na Puchacz≤wce lub nieco poni┐ej, przy g≤rnych zabudowaniach Siennej.

Niestety, zielony szlak graniczny przez Ma│y ªnie┐nik i Tr≤jmorski Wierch ma za wiele stromych podjazd≤w. Mo┐ecie natomiast skierowaµ siΩ na po│udniowy-zach≤d niebieskim szlakiem, a potem wracaµ podn≤┐em (kto powiedzia│, ┐e g≤ry trzeba ogl▒daµ z... g≤ry), byle nie g│≤wn▒ szos▒ z MiΩdzylesia.

W G≤rach Bialskich proponujemy udaµ siΩ do ╝r≤de│ Bia│ej L▒deckiej np. ze Stronia przez Stary i Nowy Giera│t≤w, Bielice i z powrotem Duktem nad Sp│awami mijaj▒c rez. "Puszcza ªnie┐nej Bia│ki". Dalej skierujmy siΩ d│u┐sz▒ lub kr≤tsz▒ drog▒ na Prze│Ωcz Such▒, z kt≤rej mo┐emy szybko zjechaµ do Nowego Giera│towa lub kamienist▒ Drog▒ Marianny (znaki niebieskie) udaµ siΩ w Masyw ªnie┐nika. Niespodziewan▒ frajd▒ dla rowerzyst≤w w tych okolicach jest du┐o nawierzchni asfaltowych przeplataj▒cych siΩ z szutrami. Asfalt z regu│y w▒ziutki, zero samochod≤w, wiΩc praktycznie s▒ to komfortowe ╢cie┐ki rowerowe. Na kolacjΩ zjed╝my do Goszowa, gdzie sami z│owimy dorodnego pstr▒ga, kt≤rego natychmiast nam usma┐▒. Je╢li popijemy to czeskim piwem (jawna kontrabanda), to poczujemy siΩ jak w niebie.

Z L▒dka rekomendujemy kr≤tk▒ wycieczkΩ na Rozdro┐e Zamkowe i ruiny zamku Karpie±. Dalej mo┐emy udaµ siΩ przez Prze│Ωcz L▒deck▒ (mo┐na te┐ bezpo╢rednio z L▒dka przez LutyniΩ) na Bor≤wkow▒ - najwy┐sz▒ w G≤rach Z│otych. Z drugiej strony, od Prze│Ωczy R≤┐aniec wjechaµ siΩ na ni▒ nie da. Nie polecamy te┐ szczeg≤lnie zjazdu t▒ stron▒. Stromizna nie jest ekstremalna, ale zdradliwe s▒ dziury i korzenie ukryte w trawie. Lepiej trochΩ zawr≤ciµ i zjechaµ bez znak≤w przez Wrzos≤wkΩ. ZachΩcamy te┐ do wypadu na czesk▒ stronΩ niedawno otwartym przej╢ciem turystycznym Lutynia - Travnß i powr≤t malownicz▒ szos▒ ze Z│otego Stoku do L▒dka przez Prze│Ωcz Jaworow▒. 8 km podjazdu zaprocentuje potem jeszcze d│u┐szym zjazdem. Na trasie kilka punkt≤w widokowych. R≤wnolegle do szosy biegnie czerwony szlak, ale nie nadaje siΩ szczeg≤lnie do jazdy. Je╢li nie chcecie szusowaµ asfaltem, to od Prze│Ωcz Jaworowej odbija gruntowa droga wyprowadzaj▒ca na szosΩ miedzy Trzebieszowicami a Radochowem. Tu warto zwiedziµ JaskiniΩ Radochowsk▒ (trzeba mieµ latarkΩ). B▒d╝cie jednak przygotowani na solidne utyt│anie siΩ w b│ocku.

Wok≤│ L▒dka Zdroju wytyczono kilkana╢cie g≤rskich tras rowerowych. Niestety ich oznakowanie zosta│o w wiΩkszo╢ci zniszczone, a mapka dostΩpna niekiedy w informacji turystycznej jest bardzo ma│o czytelna.

Mapy i przewodniki

Ca│y obszar obejmuje mapa Eko-Grafu "Kotlina K│odzka" 1:100 000, a tak┐e turystyczne wydanie Mapy Topograficznej Polski 1:100 000 Zarz▒du Topografii Sztabu Generalnego WP - arkusze Bystrzyca K│odzka i K│odzko. Jak na tΩ podzia│kΩ zawieraj▒ sporo szczeg≤│≤w orientacyjnych a pierwsza z nich ma tak┐e bogat▒ warstwΩ nazewnictwa. Ich odpowiednik "Ziemia K│odzka" 1:90 000 autorstwa PPWK stanowczo nie nadaje siΩ do korzystania. Przydatniejsze dla nas mapy w podzia│ce co najmniej 1:50 000 nie obejmuj▒ wszystkich pasm g≤rskich wok≤│ kotliny. Eko-Graf opracowa│ mapy "Masyw ªnie┐nika i G≤ry Bialskie" i "G≤ry Sto│owe". Jednak i z nich nie spos≤b wyczytaµ rodzaju nawierzchni, choµ przewy┐szaj▒ one analogiczne pozycje PPWK w skali 1:60 000. Okolice L▒dka przedstawione s▒ na mapie PPWK "G≤ry Bardzkie i Z│ote" 1:60 000, kiepskiej, ale jedynej powszechnie dostΩpnej. Stosunkowo niez│a w swojej klasie jest mapa PPWK "G≤ry Bystrzyckie" 1:60 000.

Andrzej Fogt, Jan Je│owicki

bikeBoard 5/1998

Napisz do redakcji

Web design
& mastering:
Zbooy