Nie tylko dla in┐ynier≤w

Najlepsze programy MBA ju┐ dawno przesta│y byµ ofert▒ skierowan▒ do wy┐szej kadry technicznej chc▒cej zdobyµ szlify biznesowe pomocne w awansie na wy┐sze stanowiska. Ich elastyczna oferta programowa mo┐e byµ ciekawa nawet dla doktor≤w nauk ekonomicznych, a wiedza uzyskana od kole┐anek i koleg≤w ze studi≤w jest czΩsto r≤wnie wa┐na jak ta uzyskana od wyk│adowc≤w i podczas praktyk wakacyjnych. Mo┐liwo╢µ uzyskania lepszej pracy i wy┐szych zarobk≤w jest r≤wnie┐ istotna. Niniejszy artyku│ nie ma jednak na celu wymienianie argument≤w za podjΩciem studi≤w lecz przedstawienie istotnych informacji dla os≤b powa┐nie rozwa┐aj▒cych zdawanie na studia MBA w USA.

Przeszkody s▒ do pokonania

Chcia│by╢ rozpocz▒µ studia Master of Business Administration w USA lub w Europie Zachodniej, ale obawiasz siΩ wysokich koszt≤w, roz│▒ki z rodzin▒ lub trudnej procedury? Niepotrzebnie, gdy┐ wszystkie te problemy mo┐na rozwi▒zaµ. Je┐eli Tw≤j pracodawca nie nale┐y do tych nielicznych firm, kt≤re pokrywaj▒ koszty uczestnictwa w programie MBA z pomoc▒ przyjdzie bank wsp≤│pracuj▒cy ze szko│▒ udzielaj▒c niskooprocentowanego kredytu bez porΩczycieli. Roz│▒ka z rodzin▒ nie jest konieczna - wiele szk≤│ oferuje programy SOS (Significant Spouse or Other) czyli pobytu cz│onk≤w rodziny lub partner≤w ┐yciowych poprzez pomoc w znalezieniu dla nich odpowiednich studi≤w lub pracy. Co do procedury, jest ona skomplikowana pod wzglΩdem technicznym, ale szanse przej╢cia przez ni▒ mo┐na zwiΩkszyµ je┐eli zacznie siΩ nad ni▒ pracowaµ odpowiednio wcze╢niej. Programy SOS znacz▒co r≤┐ni▒ siΩ zale┐nie od szko│y, ale finansowanie i procedury aplikacji s▒ w wielu elementach podobne - szczeg≤│y w dalszej czΩ╢ci artyku│u.

Koszty i ╝r≤d│a i finansowania

Szacowany przez szko│y z pierwszej dziesi▒tki koszt czesnego za jeden rok studi≤w, czyli oko│o 8 miesiΩcy waha siΩ od 21-22 tys. dolar≤w w szko│ach w Kalifornii do 27-29 tys. dolar≤w w szko│ach w stanach p≤│nocno-wschodnich. Koszt utrzymania r≤┐ni siΩ zale┐nie od stanu oraz wielko╢ci miasta i wynosi oko│o 10-13 tys. USD. ú▒czny wydatek to oko│o 39-42 tys. dolar≤w i tyle w praktyce wystarcza na ┐ycie na umiarkowanym poziomie. W okresie miΩdzy pierwszym i drugim rokiem studi≤w ka┐dy student wybiera praktykΩ wakacyjn▒ czyli internship, w ramach kt≤rej otrzymuje siΩ zwrot koszt≤w zakwaterowania, przejazd≤w i wy┐ywienia i czΩsto dodatkowe wynagrodzenie w wysoko╢ci nawet do 4 tys. dolar≤w. Trzeba jednak liczyµ siΩ z kosztem ponoszenia w okresie wakacyjnym koszt≤w wynajmu mieszkania, czyli na og≤│ od 300 do 600 dolar≤w miesiΩcznie, gdy┐ umowy najczΩ╢ciej obejmuj▒ okres jednego roku.

Od niedawna niekt≤re szko│y oferuj▒ wszystkim studentom, tak┐e zagranicznym, kredyty do wysoko╢ci wymienionego wy┐ej kosztu czesnego i utrzymania. Wype│nienie wniosku trwa minutΩ i co jest bardzo wa┐ne dla student≤w z Polski, nie jest wymagane porΩczenie. Kredyt jest oprocentowany na poziomie prime rate, czyli stopy oprocentowania bezpiecznych kredyt≤w udzielanych w USA klientom wiarygodnym. W ci▒gu ostatniego roku stopa prime rate wzros│a z 7,25% do 9,50% (wiΩcej o historycznym poziomie prime rate na stronie www.nfsn.com/library/prime.htm). Przy tym poziomie oprocentowania miesiΩczna rata kredytu w wysoko╢ci 80 tysiΩcy dolar≤w, kt≤rego sp│ata standardowo trwa piΩtna╢cie lat i zaczyna siΩ p≤│ roku po zako±czeniu studi≤w, wynosiµ bΩdzie oko│o 900 dolar≤w. W przypadku kredytu oferowanego przez Citibank miΩdzy innymi przy wsp≤│pracy z University of Michigan Business School, mo┐liwe jest r≤wnie┐ bardzo elastyczne kszta│towanie terminu sp│aty.

Dla student≤w z kraj≤w Europy ªrodkowo-Wschodniej zdaj▒cych do czterech szk≤│ europejskich i jednej ameryka±skiej dostΩpny jest tak┐e kredyt organizowany przez bank ABN-AMRO przy wsp≤│pracy z Europejskim Bankiem Odbudowy i Rozwoju. Kwota kredytu jak i warunki sp│aty s▒ podobne, ale procedura jest znacznie bardziej skomplikowana, znacznie mniejsze s▒ tak┐e mo┐liwo╢ci zmiany terminu sp│aty.

WiΩcej informacji o finansowaniu studi≤w mo┐na znale╝µ na stronach: www.finaid.org, studentloan.citibank.com, www.salliemae.com.

Zdawaµ do najlepszych szk≤│ lub wcale

Ta byµ mo┐e kontrowersyjna teza wynika z kwestii finansowych i merytorycznych. Po pierwsze, r≤┐nice w kosztach studi≤w miΩdzy szko│ami z pierwszej i trzeciej dziesi▒tki s▒ niedu┐e. Du┐e s▒ natomiast r≤┐nice w przeciΩtnie osi▒ganych zarobkach po zako±czeniu studi≤w. Po drugie, od roku kilka najlepszych szk≤│ oferuje tanie i │atwe do uzyskania kredyty. Po trzecie, co jest oczywiste, programy nauczania stoj▒ na najwy┐szym poziomie, s▒ najciekawsze i najbardziej elastyczne. Bior▒c powy┐sze fakty pod uwagΩ, warto zdawaµ do szko│y, powiedzmy z pierwszej dziesi▒tki ranking≤w, chyba ┐e traktuje siΩ studia MBA bardziej jako odpoczynek od pracy ni┐ mo┐liwo╢µ podniesienia zarobk≤w oraz posiada siΩ ╢rodki finansowe konieczne do pokrycia koszt≤w.

Dlaczego studiowaµ w USA, a nie w Europie? Zdania s▒ podzielone, ale z punktu widzenia Europejczyka znaj▒cego ╢rodowisko europejskiego biznesu na pewno warto rozwa┐yµ studia w kraju o nieco odmiennej ale jednocze╢nie najnowocze╢niej gospodarce ╢wiata.

Zacznij mo┐liwie wcze╢nie

Wiele szk≤│ rozpoczyna przyjmowanie aplikacji ju┐ rok wcze╢niej, czyli np. we wrze╢niu 2000 na program MBA rozpoczynaj▒cy siΩ we wrze╢niu 2001 i ko±czy ich przyjmowanie z ko±cem marca. Na og≤│ aplikacje rozpatrywane s▒ turami, na kt≤re podzielony jest okres przyjmowania aplikacji. Oznacza to, ┐e w ka┐dej turze wyznaczonej konkretn▒ dat▒ przydzielany jest okre╢lony procent miejsc. Kiedy kandydat z Polski powinien wys│aµ aplikacjΩ aby zmaksymalizowaµ swoje szanse? Odpowied╝ nie jest jednoznaczne ale wydaje siΩ, ┐e najlepszy termin to ╢rodek okresu czyli druga lub trzecia tura (najczΩ╢ciej wystΩpuj▒ cztery tury). W pierwszej turze wp│ywaj▒ na og≤│ aplikacje najlepsze oraz aplikacje z USA, a w czwartej turze liczba aplikacji na jedno miejsce jest najwy┐sza. Druga tura ko±czy siΩ na og≤│ z ko±cem grudnia lub w pierwszych dniach stycznia, a odpowied╝ uzyskujemy po oko│o 2 miesi▒cach. Technicznie ocena aplikacji odbywa siΩ najczΩ╢ciej w nastΩpuj▒cy spos≤b - jedna lub dwie osoby oceniaj▒ aplikacjΩ zaliczaj▒c j▒ do jednej z trzech kategorii: przyjΩty, nie przyjΩty, do dalszego rozpatrzenia. Wnioski z trzeciej grupy oceniane s▒ przez dodatkow▒ osobΩ, kt≤ra r≤wnie┐ przyporz▒dkowuje wniosek do jednej z trzech grup i tak dalej a┐ do podjΩcia jednoznacznej decyzji - przyj▒µ lub odrzuciµ.

Poniewa┐ przygotowanie aplikacji to proces d│ugotrwa│y dlatego przygotowania nale┐y rozpocz▒µ najp≤╝niej w p≤│tora roku przed rozpoczΩciem ewentualnych studi≤w.

Wyb≤r szko│y - w poszukiwaniu optimum

Przygotowanie aplikacji nale┐y rozpocz▒µ od wyboru szk≤│. Nale┐y wybieraµ tylko te szko│y, kt≤re powa┐nie rozwa┐a siΩ jako miejsce przysz│ej edukacji. Wype│nianie rozlicznych wniosk≤w na zasadzie "najwa┐niejsze to dostaµ siΩ gdziekolwiek, a potem zobaczymy" to marnotrawstwo czasu i pieniΩdzy. Nie powinno ich byµ r≤wnie┐ za du┐o, gdy┐ wtedy ┐adna aplikacja nie bΩdzie naprawdΩ dopracowana czyli dostosowana do profilu i wymaga± danej szko│y. Optymalna liczba to oko│o piΩciu, maksymalnie o╢miu szk≤│. Przygotowanie aplikacji do 5-8 szk≤│ to wydatek rzΩdu 10 tys. z│otych, na co sk│adaj▒ siΩ op│aty egzaminacyjne (TOEFL - 110 USD, GMAT - 210 USD), op│aty aplikacyjne dla szk≤│ (od 100 do 175 USD), op│aty kurierskie (od 130 PLN), op│aty za przegl▒d esej≤w, zakup ksi▒┐ek i inne.

Wyboru szk≤│ mo┐na dokonaµ korzystaj▒c z ranking≤w publikowanych w internecie. Najbardziej kompletny serwis oferuje Businessweek (www.businessweek.com\bschools) oraz US News (www.usnews.com/usnews/edu/), gdzie publikowane s▒ r≤wnie┐ rankingi specjalistyczne np. gdzie najlepiej uczyµ siΩ zarz▒dzania produkcj▒, marketingu czy finans≤w (inne przydatne strony to m.in. www.kaplan.com, www.bschool.com).

Szko│y mo┐na podzieliµ na specjalizuj▒ce siΩ jednym lub kilku wybranych obszarach (np. Cornell i MIT w zarz▒dzaniu produkcj▒, Stern w finansach lub Babson w przedsiΩbiorczo╢ci) oraz szko│y utrzymuj▒ce siΩ na szczytach ranking≤w w prawie wszystkich kategoriach (Chicago, Harvard, Kellog, Michigan, Wharton). Opr≤cz tego nale┐y wzi▒µ pod uwagΩ inne kryteria np. liczbΩ student≤w (od 0,5 do 1,5 tysi▒ca student≤w dziennych), metody nauczania (nacisk na studia przypadk≤w czy wyk│ady) czy szko│a jest czΩ╢ci▒ uniwersytetu oraz wiele innych tak, aby wybraµ szko│y najbardziej dostosowane do indywidualnych potrzeb.

Co Ciebie wyr≤┐nia?

Po dokonaniu wyboru szk≤│ i poznaniu wymog≤w ka┐dej z nich, do kt≤rych bΩdziemy sk│adaµ aplikacje nale┐y opracowaµ strategiΩ aplikowania. Polega ona na takim przygotowaniu aplikacji jako ca│o╢ci, aby nasza edukacja, do╢wiadczenie zawodowe oraz pozazawodowe zajΩcia u│o┐y│y siΩ w sp≤jn▒ historiΩ osi▒gania za│o┐onych cel≤w, podkre╢laj▒c▒ nasze silne strony oraz to co zrobili╢my aby zredukowaµ nasze s│abe strony. Nale┐y okre╢liµ 2-3 cechy, kt≤re bΩdziemy podkre╢laµ w ca│ej aplikacji, a kt≤re maj▒ odr≤┐niµ nas od kilkuset czy kilku tysiΩcy innych kandydat≤w. Nie chodzi o cechy wy│▒czne np. posiadanie ╢winki morskiej rzadkiej rasy ale o cechy, kt≤rych kombinacja jest stosunkowo rzadka. Dla kandydat≤w z Polski mo┐e to byµ unikalne do╢wiadczenie w pewnym obszarze tworzenia gospodarki rynkowej. Osoby nie pracuj▒ce w szeroko pojΩtym biznesie ale np. organizacjach typu non-profit mog▒ to wykorzystaµ opisuj▒c odpowiednio wp│yw takiej pracy na cechy charakteru. Konsultanci, bankierzy i przedstawiciele paru innych profesji bardzo licznie reprezentowanych na studiach MBA mog▒ poszukaµ w swoim ┐yciu pozazawodowym form aktywno╢ci, kt≤re mia│y istotny wp│yw na ich osobowo╢µ. Odpowiednio przedstawiony fakt prowadzenia p≤│przemys│owej hodowli ╢winek morskich na pewno bΩdzie zapamiΩtany przez sprawdzaj▒cych.

Mo┐na rozwa┐yµ kupno jednego z dostΩpnych poradnik≤w dotycz▒cych podej╢cia do ca│ego procesu aplikacji np. Marketing Yourself to the Top Business Schools, John Wiley & Sons 1995 lub Business School Advisor.

Proces aplikacji

Na pakiet aplikacyjny sk│adaj▒ siΩ nastΩpuj▒ce elementy: wyniki egzamin≤w TOEFL i GMAT, wyniki egzamin≤w ze szko│y wy┐szej, referencje, eseje, rozmowa kwalifikacyjna oraz og≤lny formularz podsumowuj▒cy ca│▒ aplikacjΩ (w tym do╢wiadczenie zawodowe, edukacjΩ, dane demograficzne itp.).

Tworzenie aplikacji nale┐y rozpocz▒µ w dw≤ch obszarach: pracy nad wzmocnieniem opracowanego wcze╢niej wizerunku oraz zdania egzamin≤w TOEFL (Test of English as a Foreign Language) i GMAT (Graduate Management Admission Test). Wprawdzie ocen z egzamin≤w na studiach poprawiµ ju┐ nie zdo│amy, a wp│yw na zakres zada± w pracy mo┐e byµ r≤wnie┐ ograniczony ale mo┐na zwiΩkszyµ swoje zaanga┐owanie w dzia│alno╢µ w klubie sportowym czy organizacji charytatywnej i wzbogaciµ swoje CV.

GMAT jest to egzamin w jΩzyku angielskim sk│adaj▒cy siΩ z trzech czΩ╢ci: sprawdzianu umiejΩtno╢ci matematycznych, sprawdzianu umiejΩtno╢ci werbalnych oraz sprawdzianu pisemnego. TOEFL jest organizowany od oko│o dw≤ch lat w formie komputerowej i przypomina okrojony (bez czΩ╢ci matematycznej) i │atwiejszy GMAT. Dlatego warto najpierw zdaµ TOEFL i oswoiµ siΩ z technik▒ zdawania egzaminu. W przypadku obu egzamin≤w obowi▒zuje stara zasada - µwiczyµ jak najwiΩcej siΩ da. Warto kupiµ oferowane programy i ksi▒┐ki oraz korzystaµ z darmowych przyk│ad≤w zada± na stronach oficjalnych (www.toefl.org, www.gmat.org) oraz wielu innych (n.p. www.kaplan.com lub www.embark.com).

Uzyskanie oficjalnego t│umaczenia ocen ze szko│y wy┐szej oraz mo┐e byµ czasoch│onne - jeszcze jeden argument aby przyst▒piµ do pracy mo┐liwie wcze╢nie. W przypadku referencji jedna z nich powinna pochodziµ od naszego bezpo╢redniego prze│o┐onego, a druga od osoby blisko z nami wsp≤│pracuj▒cej na polu nie zwi▒zanym z prac▒ zawodow▒.

Eseje to jeden z bardziej czasoch│onnych etap≤w procesu aplikacji. Liczba wymaganych esei wynosi oko│o piΩciu w wiΩkszo╢ci szk≤│ ale ich tematyka mo┐e r≤┐niµ siΩ znacz▒co - od "opisz swoje silne strony" po "co by╢ zakopa│ na dwadzie╢cia lat jako dowody twoich osi▒gniΩµ". Przy pisaniu esei, opr≤cz podkre╢lenia wspomnianego sp≤jnego wizerunku, nale┐y kierowaµ siΩ zasad▒ szczero╢ci. Pisanie "pod oceniaj▒cych" trwa znacznie d│u┐ej i jest z │atwo╢ci▒ wychwytywane przez do╢wiadczonych pracownik≤w szko│y. Warto skorzystaµ z us│ug firm oferuj▒cych ocenΩ i korektΩ esei w internecie (m.in. www.ivyessays.com, www.myessay.com, www.academicadmissions.org) lub ksi▒┐ek (np. Essays That Will Get You into Business School, Daniel Kaufman, Barrons Educational Series 1999) aby wydostaµ z nich to co najlepsze.

Rozmowa kwalifikacyjna z absolwentem lub pracownikiem szko│y odbywa siΩ coraz czΩ╢ciej w Polsce, rzadziej podczas rozmowy telefonicznej na koszt rozm≤wcy dzwoni▒cego z USA. Nale┐y byµ gotowym na opisanie szczeg≤│≤w swojego CV oraz udzielenie odpowiedzi na kilka "┐elaznych pyta±" np. dlaczego chcΩ zdawaµ w│a╢nie do tej szko│y, jakie by│o moje najwiΩksze niepowodzenie, jakie s▒ moje silne strony itp.

Technika aplikacji

Aplikacje mo┐na wype│niµ na trzy sposoby. Pierwszy z nich to rΩczne wype│nienie formularzy szkolnych po ich ╢ci▒gniΩciu ze stron internetowych, otrzymaniu poczt▒ lub podczas jednego z MBA Forum (prezentacji programu jednej lub kilku szk≤│ odbywaj▒cych siΩ tak┐e w Warszawie) i przes│anie ich drog▒ pocztow▒. Drugi spos≤b to zakup programu (na stronie www.multi-app.com) do wype│niania aplikacji na w│asnym komputerze, dziΩki czemu wiele informacji wystarczy wpisaµ tylko raz. Ostatni spos≤b to wype│nienie formularzy w internecie na stronie www.embark.com lub www.gradadvantage.org, kt≤ry jest najwygodniejszy ale pod warunkiem posiadania dostΩpu do Internetu. Dwie ostatnie metody s▒ szczeg≤lnie korzystne w przypadku sk│adania aplikacji do kilku szk≤│.

We wszystkich przypadkach oficjalne dokumenty tj. referencje i oceny ze studi≤w powinny byµ wys│ane poczt▒.

Kryteria przyjΩcia

Szko│y bior▒ pod uwagΩ wiele kryteri≤w przy podjΩciu decyzji podkre╢laj▒c bardzo silnie, ┐e ┐adne z nich nie jest decyduj▒ce. Nie mniej jednak mo┐na siΩ pokusiµ o oszacowanie przeciΩtnego poziomu spe│nienia najwa┐niejszych z nich.

Co do po┐▒danego wyniku egzaminu TOEFL (obowi▒zuj▒cego przez rok) to wiΩkszo╢µ szk≤│ oczekuje wyniku nie gorszego ni┐ 90% sumy punkt≤w, czyli 270 na 300. W przypadku egzaminu GMAT, oficjalnie nie ma minimalnego poziomu ale ╢rednia dla najlepszych szk≤│ wynosi od 650 do 725 punkt≤w (Stanford) na maksymaln▒ liczbΩ 800 punkt≤w. Dlatego dobry poziom to powy┐ej 600 punkt≤w, a poziom powy┐ej 700 punkt≤w jest bardzo dobry. PrzeciΩtnie osi▒gane wyniki stale rosn▒ i coraz czΩ╢ciej m≤wi siΩ o potrzebie opracowania nowej formu│y egzaminu, nad kt≤r▒ jako pierwszy prowadzi zaawansowane prace University of Michigan. PrzeciΩtne do╢wiadczenie zawodowe student≤w wynosi 4 lata, a bardzo rzadko przyjmowani s▒ aplikanci z do╢wiadczeniem mniejszym ni┐ 2 lata od uko±czenia studi≤w. ªrednia ocen z egzamin≤w na studiach wy┐szych (GPA) liczona w 4-stopniowej skali wynosi dla student≤w wiΩkszo╢ci szk≤│ 3,5 czyli 4,4 w 5-stopniowej skali.

Dobre referencje to te, kt≤re potwierdzaj▒ fakty wymienione w esejach, w tym silne i s│abe strony uwierzytelniaj▒c nasz wniosek.

Je┐eli nasza aplikacja jest wyra╝nie s│absza w kt≤rym╢ z wy┐ej opisanych kryteri≤w to powinna nadrabiaµ s│abo╢µ w pozosta│ych. Je┐eli jest nie odbiega od przeciΩtnego poziomu to eseje mog▒ nas wyr≤┐niµ na tle rzeszy kandydat≤w posiadaj▒cych podobne do╢wiadczenie, wysoki poziom GPA i wynik≤w egzamin≤w GMAT i TOEFL. Atutem kandydat≤w z Polski jest tak┐e to, ┐e nasz rejon jest s│abo reprezentowany w wiΩkszo╢ci szk≤│ i tak┐e dlatego powsta│ ten artyku│. Powodzenia!

Marcin Wierzbicki
University of Michigan Business School
mwierzbi@umich.edu