Opracowanie (c) : Kalin Roszczenko

Historia Zambii pe│na jest krwawych przewrot≤w i brutalnych przyw≤dc≤w. Ostatnio ustr≤j zosta│ wprawdzie zmieniony na demokratyczny, ale szybko znowu go zmieniono. Nacjonalizacja w latach sze╢dziesi▒tych doprowadzi│a do rozprzestrzenienia siΩ jak zarazy korupcji i biedy; prywatyzacja w latach dziewiΩdziesi▒tych przynios│a w podobnym stopniu ten sam efekt. Gdy powodzie na p≤│nocy kraju i susze na po│udniu niszcz▒ zbo┐a, pomoc humanitarna trafia g│≤wnie na czarny rynek, a g│≤d zbiera swoje straszne ┐niwo.
Wszystko to sprawia, ┐e Zambia wydajΩ siΩ byµ ostatnim miejscem na ziemi, gdzie chcia│by╢ siΩ znale╝µ, ale kraj ten jest o wiele bardziej go╢cinny dla podr≤┐nych ni┐ siΩ to wydajΩ w tej chwili, a jego naturalne piΩkno i dzikie zwierzΩta s▒ niedo╢cignione w Afryce.

(wielko╢µ : 30 KB)

Fakty w skr≤cie
ªrodowisko
Profil ekonomiczny
ªwiΩta
Istotne sprawy
Pieni▒dze i koszty
Kiedy jechaµ
Atrakcje
Co mo┐na robiµ?
Tam i z powrotem
Transport lokalny

Zambia, le┐▒ca w ╢rodku Afryki,jest jednym z najbardziej ekscentrycznych dzidzictw kolonializmu. Maj▒c kszta│t wykrzywionej ≤semki, jej granice nie odpowidaj▒ ┐adnym podzia│om etnicznym, plemiennym czy jΩzykowym. Z zachodu graniczy z Angol▒. Z Demokratyczn▒ Republik▒ Konga z zachodu i p≤│nocky, Tanzani▒ z p≤│nocnego wschodu, Malawi ze wschodu. Z po│udnia graniczy z Namibi▒, Botswan▒, Zimbabwe i Mazambikiem.

Zambia jest po│o┐ona na p│askowy┐u, pochylonym na po│udnie. Obszary wysoko po│o┐one zawieraj▒ "Copper Belt Highlands" oraz p│askowy┐ "Nyik" na granicy z Malawi, gdzie le┐y szczyt Mwanda (2150m), najwy┐sza g≤ra w kraju. G│≤wnymi rzekami Zambii s▒ Zambezi, kt≤ra wyp│ywa z zachodniej czΩ╢ci kraju, tworzy granicΩ z Namibi▒, Botswan▒ i Zimbabwe; Kafue kt≤ra wyp│ywa ze wzg≤rz pomiΩdzy Zambi▒ a Demokratyczn▒ Republik▒ Kongo; i Luangwa, kt≤ra p│ynie z p≤│nocy do Zambezi.

W╢r≤d najwiΩkszych ╢wi▒t Zambii s▒ Nowy Rok ( 1 stycznia), Dzie± Bohater≤w i Dzie± Jedno╢ci (pierwszy poniedzia│ek i wtorek lipca) i Dzie± Niepodleg│o╢ci (24 listopada). Podczas N'Cwala, odbywaj▒cego siΩ 24 lutego, w≤dz ludu Ngoni pr≤buje pierwszych w tym rou p│od≤w i ╢wiΩtuje przybycie jego ludu do Zambii w 1835r. Odznaczaj▒cy siΩ uczt▒, muzyk▒, i najlepszymi tancerzami w kraju ╢wiΩto to jest oddprawiane Mutenguleni, 15 km na po│udniowy-zach≤d od Chipata. Podczas ku-omboka, w≤dz ludu Lozi i jego rodzina spaceruj▒ wzd│u┐ kana│≤w z Lealui do swej rezydencji w Limulunga, gdzie przeczekaj▒ porΩ deszczow▒. Na pocz▒tku marca, wΩdkarze szykuj▒ sw≤j sprzΩt na Zambijskie Mistrzostwa W úowieniu Ryb, organizowane na jeziorze Tanganika. Zambia ╢wiΩtuje te┐ rocznicΩ za│o┐enia Organizacji Jedno╢ci Afryka±skiej w Afryka±skim Dniu Wolno╢ci (25 Maj).

Zambia jest relatywnie niedrogim krajem. Komfortowe podr≤┐owanie mo┐liwe jest za oko│o US$ 100 dziennie, chocia┐ ko┐ystaj▒c z luksusowych hoteli i transportu lotniczego napewno zap│acimy wiΩcej. Podr≤┐nicy ze ╢rednim bud┐etem powinni oczekiwaµ wydatk≤w rzΩdu US$15-50 dziennie, w zale┐no╢ci od swoich upodoba± dotycz▒cych posi│k≤w w restauracjach i safari. Je┐eli masz w│asne zaopatrzenie, u┐ywasz poci▒g≤w i autobus≤w oraz nie obci▒┐asz sie pami▒tkami to mo┐esz zej╢µ poni┐ej US$ 15 na dzie±.

Kantory (forex) mo┐esz znale╝µ prawie w ka┐dym wiΩkszym mie╢cie, a ich oferta jest zazwyczaj lepsza ni┐ bank≤w. Wyp│atΩ got≤wki mo┐na dokonaµ w Lusace, ale nie oczekuj, ┐e za sw≤j plastik dadz▒ ci pieni▒dze w innych miastach. PieniΩdzy nie nale┐y wymieniaµ u konik≤w, gdy┐ wiΩkszo╢µ z nich ciΩ okradnie.

Dawanie napiwk≤w jest zakazane. Na wiΩkszo╢ci rachunk≤w w restauracjach znajdziesz doliczone do ceny 10 % za us│ugΩ. Targowanie siΩ jest powszechne i oczekiwane.

Je┐eli chcesz zobaczyµ wiele dzikich zwierz▒t , sierpie± i pa╝dziernik s▒ najlepszymi okresami do odwiedzin, chocia┐ temperatury s▒ w granicach 30░C podczas dnia pod koniec tego okresu. Je┐eli chcesz ch│odniejszej pogody i bardziej zielonego krajobrazu, przyjed╝ podczas ch│odnych, suchych miesiΩcy od maja do sierpnia. Nie zawracaj sobie g│owy miesi▒cami od listopada do kwietnia (pora deszczowa). Wiele wiejskich dr≤g staje siΩ rzekami b│ota, a wiΩkszo╢µ park≤w narodowych jest zamkniΩta. Podobno listopad i grudzie± s▒ najlepszymi miesi▒cami do ogl▒dania ptak≤w, ale r≤wnie dobrze mo┐na je obserwowaµ przez ca│y rok.

Lusaka
Livingstone
Victoria Falls
Park Narodowy South Luanga

    Poza utartymi szlakami
            Park Narodowy Kafue
            Siavonga i tama Kariba
            Ngonye Falls
   

Lusaka

Lusaka jest rozrastaj▒cym siΩ, zat│oczonym miastem, kt≤re ro╢nie zbyt szybko i nie ma zbyt wiele do zaoferowania dla turyst≤w, chocia┐ jest stolic▒ i bΩdziesz musia│ spΩdziµ tu trochΩ dni. Lusaka nie istnia│a przed XX wiekiem, a do lat 30 by│a po prostu ma│ym, sennym centrum rolnictwa. Chocia┐ zosta│a stolic▒ w 1931r. to gwa│towny wzrost nie nast▒pi│ do lat 60. Od tego czasu ╢rednia klasa zaczΩ│a siΩ wynosiµ na przedmie╢cia, zostawiaj▒c cywilnych pracownik≤w, dyplomat≤w i biednych zambijczyk≤w. Centrum jest w zachodniej czΩ╢ci miasta; budynki rz▒dowe le┐▒ kilka przecznic na wsch≤d.

Miasto jest zaskakuj▒co bogate w galerie wystawiaj▒cych lokalnych artyst≤w. PomiΩdzy najlepszymi jest Henry Tayali Visual Arts Gallery na terenach wystawowych , kilka kilometr≤w na wsch≤d od centrum, Mpala Gallery w po│owie drogi pomiΩdzy nimi, oraz ogr≤d rze╝ w Garden House Hotel, kilka kilometr≤w na zach≤d od centrum. Na p≤│nocny zach≤d od centrum le┐y Zintu Community Museum, kt≤re wystawia tradycyjn▒ sztukΩ i rzemios│o. Kolejn▒ wa┐n▒ atrakcj▒ jest Kamwala Market - kilka przecznic na po│udnie od centrum.

Stolica jest w po│udniowej czΩ╢ci kraju, oko│o 100 km od granicy z Zimbabwe. DostΩpne jest samolotem, poci▒giem i autobusem.

Livingstone

Livingstone datujΩ siΩ od prze│omu wiek≤w, powsta│o gdy brzegi w▒w≤zu Zambezi zosta│y po│▒czone mostem w 1904r. Tury╢ci byli po╢r≤d pierwszych kt≤rzy przeszli tym mostem, a Livingstone zosta│ centrum turystycznym na nastΩpne 70 lat. Miasteczko Victoria Falls w Zimbabwe przyµmi│o Livingstone w siedemdziesi▒tych latach, chocia┐ Livingstone ca│y czas walczy o odzyskanie dawnej pozycji. Jednak nadal nie jest tak▒ atrakcj▒ jak po│udniowy rywal.

Pasjonaci kolei mog▒ zajrzeµ do Railway Museum - le┐▒cego kilkaset metr≤w na zach≤d od stacji. National Museum zawiera archeologiczne i antropologiczne relikty. Jednym z najciekawszych jest kopia czaszki Neandertalczyka sprzed 100 000 lat. S▒ tu takrze rytualne przedmioty i wyroby ludu Tonga, replika wioski, kolekcja rzeczy Davida Livingstone'a i mapy Afryki (nawet z 1690r). Je┐eli to wydajΩ siΩ zbyt nudne mo┐na zobaczyµ kolekcjΩ sprzΩtu wied╝m i czarownik≤w, ale o to trzeba poprosiµ.

Livingstone le┐y oko│o 300km na po│udniowy zach≤d od Lusaki, i jest dostΩpna ze stolicy autobusem lub poci▒giem.

Victoria Falls

Victoria Falls s▒ jednym z najbardziej spektakularnych wodospad≤w na ╢wiecie: szeroka na 2 km rzeka Zambezi spada o ponad sto metr≤w w w▒w≤z. Zambijska strona Victoria Falls jest czasami zapominana, ale dostarcza zupe│nie innych wra┐e± ni┐ jej odpowiednik z Zimbabwe. Po pierwsze, widoki s▒ r≤┐ne: mo┐esz spacerowaµ wzd│u┐ spadajacej wody id▒µ w d≤│ ╢cie┐k▒ do podstawy wodospadu i po ╢cie┐kach umiejscowionych nad przepa╢ci▒. Jednym z najlepszych miejsc widokowych jest Knife Edge Point, osi▒galny przez ma│y mostek pomiΩdzy chmurami rozbryzguj▒cej siΩ wody, a prowadz▒cy do ma│ej wysepki na rzece. Je┐eli poziom wody jest niski, a wiatr niezbyt silny, zachwyci ciΩ niesamowity widok wodospadu i ziej▒ca przepa╢µ poni┐ej mostu Zambezi. Inne sposoby zobaczenia wodospad≤w to przeloty nad tym obszarem, spadochroniarstwo, sp│ywy pontonowe, i najd│u┐szy na ╢wiecie bungie jump - 111m - z mostu Victoria Falls. W pobli┐u jest miejsce dla │owc≤w suvenir≤w, a tak┐e wykopaliska archeologiczne z ma│ym muzeum pokazuj▒cym mieszka±c≤w tego regionu z przed 2,5 miliona lat.

Victoria Falls le┐y 11km od Livingstone na po│udniowy-zach≤d, a najlepiej do nich dojechaµ autobusem, lub wynajmuj▒c samoch≤d.

Park Narodowy South Luanga

Dla krajobraz≤w i obserwacji dzikich zwierz▒t, South Luanga jest najlepszym miejscem w Zambii. Ro╢linno╢µ waha siΩ od gΩstych las≤w do otwartych trawiastych r≤wnin, a laguny dzia│aj▒ jak naturalne zbiorniki wodne. Ze ssak≤w najchΩtniej zobaczysz lwy, bawo│y, zebry i ┐yrafy Thornicroft'a. Park jest te┐ domem dla jednej z najwiΩkszych populacji s│oni w Afryce, oraz szczeg≤lnie ceniony za swoje lamparty i ptaki. W rzecze Luangwa zobaczysz krokodyle i hipopotamy. DostΩpne s▒ tu dzienne i nocne, piesze i konne safari. Miejsca noclegowe to zaniedbane kampingi, skromne jak i komfortowe schroniska jak i kurorty o wysokim standarcie.

Park jest po│o┐ony oko│o 250km na p≤│nocny-zach≤d od Lusaki. WiΩkszo╢µturyst≤w przylatuje samolotem do Mfuwe Airport, 20 km od wioski Mfuwe na po│udniowy-wsch≤d i g│≤wnej bramy parku. Park jest zamkniΩty w porze deszczowej: od grudnia do kwietnia.

Poza utartym szlakiem

Park Narodowy Kafue 

Ten ogromny park jest najwiΩkszym w Zambii, domem dla trawiastej r≤wniny, ci▒gn▒cej siΩ przez setki kilometr≤w, las≤w ci▒gn▒cych siΩ wzd│u┐ brzeg≤w rzeki Kafue i stworze± ma│ych i du┐ych , gdziekolwiek nie spojrzysz. Kafue jest miejscem na pierwszorzΩdne safari, gdzie lwy, lamparty, s│onie, nosoro┐ce, antylopy, zebry. Jedn▒ z atrakcji jest r≤wnina Busanga w p≤│nocnej czΩ╢ci parku. Te 750km2 jest co roku miejscem powodzi od marca do maja, wtedy to staje siΩ miejscem k▒pieli dla tysiΩcy hippotam≤w i milion≤w ptak≤w. Innym dobrym miejscem do ogl▒dania ptak≤w jest jezioro Itehzi-Tezhi, gzie wiele gatunk≤w ma swoje gniazda.

W parku jest wiele miejsc noclegowych o r≤┐nych standartach. WiΩkszo╢µ jest wzd│u┐ rzeki Kafue.

Park le┐y oko│o 200km od Lusaka i jest dostΩpny samochodem, chocia┐ drogi s▒ straszne i wiΩkszo╢µ turyst≤w kt≤rych na to staµ wybiera czarterowe loty.

Siavonga i tama Kariba

Po│o┐ona w p≤│nocno-wschodnim ko±cu jeziora Kariba, Siavonga le┐y najbli┐ej, wiΩc st▒d najwiΩcej Zambijczyk≤w udajΩ siΩ na wybrze┐e jeziora. Miasto jest ciche i spokojne; tama daje wspania│y widok na jezioro po jednej i na w▒w≤z rzeki Zambezi po dr≤giej. Na jeziorze mo┐na │owiµ ryby, p│ywaµ na │≤dce. Oko│o 40km na p≤│noc le┐y Chirundu Fossil Forest, z drzewami starymi na 150 milion≤w lat i przedmioty ze Epoki Kamienia.

Siavonga jest wspania│ym miejscem do cieszenia siΩ piΩknymi widokami, ale nie wchod╝cie do wody - albo nawet zbyt blisko do brzegu; jezioro jest pe│ne krokodyli, a te co roku zjadaj▒ na lunch oko│o 20-30 os≤b.

Siavonga jest oko│o 100km na po│udnie od Lusaki; autobus pokonujΩ miΩdzy nimi trasΩ w 4 godziny.

Ngonye Falls

Je┐eli nie by│e╢ w Victoria Falls 300km w d≤│ rzeki to te wodospady mog▒ byµ g│≤wn▒ atrakcj▒. Na szczΩ╢cie dla odwiedzaj▒cych, jest to wspania│e miejsce bez pu│apek na turyst≤w jak to ma miejsce w bardziej znanych atrakcjach. Dodatkowo wodospad jest inny, spadek jest wysoki tylko na kilka metr≤w, ale ogrom wody dostarcza wspania│ych prze┐yµ. Pod wodospadem mo┐a wzi▒µ udzia│ w sp│ywie pontonowym rzek▒. Niedaleko jest Sioma Ngwezi National Park, gdzie mo┐esz obserwowaµ s│onie podczas nocnego picia wody.

Wodospady s▒ oko│o 600km na wsch≤d od Lusaki, i oko│o 200km na po│udnie od miasta Mongu. Je┐eli nie jeste╢ z w│asnym samochodem, autobus z Mongu do granicy z Namibi▒ mo┐e wysadziµ ciΩ oko│o kilometra na zach≤d od wodospad≤w.

Safari przesz│o d│ug▒ drogΩ od czasu w▒satych mΩ┐czyzn z du┐ymi strzelbami i korkowymi he│mami. Dzisiaj bardziej prawdopodobnie jest to, ┐e zobaczysz olbrzymie obiektywy aparat≤w wystaj▒ce z teren≤wki. Zambia ma wspania│e miejsca na zdjΩcia jak i do spacer≤w, g│≤wnie w parkach narodowych. Kilka najlepszych miejsc do obserwowania zwierz▒t jest w South Luangwa National Park. Kafue National Park posiada klasyczne afryka±skie zwierzΩta i r≤┐norodne krajobrazy. Lochinvar National Park, na po│udniowym zachodzie kraju, jest sezonowo zalewany przez powodzie, co przyci▒ga stada bawo│≤w, antylop, i innych zwierz▒t.

Rzeka Zambezi oferuje ╢mia│kom kajakarstwo, sp│ywy pontonowe i skoki bungee. Rzeka ta nale┐y przy tym do najszybszych, ale i najbezpieczniejszych: g│Ωboka, ma│o skal po╢rodku nurtu - i tak z pewno╢ci▒ zaliczysz k▒piel w spienionych nurtach.

Ogl▒danie ptak≤w to te┐ kolejny spos≤b na spΩdzanie czasu. W Lochinvar National Park gnie╝dzi siΩ oko│o 400 gatunk≤w. Inne dobre miejsca to Chete Island na jeziorze Kariba i Chembe Bird Sanctuary zaraz za Kitwe.

Europa ma najlepsze po│▒czenia z Zambi▒. British Airways KLM i Air France maj▒ regularne po│▒czenia z Lusak▒. Afryka±scy przewo╝nicy maj▒cy loty do stolicy to Air Zimbabwe, Ethiopian Airways, Kenya Airways i South African Airways. Lotnisko w Lusaka jest oko│o 20km na wsch≤d od ╢r≤dmie╢cia. Nie ma autobus≤w, ale s▒ taks≤wki i hotelowe vany, kt≤re przyje┐dz▒j▒ na miΩdzynarodowe loty. Podatek p│atny przy wyje┐dzie (departure tax) wynosi US$ 20).

Najwspanialszy spos≤b wjechania do Zambii to przejazd po mo╢cie Victoria Falls z Zimbabwe. Autobusy je┐d┐▒ regularnie pomiΩdzy Harare i Lusaka (9 godzin). Inne wa┐ne przej╢cia graniczne z Zimbabwe to Chirundu i Kariba. Z Mozambiku wiΩkszo╢µ podr≤┐nych przeje┐d┐a przez Cassa Catiza. Z Malawi, g│≤wne przej╢cie jest na wsch≤d od Chipata, na g│≤wnej drodze pomiΩdzy Lusaka i Lilongwe. Jedynym punktem granicznym pomiΩdzy Zambi▒ i Botswan▒ jest prom na rzece Zambezi w Kazungula, oko│o 60km na zach≤d od Victoria Falls. Z Namibii, autobusy je┐d┐▒ regularnie pomiΩdzy Livingstone i Windhoek, przekraczaj▒c granicΩ w Zambijskiej wiosce Katima Mulilo, blisko Sesheke.

Najlepszym sposobem podr≤┐owania jest samoch≤d, najlepiej 4WD. Jest kilka agencji wynajmu w Lusace i parΩ w Ndola, na p≤│noc od Lusaki przy granicy z Kongo. Poza g│≤wn▒ tras▒, pomiΩdzy Lusaka i Chitapa, wiΩkszo╢µ asfaltowych dr≤g jest w z│ym stanie, a drogi gruntowe wahaj▒ siΩ od z│ych do nieprzejezdnych, szczeg≤lnie po deszczach. Je┐eli przedtem nie je╝dzi│e╢ w Afryce, nie jest to dobre miejsce do zaczynania. Wszyscy kierowcy potrzebuj▒ MiΩdzynarodowe Prawo Jazdy. Oficjalnie je╝dzi siΩ po lewej stronie. Jed╝ ostro┐nie i b▒d╝ przygotowany na wszystko.

T│ok, d│ugie trasy i dziurawe drogi powoduj▒, ┐e podr≤┐owanie autobusem jest mΩcz▒ce. WiΩkszo╢µ linii jest prywatna, ceny s▒ standardowe i wiΩkszo╢µ tras jest obs│ugiwana regularnie. Minibusy s▒ u┐ywane do kr≤tszych tras i wydaj▒ siΩ byµ szybsze, ale i troszkΩ dro┐sze ni┐ zwyk│e autobusy.

Poci▒g jest dobr▒ alternatyw▒ je┐eli nie planujesz dalszych eskapad poza trasΩ Livingstone-Lusaka-Nakonde. Jest te┐ linia do Kitwe. Trasa Lusaka-Livingstone ma ekspres trzy razy w tygodniu i codzienne osobowe.

¼r≤d│a : Lonely Planet