PC Shareware 14/pc_shareware_14.zip/MISZMASZ.RAR/FRA-LAT

Text File | 1995-03-22 | 37KB | 761 lines

██████████████
█ FRANCUSKIE █
██████████████

A

■ à bon chat bon rat <na dobrego kota dobry szczur> - trafiêa kosa na kamieΣ.
■ à la guerre comme à la guerre - na wojnie, jak na wojnie.
■ après nous le déluge - po nas choåby potop.

B

■ beau jour <pi⌐kny dzieΣ> - dzieΣ, w którym wyglÑda si⌐ korzystniej ni╛
 zwykle.
■ bon mot - dowcipne powiedzenie.

C

■ Ça ira - uda si⌐; tytuê pieÿni z czasów Wielkiej Rewolucji Francuskiej.
■ cela me dépasse <to mnie przekracza> - nie mog⌐ pojÑå.
■ ce que femme veut, Dieu le veut - czego chce kobieta, tego chce i Bóg.
■ c'est la guerre! - taka jest wojna!
■ c'est la vie! - takie jest ╛ycie!
■ c'est le ton qui fait la chanson - wszystko zale╛y od tonu wypowiedzi.
■ chacun à son goût - ka╛dy wedêug swego gustu.
■ cherchez la femme - szukajcie kobiety (gdy nie widaå przyczyny).
■ chevalier sans peur et reproche - rycerz bez trwogi i skazy.
■ comme ci, comme ça - tak sobie; ujdzie.
■ comparaison n'est pas raison - porównanie to nie dowód.
■ coup de foudre <uderzenie piorunu> - miêoÿå od pierwszego wejrzenia.
■ coup de grâce - cios êaski.
■ coûte que coûte - za wszelkÑ cen⌐.

D

■ Dieu et mon droit - Bóg i moje prawo (dewiza korony angielskiej).
■ Dieu le veut - Bóg tak chce (hasêo pierwszej wyprawy krzy╛owej).
■ du sublime au ridicule il n'y a qu'un pas - od wzniosêoÿci do ÿmiesznoÿci
 tylko jeden krok.

E

■ embarras du choix - kêopot zbyt wielu mo╛liwoÿci.
■ embarras du richesse - kêopot zbyt du╛ego wyboru.
■ État, c'est moi - paΣstwo to ja.
■ extremes se touchent - ostatecznoÿci si⌐ stykajÑ.

G

■ guerre aux châteaux! paix aux chaumières! - wojna paêacom! pokój chatom!

I

■ il faut cultiver notre jardin <trzeba uprawiaå nasz ogródek> - nale╛y
 zajmowaå si⌐ swoimi sprawami.
■ il n'y a que le premier pas qui cuote - tylko pierwszy krok jest trudny.

J

■ j'accuse - oskar╛am.
■ j'ai vécu - (po prostu) ╛yêem.
■ juste milieu - zêoty ÿrodek.
■ j'y suis et j'y reste - tu jestem i tu zostaj⌐.

L

■ la garde meurt et ne se rend pas - gwardia umiera, lecz si⌐ nie poddaje.
■ l'appétit vient en mangeant - apetyt roÿnie w miar⌐ jedzenia.
■ la raison du plus fort est toujours la meilleure - racja jest zawsze po
 stronie silniejszego.
■ l'art pour l'art - sztuka dla sztuki.
■ le coeur a ses raisons que la raison ne connaît point - serce ma swoje
 racje, których rozum nie zna.
■ le roi est mort; vive le roi! - król umarê; niech ╛yje król!
■ le roi règne et ne gouverne pas - król panuje, ale nie rzÑdzi.
■ les absents ont toujours tort - nieobecni nigdy nie majÑ racji.
■ les amis de nos amis sont nos amis - przyjaciele naszych przyjacióê sÑ
 naszymi przyjacióêmi.
■ les beaux esprits se rencontrent - bystre umysêy si⌐ spotykajÑ.
■ les extremes se touchent - kraΣcowoÿci si⌐ stykajÑ.
■ le style c'est l'homme - styl to czêowiek.
■ l'État c'est moi - paΣstwo to ja.
■ liberté, égalité, fraternité - wolnoÿå, równoÿå, braterstwo.

P

■ Paris vaut bien une messe - Pary╛ wart jest mszy.
■ pas trop de zèle! - nie za wiele gorliwoÿci.
■ plus catholique que le pape - bardziej katolicki ni╛ papie╛.
■ plus de confidence que de connaissance - wi⌐cej poufaêoÿci ni╛ znajomoÿci.
■ point de nouvelles, bonne nouvelle - brak wiadomoÿci to dobra wiadomoÿå.
■ poisson sans boisson est poison - ryba bez napoju to trucizna.
■ puor épater les bourgeois - aby zadziwiå mieszczucha.
■ pour leurs beaux yeux - dla ich pi⌐knych oczu; bezinteresownie.
■ pour passer le temps - dla zabicia czasu.

Q

■ que sera, sera - co b⌐dzie, to b⌐dzie.
■ qui ne risque rien, n'a rien - kto nic nie ryzykuje, ten nic nie ma.
■ qui s'excuse, s'accuse - kto si⌐ usprawiedliwia, ten si⌐ oskar╛a.
■ qui vivra, verra - kto do╛yje, ten zobaczy.

R

■ revenons à nos moutons - powróåmy do naszych baranów; do tematu.

S

■ si jeunesse savait, si vieillesse pouvait - gdyby mêodoÿå wiedziaêa, gdyby
 staroÿå mogêa.

T

■ toujours perdrix - codziennie kuropatwy.
■ tout comprendre, c'est tout pardonner - wszystko zrozumieå to wszystko
 przebaczyå.
■ tout est perdu, fors l'honneur - wszystko stracone prócz honoru.
■ tout est pour le mieux dans le meilleur des mondes possibles - wszystko
 jest najlepsze na tym najlepszym z mo╛liwych ÿwiatów.
■ tout passe, tout casse, tout lasse - wszystko przemija, wszystko si⌐ êamie,
 wszystko nu╛y

U

■ un bon renard ne mange point les poules de son voisin - dobry lis nie zjada
 kur swojego sÑsiada.
■ un sot savant est sot plus qu'un sot ignorant - gêupiec uczony jest
 wi⌐kszym gêupcem ni╛ gêupiec nieuczony.


█████████████
█ ¥ACIπSKIE █
█████████████

A

■ a fructibus eorum cognoscetis eos - po ich owocach ich poznacie. Jezus
 Chrystus.
■ ab alio exspectes, alteri quod feceris - co zrobisz drugiemu, oczekuj od
 niego; jak Kuba Bogu, tak Bóg Kubie. Seneka.
■ ab Iove principium <poczÑtek od Jowisza> - zaczynaå od osoby lub sprawy
 najwa╛niejszej.
■ ab ovo <od jaja> - od poczÑtku.
■ ab ovo usque ad mala - od jajka do jabêek; od poczÑtku do koΣca. Horacy.
■ ab urbe condita - od zaêo╛enia Rzymu; przen. od poczÑtku. Tytus Liwiusz.
■ absens carens - nieobecny traci.
■ absit! - uchowaj, Bo╛e!
■ absterget Deus omnem lacrimam ab oculis - i otrze Bóg z ich oczu wszelkÑ
 êz⌐. Apokalipsa wg ÿw. Jana.
■ ad calendas Graecas <do greckich kalend> - na czas nieokreÿlony. Oktawian
 August.
■ ad futuram rei memoriam - na przyszêÑ rzeczy pamiÑtk⌐.
■ ad maiorem Dei gloriam - dla wi⌐kszej chwaêy Bo╛ej. ÿw. Ignacy Loyola.
■ ad patres - (udaå si⌐) do ojców; umrzeå.
■ ad perpetuam rei memoriam - na wiecznÑ rzeczy pamiÑtk⌐.
■ aequam memento rebus in arduis servare mentem - i w nieszcz⌐ÿciu zachowuj
 spokój umysêu. Horacy.
■ alea iacta est - koÿci zostaêy rzucone. Menander, a za nim Cezar.
■ alter ego - drugie ja. Cyceron.
■ alteri vivas oportet, si vis tibi vivere - musisz ╛yå dla innych, jeÿli
 chcesz ╛yå z po╛ytkiem dla siebie. Seneka.
■ amantium irae amoris integratio - kêótnie kochanków umacniajÑ ich miêoÿå.
 Terencjusz.
■ ambitiosa non est fames - gêód nie ma ambicji. Seneka.
■ amicorum omnia communia - u przyjacióê wszystko jest wspólne. Pitagoras.
■ amicus certus in re incerta cernitur - pewnego przyjaciela poznaje si⌐ w
 niepewnej sytuacji. Cyceron.
■ amicus Plato, sed magis amica veritas - przyjacielem Plato, lecz wi⌐kszÑ
 przyjacóêkÑ prawda. Arystoteles.
■ amor omnibus idem - miêoÿå dla wszystkich jednaka. Wergiliusz.
■ amor vincit omnia - miêoÿå wszystko zwyci⌐╛a.
■ anguis in herba <wÑ╛ w trawie> - ukryte niebezpieczeΣstwo.
■ animam debet - <winien dusz⌐> zadêu╛ony po uszy.
■ anima vilis - podêa dusza.
■ arbiter elegantiarum - mistrz dobrego smaku. Tacyt o Petroniuszu.
■ arma virumque cano - opiewam or⌐╛ i m⌐╛a. Wergiliusz, poczÑtek Eneidy.
■ ars est celare artem - sztukÑ jest ukrycie (wysiêków) sztuki. Owidiusz.
■ ars longa, vita brevis - sztuka dêugotrwaêa, ╛ycie krótkie. Seneka.
■ asinus ad lyram - osioê przy lirze; pasuje jak wóê do karety.
■ asinus asinorum - osioê nad osêami.
■ asinus in tegulis - osioê na dachu; zêa wró╛ba.
■ attendite a falsis prophetis - strze╛cie si⌐ faêszywych proroków. Jezus
 Chrystus.
■ audaces fortuna iuvat - ÿmiaêym szcz⌐ÿcie sprzyja. Wergilusz, Eneida.
■ audiatur et altera pars - trzeba wysêuchaå i drugiej strony. Seneka.
■ aurea dicta - zêote sêowa. Lukrecjusz.
■ aurea mediocritas - zêoty ÿrodek. Horacy.
■ aut bibat, aut abeat - niech pije albo niech sobie idzie. Cyceron.
■ aut Caesar aut nihil - albo Cezarem, albo niczym.
■ ave, Caesar, morituri te salutant - witaj, Cezarze, majÑcy umrzeå ci⌐
 pozdrawiajÑ.

B

■ beati pauperes spiritu - bêogosêawieni ubodzy w duchu. Jezus Chrystus.
■ bellum omnia contra omnes - wojna wszystkich przeciwko wszystkim.
■ bene meritus - dobrze zasêu╛ony.
■ benedictus qui venit in nomine Domini - bêogosêawiony, który idzie w imi⌐
 PaΣskie.
■ bis dat qui cito dat - podwójnie daje, kto szybko daje. Publiliusz Syrus.
■ bona fide - w dobrej wierze.
■ bonum ex malo non fit - dobro nie rodzi si⌐ ze zêa. Seneka.
■ boss lassus fortius figit pedem - zm⌐czony wóê szybciej pracuje.

C

■ caeca invidia est - zazdroÿå jest ÿlepa.
■ captatio benevolentiae - zjednywanie sobie wzgl⌐dów.
■ carpe diem <chwytaj dzieΣ> - korzystaj z ka╛dego dnia. Horacy.
■ cedant arma togae - niech or⌐╛ ustÑpi przed togÑ.
■ certum est, quia impossibile est - jest pewne, poniewa╛ jest niemo╛liwe.
■ charta non erubescit - papier si⌐ nie rumieni.
■ cicer cum caule - groch z kapustÑ (têumaczenie polskiego idiomu).
■ cogito, ergo sum - myÿl⌐, wi⌐c jestem. Kartezjusz.
■ cognosce te ipsum - poznaj samego siebie.
■ conflabunt gladios suos in vomeres - przekujÑ swoje miecze na lemiesze.
 Izajasz.
■ consensus facit legem - zgoda tworzy prawo.
■ consuetudo est altera natura - przyzwyczajenie jest drugÑ naturÑ. Cyceron.
■ consummatum est - staêo si⌐. Jezus Chrystus.
■ contra vim non valet ius - prawo jest bezsilne wobec przemocy.
■ convenienter naturae vivere - ╛yå w zgodzie z naturÑ. Zenon z Kitionu.
■ cornix cornici oculum non effodit - kruk krukowi oka nie wykole.
■ corrumpunt mores bonos colloquia mala - zêe rozmowy psujÑ dobre obyczaje.
■ corvus albus - biaêy kruk. Juwenalis.
■ crede, quod habes, et habes - wierz, ╛e masz, a b⌐dziesz miaê.
■ crescit sub pondere virtus - przeÿladowana cnota wzrasta.
■ crux interpretum <krzy╛ komentatorów> - miejsce (w tekÿcie) trudne do
 zrozumienia.
■ cucullus non facit monachum - kaptur nie czyni mnicha.
■ cui bono? - na czyjÑ korzyÿå? Lucjusz Kasjusz.
■ cuius regio, eius religio - czyja wêadza, tego religia.
■ cum debita reverentia - z nale╛ytym szacunkiem.
■ cum tacent, clamant <milczÑc woêajÑ> - milczenie jest wymowniejsze od mowy.
 Cyceron przeciw Katylinie.
■ cum ventis litigare - walczyå z wiatrem.

D

■ damnat quod non intelligunt - pot⌐piajÑ to, czego nie rozumiejÑ.
■ de fumo in flammam - z dymu w ogieΣ; z deszczu pod rynn⌐.
■ de gustibus non est disputandum - w sprawach gustów nie ma dyskusji.
■ de mortuis aut bene aut nihil - o zmarêych nale╛y mówiå dobrze albo nic.
 Chilon ze Sparty.
■ Deum sequere - id½ za wezwaniem Boga. Cyceron, Seneka.
■ Deus ex machina - bóg z machiny. Cz⌐sto u Eurypidesa.
■ dictum sapienti sat - mÑdrej gêowie doÿå dwie sêowie.
■ diem perdidi - straciêem dzieΣ (bo nie zrobiêem nic dobrego). Tytus.
■ dies irae - dzieΣ gniewu. Sofoniasz o dniu SÑdu Ostatecznego.
■ difficile est satiram non scribere - trudno nie pisaå satyry. Juwenalis.
■ difficilis in otio quies - bezczynnoÿå nie daje odpoczynku.
■ dimidium facti, qui coepit, habet - kto zaczÑê, ju╛ zrobiê poêow⌐. Horacy.
■ Dis aliter visum est - inna jest wola bogów. Publiliusz Syrus.
■ discenda est virtus - cnoty nale╛y uczyå. Seneka za Sokratesem.
■ divide et impera - dziel i rzÑd½. Filip, król Macedonii.
■ divitiae non sunt bonum - bogactwo nie jest dobrem. Seneka za stoikami.
■ docendo discimus - uczÑc innych, sami si⌐ uczymy. Seneka.
■ ducunt volentem fata, nolentem trahunt - powolnego prowadzÑ losy, opornego
 siêÑ ciÑgnÑ. Seneka za Kleantesem.
■ dulce et decorum est pro patria mori - sêodko i zaszczytnie jest umrzeå za
 ojczyzn⌐. Horacy.
■ dulcis est somnus operanti - sêodki jest sen dla pracujÑcego. Kohelet.
■ dum spiro, spero - dopóki oddycham, nie trac⌐ nadziei.
■ duobus litigantibus tertius gaudet - gdzie dwóch si⌐ bije, tam trzeci
 korzysta. Z Ezopa.
■ duo cum faciunt idem, non est idem - gdy dwóch robi to samo, to nie jest to
 samo.
■ dura lex, sed lex - surowe prawo, ale prawo.

E

■ ecce homo - oto czêowiek. Piêat o ukrzy╛owanym Jezusie.
■ edimus, ut vivamus, non vivimus, ut edamus - jemy po to, by ╛yå, a nie
 ╛yjemy po to, by jeÿå. Plutarch.
■ ego sum qui sum - jestem, który jestem. Bóg do Moj╛esza.
■ ego sum via et veritas, et vita - ja jestem drogÑ, prawdÑ i ╛yciem. Jezus
 Chrystus.
■ equi donati dentes non inspiciuntur - darowanemu koniowi nie zaglÑda si⌐ w
 z⌐by.
■ errare humanum est - bêÑdziå jest rzeczÑ ludzkÑ. Seneka Starszy.
■ est modus in rebus <majÑ rzeczy swÑ miar⌐> - wszystko ma swoje granice.
 Horacy.
■ et tu, Brute, contra me - i ty, Brutusie, przeciwko mnie. Cezar.
■ etiam latrones suis legibus parent - i zbóje majÑ swoje prawa. Cyceron.
■ ex malis eligere minima - wybieraå mniejsze zêo. Cyceron za Arystotelesem.
■ ex oriente lux - ÿwiatêo ze wschodu (przychodzi).
■ exegi monumentum aere perennius - zbudowaêem pomnik trwalszy od spi╛u.
 Horacy.
■ exoriare aliquis nostris ex ossibus ultor - niech z naszych koÿci narodzi
 si⌐ mÿciciel. Wergiliusz, Eneida.
■ experto credite - wierzcie doÿwiadczonemu. Wergiliusz.
■ extremis malis extrema remedia - na kraΣcowe zêo kraΣcowe ÿrodki.

F

■ faber est quisque suae fortunae - ka╛dy jest kowalem wêasnego losu. Appiusz
 Klaudiusz.
■ fama crescit eundo - plotka roÿnie rozchodzÑc si⌐. Wergiliusz.
■ fames est optimus coquus - gêód jest najlepszym kucharzem. Cyceron.
■ fas est et ab hoste doceri - wolno si⌐ uczyå nawet od wroga. Owidiusz.
■ favete linguis - milczcie w skupieniu. Horacy.
■ feci, quod potui, faciant meliora potentes - zrobiêem, co mogêem, kto
 potrafi, niech zrobi lepiej.
■ felix culpa - szcz⌐ÿliwa wina. ùw. Augustyn o grzechu pierworodnym.
■ felix, qui potuit rerum cognoscere causas - szcz⌐ÿliwy, kto zdoêaê poznaå
 przyczyny wszechrzeczy. Wergiliusz.
■ ferro ignique <╛elazem i ogniem> - ogniem i mieczem.
■ festina lente - spiesz si⌐ powoli.
■ fiat lux - niech si⌐ stanie ÿwiatêoÿå. Ksi⌐ga Rodzaju.
■ fides sine operibus mortua est - wiara bez uczynków jest martwa. ùw. Jakub.
■ finis coronat opus - koniec wieΣczy dzieêo. U Owidiusza.
■ finita est comoedia - komedia skoΣczona.
■ fortuna favet fortibus - los sprzyja dzielnym.
■ fumum vendere <sprzedawaå dym> - mamiå obietnicami.

G

■ gallus in suo sterquilinio plurimum potest - kogut tylko na wêasnym
 gnojowisku du╛o mo╛e. Seneka.
■ genius loci - duch opiekuΣczy miejsca.
■ gladiator in arena consilium capit - gladiator decyduje dopiero na arenie.
■ gloria in excelsis Deo et in terra pax hominibus bonae voluntatis - chwaêa
 na wysokoÿciach Bogu, a na ziemi pokój ludziom dobrej woli. ùw. ¥ukasz.
■ gloria victis - chwaêa zwyci⌐╛onym.
■ gloria virtuti resonat - sêawa jest echem cnoty.
■ gratis accepistis, gratis date - darmo otrzymaliÿcie, darmo dawajcie. Jezus
 Chrystus do apostoêów.
■ graviora manent - najgorsze dopiero nadejdzie.
■ gutta cavat lapidem non vi, sed saepe cadendo - kropla drÑ╛y skaê⌐ nie
 siêÑ, lecz ciÑgêym padaniem. Owidiusz.

H

■ Hannibal ante portas - Hannibal u bram; bliskie niebezpieczeΣstwo.
■ hic sunt leones - tu przebywajÑ lwy; nieznane kraje.
■ historia magistra vitae - historia nauczycielkÑ ╛ycia. Cyceron.
■ hodie mihi, cras tibi - dziÿ mnie, jutro tobie.
■ hominis est errare, insipientis in errore perseverare - ludzkÑ rzeczÑ jest
 bêÑdziå, gêupców trwaå w bê⌐dzie.
■ homo homini lupus est - czêowiek czêowiekowi jest wilkiem. Plaut.
■ homo sacra res homini - czêowiek jest rzeczÑ ÿwi⌐tÑ dla czêowieka. Seneka.
■ homo sum, humani nihil a me alienum puto - jestem czêowiekiem i nic, co
 ludzkie, nie jest mi obce. Terencjusz.
■ honesta res est laeta paupertas - szacowna to rzecz pogodne ubóstwo. Seneka
 za Epikurem.
■ horribile dictu - strach powiedzieå.
■ hospes, hostis - ka╛dy obcy to wróg.
■ humana non sunt turpia ■  co ludzkie, nie haΣbi.

I

■ ibi patria, ibi bene - tam ojczyzna, gdzie dobrze.
■ ignavis sepmer feriae - lenie zawsze majÑ ÿwi⌐to.
■ ignis non exstinguitur igne - ognia nie gasi si⌐ ogniem.
■ ignorantia iuris nocet - nieznajomoÿå prawa szkodzi.
■ ignoti nulla cupido - nieznane nie n⌐ci; nie pragnie si⌐ czegoÿ, o czym si⌐
 nie wie, ╛e istnieje.
■ impares nascimur, pares morimur - rodzimy si⌐ nierówni, umieramy równi.
 Seneka.
■ imperare sibi maximum est imperium - panowaå nad sobÑ to najwy╛sza wêadza.
 Seneka, Cyceron.
■ impos animi - sêaby na umyÿle.
■ impossibilium nulla obligatio est - nikt nie jest zobowiÑzany do rzeczy
 niemo╛liwych.
■ in aqua scribis <piszesz na wodzie> - niepewnoÿå realizacji.
■ in arena aedificas <budujesz na piasku> - nierealne podstawy czegoÿ.
■ in articulo mortis - w obliczu ÿmierci.
■ in lacte matris praebibere - wyssaå z mlekiem matki. ùw. Augustyn.
■ in magnis et voluisse sat est - w rzeczach wielkich wystarczy chcieå.
 Propercjusz.
■ in principio creavit Deus coelum et terram - na poczÑtku Bóg stworzyê niebo
 i ziemi⌐. Ksi⌐ga Rodzaju.
■ in principio erat Verbum - na poczÑtku byêo Sêowo. ùw. Jan.
■ in silvam ligna ferre - znosiå drewno do lasu. Horacy.
■ in vino veritas <prawda w winie> - wino rozwiÑzuje j⌐zyk. Platon.
■ inter arma silent Musae - w czasie wojny milczÑ Muzy. Cyceron.
■ inter malleum et incudem - mi⌐dzy mêotem i kowadêem. Orygenes.
■ invidia gloriae assiduus est - zawiÿå jest staêym towarzyszem sêawy.
■ invitum qui servat, idem facit occidenti - kto ocala kogoÿ wbrew jego woli,
 to tak jakby go zabijaê. Horacy.
■ ipsa sua melior fama - lepszy od swojej reputacji.
■ ira furor brevis est - gniew jest chwilowym szaleΣstwem. Horacy.
■ ira sine viribus vana est - gniew nie poparty siêÑ jest pró╛ny. Liwiusz,
 Seneka.
■ is fecit, cui prodest - ten zrobiê, komu to przynosi korzyÿå.
■ ite, missa est - id½cie, ofiara speêniona.
■ iucundi acti labores - miêe sÑ trudy zakoΣczone. Cyceron.
■ iurare in verba magistri <przysi⌐gaå na sêowa nauczyciela> - ÿlepo wierzyå;
 uznawaå autorytet nauczyciela za argument ostateczny. Horacy.
■ iustitias vestras iudicabo - sprawiedliwoÿå waszÑ sÑdziå b⌐dÑ.

L

■ labor omnia vincit - praca wszystko przezwyci⌐╛a.
■ lapides clamabunt - kamienie woêaå b⌐dÑ. Jezus Chrystus na wezwanie
 faryzeuszy do uciszenia swoich uczniów.
■ lapis super lapidem non reliquentur hic - kamieΣ na kamieniu tu nie
 pozostanie. Jezus o Jerozolimie.
■ laudant, quod non intelligunt - chwalÑ to, czego nie rozumiejÑ.
■ laudator temporis acti - chwalca przeszêoÿci; konserwatysta.
■ laus alit artes - pochwaêa karmi sztuk⌐. Seneka za Enniuszem.
■ lavare manus - umywaå r⌐ce.
■ littera docet, littera nocet - litera uczy, litera szkodzi.
■ littera scripta manet - sêowo zapisane pozostaje.
■ litterae non erubescunt - pismo si⌐ nie rumieni. Cyceron.
■ lucidus ordo - jasny ukêad; przejrzysta konstrukcja.
■ lupus in fabula - o wilku mowa, a wilk tu╛. Terencjusz.
■ lux in tenebris - ÿwiatêo w ciemnoÿciach. ùw. Jan.

M

■ magnis nominis umbra - cieΣ wielkiego imienia; cieΣ dawnej ÿwietnoÿci.
■ magnum in parvo <du╛o w maêym> - wiele treÿci w krótkiej wypowiedzi.
■ magnus ille, qui in divitiis pauper est - wielki jest ten, kto w bogactwie
 ╛yje jak ubogi. Seneka.
■ maior reverentia e longinquo - wi⌐kszy szacunek z daleka. Cesarz Tyberiusz.
■ malum est in necessitate vivere, sed in necessitate vivere necessitas nulla
 est - ½le jest ╛yå w okowach koniecznoÿci, ╛adna jednak koniecznoÿå nie
 zmusza nas do ╛ycia. Seneka za Epikurem.
■ manus manum lavat - r⌐ka r⌐k⌐ myje.
■ me nemo ministro fur erit - nie b⌐d⌐ pomocnikiem zêodzieja. Juwenalis.
■ mea culpa, mea maxima culpa - moja wina, moja bardzo wielka wina.
■ medice, cura te ipsum - lekarzu, wylecz samego siebie. ùw. ¥ukasz.
■ medicus curat, natura sanat - lekarz leczy, natura uzdrawia.
■ medio tutissimus ibis - najbezpieczniej chodziå ÿrodkiem.
■ melior est canis vivus leone mortuo - lepszy jest ╛ywy pies od martwego lwa.
  Kohelet.
■ memento mori - pami⌐taj o ÿmierci.
■ mens sana in corpore sano - w zdrowym ciele zdrowy duch. Juwenalis.
■ messis quidem multa, operarii autem pauci - ╛niwo wprawdzie obfite, ale
 robotników maêo. Jezus Chrystus.
■ mirabile dictu - a╛ dziw powiedzieå.
■ miscere utile dulci - êÑczyå przyjemne z po╛ytecznym. Horacy.
■ more antiquo - starym obyczajem.
■ more maiorum - obyczajem przodków.
■ mors malum non est, sola ius aequum generis humani - ÿmierå nie jest zêem,
 a jedynie prawem obowiÑzujÑcym caêy rodzaj ludzki. Seneka.
■ mulier ideo bene olet, quia nihil olet - kobieta wtedy êadnie pachnie, gdy
 wcale nie pachnie. Cyceron.
■ mulieres in Ecclesiis taceant - kobiety majÑ milczeå w koÿciele. ùw. Paweê.
■ multum, non multa <du╛o, a niewiele> - du╛o pod wzgl⌐dem jakoÿci, maêo pod
 wzgl⌐dem iloÿci. Pliniusz Mêodszy.
■ mundi est propria virtus - cnota jest wêaÿciwoÿciÑ ÿwiata. Cyceron za
 Chryzypem.
■ mundus vult decipi, ergo decipiatur - ÿwiat chce byå oszukiwany, niech wi⌐c
 go oszukujÑ.
■ mutato nomine de te fabula narratur - o tobie ta bajka mówi, choå pod
 zmienionym imieniem. Horacy.

N

■ natura horret vacuum - natura nie znosi pró╛ni.
■ naturalia non sunt turpia - to, co naturalne, nie przynosi wstydu.
■ navigare necesse est, vivere non est necesse - ╛eglowanie jest
 koniecznoÿciÑ, ╛ycie koniecznoÿciÑ nie jest. Plutarch za Pompejuszem Wielkim.
■ ne puero gladium - nie dawaj dziecku miecza.
■ ne quid nimis - nic ponad miar⌐. Solon.
■ ne sutor supra crepidam iudicet - niech szewc nie ocenia tego, co jest
 powy╛ej trzewika. Pliniusz Starszy.
■ nec Hercules contra plures - siêa zêego na jednego.
■ necesse est multos timeat quem multi timent - wielu musi si⌐ baå ten, kogo
 wielu si⌐ boi. Seneka za Decimusem Laberiuszem.
■ nemo ante mortem beatus - nikogo nie mo╛na nazwaå szcz⌐ÿliwym przed
 ÿmierciÑ. Solon.
■ nemo est casu bonus - nikt nie jest dobry przez przypadek. Seneka.
■ nemo iudex idoneus in propria causa - nikt nie jest odpowiednim s⌐dziÑ we
 wêasnej sprawie.
■ nemo potest duobus dominis servire - nikt nie mo╛e sêu╛yå dwom panom. Jezus
 Chrystus.
■ nemo propheta in patria sua - nikt nie jest prorokiem we wêasnej ojczy½nie.
■ nemo regere potest nisi qui et regi - tylko ten umie rzÑdziå, kto umie byå
 posêusznym wêadzy. Seneka, Solon.
■ nemo sapiens nisi patiens - nie jest mÑdry, kto nie jest cierpliwy.
■ nemo sine vitiis est - nikt nie jest bez wad.
■ nervus belli pecunia - pieniÑdz jest nerwem wojny. Cyceron.
■ nesciat sinistra tua quid faciat dextera tua - niech nie wie lewica twoja,
 co prawica twoja czyni. Jezus Chrystus o jaêmu╛nie.
■ nihil est ab omni parte beatum - nie ma rzeczy ze wszystkich stron
 szcz⌐ÿliwej.
■ nihil est in intellectu quin prius fuerit in sensu - nie ma nic w umyÿle,
 czego by przedtem w zmysêach nie byêo (z Arystotelesa).
■ nil admirari - niczemu si⌐ nie dziwiå. Horacy.
■ nil desperandum - nie nale╛y rozpaczaå. Horacy.
■ nil homini certum est - dla czêowieka nie ma nic pewnego. Owidiusz.
■ nil nisi bene - mów dobrze lub wcale.
■ nil novi sub sole - nic nowego pod sêoΣcem. Kohelet.
■ nolens volens - chcÑc nie chcÑc.
■ noli me tangere - nie dotykaj mnie. Jezus Chrystus do Marii Magdaleny po
 swoim zmartwychwstaniu.
■ noli turbare circulos meos - nie zamazuj moich kóê. Archimedes.
■ nolite iudicare, et non iudicabimini - nie sÑd½cie, a nie b⌐dziecie sÑdzeni.
  Jezus Chrystus.
■ nolunt, ubi velis, ubi nolis, cupiunt - kiedy chcesz, odmawiajÑ, kiedy nie
 chcesz, pragnÑ. Terencjusz.
■ nomina sunt odiosa - nie nale╛y wymieniaå nazwisk. Cyceron.
■ non compos mentis - niespeêna rozumu.
■ non est beatus, esse se qui non putat - nie jest szcz⌐ÿliwy, kto si⌐ za
 szcz⌐ÿliwego nie uwa╛a. Seneka za Publiliuszem Syrusem.
■ non est bonum esse hominem solum - nie jest dobrze czêowiekowi byå samemu.
■ non est potestas nisi a Deo - wszelka wêadza pochodzi od Boga. ùw. Paweê.
■ non est viri timere sudorem - nie przystoi m⌐╛czy½nie baå si⌐ ci⌐╛kiej
 pracy. Seneka.
■ non in solo pane vivit homo - nie samym chlebem czêowiek ╛yje. Ksi⌐ga
 Powtórzonego Prawa.
■ non licet - nie wolno; nie godzi si⌐.
■ non liquet - nic stÑd nie wynika.
■ non mortem timemus, sed cogitationem mortis - nie ÿmierci si⌐ boimy, lecz
 myÿli o ÿmierci. Seneka.
■ non nova, sed novae - nie nowa rzecz, ale w nowy sposób przedstawiona.
■ non omnia possumus omnes - nie wszyscy mo╛emy wszystko.
■ non omnis moriar - nie wszystek umr⌐. Horacy.
■ non qui parum habet, sed qui plus cupit, pauper est - nie ten jest ubogi,
 kto maêo ma, ale ten, kto chce mieå wi⌐cej. Seneka.
■ non scholae, sed vitae discimus - uczymy si⌐ nie dla szkoêy, ale dla ╛ycia.
■ nosce te ipsum - poznaj samego siebie.
■ nuda veritas - naga prawda. Horacy.
■ nulla dies sine linea - ani jednego dnia bez pracy. Apelles.
■ nulla poena sine lege - nie ma kary bez przepisu prawa.
■ nulla sine Deo mens bona est - bez Boga ╛adna myÿl nie jest dobra. Seneka.
■ nullum crimen sine lege - nie ma przest⌐pstwa bez przepisu prawa.
■ nullum magnum ingenium sine mixtura dementiae fuit - nie byêo wielkiego
 geniuszu bez domieszki szaleΣstwa.
■ num custos fratris mei sum ego? - czy╛ jestem stró╛em brata mego? Ksi⌐ga
 Rodzaju.
■ nunc est bibendum - teraz pijmy. Horacy.

O

■ o, imitatores, servum pecus! - o, naÿladowcy, trzodo niewolników!
■ o sancta simplicitas! - o ÿwi⌐ta naiwnoÿci!
■ o tempora! o mores! - o czasy! o obyczaje! Cyceron.
■ oculum pro oculo, dentem pro dente - oko za oko, zÑb za zÑb.
■ oderint, dum metuant - niech nienawidzÑ, byleby si⌐ bali.
■ odi et amo - nienawidz⌐ i kocham. Katullus.
■ odi profanum vulgus et arceo - nienawidz⌐ ciemnego têumu i trzymam si⌐ odeΣ
 z daleka. Horacy.
■ omne ignotum pro magnifico - wszystko, co nieznane, wydaje si⌐ wspaniaêe.
 Tacyt.
■ omnes qui acceperint gladium, gladio peribunt - wszyscy, którzy za miecz
 chwytajÑ, od miecza zginÑ. Jezus Chrystus.
■ omnia mea mecum porto - wszystko, co posiadam, nosz⌐ ze sobÑ. Bias z Prieny.
■ omnia orta occidunt et aucta sensecunt - wszystko, co powstaêo, ginie, a co
 wzrosêo, starzeje si⌐. Salustiusz.
■ omnia possibilia sunt apud Deum - u Boga wszystko jest mo╛liwe. Jezus
 Chrystus.
■ omnia subiecta sunt naturae - wszystko podlega naturze. Demokryt i Epikur.
■ omnis ars naturae imitatio est - wszelka sztuka jest naÿladowaniem natury.
 Seneka.
■ omnis homo mendax - ka╛dy czêowiek jest kêamcÑ. Ksi⌐ga Psalmów.
■ omnis qui se exaltat, humiliabitur - ka╛dy, kto si⌐ wywy╛sza, b⌐dzie
 poni╛ony. ùw. ¥ukasz.
■ otium sine litteris mors est et hominis vivi sepultura - ╛ycie bez zaj⌐å
 naukowych i literackich jest ÿmierciÑ i grobem ╛ywego czêowieka. Seneka.

P

■ pacta sunt servanda - nale╛y dotrzymywaå ukêadów.
■ panem et circenses - chleba i igrzysk.
■ parcere subiectis et debellare superbos - oszcz⌐dzaå zwyci⌐╛onych, a
 dumnych poskramiaå. Wergiliusz.
■ pecunia non olet - pieniÑdze nie ÿmierdzÑ. Cesarz Wespazjan.
■ pedibus in sententiam ire - gêosowaå nogami (w senacie rzymskim).
■ per aspera ad astra - przez ciernie do gwiazd. Seneka.
■ per fas et nefas - nie przebierajÑc w ÿrodkach.
■ per pedes apostolorum - na wzór apostoêów; pieszo.
■ pereant qui ante nos nostra dixerunt - niech przepadnÑ ci, którzy nasze
 sêowa wypowiedzieli przed nami.
■ pereat mundus, fiat iustitia - niech zginie ÿwiat, byle byêo sprawiedliwie.
■ periculum in mora - niebezpieczeΣstwo w zwêoce.
■ piscem natare doces - ryb⌐ uczysz pêywaå.
■ plenus venter non student libenter - peêny brzuch niech⌐tnie studiuje.
■ plus dat, qui in tempore dat - dwa razy daje, kto pr⌐dko daje.
■ poetae nascuntur, oratores fiunt - poetami si⌐ rodzÑ, mówcami zostajÑ.
■ potius sero quam numquam - lepiej pó½no ni╛ wcale. Liwiusz.
■ primum non nocere - przede wszystkim nie szkodziå. Hipokrates.
■ primum vivere, deinde philosophari - najpierw móc ╛yå, potem filozofowaå.
■ primus in orbe deos fecit timor - bogów na ÿwiecie najpierw stworzyê
 strach.
■ primus inter pares - pierwszy wÿród równych.
■ principiis obsta - zêo niszcz w zarodku. Owidiusz.
■ prior tempore, potior iure - pierwszeΣstwo w czasie daje lepsze prawa.
■ pro captu lectoris habent sua fata libelli - los ksiÑ╛ek zale╛y od
 poj⌐tnoÿci czytelników. Terencjusz Maurus.
■ pro publico bono - dla dobra ogóêu.
■ probitas laudatur et alget - uczciwoÿå zbiera pochwaêy i umiera z zimna.
 Juwenalis.
■ proprium ingenii humani est odisse, quem laeseris - wêaÿciwe jest naturze
 ludzkiej nienawidziå tego, kogo si⌐ obraziêo. Tacyt.
■ pulvis es et in pulverem reverteris - prochem jesteÿ i w proch si⌐ obrócisz.
  Ksi⌐ga Rodzaju.
■ pulvis et umbra sumus - prochem i cieniem jesteÿmy. Horacy.

Q

■ quae nocent, docent - to, co szkodzi, uczy.
■ qualis artifex pereo! - jaki╛ artysta ginie we mnie. Neron.
■ qualis pater, talis filius - jaki ojciec, taki syn.
■ qualis rex, talis grex <jaki król, taka trzoda> - jaki pan, taki kram.
■ quem di diligunt, adolescens moritur - wybraΣcy bogów umierajÑ mêodo. Plaut
 za Menandrem.
■ qui asinum non potest, stratum caedit - kto nie mo╛e biå osêa, bije worek.
 Petroniusz.
■ qui non est mecum, contra me est - kto nie jest ze mnÑ, jest przeciwko mnie.
  Jezus Chrystus.
■ qui non est adversum vos, pro vobis est - kto nie jest przeciwko wam, ten
 jest z wami. Jezus Chrystus.
■ qui non laborat, non manducet - kto nie chce pracowaå, niech nie je. ùw.
 Paweê.
■ qui tacet, consentire videtur - kto milczy, zdaje si⌐ zezwalaå.
■ quia nominor leo - bo si⌐ nazywam lew. Z Ezopa.
■ quidquid agis, prudenter agas et respice finem - cokolwiek czynisz, czyΣ
 roztropnie i patrz koΣca.
■ quis fallere possit amantem? - któ╛ zdoêa oszukaå tego, kto kocha?
■ quod licet Jovi, non licet bovi - co wolno Jowiszowi, tego nie wolno
 woêowi.
■ quod verum est, meum est - co jest prawdziwe, jest te╛ moje. Seneka.
■ quos Deus vult perdere, prius dementat - kogo Bóg chce zgubiå, temu rozum
 odbiera. Z Eurypidesa.
■ quot capita, tot sensus - ile gêów, tyle opinii.
■ quot homines, tot sententiae - ilu ludzi, tyle zdaΣ.

R

■ rara avis - rzadki ptak. Juwenalis.
■ rationale animal est homo - czêowiek jest istotÑ rozumnÑ. Seneka.
■ relata refero - powtarzam, co uêyszaêem.
■ rem tene, verba sequentur - trzymaj si⌐ tematu, a sêowa si⌐ znajdÑ. Katon
 Starszy.
■ repetitio est mater studiurum - powtarzanie jest matkÑ wiedzy.
■ respice finem - patrz koΣca.
■ res sacra miser - nieszcz⌐ÿliwy jest rzeczÑ ÿwi⌐tÑ. Seneka.
■ res severa est verum gaudium - prawdziwa radoÿå jest rzeczÑ powa╛nÑ. Seneka.
 ■ rex regnat, sed non gubernat - król panuje, ale nie rzÑdzi.
■ ridentem dicere verum - z uÿmiechem mówiå prawd⌐. Horacy.
■ rixari de asini umbra - spieraå si⌐ o cieΣ osêa; o rzecz bêachÑ.
■ Roma locuta, causa finita - Rzym przemówiê, sprawa skoΣczona.

S

■ sacra populi lingua est - j⌐zyk ludu jest rzeczÑ ÿwi⌐tÑ. Seneka Starszy.
■ salus populi suprema lex - dobro ludu najwy╛szym prawem. Cyceron.
■ salus rei publicae suprema lex - dobro republiki najwy╛szym prawem.
■ sapere aude - odwa╛ si⌐ byå mÑdrym. Horacy.
■ sapienti sat - mÑdremu wystarczy. Plaut.
■ satis verborum - wystarczy sêów.
■ scio me nihil scire - wiem, ╛e nic nie wiem. Sokrates.
■ se contentus est sapiens - m⌐drzec zadowala si⌐ sobÑ. Seneka.
■ semper avarus eget - skÑpiec zawsze cierpi niedostatek. Horacy.
■ semel emissum volat irrevocabile verbum - sêowo raz wypowiedziane nie
 powraca. Horacy.
■ seniores priores - starsi majÑ pierwszeΣstwo.
■ si ad naturam vives, numquam eris pauper - jeÿli b⌐dziesz ╛yå w zgodzie z
 naturÑ, nigdy nie b⌐dziesz ubogi. Seneka.
■ si Deus pro nobis, quis contra nos? - jeÿli Bóg jest z nami, któ╛ przeciwko
 nam? ùw. Paweê.
■ si duo faciunt idem, non est idem - gdy dwaj robiÑ to samo, to nie jest to
 samo. Terencjusz.
■ si parva licet componere magnis - jeÿli si⌐ godzi porównywaå rzeczy maêe z
 wielkimi.
■ si tacuisses, philosophus mansisses - gdybyÿ milczaê, byêbyÿ nadal
 filozofem.
■ si vis amari, ama - jeÿli chcesz byå kochanym, kochaj. Seneka.
■ si vis pacem, para bellum - jeÿli chcesz pokoju, gotuj si⌐ do wojny.
 Wegecjusz.
■ sic itur ad astra - tak si⌐ idzie do gwiazd. Wergiliusz.
■ sicut mater, ita et filia eius - jaka matka, taka córka. Ezechiel.
■ signum temporis - znak czasu.
■ silva rerum - las rzeczy.
■ similia similibus curantur - podobne leczy si⌐ podobnym (homeopetia).
■ sine ira et studio - bez gniewu i zawzi⌐toÿci. Tacyt.
■ sit nox cum somno, sit sine lite dies - niech noc nie b⌐dzie bezsenna, a
 dzieΣ upêynie bez kêótni. Marcjalis.
■ sit tibi terra levis - niech ci ziemia lekkÑ b⌐dzie. Marcjalis za
 Eurypidesem.
■ sola ratio perfecta beatum facit - tylko doskonaêy rozum czyni czêowieka
 szcz⌐ÿliwym. Seneka.
■ spiritus flat ubi vult - duch tchnie, k⌐dy chce. ùw. Jan.
■ stultum facit fortuna, quem perdere vult - kogo los chce zgubiå, tego
 gêupcem czyni. Publiliusz Syrus.
■ sub specie aeternitatis - z punktu widzenia wiecznoÿci.
■ summum ius, summa iniura - najwy╛sze prawo to najwy╛sza niesprawiedliwoÿå;
 zbyt surowa kara jest krzywdÑ.
■ superflua non nocent - nadmiar nie szkodzi.
■ sursum corda - w gór⌐ serca; nie traåcie ducha. Jeremiasz.
■ sus Minervam docet - ÿwinia poucza Minerw⌐.
■ sustine et abstine - cierp i panuj nad sobÑ. Epiktet.

T

■ te Deum laudamus - Ciebie, Boga, wychwalamy.
■ taedium vitae - wstr⌐t do ╛ycia.
■ tarde venientibus ossa - spó½nionym dostajÑ si⌐ koÿci.
■ tempora mutantur et nos mutamur in illis - czasy si⌐ zmieniajÑ i my
 zmieniamy si⌐ wraz z nimi. Owidiusz.
■ tempus fugit - czas ucieka. Wergiliusz.
■ testis unus, testis nullus - jeden ÿwiadek, ╛aden ÿwiadek.
■ tota vita discendum est mori - przez caêe ╛ycie trzeba si⌐ uczyå umieraå.
 Seneka.
■ trahit sua quemque voluptas - ka╛dy ulega swoim nami⌐tnoÿciom. Wergiliusz.
■ tres faciunt collegium - trzech tworzy kolegium.
■ tua res agitur, paries cum proximus ardet - o ciebie chodzi, gdy pêonie dom
 sÑsiada. Horacy.
■ tuta timens - bojÑc si⌐ rzeczy bezpiecznych.

U

■ ubi bene, ibi patria - gdzie dobrze, tam ojczyzna.
■ ubi concordia, ibi victoria - gdzie zgoda, tam zwyci⌐stwo.
■ ubi lex, ibi poena - gdzie prawo, tam i kara.
■ ubi tu Caius, ibi ego Caia - gdzie ty, Gajuszu, tam i ja, Gaja.
■ ultra posse nemo obligatur - nikt nie jest zobowiÑzany zrobiå wi⌐cej ni╛
 mo╛e.
■ unus pro multis - jeden za wszystkich. Wergiliusz.
■ usus est tyrannus - zwyczaj jest tyranem.
■ ut ameris, amabilis esto - jeÿli chcesz byå kochany, bÑd½ godny miêoÿci.
■ ut pictura poesis - poemat jest jak obraz. Horacy.
■ ut sementem feceris, ita metes - jak posiejesz, tak zbierzesz.
■ utile dulci miscere - êÑczyå przyjemne z po╛ytecznym.
■ utilam falsus vates sim! - obym byê faêszywym prorokiem!

V

■ vae victis! - biada zwyci⌐╛onym! Król Galów, Brennus.
■ vanitas vanitatum et omnia vanitas - marnoÿå nad marnoÿciami i wszystko
 marnoÿå. Kohelet.
■ variatio delectat - odmiana sprawia przyjemnoÿå.
■ varium et mutabile semper femina - chwiejnÑ i zmiennÑ jest zawsze kobieta.
 Wergiliusz.
■ veni, vidi, vici - przybyêem, zobaczyêem, zwyci⌐╛yêem. Cezar.
■ ventum seminabunt et turbinem metent - wiatr siaå b⌐dÑ, a zbieraå burz⌐.
 Ksi⌐ga Ozeasza.
■ verba docent, exempla trahunt - sêowa uczÑ, przykêady pociÑgajÑ.
■ verba volant, scripta manent - sêowa ulatujÑ, pismo zostaje.
■ veritas odium parit, obsequium amicos - prawda rodzi nienawiÿå, ust⌐pliwoÿå
 przyjacióê. Terencjusz.
■ videant consules, ne quid res publica detrimenti capiat - niechaj baczÑ
 konsulowie, by rzeczpospolita nie poniosêa jakiej szkody.
■ video meliora proboque, deteriora sequor - widz⌐ i pochwalam to, co lepsze,
 ale id⌐ za tym, co gorsze. Owidiusz.
■ vince in bono malum - zêo dobrem zwyci⌐╛aj. ùw. Paweê.
■ vigilate itaque, quia nescitis diem neque horam - czuwajcie wi⌐c, bo nie
 znacie dnia ani godziny. ùw. Mateusz.
■ vino pellite curas - winem odp⌐d½cie troski. Horacy.
■ vinum incendit iras - wino rozpala gniew. Seneka.
■ virtus ad beate vivendum sufficit - cnota wystarcza do szcz⌐ÿcia. Seneka.
■ virtus est perfecta ratio - cnota jest doskonaêym rozumem. Cyceron.
■ vis maior - siêa wy╛sza.
■ vita mancipio nulli datur, omnibus usu - ╛ycia nikt nie otrzymuje na
 wêasnoÿå, lecz wszyscy do u╛ytku. Lukrecjusz.
■ vivere militare est - ╛ycie jest walkÑ. Seneka.
■ vivere nolit, qui mori non vult - kto nie chce umieraå, ten nie chce te╛
 ╛yå. Seneka.
■ volenti nihil difficile - dla chcÑcego nic trudnego.
■ volenti non fit iniura - chcÑcemu nie dzieje si⌐ krzywda.
■ vos estis sal terrae; vos estis lux mundi - wy jesteÿcie solÑ ziemi; wy
 jesteÿcie ÿwiatêoÿciÑ ÿwiata. Jezus Chrystus do apostoêów.
■ vox clamantis in deserto - gêos woêajÑcego na pustyni. Ksi⌐ga Izajasza.
■ vox populi vox Dei - gêos ludu gêosem Boga.
■ vulnerant omnes, ultima necat - wszystkie raniÑ, ostatnia zabija.