Dwoje oczu re┐ysera

Dobry Pan B≤g obdarowa│ re┐ysera filmowego dwojgiem oczu, aby jednym patrzy│ w kamerΩ - a drugim pilnie obserwowa│ wszystko, co siΩ dzieje wok≤│ niego. Jest to umiejΩtno╢µ, kt≤r▒ powinni╢cie rozwijaµ i doskonaliµ w niesko±czono╢µ, a┐ do momentu, kiedy przestaniecie robiµ filmy (w wypadku tych, kt≤rzy usi│uj▒ tworzyµ filmy polityczne, mo┐e staµ siΩ to w ka┐dej chwili, a wiΩc czasu nie ma wiele!).

Dla przyk│adu: kiedy po klapsie rusza kamera, re┐yser obserwuje i dostrzega r≤wnocze╢nie:

• grΩ aktor≤w;
• ruch kamery i jej zgodno╢µ z akcj▒;
• co robi▒ cz│onkowie ekipy; czy obserwuj▒ ujΩcie i bΩd▒ w stanie wyci▒gn▒µ potem wnioski, dotycz▒ce tego, za co s▒ odpowiedzialni;
• czy nie zosta│y poruszone lampy i czy o╢wietlaj▒ aktor≤w zgodnie z wcze╢niejszymi ustaleniami (chocia┐ jest to obowi▒zkiem operatora, warto i to zauwa┐yµ);
• obserwuje niebo: czy ujΩcie dobiegnie ko±ca, nim chmury zakryj▒ s│o±ce;
• czy aktor, przekraczaj▒cy szyny, nie zawadzi za chwilΩ rΩkawem o bezcenn▒ chi±sk▒ wazΩ; czy mikrofon, kt≤ry obni┐y│ siΩ niebezpiecznie, nie bΩdzie za moment widoczny w kadrze; i wiele, wiele innych rzeczy, kt≤re dziej▒ siΩ podczas zdjΩµ.

Wydaje siΩ to nie tylko trudne, lecz wrΩcz niewykonalne, ale przypomnijcie sobie wasze pierwsze przera┐aj▒ce do╢wiadczenia z prowadzeniem samochodu. Znany krytyk filmowy i m≤j przyjaciel, Boles│aw Micha│ek, kupi│ przed laty swoje pierwsze auto. Nie czu│ siΩ wtedy zbyt pewnie za kierownic▒, poprosi│ wiΩc kogo╢, aby pom≤g│ mu odebraµ w≤z z fabryki. Kiedy tylko wyjechali za bramΩ, siedz▒cy za kierownic▒ powiedzia│ dr┐▒cym g│osem: "Ja siΩ skoncentrujΩ na motorze, a ty obserwuj drogΩ" - bo i on by│ r≤wnie┐ pocz▒tkuj▒cym kierowc▒. Po kilku minutach wyl▒dowali w rowie.

Kiedy przed laty rozpoczyna│em re┐yserowanie film≤w, prosi│em asystent≤w, aby oni za mnie obserwowali to i owo w czasie ujΩcia. Ko±czy│o siΩ zawsze nieporozumieniami, a w czasie przegl▒dania materia│u - katastrof▒.

Tej funkcji, niestety, re┐yser nie mo┐e dzieliµ z nikim. Ekipa musi wiedzieµ, ┐e w ka┐dej chwili jest kontrolowana przez re┐ysera, a jego oko dostrzega absolutnie wszystko; tylko wtedy poddaje siΩ jego woli i pracuje naprawdΩ wydajnie.

Andrzej Wajda
"Podw≤jne spojrzenie", Warszawa 1998