Porady zdrowotne

Jazda rowerem w niskich temperaturach

Jednym z g│≤wnych atut≤w jazdy rowerem jest jej dostΩpno╢µ bez wzglΩdu na to, czy ma siΩ z kim (ja mam), czy jest dobra pogoda i bez wzglΩdu na porΩ roku.

Moje do╢wiadczenia z jazd zimowych s▒ kr≤tkie, bo czteroletnie. Najni┐sza temperatura, w jakiej jecha│em rowerem to -17 st. C, wycieczka liczy│a 38 km (terenem); wr≤ci│em z niej ca│y, nie zmarzniΩty (ale i nie zgrzany). W zimie je┐d┐Ω r≤wnie czΩsto, jak w lecie; robiΩ niewiele mniej kilometr≤w miesiΩcznie, za to ze znacznie wiΩksz▒ satysfakcj▒.

Kilka s│≤w o fizjologii wysi│ku w niskich temperaturach otoczenia i kilka - mam nadziejΩ pomocnych uwag. Tzw. "pasem komfortu cieplnego" dla wykonywania umiarkowanego wysi│ku dla mieszka±c≤w naszej czΩ╢ci ╢wiata jest temperatura 17 do 21 st. C. Jednak - a jest to ogromnie wa┐ne - przy r≤wnoczesnym ruchu powietrza z szybko╢ci▒ 3 m/s ciep│ota cia│a, a w│a╢ciwie powierzchni sk≤ry, mo┐e obni┐yµ siΩ nawet o 4 st. C - jest to utrata przez tzw. konwekcjΩ wymuszon▒. W lecie niew▒tpliwie jest to zjawisko po┐▒dane, zim▒ jednak gro╝ne i trzeba siΩ z nim liczyµ oraz przed nim chroniµ. OziΩbienie organizmu uruchamia liczne mechanizmy zwiΩkszaj▒ce produkcjΩ ciep│a i zmniejszaj▒ce jego oddawanie. Te reakcje przystosowawcze s▒ powszechnie znane, s▒ nimi skurcz naczy± sk≤rnych i zmniejszenie przep│ywu krwi przez sk≤rΩ (zmniejszenie przewodnictwa cieplnego sk≤ry, zmniejszenie r≤┐nicy temperatur miΩdzy sk≤r▒ a otoczeniem), krew kierowana jest do g│Ωboko le┐▒cych naczy± miΩ╢ni (zw│aszcza ko±czyn). Dla organizmu jako ca│o╢ci jest to niew▒tpliwie korzystne (czy raczej niezbΩdne), dla sk≤ry jednak mo┐e byµ gro╝ne (niedokrwienie sprzyja odmrozinom lub odmro┐eniom, te pierwsze mog▒ daµ defekt kosmetyczny pod postaci▒ twarzy "bliskiej klasowo", drugie mog▒ powodowaµ znacznie powa┐niejsze nastΩpstwa).

Dr┐enie miΩ╢niowe i reakcja pilomotoryczna (tzw. "gΩsia sk≤rka") mog▒ wytworzyµ 500 kcal/h, t▒ ilo╢µ energii trzeba sobie dodatkowo dostarczyµ, aby nie dopu╢ciµ do konieczno╢ci wyst▒pienia tego mechanizmu. Na koniec wysi│ek fizyczny - co oczywiste te┐ poch│ania energiΩ (nawet 2000 kcal/dobΩ, czΩsto wiΩcej, wr≤cΩ jednak do tego problemu przy radach praktycznych).

OziΩbieniu towarzyszy tak┐e wzrost ci╢nienia tΩtniczego, wzrost diurezy (czyli ilo╢ci wytwarzanego moczu) i zmniejszenie ilo╢ci kr▒┐▒cej krwi (a wiΩc jej zagΩszczenie - uwaga - wzrost krzepliwo╢ci i ryzyka powik│a± ze strony uk│adu kr▒┐enia).

Tyle teorii, teraz trochΩ rad praktycznych:

1. Przez ╝le chronion▒ g│owΩ mo┐na traciµ do 20% ciep│a, a wiΩc czapka. Ja u┐ywam czapki z polaru (bez pompona, bo kask) i na│o┐onej na ni▒ opaski (gΩstszy polar) w celu chronienia zatok czo│owych i uszu (silnie ukrwione o niekorzystnym stosunku powierzchni do objΩto╢ci - │atwo╢µ odmro┐e±).

2. Oczy - mile widziane gogle, bia│e lub ciemne (ale nie te po 20 z│, bo one na pewno nie maj▒ filtra, a o wp│ywie o╢wietlonego s│o±cem ╢niegu pisa│ Witkacy (bodaj┐e w "apendiksie" do "Narkotyk≤w i Niemytych dusz"). Gogle koniecznie musz▒ byµ plastikowe (plastik ma wy┐sze ciep│o w│a╢ciwe ni┐ stal i trudniej wywo│uje odmroziny za uszami). Przy bardzo niskich temperaturach mo┐na stosowaµ gogle "zamkniΩte" podobne do narciarskich. Du┐a r≤┐nica temperatur (wej╢cie do schroniska czy powr≤t do domu mo┐e powodowaµ gwa│towne poszerzenie siΩ naczy± spoj≤wek (nawet ich pΩkanie), przekrwienie oczu i powstawanie drobnych krwiak≤w. Jedyna rada: wyd│u┐yµ czas przej╢cia z jednej do drugiej temperatury, a gdy to jest niemo┐liwe stosowaµ krople do oczu zawieraj▒ce ╢rodki obkurczaj▒ce naczynia (z umiarem - nie s▒ obojΩtne!), takie jak: betadrin (na receptΩ), mibalin (na receptΩ) czy Visine (bez recepty, lecz znacznie dro┐sza). Dwa ostatnie maj▒ r≤wnie┐ niewielkie dzia│anie znieczulaj▒ce miejscowo i s▒ w sytuacjach podra┐nienia spoj≤wek bardzo mi│e w dzia│aniu.

3. Sk≤ra twarzy - oczywi╢cie krem, ale nie wilgotny, lecz t│usty (bardzo dobra i tania jest czysta wazelina, kt≤r▒ mo┐na za grosze kupiµ w ka┐dej aptece (ze znaczkiem FP IV), po wycieczce trzeba j▒ jednak zmyµ (┐eby nie zatka│a por≤w sk≤rnych). Nie u┐ywanie kremu t│ustego spowoduje na pewno wyst▒pienie "twarzy bliskiej klasowo" i nikt nie uwierzy, ┐e jej wygl▒d spowodowany jest jazd▒ rowerem, a nie "cyst▒, cerwon▒, kapslowan▒, co dusy nie plami".

4. Reszta cia│a "na cebulkΩ" w zale┐no╢ci od zasob≤w kieszeni, oddychaj▒ca bielizna (moje do╢wiadczenia z Rovylem s▒ niez│e), na to polar, a na to co╢, co zmniejszy oddawanie ciep│a przez konwekcjΩ (ja u┐ywam kurtki z Hydrotexu i takich┐e spodni). PamiΩtaµ nale┐y o stopach - skarpetki z odpowiedniego tworzywa sztucznego s▒ bardzo dobre (do kupienia w sklepach ze sprzΩtem g≤rskim), ale mog▒ byµ te┐ zwyk│e. Je┐eli kto╢ u┐ywa SPD, to s▒ do kupienia tak┐e cieplejsze i nieco wy┐sze lub te┐ mo┐na u┐yµ os│on neoprenowych. Nie s▒ dobrym rozwi▒zaniem zwyk│e "g≤rskie buty", a to z powodu nadmiernego obci▒┐enia ╢ciΩgna Achillesa. Przy d│ugich i czΩstych jazdach podwy┐szona i sztywna cholewka mo┐e wrΩcz okaleczyµ. RΩkawiczki - jak na narty, z wk│adk▒ (ja u┐ywam "Klimaterm≤w").

5. Plecak - przydatny dla rotowania warstw (nie mo┐na siΩ przegrzewaµ).

6. Jedzenie, hmmm, my╢lΩ, ┐e przy normalnym od┐ywianiu mo┐emy siΩ nie baµ niedobor≤w kalorycznych, je┐eli jednak kto╢ planuje czΩste i d│ugie wyjazdy zim▒, to mo┐e sobie ╢mia│o dorzuciµ 1000 kcal na dobΩ, pamiΩtaj▒c, ┐e na kr≤tk▒ metΩ najszybszym no╢nikiem energii s▒ wΩglowodany proste (cukier, s│odycze etc.). Ostrzegam jednak - s▒ to tzw. "puste kalorie" i nadmierna ich poda┐, podobnie z reszt▒, jak nadmierne opychanie siΩ innymi dobrymi rzeczami spowoduje jedynie wzrost wyporno╢ci naszego cia│a, a to potrzebne jest tylko podczas przep│ywania zim▒ trasy Kr≤lewiec-Puck, co zreszt▒ serdecznie odradzam. P│yny - normalnie, jak przy ka┐dym wysi│ku z poprawk▒ na straty zwi▒zane z poceniem siΩ i wzrostem diurezy (0,5 do 1,0 l na dobΩ wiΩcej ni┐ normalnie, tj. do ok. 2,5-3,0 l).

7. Na koniec - idée fixe - ze wzglΩdu na zmiany mechanizm≤w adaptacyjnych w uk│adzie kr▒┐enia (wzrost krzepliwo╢ci krwi) m│odzie┐ po 35. roku ┐ycia (a zw│aszcza po czterdziestce) powinna co 2 dni pobieraµ 1 tabl. polopiryny (je┐eli nie ma ku temu zdrowotnych przeciwwskaza± typu choroba wrzodowa czy astma indukowana pochodnymi salicylan≤w).

8. I jeszcze jedno - wdychanie du┐ych ilo╢ci zimnego powietrza mo┐e wywo│aµ kurcz naczy± wie±cowych (uwaga kardiologicznie chorzy) oraz podra┐nienie ╢luz≤wek g≤rnych dr≤g oddechowych. Trudno jest siΩ przed tym zabezpieczyµ, a oddychanie przez nos przy znacznym wysi│ku - dla wielu nie jest rozwi▒zaniem. Jednym ze ╢rodk≤w zaradczych jest zak│adanie na nos i usta tr≤jk▒tnej opaski (np. z polaru, do kupienia w sklepach sportowych). Wygl▒da siΩ trochΩ jak bandyta z Dzikiego Zachodu, lecz spos≤b jest w miarΩ skuteczny. S▒ r≤wnie┐ do kupienia kominiarki z "quasi wentylem" na wysoko╢ci ust (ostatni raz widzia│em tak▒ w zakopia±skim "Alpin-Sporcie") s▒ drogie, nie wiem na ile praktyczne i my╢lΩ, ┐e nadaj▒ ich u┐ytkownikowi i╢cie "kosmicznego wygl▒du". Moje i moich przyjaci≤│ do╢wiadczenia z jazd▒ zimow▒ nie wskazuj▒ na to, aby odpowiednio przygotowany kondycyjnie i zahartowany cz│owiek czΩ╢ciej chorowa│ na nie┐yty dr≤g oddechowych. AdaptacjΩ do niskich temperatur zapewnia Przyroda (warunek: permanencja jazdy rowerem w ka┐d▒ porΩ roku).

dr Krystian Ko╢ci≤w

bikeBoard 11-12/1999

Napisz do redakcji

Web design
& mastering:
Zbooy