De ANZUS is opgericht op 1 september 1951 in San Fransico (VS) door Australië, Nieuw Zeeland en de Verenigde Staten, met als doel de veiligheid in de Grote Oceaan te garanderen. De landen hebben bepaald, dat een gewapende aanval op één van hen een gevaar inhoudt voor de vrede en veiligheid van de andere partijen, en dat elk van hen maatregelen zal nemen om het hoofd te bieden aan het gemeenschappelijk gevaar. De genomen maatregelen zullen worden gemeld aan de Veiligheidsraad van de VN.
De ministers van Buitenlandse Zaken (of hun afgevaardigden) komen jaarlijks bijeen.
\
Arabische Liga
7
Arabische Liga
De Arabische Liga is opgericht in Cairo (Egypte) in 1945 als een losse unie tussen de zeven Arabische landen die toendertijd onafhankelijk waren: Egypte, Iraq, Libanon, Saoedie-Arabië, Syrië, Transjordanië en Jemen.
De belangrijkste doeleinden van de Arabische Liga zijn het bevorderen van de onderlinge relaties, op politiek, cultureel en economisch gebied; de erkenning van de PLO als een onafhankelijke staat (De PLO is lid van de Arabische Liga); het beschermen van gemeenschappelijke Arabische belangen; het als scheidsrechter optreden bij conflicten.
De Arabische Liga heeft echter de reputatie, dat zij aan geen van haar doelstellingen goed beantwoord: speciaal op politiek gebied faalt de Arabische Liga regelmatig; Het laatste voorbeeld is de Golfoorlog, toen de lidstaten het niet eens konden worden over een gezamenlijke strategie.
Toch heeft de Arabische enig succes op cultureel en economisch gebied: de olie-exporterende landen geven financiële steun aan de arme lidstaten.
De hoogste autoriteit binnen de Arabische Liga is de Raad van Koningen en Staatshoofden. Andere instituten zijn de Raad van de Liga, Raad van Ministers, vaste commissies en een paar onbelangrijke sub-organisaties. De Egyptenaar Esmat Abdel Menguid is sinds 1991 secretaris-generaal van de Liga. De zetel van de organisatie is Cairo.
\
Association of Southeast Asean Nations (ASEAN)
9
Association of Southeast Asean Nations (ASEAN)
De ASEAN is opgericht in Bangkok in 1967 door Indonesië, Maleisië, de Filippijnen, Singapore en Thailand. Brunei trad in 1984 toe.
Het doel van de organisatie is het ondersteunen van de samenwerking tussen de lidstaten, op economisch, sociaal en cultureel gebied. Het economische succes is niet overweldigend, maar de ASEAN ontwikkelt zich tot een belangrijk politiek instituut in Azië, doordat de lidstaten op buitenlands politiek gebied zeer effectief samenwerken.
De belangrijkste beslissingen worden gemaakt tijdens de bijeenkomsten van de staatshoofden en regeringen, andere autoriteiten zij de Raad van Ministers en een aantal vaste commissies.
\
Benelux
16
Benelux Economische Unie
De Benelux is opgericht in Londen op 5 september 1944 door de regeringen in ballingschap van België, Luxemburg en Nederland. Het doel was een economische integratie van de drie landen, uitmondend in een economische unie. Het verdrag werd in 1946 door de na-oorlogse regeringen bevestigd, en trad 1 januari 1948 in werking.
De Benelux is gebaseerd op intergouvernementele samenwerking, de beslissingsbevoegdheid ligt bij de het Comité van Ministers. Het ambtelijk toporgaan is de Raad van de Economische Unie, die de besluiten van het Comité van Ministers voorbereidt en zorg draagt voor de uitvoering daarvan. Leden van de Raad zijn de voorzitters van een aantal Commissies en Bijzondere Commissies. Het administratief secretariaat is het Secretariaat-Generaal (vestiging Brussel), geleid door een Secretaris-Generaal en twee adjuncts.
Adviserende instanties zijn: de Raadgevende Interparlementaire Beneluxraad en de Economische en Sociale Raad van Advies. Rechtsprekende instellingen zijn: het College van Scheidsrechters en het Benelux Gerechtshof.
De Benelux overeenkomsten hebben in de jaren 50 min of meer model gestaan voor de Westeuropese integratie (EG). De betekenis van de Benelux is de laatste jaren echter sterk afgenomen door de toenemende integratie van de EG. Veel Benelux overeenkomsten zijn tegenwoordig achterhaald, of zelfs in strijd met EG wetgeving.
\
Europese Gemeenschap (EG)
3
Europese Gemeenschappen (EG, eng. EC)
Eigenlijk bestaat de EG uit meer dan één organisatie: in 1951 werd de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS) opgericht in Parijs door Frankrijk, Duitsland en de BENELUX landen. De doelstelling was een gemeenschappelijke markt voor kolen, ijzer en staal.
Zes jaar later (1957) werd de Eropese Economische Gemeenschap (EEG) opgericht in Rome. De doelstelling was een gemeenschappelijke markt voor agrarische en industriële produkten. Tezeldertijd werd de Europese gemeenschap voor Atoomenergie (Euratom) gecreëerd, welke het niet-militair gebruik van atoomenergie moest ondersteunen.
In het begin werkten deze drie organisaties onafhankelijk van elkaar, maar sinds 1967 hebben ze gemeenschappelijke autoriteiten en een gemeenschappelijke naam: de Europese Gemeenschap. Later zijn andere landen tot de EG toegetreden: Denemarken, Ierland en Groot-Brittannië in 1973, Griekenland in 1981, Portugal en Spanje in 1986. Andere landen hebben het lidmaatschap aangevraagd: Oostenrijk en Zweden zullen waarschijnlijk in 1995 toetreden.
De doelstellingen en vooruitzichten van de EG zijn een beetje vaag: natuurlijk, de EG wil de economische en culturele samenwerking tussen haar leden verbeteren, maar de mate van samenwerking is een groot twistpunt. Sommigen zouden graag een federaal Europa zien, anderen vinden de gemeenschappelijke markt die in 1993 gevormd is al te ver gaan. Sommige politici willen een gemeenschappelijke munt, maar een meerderheid is daar momenteel niet voor.
De belangrijkste instellingen van de EG zijn de Europese Commissie, de Raad van Ministers, het Europese Parlement en het Europese Gerechtshof. De Europese Commissie is het uitvoerende lichaam en bestaat uit 17 mensen, welke voor vier jaar worden benoemd door de lidstaten. De Commissie wordt verondersteld de belangen van Europa als geheel te behartigen. Het stelt wetten voor en maakt regels voor het opleggen van de EG wetgeving op bijv. agrarisch gebied. De president van de Commisie is de Fransman Jaques Delors (tot 1995). De zetel van de Comissie is Brussel (België).
De Raad van Ministers is de hoogste instantie van de EG. Iedere lidstaat zendt één minister (die over het onderwerp gaat), welke besluit over wetten die de Commisie uitvaardigd. Omdat iedere lidstaat vetorecht heeft, moeten beslissingen unaniem zijn, zodat de nationale belangen gewaarborgd blijven. De Commissie komt bijeen in Brussel en Luxemburg.
Het Europees Parlement in Straatsburg (Frankrijk) is in feite machteloos. Het kan wetsvoorstellen doen en kan de begroting bespreken en verwerpen. De leden worden direkt verkozen volgens algemeen kiesrecht.
Het Europese Gerechtshof in Luxemburg bestaat uit 13 rechters. Iedere burger van de EG kan er een beroep op doen en het hof beslist over alle tegenstellingen tussen Europese en nationale wetgeving.
\
Europese Vrijhandels Associatie (EVA)
4
Europese Vrijhandels Associatie (EVA, eng. EFTA)
De EVA werd op Brits initiatief opgericht in 1958, direkt nadat de EEG verdragen werden getekend. De zeven grondleggers zijn Denemarken, Groot-Brittanië, Noorwegen, Oostenrijk, Portugal, Zweden en Zwitserland.
Het hoofddoel van de EVA is de groei en levensstandaard te verhogen in de lidstaten, speciaal door het verminderen van handelsbelemmeringen: In 1967 werd een een douane-unie gesticht. Tegenwoordig werkt de EVA nauw samen met de EG, en veel lidstaten zijn geïnteresseerd in het EG-lidmaatschap.
De hoogste instantie van de EG (zetel in Genève, Zwitserland) is de Raad van Ministers, waarin iedere lidstaat even sterk in is vertegenwoordigd. De secretaris-generaal is Georg Reisch uit Oostenrijk.
\
Gemenebest van Naties
15
Gemenebest van Naties (The Commonwealth of Nations)
Het Gemenebest van Naties is een associatie van onafhankelijke staten en afhankelijke gebiedsdelen, met als middelpunt de Britse Kroon. Het heeft zich ontwikkeld uit het voormalige Britse Rijk (British Empire). De oorspronkelijke benaming was The British Commonwealth of Nations, maar na de tweede wereldoorlog is de term British vervallen.
Historisch gezien is het huidige Gemenebest de uitkomst van een ontwikkeling naar zelfbestuur in de oudere Britse autonome gebiedsdelen, de dominions (Canada, Australië, ...), in het bijzonder van hun eis, gesteld tijdens de eerste wereldoorlog, van volledige controle over de eigen buitenlandse betrekkingen. In het statuut van Westminster (1931) werd de volledige autonomie van deze gebieden binnen het Britse Rijk juridisch vastgelegd.
Na het uiteenvallen van het Britse Rijk kregen de meeste nieuwe staten het lidmaatschap van het Gemenebest. De meeste lidstaten erkennen de Britse koning(in) als staatshoofd, maar ook de republieken (India, Tanzania, ...) erkennen de koning(in) als symbool van de vrije aaneensluiting van de onafhankelijke leden.
In 1947 werd de 'Burma Indepence Act' aangenomen, welke aan alle leden het recht geeft om zich op ieder moment uit het Gemenebest terug te trekken. Een aantal landen hebben hier ook gebruik van gemaakt: Burma (vrij evident), en de 'apartheid' staten Zuid-Afrika en Rhodesië (het huidige Zimbabwe).
Het Gemenebest funktioneert primair door middel van intergouvernementele consultatie en periodieke bijeenkomsten van de Conferentie van Regeringshoofden (Commonwealth Heads of Government). Sinds 1965 is er een gezamenlijk secretariaat (Londen) dat de multilaterale consultatie tussen de leden bevordert. Tevens beheert het het in 1971 opgerichte Gemenebest Fonds voor Technische Samenwerking.
\
Gemenebest van Onafhankelijke Staten (GOS)
14
Gemenebest van Onafhankelijke Staten (GOS, eng. CIS)
Het Congres van Volksafgevaardigden besloten op 5 september 1991 tot het opheffen van de Sovjet Unie (USSR), welke moest worden omgevormd to een federatie van onafhankelijke republieken. Er werden een aantal bilaterale verdragen gesloten, en op 8 december stichten de drie Slavische republieken, Rusland, Oekraïne en Wit-Rusland, het Gemenebest van Onafhanlelijke Staten (GOS). Op 21 december traden de andere voormalige Sovjet republieken toe, met uitzondering van Georgië en de Baltische Staten.
Het GOS is noch een staat, noch een supranationaal lichaam; het is louter een forum ten behoeve van de bescherming en coördinatie van de gemeenschappelijke belangen. Een andere doelstelling is het nakomen van de verplichtingen (bv. buitenlandse schulden) van de voormalige Sovjet Unie.
De hoogste organen van het GOS zij de Raad van Staatshoofden en de Raad van Regeringshoofden. De mogelijkheden van het GOS zijn zeer beperkt, vooral door de antagonistische situatie tussen Rusland en Oekraïne.
\
Grote Zeven (G7)
12
Grote Zeven (G7)
Sinds 1975 ontmoeten de regeringsleiders van de zeven grootste industriële landen elkaar tijdens de economische wereldtop, waar men praat over vraagstukken betreffende de wereldeconomie.
Het doel van de G7 top is onderlinge uitwisseling van informatie en discussie over en coordinatie van de nationale standpunten. De laatste jaren zijn de betrekkingen van het westen met de USSR/GOS steeds belangrijker geworden, en in 1992 nam de Russische president Boris Jeltsin als gast deel aan de top.
De landen van de G7 vormen niet echt een organisatie, daar er geen vaste commissies of andere lichamen zijn.
De NAVO is opgericht in 1949 door de VS, Canada en tien Europese landen, as een defensief pact tegen de Sovjet Unie. Als gevolg was het hoofddoel het ondersteunen van de veiligheid van de lidstaten door samenwerking op militair, politiek en economisch terrein.
De USSR is verdwenen en de NAVO is op zoek naar een nieuwe identiteit: op het ogenblik zijn de lidstaten bezig met hun eerste missie buiten NAVO gebied, het controleren van het luchtruim boven Bosnië-Hercegovina. Het lijkt er dus op, dat de NAVO een soort "wereld politiemacht" zou kunnen worden onder het commando van de VN. Ook probeert de NAVO zich bezig te houden op gebieden als ontwapening en samenwerking met de vroegere Sovjet republieken.
De struktuur van de NAVO is een alliantie tussen leden met gelijke rechten, en belangrijke beslissingen kunnen alleen unaniem worden genomen. Het hoogste orgaan van de NAVO is de Noordatlantische Raad (NAC), waar de ministers van Buitenlandse Zaken en Defensie van de lidstaten elkaar ontmoeten. De belangrijkste persoon van de organisatie is de Secretaris-Generaal, op het ogenblik Manfred Wörner uit Duitsland. Hij is de voorzitter van de NAC en de uitvoerende lichamen DPC (Defense Planning Committee)e n NPG (Nuclear Planning Group). Niet alle lidstaten behoren tot de militaire commissies: Frankrijk, IJsland en Spanje vallen buiten de militaire struktuur, hun legers vallen buiten het oppercommando van de NAVO.
\
Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS)
10
Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS)
De OAS is opgericht in 1948 in Bogota (Colombia). Momenteel zijn alle Amerikaanse landen lid, behalve Belize, Cuba en Guyana.
De OAS wordt geacht de veiligheid en onafhankelijkheid van de Amerikaanse landen te beschermen. De OAS bemiddelt wanneer er agressie tegen een lidstaat wordt gepleegd, en is verplicht om sancties op te leggen. De laatste keer dat dit gebeurde, was toen Argentinië tijdens de Falkland-oorlog bemiddeling weigerde.
De zetel van de OAS is Washington D.C., de belangrijkste organen zijn de jaarlijkse algemene vergadering, de ontmoetingen tussen de ministers van Buitenlandse Zaken, en een aantal expertise commissies, bijv. de commissie voor Scholing, Wetenschap en Cultuur. De Secretaris-Generaal (voor vijf jaar) is Joao Clemente Baena Soares uit Brazilië.
\
Organisatie van Olie Exporterende Landen (OPEC)
11
Organisatie van Olie Exporterende Landen (OPEC)
De OPEC is opgericht door Iran, Irak, Koeweit, Saoedi-Arabië en Venezuela in 1960.
Het doel van de OPEC is het coordineren van het olie beleid van de 13 lidstaten, bijv. door het afspreken van vaste prijzen voor de hun geproduceerde olie. Tot de jaren 70 namen de OPEC landen meer dan 50% van de wereld olieproduktie voor hun rekening, wat hen in staat stelde twee olie crises te veroorzaken in 1973 en 1979 door een scherpe prijsverhoging. Maar normaliter worden de OPEC landen het niet eens over quota en prijzen, en andere landen hebben hun hun olieproduktie opgevoerd, zodat de invloed van de OPEC minder belangrijk is geworden de laatste jaren.
De belangrijkste besluiten worden genomen tijdens de jaarlijkse bijeenkomst van de ministers van Olie en Financiën. Andere organen zijn de Gouverneursraad en de economische commissie. De zetel is Wenen, Oostenrijk.
\
Organisatie voor Afrikaanse Eenheid (OAE)
8
Organisatie voor Afrikaanse Eenheid (OAE, eng. OAU)
De OAE is opgericht in 1963 door 30 Afrikaanse landen. Behalve Marokko (vanwege de annexatie van West-Sahara) en Zuid-Afrika (apartheid), zijn alle onafhankelijke Afrikaanse landen tegenwoordig lid.
Het belangrijkste doel van de OAE is het bevorderen van eenheid en solidariteit tussen de Afrikaanse landen. De OAE verzet zich tegen apartheid en neo-koloniale strukturen. Een ander doel is het behouden van de huidige onderlinge grenzen. Bovendien bevordert de OAU de culturele en academische uitwisseling tussen de Afrikaanse landen.
Het belangrijkste orgaan van de OAE is de jaarlijkse bijeenkomst van staatshoofden en regeringsleiders, maar de macht en invloed zijn beperkt, doordat de OAE elke interventie in de interne aangelegenheden van de lidstaten wil vermijden. Secretaris-Generaal met als zetel Addis Ababa, Ethiopië is sinds 1989 Salim Ahmed Salim.
\
Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO)
2
Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO, eng. OECD)
De OESO is opgericht in 1960 als opvolger van de OEEC, die het Eurpese herstelprogramma (ERP) had gecoördineerd na de Tweede Wereldoorlog.
Wanneer men de ledenlijst bekijkt, is het duidelijk dat de OESO de belangrijkste organisatie is van de westerse geïndustrialiseerde wereld. Bijgevolg is het belangrijkste doel het bevorderen van de economische samenwerking tussen de lidstaten. Bovendien verdeelt de OESO enige hulp aan de Derde Wereld.
De belangrijkste organen van de OESO zijn de Raad (van permanent gedelegeerden of ministers), de uitvoerende commissie, een aantal expertise commissies en de zetel van de secretaris. De OECD zetelt in Parijs, de huidige secretaris-generaal is Jean-Claude Paye uit Frankrijk.
\
Raad van Europa
5
Raad van Europa
De Raad van Europa is opgericht 1n 1949 te Londen door België, Denemarken, Frankrijk, Ierland, Italië, Luxemburg, Nederland, Noorwegen en Groot Brittannië. Momenteel zijn er 20 leden, en een aantal oost-Europese landen hebben sinds 1989 een gast status.
De belangrijkste lichamen zijn de Raad van Ministers, die twee keer per jaar bijeenkomt in Straatsburg (Frankrijk); de Parlementaire Assemblee; het "Huis", met zo'n 900 ambtenaren (secretaris-generaal is momenteel Catherine Lalumière uit Frankrijk).
De Raad van Europa is een forum voor internationale ontmoetingen en overleg. Belangrijke thema's zijn de bescherming van het individu, de Rechten van de Mens, ondersteunen van democratie, verbeteren van de kwaliteit van het leven en culturele samenwerking. Ongeveer 140 belangrijke verdragen en conventies zijn al voortgekomen met behulp van de Raad van Europa.
\
Verenigde Naties (VN)
1
Verenigde Naties (VN, eng. UNO)
Op 26 juni 1945 tekenden vijftig staten het "Charta van de Verenigde Naties". Momenteel is vrijwel elk land op aarde lid van de VN, behalve Zwitserland, Taiwan en een aantal kleine staten.
Als opvolger van de Volkenbond, is het hoofddoel van de Verenigde Naties het bevorderen van goede relaties tussen de landen onderling en het beschermen van de wereldvrede. Als zodanig treedt de VN vaak op als scheidsrechter bij internationale crises. VN vredestroepen ("blauwe baretten") houden toezicht op wapenstilstanden in vele delen van de wereld (Cambodja, Israel, ex-Joegoslavië). De Golfoorlog was de eerste militaire expeditie, die de VN ondersteunde; tot dan toe werd alleen op vreedzame wijze ingegrepen.
De hoogste organen van de VN hebben hun zetel in New York. De belangrijkste is de Veiligheidsraad, waarin de Volksrepubliek China, Frankrijk, Groot-Brittannië, Rusland en de Verenigde Staten een permanente zetel bezetten en het veto-recht bezitten. Belangrijke besluiten kunnen daardoor alleen gemaakt worden met instemming van deze vijf landen. De Secretaris-Generaal is sinds 1992 Bhutros Bhutros Ghali uit Egypte.
De VN kent verschillende sub-organisaties, zoals het milieuprogramma UNEP (Nairobi, Kenya) en het kinderfonds UNICEF (New York) met als doelstelling het helpen van kinderen in de Derde Wereld.
Verder zijn er veel officieel onafhankelijke organisaties, die nauw zijn verbonden met de VN. Een aantal van de belangrijkste zijn:
- Food and Agriculture Organization (FAO, Rome)
- General Agreement on Traffics and Trade (GATT, Genève)
- International Atomic Energy Agency (IAEO, Wenen)
- International Bank for Recovery and Development (IBRD, Washington D.C.)
- Internationaal Monetair Fonds (IMF, Washington D.C.)
- United Nation's Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO, Parijs)
- Wereld Gezondheidsorganisatie (WHO, Genève)
\
West Europese Unie (WEU)
13
West Europese Unie (WEU)
De WEU is gesticht in 1954 als een onderling samenwerkings pact tussen West-Europese landen. In tegenstelling tot de NAVO bezit het geen eigen militaire struktuur en daardoor id de WEU jarenlang van weinig belang geweest. De laatste jaren schijnt de WEU nieuw leven te zijn ingeblazen, nadat er discussies onstonden over interventie in het voormalige Joegoslavië.
Het hoogste lichaam is de Raad van Ministers, die twee keer per jaar bijeenkomt. Andere lichamen zijn de Vaste Raad (Londen), Agentschappen voor Veiligheidsvraagstukken (Parijs) en een aantal andere commissies. De secretaris-genraal is sinds 1989 Willem van Eekelen uit Nederland.
