��������� ˀ������
������������ ���������� ̀������:
��������� ���������� 896 � 1709.
������� ����������� 1601 � 1757.
��������� ������������ ������� �
��������� ������������� ������� 1578 � 1768.
���� �������� [���. ���� ������� ������� ���������� � ������]
Dzieje miasta Witebska, które się działy na świecie dawnych czasów, wypisane tu z xiengi, pisaney renko jegomości pana Michała Pancernego, mieszczanina Witebskiego, słowo w słowo przez Stefana Hawriłowicza Awierke, mieszczanina Witebskiego, w roku 1768� miesiąca Julia 13 dnia. Zaczynaion się tak, pisane w xiendze Pancernego:
Roku 974. Zbiwszy Olha jaćwingów i pieczyngów y przeprawiwszy się przez rzekę Dźwine, zanocowawszy z woyskiem y upodobawszy gure, założyła zamek drewniany, nazwała od rzeki Widżby Witebskiem. Wymurowała cerkiew w wysznim zamku � Swientego Michała, a w niżnim � Zwiastowania. Dwa roki zmieszkawszy, odiechała do Kiiowa.
Roku 965. W Gnieźnie okrścił się xionże polski, Mieczysławem nazwany na krście, y Polska wiarę przyieła.
Roku 980. Gieysa, syn Toków, ojciec Swientego Stefana. xionże Wengierskie, okrścił się y wszystka Wengierska ziemia z nim.
Roku 956. Olha się okrściła w Konstantynopolu, na krście swientym nazwana Helena.
Roku 990. Włodzimierz okrścił się z wody w Korsuniu, a na drugi rok w Kiiowie okrscono: ten Włodzimierz fundował arcybiskupstwo Połockie, bywszy wnukiem Olhy xienżny, na krście swientym nazwaney Heleny. Za błogosławieństwem Andryiana papieża Mettody y Cyryli greckie xiengi przetłumaczyli na Słowieński jenzyk i służba Boża pierwsza Słowieńskim jenzykiem była w Rzymie odprawowana roku Pańskiego 895. /216/
Z Ruskich kronik.
Roku 896. Od stworzenia świata według ruskiego rachuie sie 6404 roku, przetłumaczyli greckie xiengi na Słowieński jenzyk.
Roku 1114. Włodzimierz umarł w Kiiowie, wnuk Olhy xienżny witebskiey.
Roku 1162. Wołhow rzeka wielka, w państwie Rossyskim bendonca, przez całe pieńć dni w góre szła.
Roku 1695. Galiczyn chodził pod Krim.
Roku 1697. Drugi raz chodził Galiczyn pod Krym. Tam onemu okupu dali wmiasto czerwonych złotych liczhanów kilka beczek tatarowie.
Z inszych kronik przepisano:
Roku 1171. W Połocku xienżna Jefrosinia wymurowała cerkiew Swientego Spasa y tam mniszko była. Ciało pzewiezione do Kiiowa.
Roku 1179. Król polski Bolesław zabił Swientego Stanisława, biskupa krakowskiego, w kościele.
Roku 1099. Jeruzalem odebrany y zdobyty od xionżencia Godfrida katolika, który, odebrawszy od turka, był królem Ierozolimskim. A przedtym saracenowie trzymali miasto Ieruzalem przez lat 500.
Roku 1189. Tnrcy znowu odieli Jeruzalem od katolików.
Roku 1213. Za Friderika Barbarossy, cesarza rzymskiego, zakon Swientego Dominika, y Świentego Franciszka się zaczoł, a od papieża Honoriusza jest potwierdzony:
Roku 1211. Była kometa wielka na niebie, trwaionc dni ośmnaście, maionc ogon roztoczony na zachód słońca, znaczyła tatar pierwsze weyście do Polski i Rusi, których przed to kometo nie bywało.
Roku 1323. Giedymin xionże zaczoł sie fundować. Wystawił miasto Wilno oto przez taki sposób: Bo ten Giedymin, poluionc po puszczy, na tym mieyscu, gdzie Wilno stoi, zabił sztuki wielkiey strasznego żubra y w polowaniu swoym zanocował w puszczy na Łysey gorze y przez sen widział, że niby wilk nazbyt wielki, sta-/217/nowszy na samey górze, wyć zaczoł, y w nim widział drugich sto wilków wyioncych, z czego wielkie maionc w tym śnie dziwowisko, ocknoł się y kazał przyzwać zwyczaynego do wykładania snów wieszczka, któremu imie było Lezdzieyko; który, gdy stanoł przed Gedyminem xionżenciem, xionże, sen mu wypowiedziawszy, kazał wyłożyć; ktory w taki sposób zaczoł wykładać: że na tym mieyscu, gdzie widziany wilk, ma być miasto, na tym mieyscu gdzieś sen widział, wielkie od ciebie ufundowane, y znaczy wycie wilków � tych mieszczan, tu mieszkaioncych w tym mieście; y to miasto sławne ma być pierwsze y stolico Litwy bendzie y rozszerzy się sława jego y głos miasta po całym świecie. Z czego bendonc kontent xionże, wieszczka udarował y nadał mu wielkie imiona y fortuny y, że radził Wilno wystawić, nazwał do Radziwiłłem.
Roku 1307. Stolec papieski przeniesiony iest z Rzymu do Awinionu, miasta francuzkiego przez papieża Klimunta piontego.
Roku 1376. Stolec papieski znowu jest nazad z Awenionu, miasta francuzkiego, przeniesiony do Rzymu przez papieża Grzegorza jedynastego.
Roku 1387. Litewski xionże Jagiełło jest okrsżczony. Poioł krolowne polsko, złonczywszy Litwe z Polsko.
Roku 1452. Miesionca septembra turek Konstantynopol od cesarza greckiego odebrał.
Roku 1439. Jzydor, metropolit kiiowski, jezdził na sobór do Florencyi, tam go uczynił oyciec świenty kardynałem; lecz, za przybyciem do Kiiowa, powróciwszy z Florencyi, tego kniaż Moskiewski nie lubiwszy, kazał osadzić go w Smoleńsku w wienzieniu, zkond do Polski salwował sie y uciekł.
Roku 1453. Swienty Kazimierz, królewicz Polski, syn Kazimierza, króla polskiego, w Wilnie umarł.
Roku 1453. Symon Delipnika, bernardyn, umarł.
Roku 1332. Kionże litewskie Olgierd poioł żone, xionżencia twerskiego córke, Marine alias Ullane. Dano mu w posagu od /218/ xionżencia twerskicgo Witebsk Olgierdowi. Spłodził z nio dwunastu synow. Ta Ullana wymurowała cerkiew świentego Ducha.
Roku 1445. Ciewiwke, staroste witebskiego, a Harasima, władyke, spalono na kamieniu Żydowskim za zdrade.
Roku 1345. Czerców błahoczestywych pionciu kazał powieszać Olgierd, które są, teraz w kalendarzu ruskim.
Roku 1495. Emanuel król portugalski posłał do Indyi dwuch biegłych w gwiazdarskiey nauce morzem na wschod słońca: Krysztofa Kolumbusa; pierwszy raz przeto za ych rozumem w podziemne kraje droga sie nalazła.
Roku 1510. Car Iwan Wasiliewicz Smoleńsk murował lat siedm. Car ten Iwan Wasilewicz wysiekł y zawoiował Now Horod.
Roku 1523. Marcin Luter wzniecił nowo wiare, uciekszy do xionżencia Saskiego, Jana kurfirszta.
Roku 1543. Wengrowie poddali sie turkowi y podali zamki: Budżin, Peszt, Belhorod, Waip, Wyszechrad y inne.
Roku 1562. Był Szuhaley w państwie naszym, kozak woluntariusz; ten siła złego narobiwszy w Polszcze y Rusi Białey.
Roku 1563. Car Iwan Wasiliewicz wzioł Połock.
Roku 1577. Stefan Batory, woiewoda xionże Siedmiogrodzkie, obrany na krolestwo Polskie.
Roku 1601. Był głod wielki przez mrozobicie.
Roku 1602. Kozacy z Dubino wodzem Witebsk wysiekli za zdrado obywatelow witebskich.
Roku 1603. Powietrze grassowało w Witebsku y po inszych miastach.
Roku 1604. Dubine kozaka wodza y dwunastu starszych przyprowadzono zkowanych od krola, a potym na Wołotowkach Zaruczayskich trzech na pale powbijano żywcem.
Roku 1605. Pod Felin chodził dobywać mieszczanin witebski Marko Illinicz Łyttka, pieńć set z sobo mieszczan człeka maionc, zaprowadziwszy ich, Felin wyioł. /219/
Roku 1606. Mieszczaninowi witebskiemu Markowi Łyttce dan jest przywiley na szlachetstwo y Felińskim aby sie zwał. A na Baney. przedmieściu Sokalskim, dał król jegomość pieńć set grzywien na każdy rok pożałowania przez lat pieńdziesiont.
Roku 1606. Był rokosz y zamieszanina wielka.
Roku 1606. Car Dymitry wzioł zamonż za siebie sendomiranke Mniszkowne panne, y gdy z nio nasi polacy na Moskwe przyiechali, tedy tey nocy Car Dymitr jest zabity, a naszych polaków z Mniszkowno z hańbą wypendzono.
Roku 1609. Król Zygmunt trzeci pod Smoleńsk podstąpił.
Roku 1610. Król Zygmunt Smoleńsk, minami prochiem wysadziwszy, wzioł y dobył.
Roku 1611. Stolice Moskiewskie polacy zawoiowali.
Roku 1614. Zamki obadwa zgorzały w Witebsku jak woiewoda Rakowski naieżdżał.
Roku 1614. Wietebczanie z Moskwo utarczke maionc w Hłozomiczech, Moskwa witebczan pobiła.
Roku 1619. Król Zygmunt z carem Moskiewskim pakta pokoiu zawarł.
Roku 1520. Król Zygmunt z turkiem zaczoł woiować. A na drugi rok pakta zawarł.
Roku 1620. Błogosławiony Jozefat, odebrawszy cerkiew w Połocku, swiento Sofię, de nowo kazał wyreperować y oprawić.
Roku 1623. Błogosławionego Jozefata w Witebsku mieszczanie witebczanie zamordowali y zabili miesionca nowembra dnia wtorego według starego kalendarza, nazaiutrz Swientych Kozmy y Damiana, świenta ruskiego.
Roku 1629. Naprzeciw świenta ofiarowania Nayswientszey panny świenta russkiego cerkiew soborna zgorzała, w którey w powietrze zebranego skarbu: złota, srebra, pereł, kleynotów do cerkwi niezliczona moc zginęła.
Roku 1632. Król polski Zygmunt trzeci w Warszawie umarł. /220/
Roku 1633. Moskwa, napadłszy na miasto Połock, wszystek wypaliła miesionca Iuli dziewiontego dnia.
Roku 1635. Król Władysław Szeyna y Prozora odbił od Smoleńska.
Roku 1635. Mieszczanie Witebscy z Klaczkowskim Moskwy znieśli cztery tysionce; za to onym wolności wszystkie y magdeburia przywrócona, bo za zabiecie Jozefata odiento wszystko było: wolności wszystkie y magdeburia.
Roku 1636. Po zmarłym metropolicie, Józefie Rudnickim, został metropolita całey Rusi Sielawa, który, na episkopio Witebsko naiecbawszy, z dzwonów z cerkwi Witebskich pobrawszy, dzwon do cerkwi soborney kazał zlać, a miasto, według dekretu kommisarzów, cerkiew soborno wystawiło.
Roku 1643. Miasto Połock wszystek cały wygorzał do szczentu y do iednego domu.
Roku 1648. Król Władysław czwarty umarł w Mereczu miesionca maia.
Roku 1654. Car Alexy Michayłowicz poczoł z królem polskim Janem Kazimierzem woiować. I wszystkie miasta w Litwie y Rusi Białey woyskim swoim osadził � sołdaty.
Roku 1657. Car Ałexy Michayłowicz pod Ryge poszedł.
Roku 1661. Ducha Swientego cerkiew oprawili y wereperowali.
Roku 1665. Hetman Jana Howańskiego woysko zbił pod Witebskiem nazaiutrz zapust ruskich do Swientego Piotra y Pawła.
Roku 1667. Pokoy stanoł z Moskwo y na Iewdokie rusko oddano: Połock, Witebsk, Dzisne, Orsze y Mścisław.
Roku 1668. Król polski Jan Kazimierz zdał królewstwo polskie. Po nim obrany Michał Korybut Wiszniowiecki roku 1669.
Roku 1669. Król Michał Wiszniowiecki był koronowan na krolewstwo polskie miesionca maia trzynastego dnia.
Roku 1669 Bratctwo sie zaczeło w cerkwi katedralney Witebskiey pod tytułem Nayswientszey panny Uśpienia.
Roku 1674. Król Jan Sobieski koronowan na krolewstwo polskie miesionca marca dwunastego dnia. /221/Roku 1680. Miesionca septembra 16 dnia wygorzał Witebsk same miasto, cztery cerkwie, ratusz y kramy.
Roku 1677. Weliż, Newel y Siebierz oddał car Alexy Michayłowicz naszym posłom, natenczas bendoncym: xionżenciu Czartoryskiemu y hetmanowi Sapiezie. Na świenty Michał polski z tych zamków ustompili.
Roku 1682. Introdukcya była od xienży bazylianów w klasztor katedralny witebski miesionca Ianuarii 11 dnia.
Roku 1684. Imci pan podkomorzy Witebski, Adam Kisiel, przelał dwon Sielawiński, do tego zbiwszy trzy dzwony brackich swym kosztem.
Roku 1686. Woda w Dzwinie nazbyt wielka była w Witebsku wiele szkody Witeblanom narobiła y domów sto woda zalała y zniosła precz.
Roku 1686. Leonard Pociey naiechał na woiewodstwo Witebskie miesionca nowembra 12 dnia.
Roku 1689. Wybudowano cerkiew Świentey Troycy Markowsko.
Roku 1690. Miesionca Decembra 24 dnia burmistrz Dawid Feliński Łyttka umarł.
Roku 1693. Xiondz Cyprian Żochowski umarł metropolita w Supraślu w świento Symona Iudy, biskup Witebski.
Roku 1694. Kałaczyński, starszy Witebski soborny, uciekł do Kiiowa.
Roku 1694. Grad wielki był wokrong Witebska; odbił wszystkie zboża w polu miesionca Augusta 3 dnia.
Rocu 1685. Car Piotr Alexieiewicz chodził z woyskiem pod Azow. Siła ludu straciwszy, nazad powrocił przez Witebsk.
Rohu 1695. Woiewoda Leonard Pociey umarł.
Roku 1695. Było mrozobicie, a w roku 1696 była zboża drogość wielka: solanka żyta była w Witebsku po talarów dwa bitych.
Roku 1695. Andrzey Kryszpin woiewodo Witebskim został.
Roku 1695. Miesionca Maia 26 dnia po staremu śnieg wypadszy w kolano, trzy dni leżał. /222/
Roku 1696. Jak sie nowy rok zaczoł, drogi sanney nie było, Dzwina cały rok nie zamarzała, towarow żadnych nie było, bo w przeszłym roku, 1695. mróz zboże wszystkie pobił.
Roku 1696. Załeński Metropolita w wilio błahowiszczeńsko do Witebska wiechał.
Roku 1696. Krol polski Jan trzeci umarł miesioma Juni 17 dnia.
Roku 1696. Car Piotr Alexieiewicz, poszedszy pod Azow, wał od pułtory mili podkopał, i Azow wzioł, i lud w mieście kazał wycionć miesionca Juli 17 dnia po staremu.
Roku 1697. Miesionca Juli dnia pietnastego w nocy Wielizki zamek piorun spalił.
Roku 1697. Miesionca Augusta dwudziestego dnia była burza wielka w Smoleńsku: z wału w krańcu Smoleńska wszystek dach zniosło, z cerkwi banie z krzyżami, dzwonice z dzwonami poobalało.
Roku 1697. Król August wtóry koronowan miesionca Septembra pietnastego dnia w Krakowie. Miesionca Nowembra pierwszego dnia tryunf był w Witebsku.
Roku 1698. Miesionca Augusta 15 dnia w Witebsku z cerkwi Błahowieszczenia dach y dzwonica zgorzała y 35 domów w niżnim zamku.
Roku 1698. W Witebsku burza była wielka. Z domów dachy poznaszało, z Zaruczewskiey cerkwi banie ze wszystkiem zerwało.
Roku 1698. Andrzey Kryszpin na woiewodstwo Witebskie naiechał miesionca Marca 20 dnia. Nazaiutrz w ratuszu był.
Roku 1697. Car Piotr Alexieiewicz iezdził po rożuych nacyach; powrocił do Smoleńska miesionca Augusta 19 dnia.
Roku 1699. Symon Załeński metropolita umarł na Bohoiawlenie.
Roku 1699. Sylwester Łada Pieszkiewicz na metropolio naiechał.
Roku 1699. Car Piotr Alexieiewicz w swych miastach y miasteczkach burmistrzow zasadził i kazał, aby sie po niemiecku stroili; i rok od narodzenia pańskiego nie od stworzenia świata w sprawach pisali y kładli. /223/
Roku 1699. Krol August wtury odebrał od turka Kamieniec Podolski.
Roku 1700. Miasto Witebskie y mieszczanie uprawowało sie z żydami witebskiemi. Woiewoda chciał był pan Kryszpin dwuch żydow: Icka y Meiera obiesić; ile wszystkich żydow w mieście Witebsku y na przedmieściu aż do jednego wyciońć mieszczanom kazał. Mieszczanie Witebscy nie odważyli sie dla tego, że, bendonc gołymi, wielko summe woiewodzanom winni.
Roku 1700. Miasto Dzisna fundytus aż do iednego domu wygorzało miesionca Iuli 15 dnia.
Roku 1700. Szlachta Witebska wyszła na pospolite ruszenie do Czereji miesionca Septembra 10 dnia.
Roku 1700. Szedł pzez Witebsk pułkownik z woyskiem 17000 ludu rzeko Dzwino w strugach dwudziestu.
A na Orsze szedł drugi pułkownik z woyskiem. Witeblanie w polu z cechami byli. Chleba stosów dziesienć w polu nakładszy potenżnych, im potym oddali.
Roku 1700. W Oszmianie syn hetmana Sapiechy zniosł z pola rzecz pospolito.
Roku 1700. Woda w Dzwinie na iesieni we dwoie y wiencey niż na wiośne była; wiele szkody domom mieszczańskim narobiła y poszkodziła.
Roku 1700. Xionżont Wiszniowieckich hetman Sapiecha postrzelał w Wilnie.
Roku 1700. Miesionca Nowembra 18 dnia w Olkiennikach hetmańskie Sapieżyńskie wysko zniesione od rzeczy pospolitey. Tamże po utarczce poymanego syna Sapieżyńskiego y koniuszego Woyne y innych rozsiekano.
Roku 1700. Kozacy pod Rygo szweda znieśli.
Roku 1700. Repnin od Cara przyszedł ze Pskowa w 8 tysiency pod Ryge na pomoc krolowi.
Roku 1700. Pod Derptem Cara woysko zniósł szwed za zdrado Adama Adamowicza niemca. /224/
Roku 1701. Februari 17 dnia pułkownik króla przyiechał do Witebska y z nim 2000 raytarij na spotkanie Cara.
Roku 1701. Februari dnia 19 Car Piotr Alexieiewicz wiechał do Witebska nie bardzo z wielko gromado, lecz stroyno; stał u Zafataia burmistrza, niemal wszystkiemu ludowi dał się widzieć. Trzecim dniem odiechał z Witebska.
Roku 1701. Car Piotr Alixieiewicz miesionca Marca dnia 14, powrociwszy z Birż, ziadszy wieczerze u Zafataia, odiechał do Smoleńska.
Roku 1701. Komissarz krola, drorzanin Zygmunt Rybiński przyjechał do Witebska na odebranie długów winnych w Rydze przez mieszczan Witebskich.
Roku 1701. Maia tenże komisarz Rybiński przyiechał powtornie do Witebska y z nim raytarij saxonów 1000. Stał po mieszczanach w Witebsku dni 14; wielka była przez nich szkoda miastu. Zdzierstwo y swywolstwo przez saxonów nazbyt wielkie; Wiele długów wybrał po kupcach Witebskich, Rydze winnych: gotowey summy talarów bitych sześdziesiont cztery tysionce, 10 strugów naładował pieńko czysto, 15 strugow konopiami y odiechał na strugach r. eko Dzwino w doł; wybrał po kupcach Witebskich ryzkich długow gotowey summy, pieńki y konopi; to iedno z drugim rachuionc talarów wiencey niż na sto tysiency.
Za to Witebskowi całemu król nadał przywiley uwalniaionc od wszystkich podatków, małych y wielkich y heberny. Dał na lat siedm słobody, aby nic a nic nie płacić do skarbu jego krolewskiej mości.
Roku 1701. Miesionca Maia pułkownik Kamieniecki prowadził w pionciu strugach prochu beczek 444, a przy nim piechoty Cara człeka tysionc.
Roku 1701. Miesionca Juli 8 dnia woysko rzeczypospolitey z j. w. ichmość pany Pociejami pod Donbrowno pobiło chłopstwa preciw im zebranego siedem set.
Roku 1701. Miesionca Aprila na Wielkanoc nisko podczas nocnego naboźeństwa grzmoty straszne były y cerkiew swientego /225/ Jana Bohosłowa było zapaliło, lecz ludzie, bendoncy na naboźeństwie nocnym, zgasili.
Roku 1701. Miesionca Juli 24 dnia saxonowie Kukanauz prochem wysadziwszy, armaty tak nabijali, aby rozerwało; most granatami zepsowali. sami y woysko moskiewskie przez Dzwine przeszedszy: saxonowie w Kurlandyi, a moskiewskie woyska do Druyi, a potym do Pskowa poszli; Szwedzi, przyiechawszy nazajutrz, witebskiego kupca, Xawerego Alexandrowicza, zabili y dobra jego rozebrali.
Roku 1701. Kozacy z Jurewiczem naszym pobili szweda pod Mogilowem w Hołowczynie.
Roku 1701. Miesionca Decembra 10 dnia szwedzi Dyament od Moskwy odebrali nazad.
Roku 1702. Szwed wszedł na Żmuydź, a potym do Litwy y Rusi Białey, wszendzie prowiant bioronc.
Roku 1702. Szwedzki krol, y przy nim woyska 20 tysiency, wszedł do Wilna 5 dnia Aprila.
Roku 1702. Na samo Wielkanoc nasi, wpadszy do Wilna, 1,000 szwedów zabili; starszych człeka 250 zgineło, za co krol szwedzki mścił sie nad zakonnikami y mieszczany. Nasadziwszy do cieplicy goroncey, y tam trupow kazał nanosić y nakłaść ich z trupami w goroncości y smrodzie trupów pobitych y śmierdzoncych.
Roku 1702. W Krakowie krol szwedzki pałac spalił, Toruń zruynował, wszystko państwo polskie szarpionc bez wszego miłosierdzia.
Roku 1703. Pułkownik Protopopow 20,000 człeka szło z nim przez Witebsk, a drugi szedł przez Orsze y z nim człeka 70,000.
Roku 1703. Szło wozow z kulami y prochem przez Witebsk 1500.
Roku 1703. Koscioł oyców dominikanów swientego Michała (zbudowany?).
Roku 1703. Miesionca Septembra w dół prowadzono 8000 dział, rydle y bardysze.
Roku 1704. Marca dnia 26 trzy słońca widziane były rano: które po prawey stronie było, te wprzód zgineło, a co po lewey stronie, to nie prentko. /226/
Roku 1704. Jachał pan Działyński, woiewoda Chełmiński, do cara, do Rohudziowa, a przy nim człeka z 500 czeladzi.
Roku 1704. Miesionca Maia 6 dnia cara pułkownik Fiedosiey Naumowicz y przy nim człeka 2500 prowadzili w strugu pieniondze worami naładowane y beczkami.
Roku 1704. Ienerał I. W. I. pan Bohdan Korsak y przy nim, przy Korsaku, dwa pułkownicy: Hrechory Rydwański y pan Stankiewicz prowadzili szlachte smoleńsko we trzech pułkach miesionca Iulli.
Roku 1704. Miesionca Iulli w dzień swienty Swientego Eliasza, świenta ruskiego, Iulla dwudziestego, była kometa na niebie przy zachodzie słońca. Pierwey toczyła sie jako kula, potym stawszy słupem przez godzin dwie.
Roku 1704. Car Narwe, alias Ruchodziew, dobył, nie mało woyska straciwszy. Po dobyciu kazał wszystkich wycionć.
Roku 1704. Była burza wielka w Witebsku miesionca Octobra 18 dnia: z domów dachi poznaszało y na cerkwiach krzyże połamało.
Roku 1705. Ianuari 15 dnia wjechał do Witebska Borys Piotrowicz Szermietiew, felltmarszałek, a przy nim woyska dziewieńć pułków, stali po mieszczanach.
Roku 1705. Miesionca Maia 4 dnia wyszło woysko z Witebska y stało w polu dni trzy, a potym poszło do Połocka; tudzież z Porzecza prowadzono w doł strugów 22, a pasami woiennemi 50; kule tylko, działa y bardysze.
Roku 1705. Car przypłynoł do Łukiszek y czwartym dniem popłynoł do Połocka. Eodem anno, mense Iulli 11 die in ecclesia S. Sofiae ipse occidit 4 basilianos in Polocia y wsadził w Połocku komendanta. Iak to było, tak y ja przepisałem tu.
Roku 1705. Bawer jenerał odebrał od Szweda Mitaw, Bausk y Libaw, szweda tam nie mało położywszy, a potym wyszedł w pola z woyskiem y minami te miasta wysadził y zruynował, i przyszedł do Orszy.
Roku 1706. Car, zebrawszy swe woysko w Mohilowie, poszedł zwoyskiem pod Biało Cerkiew. /227/
Roku 1706. Wienksza czeńść Wilna miasta wygorzała: ratusz, Swienty Kazimierz, i co w sklepach było zamurowano, wszystko to potlało y pogineło. Człeka z piendziesiont zgineło y zgorzało żywcem; ta strona, młyny y za Spasko bramo.
Roku 1707. Gotowo summe cara, gdy prowadzono na Borysow, Sinicki woluntariusz, ono przeiowszy, Moskwe, co przy summie była, pobił, zabrawszy pieniondze, uciekł do Bychowa.
Roku 1707. Bychow car Piotr Alexieiewicz obiegł, a potym Bychowlanie sie zdali y Sinickiego wydali, ktorego z bratem jego poprowadzono zkowanych na Moskwe.
Roku 1707. Miesionca Maia w Witebsku wedle rynku 45 domów zgorzało.
Roku 1707. Miesionca Iuni przyiechało 40 kozaków, wzieli po półtorey solanki żytniey monki z dymu zaprzysienżonego. Lecz y wiencey wychodziło.
Roku 1707. Wołosza hetmana I. W. Ogińskiego Hrehorego pryiechawszy do Witebska, starszyna stała w Witebsku, a chorongwi cztery woyska stali w polu. Z miasta wzieli gotowey summy 60 tysiency złotych; z archiepiskopskich dóbr 1120. I na innych krolewszczyznach brali.
Roku 1707. Przysłali z Połocka ukaz, aby dali z każdego dymu zaprzysienżonego po pułtorey solanki żytniey monki. Musieli dać y do Połocka zaprowadzili.
Roku 1707. Przysłano ukaz z Mińska, aby koni dano z taryfy lubelskiey ze trzech dymów. Miasto y mieszczanie musieli dać koni 24. Dali y odesłali do Mińska, a szlachta woiewodzanie nie dali.
Roku 1707. Do Bychowa wydali z tamtey strony Dzwiny prowiant po dwie solanki żyta, masła po dwa funty, soli po 4 funty, słoniny po pieńć funtów, owsa po dwie solanki; a z tey strony rzeki Dzwiny oddali do Siebieża wdziesiencioro jednemu przeklentemu kapitanowi, co y Witebsk wypalił. Ten prowint z woiewodstwa brali.
Roku 1707. Pan pisarz mieyski Bonicz gotowo summo w Kopysie pogodził kniazia Dołhorukiego. /228/
Roku 1707. Wyrydarz cara przez Witebsk prowadzono miesionca Septembra dnia 19. Na Łuki prowadzono z Polski.
Roku 1708. Borys Piotrowicz Szeremietiew siedem tysiency czetwieryków wybrał zboża na mieszczanach Witebskich na woysko swe.
Roku 1708. Iuli 12 dnia wszystkie pułki wyszły w pole pod Łukiszki, a potem poszły do Czereji.
Roku 1708. Postawione były dwa mosty na rzece Dzwinie na strugach: jeden przeciw pana Mirona Hałłuzy a drugi przeciw Astachowicza. Potym te mosty sprowadzili w dół.
Roku 1708. Dziesieńć strugow, choremi sołdaty naładowawszy, wprowadzili do Porzecza; miasto dało sto mołoyców na wsprowadzenie.
Roku 1708. Chorongiew szlachty Smoleńskiey przyszła do Witebska y wystawszy tygodni kilkanaście, poszli do Połocka.
Roku 1708. Przyprowadzono z Połocka 7000 tysiency kulów monki żytney y złożono w puniach p. Hałłuzy i Astachowicza.
Roku 1708. Wziento z miasta Witebska y mieszczan na lanhofta szwedzkiego talarów 6000. I tam znowu wziento z ratusza burmistrzów i innych osób dwunastu y zaprowadzono do Ostrowna; których tam okupili mieszczanie, dawszy kaniferowi szwedzkiemu 10,000 talarów bitych całkowych.
Roku 1708. Kapitan Saławow z (5000 omyłką, ale z) 500 set koni kozaków y kałmuków miesionca Septembra 28 dnia wypalił Witebsk: całe zamki y miasto, ratusz y kramy, Wzhorie, Zaruczewie y Zadunawie, cztery kościoły y cerkwi dwanaście. A za Zarzecze ugody wzioł talarów bitych 600. Zły tenże z temi kozakami wypalił przedtem Mohilew, Bychow, Donbrowno, Orsze, y Kadzin i pańskie domy, nie folguiąc nikomu.
Roku 1708. Miesionca nowembra szło z Smoleńska przez Witebsk 300 kozaków z kapitanem Merlinem, ugody wzioł z mieszczan talarów 600.
Roku 1708. Tenże kapitan Merlin, powracajonc we trzy stu koni, wzioł z miasta y mieszczan ugody talarów bitych 600. /229/
Roku 1708. Fiodor kapitan, przyiechawszy, rozstawił poczte z Witebska do Połocka y do granicy.
Roku 1709. (Miesionca Ianuari dziewientnastego dnia widziane były: omyłka to; � ale tak): miesionca Ianuari siodmego dnia widziane były trzy słońca na zachodzie.
Roku 1709. Miesionca Ianuari 19 dnia widziane były dwa słupy na połudzień, a słońce było we szrodku.
Te całe dziełe przepisane przeżemnie, Stefana Hawriłowicza Awierke, mieszczanina Witebskiego, słowo w słowo z xiengi pana Michała Pancernego, mieszczanina Witebskiego, w Witebsku, roku pańskiego 1760, miesionca Ianuari; przepisano z xiengi, jego renko pisaney. Potym teraz znów w roku 1768, miesionca Iuli dnia 13, ja, Stefan Awierko, wypisałem te xienge. A tu znow nastempuio dzieie dawne, renko pana Gabriela Kuriłowicza Awierki, burmistrza y wice-lantwoyta. W taki tenor.
Rzeczy dawnieysze, ktore sie działo w Witebsku y na świecie, jest przepisane z xiengi pana Jana Czarnowskiego y dziada jego, roku 1733. Octobra 25 dnia.
Roku pańskiego 1601. Był głód y mrozobicie wielkie.
Roku 1602. Kozacy Witebsk wysiekli.
Roku 1603. Powietrze było wielkie.
Roku 1606. Rokosz był y zamieszanina.
Roku 1607. Car Dymitr szedł do Moskwy, do stolicy na carstwo.
Roku 1609. Krol Zygmunt pod Smoleńsk podstompił, a na drugim roku dostał.
Roku 1614. Witebsk zgorzał y w Hłozomiczach potrzebe przegrali.
Roku 1623. Władyke zabito w Witebsku 12 Nowembra, błogosławionego Iozefata.
Roku 1653. Moskwa wzieło Witebsk y inne zamki.
Roku 1661. Swientego Ducha cerkiew oprawili.
Roku 1667. Z Witebska Moskwa ustompiła miesionca Marca wtorego dnia według starego kalendarza. /230/
Roku 1680. Miesionca Septembra 6 dnia po staremu miasto zgorzało: ratusz, kramy y kościoły.
Roku 1688. Miesionea Iunia 17 dnia woda wielka była y wszystko pozatopiła niemal.
Roku 1708. Miasto Witebsk wypalił car Piotr Alexieiewicz miesionca Septembra 17 dnia.
Roku 1733. Maia 3 po staremu w oktawe Bożego Ciała miasto Witebsk, kramy y kościoły pogorzali od wielebn ch oyców bernardynów, którzy robili organ y zaygrali na cały świat.
Roku 1733. Nowembra 14 moskale weszli do Witebska � Iury Nikitowicz Repnin.
Roku 1710. Morowe powietrze grassowało w Witebsku rok cały.
Roku 1757. Decembra dziewiontego dnia summe należno od miasta wielebnym xienży bernardynom wypłacili, talarów 1400, xiendzu gwardyanowi Iozefowi Michlewskiemu.
Roku 1736. Kosciół zaczeli murować xienża bernardyni Witebscy w samym rynku w mieście Witebskim.
Roku 1704. Iuli 20. Na Swienty Heliasz ruski znak był na niebie � kometa.
Roku 1752. Augusta wtorego dnia na świento porcyumkulum zamek wygorzał od kościoła xienży dominikanów: plebania, Błahowieszczenie, jezuyci y wiele domów.
Roku 1752. Augusta pierwszego dnia bydło, krowy wszystkie pozdychali w Witebsku.
Roku 1743. Cerkiew murować zaczeli xienża bazylianie. Xiondz starszy Iustyn Czeczkowski, a wikarym był Dziurdzia.
Roku 1747. Iunia 11 dnia cerkiew świentego Jana Bogosłowa zgorzała o 12.
Roku 1752. Marca 16 na świentego Andreja Kryckiego cerkiew zgorzała Woskreseńska, zaruczewska.
Roku 1757. Maia 12 dnia według ruskiego wygorzało Zaruczewie y połowa wienksza zamku: cerkwi trzy a kosciołów 2 zgorzało. /231/
Roku 1757. Iunia 6. Od seminarium zaczoł sie pożar y reszte: zamek wszystek wygorzał y kosciół oyców jezuytow dach zgorzał.
Po te mieysce dzieie pisane przez szlachetnie urodzonego, przez p. Gabriela Kuriłowicza Awierke, burmistrza wice-lantwóyta Witebskiego, przepisane tu przez syna jego, Stefana Hawriłowicza Awierke, w roku pańskim 1768, miesionca Iula dnia 13 według kalendarza ruskiego.
* * *
A tu znow nastempuie dzieie wypisywane z różnych czytanych xiong przez Stefana Hawriłowicza Awierke, ktore dzieie, jak w ktorey xionżce są drukowane, tak y tu wpisane w roku 1768.
������ �������� ������ ���������� ��������, ����������� ��� ���������: ���� ��� ������, �������, �������, ���������, ���������, ����������, ��������� � �. �. �� �������� �� ����� ���������. ������ �������� ���������� ���������: ��������� ����� ���� ������������ ����� ����� ����� � ���� ���� ���������������� �������: ������� ����� �������� ��������� �� ������ ������ � �� ��������� �� ����� �� ������� �������� � ��� �������. ��������� ���������� ��������� ���� ����� ��������, �� ����������� ��� �� ������� ������ �� �������, ������� ������ ������� ������������ ������� ��������� ��������, a ����� ��, ������� ��������� �� ������ �������� ���� ������, �� �� �������� �������� �� ������������� ������� ����������� ���������, � ������, ����� ���� ������������ ������������� ��� ��������� �������� ��� ��� ����������� ��������, ���������� ��� �� ��������.
Roku 1578. Na sejmie wypowiedziana wojna Moskwie względem odzyskania Inflant, Połocka, Smoleńska, W itebska, Kijowa i innych, przez nich przywłaszczonych, miast. Sam krol Stefan Batory z wojskiem poszedł, Połocka dobył i zamku, całe województwo odebrał, przez lat 17 w moskiewskim renku y z Witebskiem bendonce.
Roku 1638. W Wilnie 15,000 ludzi umarło z głodu, a u szlachcica jednego zboże w wenże się obróciło.
Roku 1672. Lwów obiegli turcy, ale wziowszy okupu 100,000 talarów bitych całkowych, na sam świenty Michał odstompili. /232/
Roku 1673. Jan Sobieski, hetman, pod Chocimem na świenty Marcin, w dzień śmierci króla Michała, zniósł turkow 60,000.
Roku 1675. Tatarów 8,000 y tyleż turkow, wpadszy do Polski, Mikulińce, Podhajce y Tarnopol spustoszywszy, niewolnika nabrali wiencej niż na 200,000.
Roku 1676. Jan III Sobieski, król polski, ukoronowany dnia 2 Lutego.
Roku 1686. Traktaty z Moskwo zawarte z wielko krzywdo i strato rzeczypospolitey przez Grzymułtowskiego, wojewode poznańskiego, y Ogińskiego kanclerza, bo z oderwaniem wielu prowincji, mocno krwio polsko nabytych; kiedy Kiiów, Czernichow, Smoleńsk, Siebierz z zupełnemi ich wojewodztwami Moskwie oddane.
Roku 1696. Dnia 7 Czerwca Jan III Sobieski, król polski, umarł na świento Trójce, w ten dzień i godzine, w któro obrany królem. Zwionzek Baranowskiego był tego roku.
Roku 1704. Szwedzi Poznań, miasto wielkopolskie, wzieli. Ciż sami wzieli Lwow.
Roku 1704. Stanisław Leszczyński, wojewoda poznański, raz królem polskim obrany, koronowany dnia 19 Czerwca. A drugi raz ta elekcja ponowiona 12 Września, roku 1733.
Roku 1709. We Lwowie 10,000 ludzi wymarło, zkond powietrze w Polszczc kilka lat grassowało.
Roku 1710. W Gdańsku 20,000, w Warmii 12,000 wymarło. W Wilnie chrześcjan wymarło 20,000, żydów 4,000. Tegoż roku y po inszych miastach Białoruskich grasowało powietrze.
Roku 1720. Pokazało się (powietrze) we Lwowie mieście.
* * *
Poty dzieje zbirane przez Stefana Hawriłowicza Awierke, mieszczanina witebskiego, w Witebsku roku 1768, miesionca Jula dnia 13.
J tu niżej postanowiłem i wypisałem te rzeczy, czego u drugich osób nie masz wpisanego: wyrażają się tu imiona i nazwiska osób tych, ktoryck pierwszy raz do nadaney miastu Witebskiemu /233/ magdeburgii obierano do rady w roku 1597, Marca 17 dnia: woyt Alexander Korwin Suhosow, starosta wieliski, sekretarz j. k. m.
Lantwoyt Zachary Wołk, mieszczanin witebski.
Burmistrz Iwan Hawriłowicz Kłycha.
Burmistrz Wasili Szymonowicz Wieliżanin.
Burmistrz Wasili Illinicz Tanko.
Burmistrz Iwan Isakowicz Andronowski.
Rayca Konstanty Chominicz Służakowski.
Rayca Serchi Piotrowicz Zafatay,
Rayca Ławrin Chodkiewicz Hałuza.
Rayca Michayło Koles.
Rayca Fiodor Stefanowicz Spica.
Rayca Osif Hawriłowicz Kłycha.
Rayca Jakim Jurewicz Szawra.
Ławnik Kuźma Iwanowicz Komasa.
Ławnik Bohdan Iakimowicz Pekucza.
Ławnik Fiodor Szymonowicz Wertoszka.
Ławnik Bohdan Sydzkiewlcz.
Ławnik Iwan Hutor.
Ławnik Osif Nikiforowicz Szawra.
Ławnik Iwan Isakowicz Samuyłow.
Ławnik Daniło Gregorowicz Szulka.
Te osoby wybirane do rady miasta pierwszy raz nadaney, osoby z mieszczan godnych cześci, za panowania nayiaśnieyszego monarchy pana naszego miłościwego, Zygmunta trzeciego, w roku 1597, miesionca Marca 17 dnia.
Długi, które były przedtym na całe miasto Witebsk zaciongnione, tu sie wyrażaio z reiestrzyku starego, pisanego renko pana Bonicza, pisarza Witebskiego mieyskiego:
1) Bernadynom witebskim talarów bitych . . . 1750
2) Wielmożnym pannom bazyliankom witebskim . 1077
3) Jmci panu Olszewskiemu . . . . . . . . 500 /234/
4) Imci panu Lubaszczyńskiemu . . . . . . 770
5) � panu Ramszy . . . . . . . . . . 100
6) � panu Korzeniewskiemu . . . . . . . 50
7) Rożnym panom mieszczanom i kupcom witebskim talarów bitych . . . . . . . . . 1000
Summa efficit . . . 5247
Wszystka takowa summa wyżwyrażona iest supra wyrzeczonym ichmościom zwrócona y wypłacono obligi y dokumenta zaś skassowane mają się znaidować u imci pana Jana Iholnika, burmistrza witebskiego. Ta notacya wpisuie sie tu w roku 1768.
Imiona wyrażone, kto był y kiedy woiewodo witebskim, w iedno zebrane z trudnościo:
Ianusz Kostiewicz woiewoda witebski był pod rokiem pańskim i był woiewodo w roku 1516, Augusta 7 dnia.
Iwan Bohdanowicz, woiewoda Witebski był woiewodo 1551.
Stanisław Kiszka pod rokiem 1552.
Stefan Andreiewicz Zbaraski żył pod rokiem pańskim 1561, był woiewodo.
Mikołay Pawłowicz Sapieha był woiewodo Witebskim pod rokiem 1591. Za tego woiewody łasko y magdeburia dana od krola Zygmunta trzeciego roku 1597.
Jan Zawisza był woiewodo witebskim pod rokiem 1600.
Jan Rakowski był wojewodo pod rokiem 1614.
Symon Samuel Sanguszko był woiewodo podrokiem pańskim 1633.
Krysztof Kiszka był woiewodo pod rokiem 1641.
Stanisław Wołowicz hetman polny w. x. l. był woiewodo Witebskim pod rokiem 1665.
Jan Antoni Chrapowicki woiewoda Witebski żył pod rokiem 1683.
Leonard czy Leon Pociey żył pod rokiem 1688, był woiewodo Witebskim.
Andrzey Kryjzpin żył pod rokiem 1695. Woiewoda Witebski.
Kazimierz Alexander Pociey woiewoda Witebski, żył pod rokiem 1701. /235/
Marcyan Michał Ogiński, woiewoda Witebski, źył pod rokiem 1730
Iosef Sołłohub teraz szczenśliwie niechay żyie woiewoda Witebki od roku 1753.
Wszystkie woiewody jaśnie wielmożni panowie nasi tu zebrani; tylko żadno miaro nie doszedłem pionciu. chociaż z trudnościo.
Imiona różnych osób żywych i umarłych tu wypisane w roku 1768 miesionca Iuli.
I. w. imć pan Marcyan Michał Ogiński zmarł w roku 1750, Aprila 1 dnia.
Pani Piórowa Zofia, lantwoytowa witebska, Antoniego Piory żona, zmarła roku 1750, Lutego 5 dnia.
Pani Pocieiowa, woiewodzina Trocka, Teresa zmarła w roku 1749, Octobra 18 dnia.
Xiondz Lucyd Awerko, zakonu swiętego Bazylego wielkiego, zmarł w Lubowickim klasztorze w roku 1759, Oktobra 4 dnia.
Imć pan Gabriel Kuriłowicz Awierko, burmistrz y lant-woyt witebski, zmarł w roku 1759, Octobra 18 dnia.
Roku 1755, Februari 22 pan Hrehory Pyrski, burmistrz witebski, zmarł.
Roku 1755, Marca 7 dnia Jakub Suchar umarł.
Roku 1753, Januari 29, wiachał na woiewodstwo Witebskie j. w. j. pan Józef Dowoyna Sołłohub.
W. jmć pan Symon Milkowicz przysiongł na lant-woystwo w roku 1750, Juli 7 dnia, umarł roku 1768.
Pan Maciey Hałłuza przysiongł burmistrzem być w roku 1750 Juli 7 dnia.
Pan Sergiusz Sippko przysiongł burmistrzem być w roku 1750, Juli 7 dnia.
Roku 1750, Marca 1, pan Józef Markow zmarł, burmistrz witebski.
Pan Dmitri Awierko zmarł roku 1686, Iuni 9 dnia.
Pan Piotr Awierko zmarł roku 1718, Maia 12 dnia.
Pan Leon Swirszczewski zmarł roku 1709.
Pan Miron Hałłuza zmarł roku 1720, Maia 4 dnia. /236/
Pan Miron Lahoszny zmarł roku 1724, Marca 24.
Pan Awram Iaroszewicz zmarł roku 1725, Iuni 6 dnia.
Pan Kuriło Awierko zmarł roku 1727. Octobra 30 dnia.
Pani Iewdokia Awierkowa zmarła roku 1728, Septembra 23 dnia.
Pan Awdokim Hrihorow zmarł roku 1729, Augusta 13 dnia.
X. Iustyn Litwinko zakonu św. Bazylego wielkiego zmarł roku 1732, Februarii 27 dnia.
X. Heliasz Bazylian utonoł roku 1732 we wtorek na maśnice.
X. Gabryiel Bykowski zmarł 1732 roku, bazylian.
Pan Jan Amellanik zmarł roku 1732, Novembra l dnia.
Pan Maeiey Amellanik zmarł roku 1732, Augusta 18 dnia.
Pan Jan Bonicz zmarł roku 1733 Maia 14 dnia.
Pan Andrzey Łapa zmarł roku 1732, Augusta 5 dnia
Pan Kazimierz Muszczynka zmarł roku 1735, Iuli 25 w Połocku.
Pan Tymofiey Muszczynka zmarł roku 1735 Ianuarii 21.
Pani Chodora Łahoszna zmarła roku 1735. Iunii 24.
Pan Muszczynka Jakub zmarł roku 1757, Aprila 7 dnia. To przepisał Stefan Hawriłowicz Awierko.
� ���������� �� �������: ������, ��������� (http://litopys.kiev.ua)
27.IX.2004
ua_kobzar:
���� ������� ������� ������ �� �i� ����i��i, ���i�i�� �� ������ �� ��������� Ctrl+Enter.
