[������ ����������. Գ�������� �����. ��� I.]

���������     �������     ��������





���������


�. �. �������

�����Ͳ ²�� ����� �� IJ������Ҳ �. �����������


Գ��������� �������� ��������� � ������� �����-����������� �����쳿, ������ ������ ������� ����� �, ������� ��������� ����� �������� XVIII ��. ������� ����������� ������ �� ������� ��������� �������� ����������� ������, �������� ����������, ����������� � �����������, ������ ����� ������� ���������. ���� ��������� � �������� ���������� ������ ����� �� ��������� ��������� � ��������� ������� ������� ����������� ������, ��������� ����� � ��������, ������� ��������� ��� ��������� � ���������� ����� ������� ���. ����� ���, ��� ��������� �������� ������ �������� �. �����������, ��� ������� �. ��������, �. �������, �. ��������������, �. ����������, �. �������, �. �������, � ������ ����������, �. ������, �. ����������, �. ��������������. ��������� ��������� ����������� � �, �. ��������, ����������� ���� ������� ����� �� ������ �������� �������� �����. ��������, �� ������� �� ���� ���� ���� ������������ ������������, �. �. �������� �����������, �������, �� �����������... ������ ������� ������������� ����, ��������� ��������� �� �������, �������, �������, ������ �������, ������� ��������� 1. ³�, �� � ���� �����������, ������ �������� ����� �� ����������� ��� �. �����������, �� ���� �������� ����� ������ ��������������� � ��������� 2 � ���������, ��, ���������� ���������� ��������, ����������������� �������� ���, ��������� ��� �������� �������������� ���������� ����� ����� �� 3. ������������ � ���� ������ ������� �����, ������ ������� � ������� �������� ������糿, �� �������������, �������� � ��������� ����������.



 1 �������� �. �. ������� ������� � ������������. � ���������. �. � �., 1925. �. XXI, �. 44.

 2 ���.: �������� �. �. ������� ������� � ������������. � ���������. �. XXI, �. 51.

 3 ��� ��, �. 47.



�������� �������� �������� �������������� ������� ��������� �. ����������� ������ ������ ����� ���������� � ��������� ������. �� �� ����������� �������� � ������, \12\���������� � ���������, ������������� � ��������, � ���� ����: �. �. ������, �. �. ������, �. �. ������, �. �. �����, �. �. ������ �� ��. �������� �������� ��������� ������� � ����� ����� ������ ���� ������������ �����������, �� �. ³����, �. ���.�����, �, ��������, �. ������, �. ������, �. ���� �� ��.

� ������������� ������ �������� ��-������ �������� �. �����������, �� ��������, ��������, �� ������� �������� ��������� 1. �������� ������糿, �������, �� � ��������� ���������-������������� ��������� � �������������� ���, ���������� �������� ������ �������� ���������, ������������� �. ����������� ����� �� �������. ���� ������ ������, �� ��� ��������� ������������ ������������ �������� �������� � ������ �������� �������, �������� ������������� ��������� ����������� ��������. ��� �������� �. ����������� � � ��� ��� ���������� � �����, ������ ������� ������� � � �ᒺ���� ������ ���������� �������� 2.

���� ����������� ������� ������������ ����� �. ����������� �� ��������� ����� ��������� ����� ������� ������ ����� ��� ��������� ����������� ����� ��������� ���������, �������� �������� ������������ � ������������� ����, ����������� �� ��������� � ������� ������������ ������� ����������, ����������� � ����������� ������. ��������� ��������� ������������ ����� ���������, ��� ����� ����������� �� ��������� ���������, ��� � ������� ����� ������� ������������, �������� �� ����� ����� ������� ������ �������� �. �����������, � �, ����������, ������ ����� ��������� � ���� � ���������� ����� ��������, ��������� �� ��������� �������� ������� XVIII ��.



 1 �������� ������� �������� ��� ��������� �������� ����������� �������� � �������� ��������� ����� ���������� ���� ����� �. ������ �� ��. ��������� (���: Venturi F. Feofan Prokopovii � �Annali della Facolta di lettere e filosofia della universtá Gagliari�, � 21, 1953; Cracraft J. Feofan Prokopovič. � �The Eighteenth Century in Russia�. Edited by J. G. Gerrard Oxford, at the Clarendon Press, 1973).

 2 ���.: Lossky N. 0. History of russian phllosophy. International universities Press, N. Y. 1951; Smolitsch I. Geschichte der russischen Kirche (1700 � 1917). IBd. Leiden, 1964; Härtel H. -J. Byzantinisches Erbe und Orthodoxie bei Feofan Prokopovič. Würzburg, 1970; �� ��.



������������ �������� ����������� ����� �. ����������� �, �� ��� ������, ���� �������, ���������, �� �������, ��������� ���������, ������ ����������, ��������� �����-������������ �����쳿 ���� ��������-�������-dz������ ������� (1694 � 1738) � ��������� 1769 �. �.-�. ������� � ����������� �������� � �����. ���������� \13\ ������� ���� ����������� 1776 ���� � ������� �Nordische Nebenstunden...� 1. ���� � �����, ���� �������, ������� �������, �������� � �������� ���������, ������� ����� �������� ������� �������� ����� ������������� (��������) ���� ���������� ������� ����...� 2 ������ ���������� ��������-�������. ������ ������ ��������, �� ���������� ��������� � ��� � ������ �����, ��� ������ ������� ���� ����; �� ������ �� ������� 17 ������ 1677 �., � �������-������ �������� �� 9 ������ 1681 �. ������� ���� � ���������������, ��� ���� ����� �� ������������� ������ ���������� 3. � � ���� ���������� ���� ���������� ���������: ��������� ������������ �����, �� ���������� ��������� 1684 �. 4

��������� �������� �. �����������, � ����� ����� ���� �������� ����� ����������� ��� � ����, �� ����� ���������� ��������� � 1677 ��. ������ ������� ���� ����� (����� � �������� � ��������). ������� ����� ������ ����. �� ����� ������ ��� ����������� ������ �� �����, ������� ������ ����-����������� �����쳿 ������ ���������� (�) (������������ � �� ������� ����� ���������, ������� � ���� ������, � ���� ���� ������, ��� ����� �������), ���� 1684 �. ����� ����� ���������� ������ �� ��������� ����� ��� ����-���������� ��������. ��� ����� �������� �������� ����� ����. ������ 1687 �. ������ ������ ����� ���� �� ����-����������� �����쳿. ��������� ������ ������ ������� ��� �� ���� � ������, �� ���� ��������� ������ � ��������-���������� � ����������� ���� ����� (�� �������� ���������� �� �������� ������� ����������� ����������, ��� � ������� ���������� ������������������� �������� � �����).



 1 ���.: [Beier Th.-G.-S.] Vita Theophanis Procopowlcz. � �Nordische Nebenstunden...�, herausgegeben von J.-B. Scherer, I. Th. Frankfurt und Leipzig, 1776, S. 251 � 270.

 2 ���.; Zernicov A. Tractatus de processione Spiritus Sancti a Solo Paere... Gotha, 1772 (Curriculum vitae professorls, rectoris Kijovo-Mohileanae Academiae Theophanis Procopovic).

 3 ���.: ͳ��� �. �. ������� �. �. ��� ��������� � ��������� �. �����������. � �Գ��������� �����, � 2, 1975, �. 117 � 127.

 4 ���.: Jablonowski �. Akademia Kijowsko-Mohylanska... Kraków, 1899 � 1900, s. 196.



��������� ����� �� ���������� ������� ��������, ������� ����������� �������� ����� ����� �������� ��������� �����쳿 �. ��������� � �������� ��������� �. ���������. �� ���������� ��������� ����������� ��������� ��������� �������� ���������� ��� �. ����������-�����������, �. ó����, �. ������������, �. �����������, �. �������������, ���������� �����쳿 ����� ������ �� ����� �������� �����\14\����� ��������� � ����� ������. ³� 3 ����� 1689 ���� ���� ����� ���� ������, ������� ��� ����� ����� �� ����� ��������� ��� ��������� �������, ������� ����������� �������� ����� ��� �������� � �����쳿 �� ����� 1694 (����� � ������ ������, 1696) ����.

�������� ��������� ��� ���䳿 ������������, ���������� ����, �����, �� ����������� ����� �����㳿, ����� � ����� �������� �����-����������� �����쳿 � ������� � ���������� ��� ���� ���� ������ ��������. ����� � ���� �������� �������, ���� ���� ��� 17 ����. �������� �� ������ (�� ������ ������, � �� ����������-�����������), �����, �� � ���� �����������, ��� ���� ��������� ������������ ��� ���䳿 � ���, ���� �����-���������, ��������� ��� ����� ��� ������. ��� �������� ���� ���� �� ���� ��������� ������ � ������� ������ ������ ��� ����� ������� � ��������. � ������� �� ������������, ��������� ���������� �� �������� ����������� �������������� �����, ������ (�����) ������ �� ����, � � �������� �� 14 ��������� 1698 �. �� ��� ��������� �� ������� ����㳿 ��. �������. � �������� ����㳿 ��� ������� ����������� (�������, �� �������� ������� �. �����������) ��������� �� ��� �������� ��������� �� ��������� ����� ��������-�������� ������� ���� �������� 1. ���, �� � �� ������, ������ (�����) ���������� ������������� ����� ����� ���������� ��������� ���������, ���� ³���������, � ����� ������ ����.

����������� � ��� 3 ����, �� ����������� � ��� ����� �����㳿, �������� ����������... ��� � ����㳿 28 ������ 1701 �. ��� ����� �� �� ������� � ������� ��������� 2. ϳ��� ��������� ����� ������������� ����� ������ 1702 �. ����� ������, �� ����� ��� ������������, � �� ���� �� ���������� 1704 �. ��� ��� ����� �� ��������� �������� �. ���������� ��� ����������� � �����, ��������� ��� ����� ��� � ������� ����� ������ �� ����� � ������ ����� ����� �������� ������������ (II). 1705 �. �� ��� �������� ������� ����-����������� �����쳿, 1706 �. � ��������, � �������� 1707 � 1709 ��. ������� ���������.



 1 Stupperich R. Feofan Prokopovic in Rom. � �Zeitschrift für osteuropäische Geschichte�, 5. Bd., 1931, S. 334.

 2 Ibidem.



� ��� �. ���������� (�. ����������) ������� ��������� � ������� ���������� � ������� ����� �����. ����� � ��� ������, �� �� ������� � ���, ��������� ������� ����� �������������, ����������, ��������� ���������, ���������� ����� ���������� �������, �������� ������� ³� ��������� ������������ ������� ����� ����� ��� ��\15\���, ��������� �� ����� ������� ���������, �������� ��������, ������������ � ����������. ³�������� ����������, ������� �� ����������� ������, ���������� � �������� ������, ��������� � ���, ������ ������� ����� �� ��������� � ����� � ���������� ������ ���������� �������.

�������� ����� �������, ��������� �������������, �� ���� ����� �����������, ���������, ������ ������� ������ �����������. ����� ��� ��� � ����� �, ���� ������ ���� \16\� ���� ������ ��������� � ��������� ������ ���� � �������� ����. 1711 �. ����� ���� ������� � ����� � ��������� �����, �� ��� ����� ���� �� ����� ����������. �� ���������� � ������ ���������� 1712 �. ��� �������� ����-����������� �����쳿. ����� � ���������� �������, �� �������� ��������� �����쳿 � ���� �����㳿. 1716 �. ��� �������� ����������� �� ����������. ³���� ���������� �������� � ���������� ������������� ����� ����� � �������� ���������.

��� �������� ������ �����쳿 ��� ���������� �������� ����� � � ������ ����� � ������, ���������� ������������ ���� ������� � ������������. ³� ���������� � ������ ������������� ������ ����� � �������� ���, �� �. ����, �. ������, �. �������, �. ���������� �� ��., ������� �����������-����������� ������ � ������ �������, ���� ������ ������ ����������� �������� �������� � ���������� �������, � ���� ���� � �����쳿 ���� �� �����쳿 ��������. �� �������� ����� ���������� ���� �����, � ���� ���������� ��������� ���� ������������ �����������, �������������� �������� ������������. ������� ��� ����������� ��� ��� � ������������ ������� (�������, ���������) �� ������������ ��� (������, ������, �����), � ������ �� �������� ����� ������㳿 ����������� ����������� ������, �� �������������� ���� ��� ������� ��������� (������)� 1.

����� ������������ ���������� �������� ����������� � ��� ���������� ��������� � ������ ����� �. ϳ� ��� ��������� ���������� ����� �� ��������� ����������� ������ ���� � �������� ��������� ������������� � ������. ij���� �� ����, �� ���������� �� ���� ����� � ���������� ������ ������ ���������� ����� ��� �������� �� ������ 2. ��� ����� ��������� ��, ��, ������ ��������� ���������� 1718 �., ������ �������� ������� ����� ����� ���� ������� ���� �������� ����, ����������� �������, � ���� ���� � ������ ��������.



 1 ������ �. �. �������� ����� � �������� �������� ����������� XVIII ���� � ��������� �������� ����������� � ���������� XVIII ����, � � �., 1961, �. 135.

 2 ��� : Hjärne H. Ett svenskt vlttvesbord om hoistelnska patristamplingar i Russland. � �Historlska Studler�, pestkrift tlllangad Carl Milmström, Stockholm, 1897, S. 1 � 34.



��������� ����������� ������ ���������, ���� 1730 �., �������� ����� � �. ��������� �� �. �������� ����� ��������� ���������� �� ����������� ���� ����� � ���������� ����������� ������ ����� ����������� � �����������, �� ����� ���� ��������� ���������� ��� ��������� ��� ��������������, ��������� ��� ������ ����������� ���������. ������� ���� ���������, �������� ������� �� ������� ��� ���� ���� ������� ������ \17\ ������ �������, �� ��������� �. ��������, ��� ���� ��� ����� � ����� ��� ��������� �� ��� �������� ��������, �� ��������� ������� � ������ � ������ �������� �������� (XVIII � ���.) �������, ���� ������ ���������, �����������, �������, ��������� �� ������ ����� ���, � � ����� ������ ����� �� ��������, ��� ������� ����������� �� 1. �������� ���������� ������ ����� ������� ����������� ���������� � �������� 8 ������� 1736 �. ��������� ������� ��������� ����: ��, ������, ������, ������ ��������, ���� �� ��������?� 2.









�. �. ͳ���

����� �. ����������� ��� ���� � �������, ����в� � ���



� ���� ������, �� ������ �����������, ������ ���������� �������� � �ᒺ�������� ��������, ���, ����� � ��������, ��� ������� ������� ����� ����... �� �������������� ����� 3. �� ���� �� �� ��� � ������ ������� ����� ����� ��� �����.., � �� ������� � ���� �����, �� � �������, ����� ����������, ������� ������������ 4. ��� �����, ��, �� ���� �����, ��������, �� ��������� �����, ��� �������� �����, ����� �� ��������� ��������� ����������� �������. � ������ ��������� ����� ������ � ����������� ������������� ���� ���������� ���� ����� � ������, ������ ������ �������� �� ������ �������, � ���������� ��� ���������� ���� ����� ������ ����������� ��������, ��� ��泺 �� �������������. ��� ���������� ����� ����� ������-ij����� ���������, ������� ��������� �� ��. ������������ � ����� ����� �� �� ���� ������� ���.

�. ���������� ������, �� ��������� ���� �� ������ ������ �������, � ������ ������ ������������ ��������. � �������������, �������������, ��������-���������� �� ��. ���������� ����� ����, �� ���������� � ���� ������, � ������ �������� � ���� �������� ����� ����, �� ������������ � ������ ������, ������, ������� �, ��������, ��������.



 1 �������� �. ������ ���������� � ��� �����. ���., 1868, �. 576.

 2 ��� ��, �. 646.

 3 ���������� �. ����������� � ��������, �., 1774, �.11.

 4 ��� ��, �. 13.



�����, ����� � ��������� ���������� ������������� ������ � ���������� ���� �����, � ������������� ���� ���\18\�������� � ������ ���������, �� ������ �� ��������������� �������� �� �����, �� ����� ��������� ���� �� ������� ������ �� ������������ ��������, �� �������� ������ ������� �������� ���볿 ����. ��� �� ���� �� ����, �� ����� ��������� ����������� �������� ������������� ����������� �� ��������.

ֳ �������� ��������������� �������� � �����, ��� �� ����� ���������� ���� ����, �� ������ �� ��������� ������ �������� �� ������� ���������-����������� ���������� ���������. ��������, �� ����� � �������� ����� ��� � �� ��������, � �� ����������. ����� ���������� ����� ����� ����� �� �ᒺ�������� �������� �� �������� � �����, ����, �� ���� �� �� ��������, � �� �����. �� �� �� ���� �� ������, �� �� ���� �����������. ����� ����, ���� �������� �� �� ����� ����� ������� �� �� ��������, �� �� �����, � ������ ��������� ���� ���� ����� �������� ��������. ����� ���� ���� ��������� ��������� �������� ���� �� ���������� ��� ��������� ������� ���������� ��������� � ���������� ������� ��������� ��������������, ���� �� ��� �������� ������� �����.

� ������ ����������� ������ ����������� �������� ���� �� ������, �������, ���� ������, ��������� ����������� ����, ������������ (������������� ����). ��� �������� ���������� ����� ���������� ��� ����������� ���� � ����������� ���� ����������� � ���������. �� ����� � ����, �� ��� � ���� ��������������� � ����� � ��������� �������. �ϳ� ��������, � �������� ��, � �������� ������ ���� 1. �����������, �� ��� � ������ � �� �� ���� �������, ����� � ����� �����, �� �� �������� � ����������, � ���������, � �����������. ��������� ��� �� ���� �� ����� ����� �������: ������ ���������� �������, � ���� ����������, � �������� � ����� ���� ��������� �����, � ���� �� � ������������ ���� � �� �� ����. ����� �������, �� �� ���������� �� ���� �������.., � ����, ��������, ���������� � �� ����� � ����� (Գ�., 78).

� ������ � ���������� ������������ ��������� ���������� �� ����� �������� ����� �� ��������� ������. �����, �� �����, ������, �� ������� � ���� ����, �� ���� � ������ (deus in rebus) 2.



 1 ���������� �. ���� ���������, �� ���� �����, ��������������, ����������, ����� (��� ���������), 1707-1709 ��. � ³��� �������� ��� �� ���� ���� ��/� 43. ��������� ����� ����� �������� �Գ�.�.

 2 ����� ��. �������� �������������� �����. ���., 1914, �. 162.



�� ����� ������, ���� � ��������� ������������ ������� � ������� ����, ��� ������� ��� � ��� ���� ��� ����� �� ����, �� �������: ��� ������ � � \19\��� 1. ���������� ���� �� ���������� � ����������� � �������� � ������� ������������� ���������. ���������� ����� ������ ������� �������� �� ������� ���������: �� ������ ���� � ���� ��� 2, ���� � � ������ (Գ�., 78 ��.); �������� ���������� �����, � �� ��� ����, �� ����������� ����������� (Գ�., 85). ��������, �� ����� � ������ ����������� �� ������� � ������� ������ ���������, �� � ������. ��� ��� � ����� ��� ����� ������� ����, �������, ����������, ����� � �����, ���������, �. � ���� ���������� �� ���� �������������� �������� ���� �� �����, � � �������� ��� ��������� ����. �� ������������ �� �� ����� ����������� ����������������� ������������ ��� ������������ ���� � ����������� ������� ����������, � ������� �� ������������. ϳ����� ����������� ��������� �� ������������ ���������� ��������, ��� � ���� �� ����� ������������ ����, �� ���� ����� ������� � ��������������� �������� ������� ���������� 3.

� �����������, �� � � �������� ����� ���������� � ��������� ������� �����쳿, ������� ������ ������� (������� ������������) � ������ �������� ������� ��������������� �������� ��� ����. � ����� ���� ���������� ����������� � ������������� ������. ������� ���� ������� �������� � ������������-����������� ������, �������������������� ����, ���������� �������������� ������ � �������, ����, �� ������. ������� ��������������� � �������� ���� �� ���� ����������� ������ �� ����� ����������� � ������ � ��������� ����� �������, �� ���� ��� ����� ������������ ��������. ��� ������� ������� �, � ������� ��, � �� �������, �� ��� � ������� �� ������ ������ � �� ������ �� �� � ������, � ������, � ����, � ���� �� ���� ������ ����� 4. �������� ���������������, �� ��������� ��� ����, �� �� �� ������ �������� ������� ������ ������ 5, ��������� ������, �� �������������� ��������� ��������� � ���������� ����������� ������, �� ���������� ���� ������� � ����������, ����� �������� �����, ������� �����.



 1 ������� �. ���������. �., 1932, � 63 � 64.

 2 ���������� �. �������������� ������� �� ���� �������� � ������. � ³��� �������� ��� �� ����, ���� �� 300/�., �. 400.

 3 ��������� �. �������� ������� ����������� � ���� ������ �� �������� � �������� � ����� ���., 1774, �. 60.

 4 ���������� �. ����������� ������������ ������.., ���., 1765, �. 4.

 5 ���������� �. ������ �������������� ������� ������������ �������������, ������� ������� � �������� �������� �������������� ������ ���������� � ������������ ������. � � ��.: (����������). ������������ ������ ��� �������������� ���������� ����� �������. ��� �������� �����, �. 72.



���� \20\����, � �������� ��, � ���� ����� ������������, �� ����� � ����� ������ �������, � � � ����, � ������, � ������������ ���������, � ���������� � ���������� ������ � ����� ����������� ��������� 1. ���� � ���� �� �������, � �������� ���������, � �� � �����, �����, � �����, � �� � ������, � ������, � �����, � ������� �������� �? � ���������� �������� � ��� �� ���� ����� 2. �� �� ��������, �� ���� �����, � ���� ����, �� ���������� ������� �������. ���� �� ����, �� ��������, ����������� ������, �� ����� ������� ����, ��� ���� ��������, �������� ������� ���� ����� ������ ����, ������, ���������, ij� �� ����� � ������, ������ ������� � ����, ������ � ����� � ���� ���� ����������. �� �� � ��������� ������ � ��������� ����������� ���� �� ��� ��� ����������, � ������ ������������� ����� �� �� �� ������ ��� ���������� 3.

�������, �� �����, ���������� ������: ����������� ���� � ��������, �����������, ������ ��� ������, ������ � �. �., �� ��� ����� ��������� ������� ������ ����������. ����, �������, ��������� � ��������� ����-������, ������� ��� ����� �������� � ��� ���� ������������. �� ���� ��������� �� ���������, ������������� � ��������� �������� ������ ��������� ������. � ����������� ������������ ���� ���� ����� � ��������� ��������� � ���� ��������� ��ᒺ���, ���� ������� � ���� ���.

� ��������� ������� � ������������ ��������� ������ �� ���� � ������� ������ ��� ������ ��� �� ����� �����������, � � ���������-�������������, ������ ������� � �������� ����������� �������� �� �� ����� ������, � �������� ������� ��������� ��� ���� ������. �� �������� ���� �������� ��������-������������ ��������, ����� � ����� ����� � ����. ���� ������� �������� ���������� ������ � ������, ���������� � ��� ����, �� ����, ��������� ���� ����� ������ ����, ������������, ������� ��������� �������, ������� � ����� ����� ������� ������������ ��������� �������� �, ����, ���� � ��������, �������� ���������� � ������������ ������, �����, ������.



 1 ���������� �. �� �� � ������ ��������� ������� ������� ����� � ��������� ������ ������������ �����������. � � ��.: ���������� ���������� ����������� ���������� ��� � �����. �., 1725, �. 371.

 2 ��������� ������������ ������ � �������� ������ � ��� ����� ��� ���������� � ��� �������� ����������. � ����� ���������. ��������������� ���������� ���� ��. �. �. ������, �. 178, ���� 3051, ��� 127 � 127 ��.

 3 ��� ��, ���. 128 ��.



� ������ �����������. �� � � �������� ���� ����������� � ������� �����쳿, �������� �������� � ����� ���������. ������� �����������, ������� � ����, �� �� ������� \21\ �� ���� ����� ���������. ³����, �� ��������� �� ����� ������ ���������� ��� � XVII ��. ����� � ��������� ����������� ����. ���������, ������ ����� ����� ���� �� ������ ���� � �������� ����� ���� � �������, ���������, �� � ������� ����������� � ��������� ���� �������� ��������� � ������ ������ � ������ �������. ���������� �� ������ ���� ������. �� ���� �����, ��������� ������� �� �� ������, ��� � ���� ���� ������ �������� (Գ�., 87 ��.). ������� ��� �������� ������ �������, �� ��������� �� ��� ���, �� � ��������. ���� ������� �������, �������� ����������, ������� � ��� �� �������������, � ����, � �� ������.

������ ����������� � ����, �� �� ����� ������������� ���� ����������� � ���� � ����������� �������� �������, ���������� �������� ����� ������� �����, ����������, ���������, � ���� ���� � �������. ��� ��������� ��� ������, � ���� ��, � �� ����� �������, ��... ����� ������� ���� ���, ���� � ��������� �������� ����� � �� ���� ��������.., ���� �������� � ���� ������� �������� ������� ����, ����� ��� �� ���������, ������� (Գ�., 194). ³� �������, �� �� ������ ��� ����� ��������� � �������� ��������, �� �� ������: ������ ����� �� ������� �����, �...���������� ����� � ���� �� ������� ������ ��������?� (Գ�., 192). ������ ���� ���������� ������ ��������� ���������� � ��������� �� � ������ �����. ���� ������ ������ �� ������ ������ � ����� �������� ��� ������� � ������� �����.

³�� � ������ ���������� ������� ���, �� ���������� � ������ �������� ������ �������, ���� �� ������ �������� ����. ��� �� ��� � ������� �����, ���� ����� ������� ��������� ������ �����. �������� ���, � �������� ����������, � �� ���� �������� ����� � �������. ���, �� ��� ������� �����, ������� ��� ���� �� �ົ (Գ�., 52). ��� �����, ����� ������� �����������, � ����� ����������, � ���� ��� ������ ������ �� ����� �������, ���������� �������� ����� ���������� ����������� 1. ���������� ����� �� ������ �����, ���������� ������, ����� ���� ����������� ������� �������. ������������ ������� �������� ������, �������� � ������ ���, ������� ���� ���� ��� ������ ���, ��� ���������� ������� ������, ��� �������� �� ��� �� ����� ������� ����� � ��� ���������� ��� ��������� (���., 150).



 1 Procopowicz Th. De arte rhetorica.., anno 1706. � ��� �� ����, ³��� ��������. ���� ��/� 418, ���. 150 ��. ��������� ����� �������� ����.� \22\



��, ������ �������� � �����������, ���������� �� �� ���������� ������������ ����-�� ������, �� ��������� ������� � ���㳺�. ���������� ������������: ��� ������ �������, ��� ������, �� ��� � ������ ��������� �� ��������. ���� ���, �� ����: ����, �������, ���, �� ����� �����������, ��������������� �������, ��������� ����� �����. ��� �� ������ � �� ���� �������� ��� �������, ���� � ��������� ������ �� ������ ���������� ��� �����, � �������������� (Գ�., 85 ��.).

³���� �� �����㳿 �� ����� �� ����� �������� � �������� ������������ �����. ³� �������� �������� ��������� ���� ����������� � ����-����������� �����쳿, ������� �. ����������-�����������, �. ó���� �� ��. �������� ���� ������� ����, ���� �������������� � ����� ������� �� ����� �� ����������� ��ᒺ�������, � � �� ���������� ������. ���, ���������, ���� �������� ��������� � �����쳿 �� �� ��� �������� �����������, �����; ������� ���� �� ����� ��������� ����������� �����, � ���� ������� ����� 1. �������� �������, �� �������, �� �����-��� ������ �� ������ ���������, ������ �� ��������� ���� 2. ��� ��� ����-������ ���� ���������� � ���� �������� ����������� ���� ��� ���������������� � �������������� ������������ ����. ����� ����� �������, � ����������� �. ó���� � ���� �Գ����, � ��� � ���� ����� �������������� �� ������������ ������� ���������� ������� 3. ���� �������� �� ���� ���� �������� ��� ���� �� ��������, ��� ���� ����������� � ��� ���� ������������� � ���� 4, ����� ��.



 1 Javorski St. Agonium philosophicum.., anno 1691-1693 ��� �� ����. ³��� ��������. ���� ��/�.152. ���. 207 ��.

 2 ��� ��.

 3 Giselius J. Opus totius philosophiae.., anno 1645 � 1647. ��� �� ����. ³��� ��������. ���� ���/�.128. ���. 461 ��.

 4 ��� ��, ���. 512 ��.



ֳ ��� �������� � �������� ����� ������� � ����� �������� ������������. ³� �� ���� ����� ������� ���������� ��������� ��� ������� �����, ������� ���� ���������� ���㳿, � �� ���� �� ���� ���������� �� �������� ��������������� � ������������� �����. �������� ���������� ���������� ������ � �������� ��������� �������� ����� �����, ��� ��� �� ����������� � �� ���������. ������ ������, � ���� ��, � �� ����� ������ ��������, ��� ����������, ����� �� ��������, �� �������� ��, ��� ������� ��� �� ������� ����, � ���� � � ��� ������� ��������, ����� ���������� ��� � ���� ���������� ������ (Գ�., 68). ��� �� ���������� �� ��������� �����, � ����� �������� ����� ������������� �����, �� ���� � \23\ ��� �������� ��������� �� �����, ��� � ������� �������� �� ���������������. ��� ��, �� ������� �����, �� ����� �����������, ���������� ������ ��� ��� �� �������������, ����� ����� � ������ �������: ����� ���� ������� ����������, ������ ���� ����, ��� ���� ������ ��� ������ ����������� ���. � �������, ���� ���������, ��� ���� ��������, ������ ����������� ���� ��� (Գ�., 69 ��.). ����� ������������ � ���� �Գ���� ����������� �� ��������� �����. ���� �������� �� ��, �� ������� ������������ ����� ���� ������� ������ �� ������������ ������ ����������, ��������������� ����������� � �������. � ����� ����������� �������, �� �� �������� ���� �������� �� �� ���������� ����, �� ������� ��������� �����, ���������� �� �� ��������� ����������� � ����� �������� ��, ��� ����� �������� �� ����� ������.

�� ������������, ��� � ������������ ����������� ����� (Գ�., 68). ���� ������ �� ���� ��� ����� ������� ������ ��������, ���� �� ���� ���� � ������������ ����������� ��������� � ������� (Գ�., 174 ��.), �� ����, ���, �������� ����������� � �����. �� ��������� � ������ ����. ������� ����� ���, � ���� ����������, � �� ���� ���������� � ����𳿻 (Գ�., 166 ��.). ³� ����� �� ����������� � ����������� ��������� ��� ��������� ����� ���� �� ����� ����, ��� ���� ��������� ������������� ����������� � �������� �� ��������� �������������� � ��������� ����������� ������������. ���������� �� ����� �������, ������ �� ����� ��������� ���������� ������, ���������� ����� � ���������� ����� ������� ����� ��� ����������� ���������, ����� ��������� �������� � ���������� ���������. �� ��� � ���� �������� �������, � ����� ��, � �� ������ ����� ����� �� �������� �� ����� ��������� ��. � ����� �� �������� �� ���������� (Գ�., 166 ��.),

�������� ����������� ����� ���� � ����, ���������� �� �������� � ���� �Գ����� ��������� ������� ��� ����������� ����, ��� ��� �� ��� ������������ � ������ ������ �����������, �������� ����� � ������ ������. ��� ����� � ����� �� ���� ���������� (Գ�., 164 ��.), � �������� ������. �������� ������� � ������ �������, ���������� ������, �� ����� ��� ����������� � ������������� ���� ������������ � ������� �� ���������� ��������, ������� ����� �� ��������, �� ���� �� ��������� ������� ����������, �� ���� ��, �� ��� � ����, ����� ���� ����� ������������ �� ������ ������� ������ (Գ�., 169), ��� ��� �� �������� ���������� ���볿 � ������ ����� � ������, ���� � ���� ��������, ������������� �� ������� \24\������� ��� ����������� ����. ��� ���� �����������, �� ���� ������ ���� ����� � ������ �������� ��� �� ��������� �������, � ���� � ��� ���� ����� ���� ������� ���� �� ������, � ���� �� ���� � ������ ���������� (Գ�., 164), � ���, ��� ����� �����, ���������� ������, �� ���� ������������ � ������������ ����, � ���� ����������� �������� �����, ��� ����� �� �������������� � ������������ ���.

��������� ����������� �� ���������� ���������, �� ������������ ���� ��� ��������� � �������� �������� ����� � ��������, �� �������������� �������, � ������ ������� ��� �����. � ��� ���, ���� ������ ������������ ������ ���������, �� ��������, �� ��� ������ � �� �������� ���, ����� ��������� �����, � ��� ����, ����� �� ������� ����, ��� ��������� �� ����������, � ������, ����������� ��������. ����������� ��� ���������� ����� ����������� � ��������� �� �������� ���� ������������ ����� ����, ��������� ��� � ������ ����� � ���. ��������� ��������� ����� ������ ������ � ��� ��� � ��������� ����, �� ������������ ��� �������� ��� ������������ �� � ������ ���������, �� �� �� �����������, ��� � �� �� �������� �������� � ���� �� ������.

�������� ���������� ������������� ������� ��������� �������, ���������� �����, �������, �������, ����������, �� � ��������� ³���������, ������� ������ ���� �� �����. �������� ��� ���� � ������, �� �������, �� ��������� ����� ����� � ���� (Գ�., 226). �������� ������ �������� ������ ��������, ��� �� ������ ��������� �������� ����� �������� � ���������� ����, �� �� ���� � ��� � �� ������ ��������������, � �� ���� �����, � ���������� ��������� ��������, �� �����������, �� ��������� �������� �� ����� �������� ����������, ����� ����� ��� ������ � ���������� ����� (Գ�., 161), ����� ����� ������, � ����������� �� ������ ����, ����� � ���� � 򳺿 ����, �� � ��� ����, ����� ����������� (Գ�., 166 ��.).

���� ������ � ���, ������� ���� ����� ��� � �������. �������, � �������� ����������, � � �������� � ��������� � ��� ����, ����� ����� ����� (Գ�., 204). ����� ������� ������� ������ � ����� ������� �� ����� ������, ���� �� ��� ����, � ��� ��... ������ � ���� � �����, �� ���� ���� �������� ��������� � �������� ���� �����, ����� �����, �� �� ���� ���������� � �� �������, �� ���� ���� �� ����������� � ���� �� ���������� (Գ�., 167 ��.). �� ������� ����� ���� ����������, �� �����, � �ij���系 ������, ���� � ���� ������� ���, �� �������������� ������� ������������. \25\

������, �� ����� �����������, � ��� ������, �� ���������� �� ������ ��������� ��� �� ������ ��� �� ������������ �����. ����, ����� ������� ��� ����������� �� ������ �� ���, �� ���������� ��� ��� ��� ���������, � ���, �� ������� ���� ���������, ����� ������. �������� ��� ����������, ���� ������, �� ������� ����������� � ������, ���������� ����, �� �� ���������� �� ��������� �����.

������ ����� � ������ �, �� ���� �����, ����� ����������, ��� ��������, �� ��������� ������� ��� �� ����������. ������� ��������� (����������) ��� ��� ����������, � ���������� � �������������� �����������. ������ � ����� � ������������ �����������, �� ��������� ����� ���� �� ����� ��������. ��� ���� ��� ������� ����������, ������ ������� ���� ����������.

������� ��������� ������, �� ����� ����� ��� ����� (Գ�., 69), �� ������� ���������� ����� �� �����, ��� �� �������� ��������� ����� �� ����� � �������, �� ���� ������, �� ���� �����. ����� �� ���������� ���� ������ ���������� ��� �� ��������. ³� ������������ ������ �������, ��� ������� ����� ������� � ���� �������� ������� �������������. ������, �� �����, �����, �� ��������� ����� �������� �� ����� � � ���� �� ������ ���������. ������������ ���� �������, ���������� ��������: ������ ������... �����, �� ������ �� �� ������ �����������, � �������� �� ��� �� �� �����... ����� ��� ���������� ����������... ��������� ������.., ������������ ��� ������ ���������...� (Գ�., 69 ��.).

���������� ���������� � ���� ����, �� ���������� ����������� ����� ���� �����, ������� ���������. ������ �������, � ����� ������, � � ������ ������: �� �����, �� ����� � ���� �� ����� ���� � ������ ���������� � ������, �� � ����� �������. ͳ�� �� ���������� � ����, �� � �����, ���� �� ���� �������, ����� � ��� ������� (Գ�., 71). �������� ����������� ��� �� ������������� � ������� ���������, ���� ����, �� ������ � ������ ��������, ���������, � ��� ���������� ������� ����� �����. ������� � ������ �� ���� �����, � ����, �� �� ���������, � ���������� ������. ³�������� ���������� �����, ��������� ����� ��� �������� ��� ��, ����� �������� �������� �������������� ����. ���������, �� � ���� ������� �������� XVI � XVII ��., ��������� ������������� ������� ���������, ����� � ����� ����� �� ����� ���� ������� � ������ ������ � �������� ������������� ��������� ��, � ���������� ����� ������� ��������� �� ������ ���������. �������, �������� ����� ��������� �������� �� ��������, \26\�������� ������������� �������� ����� � ����������� �� ������ �������� ����������� �������� ��� ������. ���������� ��������, �� ����� ������������ � ������������ ����� ������. �� ��������� ��������, �� �� ��� ��������, � ��� ����� ��, �� �� ��������, ������� �� �������� �������� ����� ��������� ��������� �� �� ��������. ��� �� �������� � ��������� ������������ ����� � ����� �������, �� ���� � ����������� ���������� �� ������� ������ ����������� �����.

�������� ��� ������������ ����� � ����� � ��� ��������� ���� � �����, ���������� �����������, �� ���� ������ � ��� ����������, � ����� ��� ������ � � ���� ��� ��������������. ����� ����-�� �����, �� ����� � ������, ���� � ������... � ��, ����, � ������� (Գ�., 67 � 67 ��.). ��� ����, ����� ��� ������� ��������, ���� �� �������������� � ���� (Գ�., 68), � � ���� ����� ��������� �����. �� ������� ����� � ��������, ���� �������� ���������� ��� ��������� ���� �����: ���, �� � � ������, ����� � ������� � ����, � ���� � �������, � ������� � �����, �� ���� � ������ � �. �.� (Գ�., 67 ��.). ��������, �� ���� ����� �� ���� ������ �� ������ ��� ��������������������� ���� ������ ����� � ��� ��������� �������� ������ �����, ��� ���� ������� ��� ��� ���� �. ���������, �������� ��� ������� ����������� ��� ��������� �����, �������� ��� ���������� ��� ���� ������������� � ��������������� �����, �� ����� �� ������ �� ������ �� �������� ��������� ���������. ���� ���������� �. ��������� � �materia aeterna� �� ���� ���������� ��������� � ����, �� �������� � ����� ���� ������ ���������� �� ���� ���������� �. ������������ � �. ��������� � ������ ���������, � � � ���� ������� ������ ������ � ����� �� ��������.

ϳ��� ������� ������ ��� ������ ���������� ���������� �� ������� ����. ��� �� �� ����� �������� � ������ ���������, ��� ���������� ��� ��� ����������� � ��� �������� � ������� � �������, ��������� � �����������, �������� � ������� � �. �. ��������� �� ��� ������� ������ ��������� ������ ���� ���� �� ��� ����������, � ������ ��������� ����, ����� �� ��������� ������, �������� � ���� �������. �� ������ ����� � ����� �������� (im��tus) ���� ������ ��������� � � ���� ³���������. � XVI ��. ���� ����������� � ����� ���������� ��������. �������, ������ ���������� ������-�������� ��������� ������ (1508 � 1588) ��������� ���, �������� � ���� ���������� � ����� � �������. ��������, ����� ��������� ����������� ��� ������ � XVII ��. ��� ���������� ����� ��� ������\27\���, �� ����������� � �������������. ������� �������� ������ �������, �������� � �������� ����� � �������� �����, �� ������ �������, �� ������� ����� ����������� ������, �� ����� ���� ��� �� ���� ���������, � � ����������� �� ������� � ������������ ���� �� ���������.

� ���������������� ����������� ����� ������ �� ���� ������ ������ ��������� �� ����� �������� � ������������� ������ ��� ���, � � ������ �� ���. ³� ������� ������������ ��� ����� ����� ���������� (������, ��������, �⳺�� �� ��.) � �������� �����, ��� ���� �����������, ���������� �� ��������� ���������������, �� ���� ���������, ������, �� �����, �������, �����, ������, �������, �������� �� ��. �������� � � ��������� ����������� �� ����� ���������� ������ �� ���� ³���������, �� �������� � ��������-����������� ����� ���������. � ���, ���� ��� �������� ��������� �������� ������������ �������� ����, �� ���������� ���� ��������, ���� ������ �����䳺� ����� ���������� ����������� � ����������� ������ ���������� � ���������� ����������� ��������� ����.

���, �� ����� �����������, � ���䒺���� ���������� �������, ���� ������ ���������� �� � ����������� (Գ�., 197) � ������� ������� �� �������� � ���� (Գ�., 77 ��.). � �����, �� ����� �����������, ��� �������� �� ����� ����������� �����, �� � �� ��������� ������ ������� �����, �� ���� ��������� �... ������ �� ����� ����������� ������, ��� �������� � ���������� ����� (Գ�., 65). �������������� ���� ���������� ������� ������ �������� ����, ���������� ������� ����. ���, ���������� � ����������, �� ������, �� � ������� ����� ���������, �� ������ ������� �������� � ����� �������� ������������� ��������� �� ������ ����� ����� � ��������� ����� ������ ����.., �� ����� ������������� �� �������� ����, �� �����, �� ������ ��� ������, ����� ���� ���������� � ��������� (Գ�., 67 ��.). ��������� ��� ���������, �� ������� ��� ���� �� ������ �����, ��� ����� ��������� ������������, ���� ���������� ������ ������������ ��� ���������� ������� �����.

���� ����� � ����� ����������� ��� ����������� ����� �������� �� 䳺� ��������� ���. �� �� ����� �������� ���� �������� �� �������� ��� ��������������� ���� � ������������ ���, � � ������� ��� ���������� ��� �������� � ���������� ���������. �� ���� ����, � ������� ����������, � ������� ������ ����� ��, ������ �� �������� � ������. ��, ��������, ���������� ������� ��������: 䳺� ���� ���, �� ��������� �������� ���� ���� � �������� ����, � ���� �������, ���������� �� ���, 䳺� \28\���� ����, ����� ���볻 ���� (Գ�., 193). ��� ���, �������, ���������� �������������� ����������� �������� ��� ���������� ���������� ����� ����. ���� ������������, �� ���������� ������� ����� �� ����, ���� ���� ������ ��������� ���� � �� ���� ��������� ������� 䳿 �� ������� ���. ���� ������� ���� ������������ ��� ���� � ������ �. �. �������, �������� � ������ � ��������� � ����� ����� �������, �� ����� ��� �� �����������, �� �������� � ������ �������. ���� ������������, �� ������� ������ ������� ���� �������� � �������� ��������.

��� ������ ���������� ������ �� �������� ���� ������, �� � � �������� ����������, � ����������, � ������ �������������, � ����������� �����������. �� ���� �������� ���� ��� �� �� ��������� � ����� ������, �� ��������� ������ � �������-�����-��������� �����쳿, ���� ���� ��������� � ��������� ��� �. �. �����������. ������������ � ���������� � ����, �� ��� � ������ � �������� ���������� ��������� ���, ���������� �������, �� ��� ��������� ���� �� ����� ����� �������� ����� ����, �� ������� � ������ �����, �� �� ����, ���������� � �������, �������� ����, ��������� ��������, ���������� � ���������� �� ���� �������� � ���� ����� ����������� ������� �����. ��� � ����� �� ������ ��������� ������ ������ ���� (Գ�., 99). ����, ��������� ������ ��� �� ������������, ����������� � ���䒺��� ���������� ��������� ���.

������� ��������� ������� ��� ��� ��� ����������� �������� � �������� �������� ���� � �� ���� � � ���� ������, �� ���� ���. ��� ��� �������� ������ �� ���� ���������, � � ������� ������������ ������ � �������������� ������, ������� ������������ ������������ ���� � ��������� ���������� ������ ������� ��� 䳺� ����������� ����������� �������, �� ����� �������� ��� �����㳿 � ��������� ������������ ���� � ���������� �� ��� ����, ���������� causa sui � ��� ��� �� ����� ��������� �������� �� ����� �������� ����� ����������� ������, �� ��� ����� �� ��������� �������� ����������������� ���� ������ �����. ���� �� �����, �� ����������, �� � ���� ���������, ��� ������������. ���� �� ����� ��������, �� �� �� ������ �������� ��� ������� � �� ����, �������, � ���������������� �� ������������ �� ���, � ��� �� ������ ������ �� ��� �������� �������: ��������, � ���� ������, � � ��������� � �������� ���� � ������, �����, �� ���� ���������, ��� ��� �������� �������, � �� ����������� � �����, �� ����� �� �� ���� ��������, � ����� � ���� �������, � ���� �� � ���� � ���, �� �����, ���� � �� ������� �� ���������, �� ����������� � ���� \29\ (Գ�., 78). �� � ����� ��������� ����������, ����������� ������� ���� �����. ³� ������ ����� ������� �������: ���� � �� ������� � ���������� �� ����������? � ��������� ���� ���������� �� ������� �� ������� ������� ��������� � ����� ��� ������������, ����� � ����� ����� ������� ������� ������ ��� ����. �� ����, ���� ��� ����������, ����� � ����� � ���� ����� (��� ��� ���������� �, �� ������ ����). ������.., � ������� ���������, � ���� ������� ���� ���������� ���������� �����, � ����: �� ����, ���� ��������, �� �������� ���� ������ (Գ�., 169 ��. � 170).

��������� ������������ ���� � ������, ���������� ����� ������ ����� ������ �� ��������� �� ����������� � ������. ���������� ��� � �����, � �������� ��, � ���� �������� ������� ������� ����, ���� �� ��������� �� ���� ��������� ������� ����� ��� ������� ������� (Գ�., 103 ��.). ³� �������, �� ������ ���������� ���� ������� (Գ�., 103) � ��������, ��� ����� ������ ��� ������ ��������� � ����� ������� ���, ������� ����� ���������� ���� ������� (Գ�., 123). ��� ����� ���������� ������, �� ���� ������ ���� ������������ ������: �� ����������, ���� �� �������� � ������� ��������� ���� � ��, � �� ����������, ���� �� ������������ �� ����� ����� �������� ���. ����� ����� �� ������ ���� ����������� �� �������� ��������� ������.

��� ����� ��� ����� �� �����, �� ���� ������ �� ���������� ������ ����������, �����, � ����� ���� ����������� ������� 䳿 ��������� ���, � �������, ���� ���� �������� �� ��������� �� ��������, ���������. ��� ����� �� ������������ ���� � ������ ����� ���� � �� ����� ���� ���������: ������ ��������, �� ���� � ���� ��� ����� ��� ��������� ������ � � ���� ���, ���� �������� ���������� ��� ���, ����� ��������� ���������, � �� ���� ����� ����������� � ����� ������, ���� ����������� ������ ���������� ����� �, ���� �� �������, ������� ��������� ��������� (Գ�., 143 ��.).

�� ���������� �� ����� ������� ��� ����� ����������� �� ����� ��� ������� �� ������������ ���������� �������� ��, ���� ��� ����� ������ � ����������, �������, ��������, � � ��� ���� ����� ������ ������� ������� ������, ������� ������ �������. � ��������� ������������ ����� �����, �� ����������� ���������� ������� ������ ����������� �� ���������������, ������� ��������� ������ �� �, �� ���� �����, ���, � �� �����.

�������� ��� ������ ����������� �� �������� ������� ��������� 䳿 ��������� ������, ����� �� �������� \30\�������, �� ����� �� ������� ���� �������� ��� ��� ���. ���� �� �����, ��� ��������� ���� 䳺� ������� � ���������, ������ � ��������, ��������, �� �������� ��� ������������ ��������� ������. ���� � ������ �� ���������, �� �� �����, ����������� � ��������� ��������, �� ����� �������� �������� ����� ���� � ������� ����� ������, � � ����� � ������ ����� �� �������.., �� ���� ����� ������� ������� ����� ���� � ��᳻ (Գ�., 144),

�������� ������������ ������� ����� ����������, ��������� �� ������ �������� ���� � ��������� �������������� ������� ����� ��. ���������� ����� ������� ��� ��, �� �� ��������� ��������� ������� ������������ �������� �����������, ��� ���� ������� �� �� �������� ������, � ������������ ���� ���� ������� (Գ�., 80 ��.). ���, �� �������� ����� ���� � �����������, �� � ���� ���� ���� ������������� ��������� �������, � � ����� �����, �������� �����������, ������ ������������� ������. ����� ���� �� ������ ����� ���� ����������, �� ���� � ������� ������������ ��������� ������, ���� ������� ������ � ������ ������. ����� ��������, �� ����� ����������, � ����������, ����� � ���� ���� �� ������� ���� �������� ����� ��������� �����, ��, ������� �� ����� � ����� � �. �. �, ���������� � ����� ����, ���������� ����� ��� ������. ��� �� �������� �� ����� ������������� �������, ��������, �� �������� ������� �� ������ �������� �� ����� ��������������, �� � �������� �������, � ����� ����� ���������� ���� ������������ ������. ���������� �� ���������� ����� ������� ���������� ��� ����, ��� ���� �������� ���� ������ ��������� � ����� ����� �� ��� ���������� 1. �������� ��� �� ���������� ���� �� ���������� ���� ������� ����� ����������, ����� ������������ ���� ������, �� ������ �� ����� � ������ ���� ��������� 2. ֳ ���� ������� ����� � ��������� ������. ���� ��������� ������ ����� �������� ����� �������� �����, �� � ����-����������� �����쳿 � ���� XVII ��. ������������ �����, �� ��� � �����. II ������ � ����������, �������� �� ������� � ��������� � ���������� ������㳿 ����������, ����� � ����� ��������� �������������� ������ ��� �������� � ���������, ��������� ���� ������� ����.



 1 ���������� �. ������������ ������ � ��������� ��������������� �������� ��� � ���, ����� ��� ���� � ���. �., 1785, �. 71.

 2 ��� ��.


������ ������ ����� ������������� ������������ �� ���� � ������ � ������, � � ����-����� ������ ��������� �����. ³� �������� ��� �������������, ������� � ������\31\�������� ����, � ��� ����� ���� ���� ������ ���� ��������, �� ����� ��� ����� ����������� � ��������� ������������� �񳺿 ���� ��������� ���� (Գ�., 90 ��.). �������� ������ � ���� �������� ����, �� ���� ������ � ������������ (Գ�., 102). ��������, �� ������� ����������� ���� ��������� � ��� ���������������� � ��������� �� ����������� �������������, � �� � ������ ���������, ����� ��������� �������������� ����������� ��������� � ������� �������. �� ���� � ��� �������� ��������� ���� ��������� ��������� �������� ���� �� ����������, ������� ���� ���� � ���������� �������� �������� ��� ��������-������������� ����������.

��������, ���������� � ���������� ���� ����������� ���� ������ �� ��� ��������� 䳿 ��������� ������, �� �� ���� �� ������ �������, �� ���� ����������� ��� ���������. ���� �� �������� �� � �������������� ��������� ����������, ����� � ���� ����, �� ��������, �� ������� ����� ���� � ������. �����.., � � ������ ������ ����� (Գ�., 140 ��.). ����� ������ ����������, �� � ������, ������, ������, ������ ����. ֳ���� ���������, �� � ������ ����������� � ������ ����, �� �� � ����� ���� �������� �� ���������, ��������� � ���������� ����������. ��� ����� ��������, �� ���������� �� ���� ����������� ��������������� ����� (��� ��������� ������, ���������, �����), �������� ����� ������ ������� � ���������, � � ������, �� ���� ��������� �� ���� ������� ����������� ��� ����-���������� ��-�� ����� ������������� �������� ������� ����. ��� ����, � ���� ������, � �� �� ����� ���� ��������, �� ���� ��������� ��� ������.., ������� �� 򳺿 �����, ��� �������������� ������ ��������. ����� ��, �� � ����-��� �������� [��������], �� ������ �� ���� �������� (Գ�., 168). ����, ���������� ������� ������ �������� �������� ����� ����. � �� ��������� �� ���� �������� ����, � � ����� ��������, �� ������ � ���.

����������� ���������� ������� ��������� ���, � ����� ���������, � � ����� � ������� ���, � ����� � ������� ������� (Գ�., 121 ��.). ��� ����� �� ��������� ������ � ��� � ����� �� � ����������� ��������� ��������� �� ���� ���������. ��� ���� ���� ������� ���� ��� ������� ��� (Գ�. 132 ��.), � ������� ��. �ͳ���� ���������� �� ���� �������, � ����� ������, � ��� ��� ���� ���� � �� ������� ����� (Գ�., 128). ����� �����, ���������� � ������ ������� � ������������� ���� ��������� � ������� � �������� � ������������� ���� �������� � �������, �� ��������� ��������� ���������. ³����, �� � ����� ������� �� ������� XVIII ��. �������� ������� ������� �� ���������, \32\���� ����������� ������������ �������� �� ������� ��, � �������, ���������� ������� ������� 1. ���� �� ������� ��������� � ���������� ����, ��� ���� ��������� �������� ���������� �������� �����, ��� ����������� ������� ������������ ������� ����. ��������, ����, ������ � ����, � ����� ����������, � �� � �� �������� �� � ����������� ������ ���������� ����, ������� �� ����, �� � � ������� � ��� �� �� ������ ���� � ������ �������� (Գ�., 126). ��������� ���������� �� �� �������, �� ������ ����������� ���������� �� �������� ����������� ���� � �������� �� �������� ���.



 1 ���.: �������� �. �������� � �. ������ �� �������� ��������� � �������������� (1715 � 1716). �., 1960.



��� ��� ���������� � ������ ������� ��������� � �������� �� ������������ �������� �� ��, ���� ������������� �������� �������� �� �������� ���������� ��� ���� ��� �� �����������. ³� ����� ��������������� ����������, �� ������ � ��� ��������, ���� ����� ���. �� ������ �� ���� ���������� ����, ��� �� ������ � ���������� �� ���������� III � ���� ���������. ���, �� ����� �����������, � ������������ ������ ����, ���� ������ � ��� ���. ���� ��� � ����� �� ����� ����� ������, �� ������� �� ���������, ���� �� � ���, � ������ �� ���������� �����, ���� �� ��������... �� ��� ��������� ���, ���� ���������, �� ��� ���. � ���� �� ����������� ������� ����, ����� �� �����, �� ���� ��� (Գ�., 122 ��.). ���������� �����, �� �� �������� ���� � ���� ����� � ������ ������� ��������, �������.

��������� ��� � �����, � ��� � ����������� �������� ��, ���������� ��������� ������ ����� ��� ��, �� ������� ���� ����� ����, ������ ����� �����.� (Գ�., 123 ��.). ʳ������ ���� �������� �� ����, ������ �� ���� ������� ������ ������ ����. �������� ��� ���������� �����, ������ � ���� �� ��� ���, ���� ����������� � ��������� �����., ���� �������� ���� �� ���� �������� ��.

� ������ � ���� ���������� ���������� �������� ����� ������� ��� �������� � ����������, �������� � ����������, ���������� �������� �� ��������� �����������. ³� ����������� ���� � ����� ������� �� ���� � ����� ���������, � � � �������� ������� � ���������� �� �⳺��. � ��� ��� �������������� �������� �� �����������, �� ���� �������� � ������� �����, � ������������. ���������� �������� ������� ��������� ���� �����, ������� ��������� � ��������� ����� � ��� � ��� � ����� ������ �� ����������. ���������� ������� ���������, ����������, \33\ �������, ���������� �� ���� ����������, �� � ���������� �� ���� ��������� ����������. ��� �����, �� ����� �����������, ������������ ���������� ��, �� �� �� ����, �� �� ���� ���� �����������, � ����� ������ ���� ��������� (Գ�., 110 ��.).

³� �������� ��������� ����������, �� ������� ����� � ����� ��������, � ������������ ����������, �� ������� ����� �� ������� ���������, � ���� ���� � ���, ����� � ��������� �������� �� ���, ��� ���, �� ������ �� �������� �� ��������. ������� ���������� � ��� �� ���������� � �� ����������, �� ���� ����, �� ����� �����������, ������ � ���������. ���� ����� �������� ��� � ����� ������� �� � �����������, ������� ��� � ���� ���䒺��� ����������. �������� ����������, ������, �� ������, �� � ������ ���� ������������. �� ����� � ���� ���� �����: ������� ����� �������� ���������� ������������, �� ��... �������, �� ���� � ������ ������������ (Գ�., 110 ��.). ��� �� �� �������� ����������, ��� �� ��, �� ������� ������������ ��� �� ���� �������� (Գ�., 108 ��.). ���������� � ����� ������� � ����� �� ������ ������������ ����� ���������� �������, �� �����: ����� ��� �� ���� �������� ������ �������, ��� ��, �� �� ������� ������, �� ������������ ������������� ����, � ���� ����, �� ��, �� �� �������, �� � ����������� (Գ�., 108 ��.).

�� ������������ ���������� � ������� �� ������ �������������� ��� ����� ����� ����������, ���� �������� �� ���������, � � ����, �� ���� ���������� ��� ���� �� ���������, �� ���� ������ ������. �� ��������� �� �� ��������� ������, �� ���� � ������ ������������ � ����������� (Գ�., 100 � 100 ��.), �� ����������� ���� � �������������� (Գ�., 103 ��.), ��������, � ���� ���������� ���� ��������� ����� �� ���������� �� �������� ���������� ������ ���������� � ������������.

����� ��������� ��������� ����� ������ �� ������ ������������: ������ ������� ���� ��� �� ������������ (Գ�., 118 ��.). �� ���������� ��������� ������������ � ���������� � ����, �� ���, ��� �� �����������, �� ���� ���������� � ����������� ����������, ����� ������������ �����. �� �����, �� ���������� ��������� ���� ������� ����� � �� ���������� ��������������� �������� ������ ������� �. �. �����������, ���� ��������� ���� ������ � �������-�����-��������� �����쳿 1.



 1 ���.: ����� �. �. ��������� � �������-�����-��������� ��������, � � ��.: ����� ��������� ������� �������������� � �������. �. �, �., 1954, �. 47. \34\



����� ���������� ����������� �� ���� ��, �� �������� ��� ���������� � ������������ �����, � � ��, �� ���� �������� � �������� �����, �� ��, �� � �������� ��������� ������� � ���������� �������, ��������� �������� �� ���������� ������� ������� � ��������; �� � ������ ������ ��� � ����� �����, �� ������ ����� �������� �������� �����, ���� ������� ���������� ������ ����������� � ����������. ���� �� ��������� ���� �� � ����, �� ����������� �� �������� ���������� ���� �������� ����������� �������� �����. ��� �� �� ��������� ���������, ������� ��, �� � ��������� ���������� ���� �� ����� ���������� ����������� ����� ������.

�� ������������ ���������� � ������� � � ����, �� ���� � ����� ���������. ����������, �� ����� ������� ��� ���������� � ������ �������� ��������, � � �� � ������ � ��� ��� ����, �� ��� ����, �� � ���������, ������ ������� ��� � ���� ���� �����������. ��� ������� ��� ��� ����������� � ���������� ��������, � ����� ��, � ������ (Գ�., 118 ��.). ����� ������� ��� � ��������, ���������� �������� � �������� �� ������� ��� ����� ����, �� ��� ������ �������. � ���� � ���� ������, �������� ����������, ������� �������� ����� ��� ������ ������� � ���, �� �� ������ ������ �� �� ���, ��� ���� �� ����� ����, ��� ���, ��� ���� �� ����� ����. ���� ��� ������ ���������� � ���������� ����, �� ��� ����� ����� ������ ��������� ����������� ���� ��������� �� 򳺿 ���䳿 �������� ������� �����, ���� ��������� ��������� ����������� ����� � �������� ��� �������� ������������ ��������. �� �����, �� ������� ��� ����������� � ��������� ��������, �� ��������� �� ��� (Գ�., 196 ��.).

��������, ���������� ����������� ��� ���� �� ��� ������ ���� �� ���� ����������, ��������� ����������� ���� ������������������ ������� ���� ������� ������� ��������� ���������. ҳ � ���� �����, �� ���������� �������� ���������� ������ ����, �������� ������ � ���������� ����� ���� �� ����, �������������� ����, ����������� �������� � ���� �� ������� ��, �������� ��������� � ������������ ��������, ������� � �������� ����� ������������ ���� ���� ��������� � ���� �������� ��������� ��� ��, �� ��������� ����� �� ������ �������� ������������ ������ ��������� �������� �������. \35\









���������     �������     ��������


����������� ������� � c������ ua_kobzar:

�. �����-�����������, 1840 �.:   ����, � �����, �� � ����� �������� � �� � ���� ������� �� ���� ����, �� ���� ���� � ����, �� ������� ����, ����� �����������. ���� ���� �� ������ �������� � �� ���� �� ���� �������� � ��������. � �������� �� ������, �� ��� � ����� ������, ��������� ���� ���������� ��������� � ���� �����, ��� ��������. . . . )



���� ������� ������� ������ �� �i� ����i��i, ���i�i�� �� ������ �� ��������� Ctrl+Enter.