���������        �������        ��������




9.1. ���� (�.�.ͳ����)


���� � ���� �� ��������� ���������-�������� ������� ������, ������� � ��� ������������ ���� ������ ��� ����������� ��� � ��� ����. �� ���� � ���� � ������������ � ������������ ������� ������� ��������, ���� �'������� ���������� ����������� ������ ��������� ��� ���������� ����� ���� ����. ��� ����� ������ �� ���� ���� �� ���������� ����� �������, ����������, �������� �� ����� ������ � ����� ������������� ������, � ����� ����������� (���������������) ����������-������� ����. ˳���������-������� ����, �� �������, ����������� ������ �� �������� (� �� ��������� ���������). ���� ���� ������� �� ����� �������� �������, ����� ������ �� ���� ����������� ����� ��� �������������� �� ������ ��������� ����������� ��� ������������� ������. ��������, ������� ������� �������� ����� ������� ����� ������� �� ��������� ���������� ������. ����� ���� ������� ���� � ���� ������ ����� � ���������� ���� � ���� ����������, �� ������� ���� �������� ����� ��� ����� ������� ���� �� � ��������, ���� �������� ����� � ���� ����, ������� ��������� �������� ����� ������� ��������.

��� ����������, �� ������� ���� ����� ������� ��������, � ������� �������� �������� ����������� ���������� ������������� ������ �������� �� ������ ����. ���������� ��������� � ������� ��������, ���'����� ���, ������� ����-��� ��������� ��������� ������� �����, � ������� ��������� � ������� �������.

����� ������, ����, ������, ������, ���� �� ��������� ������� �� � ������ �������� ������� �������. ���� � ������������ �������� ������� �������, ���������� ���������� �� ���������� ���������, �� ������ ���������� �����.


���� �������� ����� ������� ���. ������� ����'����� ���� ��������� ��� ������� ������� � ����������'������, ��� ��������� ��������, ���������, ��������� ����; �����������'������, ����� ��������� �������� � ����������, ��������������������, �������������������, ������, ��������� ����; �����������'������, � ��� ��'��������� ����������, �����������, ��������, ����������, ���������� ����. ���� ���������������� ������� ��������� ��� ����� ����� �������� �������� ����, �� ����'����� ���� ������������� ��� ����� �������������� ����� ����������� � ������ ������� � �������'������ (����������'������) ���� �� � ��������� ������������ �� �� ������� ��� ������� ��������� ��������. � ���� ����� �������'������ ���� ������������ �� ����� ���������������� (�������������������) 1, ��� ���� ������� ������ ������ ���, �� ��������� ��� ����� �������������� ��'�, � ���, ��� ����'������ �����, ������� ���������, ���������, ����������, ���������, ��������, �������� �� ���� �����, �������, ��������� �� ���� ����. ��� ���� � ��� ���� ��������������� ��� ������������� ���� ��������� �� �� �������, �� � ����'������. ��� ����� ����'������� ��� �� ���������� ���� � ���� ������ ������� ������� ���� ������ ��� ���������� ��������� ��� �����������. �������, � ��� ���'����� ��������� � ��� �������� ��������� (���. ����'���, ���. �������, ���. slovane, ���. slowianie, ����, �������, ����. ������� � �. �.), ��������� �������� ��������, ���� ���� ����� � ���������� ������� ����'�� �� ��� � �������� 2.

�� ������� 1982 �. �� ��������� ����� ��� ��, �� ������� slovene �������� �� ������������� ������������ ������ � "Slova (���. ������� � ������) 3, ����� ������� slovene � �� "����, �� ������ ��� �������" (���. ������, ��������, ������ ����).

������� ��������, �� ������ ���������������� �������� ������ �� ���� �������� ����, �� ��������� ����� 4, ����� ��������� ��������� II � �� ������� � ���. ���� ���. �������'������ ������� ��������� �������� ������� � ��������� � IV�VI ��., ���� ����� ��������� �������� ����'������ ������� �� ����� IX ��. � ���������'������ ����, ��� ���� ����������� ������������ ����������� ������ �������� ����'�� ������� �. ������ (���. �������� � ������), � ������ ������������ �� ����� ������� ���� ����'�� ����⳿ �� ��������, ���������, ������, ������ ����, �������� �� ������� �������'�������� 5. ����������'����� ���� ���� ���� ������, ���� ���� ������� ��������, �� "������� �������� �� ����'�������� ������ �������� ������� ����, ���� � XIV ��. �. �." 6 ����� �� � ������������ 7. ��� ���������� ����'����� ������� ���� � ���������'������ IX�X ��. � ������������ X�XIII ��. � ���������� ������ ��������� �� ��� ����� �������, �������� ����������, ��� ��������� ���� ���� ������ ��������. г��� ������ ������� �������'������ ���� �������� ������ � ����������� ���������������, �� ����������'������ ���� ����� �� �� ���������� ��������, � ������� �������.



1 ����������� �. �., ������ �. �. ��������������� ���� � �������������: ������������� � ��������-�������������� ������ �������� � �������������. � �������, 1984, �. 1, �. 398�399, 415.

2 �������� �, �. ���������� ����� // ������������-������������ �������� ������ ������ ����� / ����������� ��������� ��������. � ������, 1981, �. 64.

3 ͳ���� �. ������-������� // ������������ ����������� �������� � ����������'������� �����. � �., 1986, �. 10; ͳ���� �. ���������� ��'� ������ // ����� � ��������. ������. � 1990. � ���. 24, �. 198�201,

4 ����������� �. �., ������ �. �. ����. �����, �. 2, �. 894.

5 ���� �. �������������� ����. � ������, 1951, �. 7; �������� �. �. ���� �����. � �. 64.

6 �������� �. �. ����. �����. � �. 64.

7 ����� �. �. ������������� ��������, ����������� � ������������ ������ / ��������-������������������ �����. � �., 1972. � �. 29.

8 �������� �. �. ����. �����. � �. 82; ��������� �. �. �������� ����������� �������������� ������������// ������������ ��������� ���������� ������. � �., 1986. � �. 20�21.



���������� ����'����� ���'����, ���������� ����'����� ����������� � ������� �����, ����� �������� ����'������� ��� ����������� �������� �� ��, �� �������'������ ���� ������� ������ ����� �������������� ��������������� �� ����� ��������� ����, ���� �������'��� ���� ��������� �������, ���������� �� ���������� ������� � �������, �� ������� ��������� ������ �������� ��� �� ������������, ��� ������ ����������� ��� ��������� ��� �������� ������ ������� �������, �� �������� �� �� ������� �������������� ���������� ������������ ������������� �������'������ ����. ��� ������� ��� ���� ����'�� �� �� ������������� �� ����������, ���������� � ���� ������ �����������, � ���� ����������� ������� �������, ������� �� ������ ����'���, ���� ��������� ������. ���� �� ������-������ ���������� ����� �������� ��� �� �������� �������'����� ���� � ������� � ������� � ���������� ����� �� ����, ��� ��� �� ����������, � �� ����������� ����������� ����� ������� �� ����. ���� ��������� � VII ��., ��������, �������������� ����� �����������'������ � ����������'������ ��������� ����� 9.

����������'������� ���������� ��������� ����� �������� �������� �� ��������, � � ����� ������� ���� ������ ������� ��������� 10. ������� �������� ������������� ������������� �������� ����'������ ������������� ������������ � ������ �. �����������, �. ���������, �. �����-���������, �. ���-�������������, �. �����������, �. ����������, �. ��������, �. ͳ�������, �. �������������, � ����������, �. �������, �. ���������, �. Գ���, �. ���������, �. ϳ�������, �. ͳ����� �� �����, � ���� ������������� ����������� ����������'������� ���������� 11.

�� ������� XX ��. � ����� �������� ���� ����� ��� ��, �� ����������'����� ���� ����������� �� ����� � �������'������, � ��������������, ����� �������������'������� �� ������������� �����. ������������ �� ������ � ���� �������� �������� �. ��������, ���� � ���� �������� ������ ������ ��� ������ � ����� ���� ����������� ������� ����'��: 1) �������������, ��� ����������, �� ������� �� �������� ������� ����'�� �� �������'������ ������ �� XI ��.; 2) ������������� � �� XIII ��., ���� ������� ������ ����� ����� ������� ����'�� 12.



9 ����� �. �. ����. �����, �. 26�29.

10 ����� �, �. ����. �����, �. 30�38; ͳ���� �. �. ���������� � �������� ���� ��������� ��������� // ��������� ����������: ������ ���������-��������� � ������������ �����. � �., 1990, �. 195, 521�522; ϳ������ �. �. ���������� � �������� ������������� ������������ ���� (��������-��������� �����). � �., 1988, �. 259�275; ϳ������ �. �������: ����� �� � ���� ����. � �., 1993, �. 181�198.

11 � ������� ����� �������� ���� ���������: �������� �. ���� ����������� ����, � �� ���������� ���� / �� ����� ��� �������� ��������� ����. � �., 1994; ϳ������ �. �������: ����� �� � ���� ����. � �., 1993; �������� �. ̳�� � ������ ��� ����� ����� � ������ ������� (��� ���������� ��������, ����� �� �������). � �., 1998; ͳ���� �. ������� ���������� �������� ��������������� ��������// ���'���� ��������� ����������'�������� ������ XI�XVIII ������. � �., 1995, �. 69�83; ͳ���� �. ����������� �� �������� ���������� ������ �� ����� ��������� ���� // ������������. � 1997. � � 6, �. 3�14; 1998. - � 1, �. 3�12.

12 �������� �. �. ����� ����������� ������� ������� �������� ����� // ������������ ���������� ��������� / ��� ���. �. �. �����. � ���������, 1915. � ���. 11. � �. 1, �. III�VI; �������� �. �� ������� ��� ������� ��������� ���� // ������, 1914. � ��. 1, �. 7�19; �������� �. �������� ����� ����� ��������� ���� // �������� �. �., ��������� �. �. ������ � ����� ��������� ���� �� ���������� � ���'���� ����������� �������������� XI�XVIII ��. � �., 1922, �. 17-63.



����������� � �������� ���������� �. ��������� ���� ������������ �� ���� ������������ � ���������������� �� ����� ���������. �� ���� �������� �� �������� ��������� ���� �� ������ ����'������ �� ����� �� ������ �������� �� �������-���������� ����� �� ������� XX ��. �'������� ������ ����������� �������� ��������� ���� ������������� �� �������'������ �����, ��� ���������������� ����� (�����).

����� ��� ��������� �������� ��������� ���� ����� � �������'������ � ����������� ���� ���������, ��� ������, ���� ������������, ������� �������� � ��������� ����������, � ������, �� ������� �� �������, �������� "����������� �������������".

������� ������������� ������� �� �������� ��������� ���� ������������� � �������'������ ���� �. �����-�������� 13 � �, �������� 14. ������� ���� �. ͳ������ �������� ������������� ����� ��������� ����� ������� � ����� ����� �������'������ ����, �� ��� ������� ����������'������� �������� (�� V�VI ��.) 15. ����� ���� ������ � �����-��������� �������� � ��������� ����� ������� � ����������� 1�. ����� ��� ���������� ������������-�'������ ����� ������ �� ����������� ������� ������ ����������� �. �������� 17. ��� � ����������� ����� ��������� �������� ���� �� ����'��� �� ���� �������� 18.



��� � ����� "�� �����" ���������������� ����� "", "���" � "�", "� ��������" � "��", ��� "�", "����" � "�", "���� ��������" � "�", "�� �������" � "".



����������'������� ����� ���������� ������ ���� �������������, �� ������� ���������� �� � ��� ����� ����'������� � ����� ������� ������, �� ������ ������� �������� �������������'������ ����. �� ����������������'������� ��������� ��������, �������, ��� ��������� �����, �� ������� �������'������� ������ dj �>dž�>ž; tj, kt�> �> č; ������ -or-, -ol- �� ������������ � -�r�-, -olo-, ����������� je- �-; j�- u-, ������������ (������ �������� ������) �������� ��������� on, �� �������� � �, �� �������� en, ���� �������� � 'a �� ��. ���� ����������� � ����������� ����������'������� ���'����� X�XI ��. (���. ��.-��, ����� � �.-����������'��. �����, ����; ��.-��. ����� � �.-����. ����; ��.-��. ����� � �.-����. ���� "�����"; ��.-��. �pa�� � �.-����. ������ ��.-��. ����� � �.-����. ������; ��.-��. ����� � �.-����. �����; ��.-��. ���� � �.-����. ����; ��.-��. �� � �.-����. �����, ����� ����; ��.-��. �� � �.-����. ���� ����; �������� � �������-���������� ���������, ���������: ����� "���'��", ����, ������ "�����", ��������, �������, ������, ��������� �� ��. 19

���������� ���������� ���� ��������� �������������'�������� ������ � ������ ����������'������� ������ �� ���� �������:

1. ������� ���������������'������� ������ �� ����� ������ � ����� �������'������ ����, �������, � ����� ����� �� �������� � ����� � V�VI ��.

2. ³������ ����� ����������'������ �������, �� ��������� ���� ������������ ("�������") �������'������ ���� V�VI ��. � �������� � ������ ���������� ������� �� IX�X ��.

����� ���������, �� ������ �������� ����'������� ���, �� �������� �� ������ ����, ����� ���������� ��������� ��������� ������.

������� ��������� � �������'������ ������ �������� ����� �����������'������� ������, � ��� ����������� ����� ������-�������� �� ���������. � ���� ����� ����������� �������� ���� �� ������ ����������� ����'��. ����, ���� �� ��������� ����� �������� ���� ������������� �� �������'������ 20.



13 Smal-Stockyj voň S., Gartner T. Grammatik der ruthenischen (ukrainischen) Sprache. � Wien, 1913. � S. 471, 481�495; �����-�������� �. �������� ������� ��� ��'� ����'������� ��� � �� ������ ���������� // ���. ����, �-�� ��. �. �. ��������. ����� ���������� ������. � 1925. � �. 141�143, �. 1�42.

14 �������� �. ����'������ ������� � ��������� ��������� ���� � ����'������ ������ // ������. � 1924. � � 3, �. 3-9.

15 ͳ������ �. ���������� ���� � �������� � �����. ϳ������ ����� ��� ����������� ����� ����������� �����. � �����, 1925, �. 31�32.

16 ͳ���� �. ����������� �� �������� ���������� ������ �� ����� ��������� ���� // ������������. � 1997. � � 6. � �. 6.

17 �������� �. ����. �����, �. 10�15,

18 ͳ���� �. �����������..., �. 8�14.

19 ����� �. �. ����������� ����� ��������� ������. � ������; ���������, 1962, �. 223�290.

20 Klemensiewícz Z., Lehr-Splawiňski F., Urbaňczyk S. Grammatyka historyczna jezyka polskiego. � Warszawa, 1965, s. 24�40; Reczek J. Pochodzenie jezyka polskiego// Encyklopedia wiedzy o jezyku polskim. � Wroclaw etc. � 1978,3.246�248.



������� ����� �������� ��������� �� ������� �����������'������ �����, � ��� ������ ���� ��������� �������� IX � ������� XIV ��. 21

�������� ������� ��������� ���� �������� ����������� �� �������'������ ���������� ("praslovanský póvod slovenčiny"), ������ ���� ����, � �����������'����� ����� � �� �������� ������������� � �������� �������'������ ����. ³����� ������-������� �. ��������� ������ �� ����� � ���������� ��������� ���� 22.

�. �����, �������� ��� ��������� ����������� �������'������ ������ ���� ���� (V�IX ��.) � ����������� ��������� ������ � IX ��., ���� ����������� ���� ���������� ���� ���� �� ������ ����'������ (����� �� �������, ��������� ����).

II. ����� (XI�XVI ��.), �������� ��� �������� ���������� ��� � ������������, ������������� �� ���������� ����� ����������������� ������� ��������� ���� � ����� ������, ��� ����� � �������� ������� 23. ³� ����� ����; "���� ���� ����������� �� ������ ���������, �� � ���� ����'����� ����" 24. ������ ����� ��������� ��������� �������'�������� ������������ 25.

׳��� ����������� �������� �������� �� ���������� ��� (� ���� ��������㳿 � ��������������� ����) ��������� �������� ������ �. �����. ������ ������ ��� ����� � ������� ��������.

����� ����� ������� ��� ������:

1) ��������������� ���� �� ������� �������'������;

2) �� ������� �����������'������ ������ ���� � �� ������ ����� � �����-����������-����������.

� ����� ���� ����� ����� �����, ���� ���������� �������� �������� �� ���������� ���, ���������� �� ������� ������ ����������, ��� �������� ��� ����������� ���������� �� ����������� � ������������ ��������.

��������� ����� (IX�XII ��.), ���� ����������� ������� ���� � ���� �������� ������ ������, ���������� �� ��, �� ��������� � ����������� ������ ����������� � ���� ��������� ��������. �'���� ����� (XIII�XIV ��.), ���� ������������ ��� ������ ����, ��� ���� �� ��������� �������� ����� ����� ������ 26.

������ ��������� �������� �. ������� ����� ����� ��������, �� �����������'������ ����� ������� �������� 27.



21 Lamprecht A., Šlosar D., Bauer J. Historická mluvnice čestiny. � Praha, 1986, s. 421.

22 Krajčovič R. Póvod a vývin slovenského jazyka. � Bratislava, 1981, s. 9�21; Krajčovič R. Vývyn slovenského jazyka a dialektológia. � Bratislava, 1988, s. 9�20; Krajčovič R. Slovenčina a slovanské jazyky: Praslovanská geneza slovenčiny. � Bratislava, 1974, s. 13�52.

23 Krajčovíč R. Póvod..., s. 5.

24 Krajčovič R. Pri pramenech slovenčiny (Eseje). � Martin, 1978, s. 27.

25 Krajčovič R. Slovenčina a slovanské jazyky, s. 243.

26 ����� �. �����������j� ��������������� j����� // J������������� �������. � �������, 1958. � �. 23. � ��. 1�4, �. 1�13.

27 Popovič I. Geschichte der serbokroatischcn Sprache. � Wiesbaden, 1960, s. 20.



���� � ����� ���������� ������ �������� ������� ����, �� ����������'������� ������ ����� X�XIII ��. ��� ��������� ��������� ���� ���� � ������������, �� ��� �������� ��� ��� ���� � ���������, ��������� �� �������� ��� ����� ������ � ���������, ���������, ��������������� � ��������������� (������������).

�� �������� ���� ����'�����, �� ���� �����, ���� ���, ���� ���� ��������� �'�������, �� ���� � ������� ����'�� X�XIII ��. �������� ������� ������, �� ���� �� ����. ���� ����� �������� �������� ����� �������� � ���� �����������, � ���� ����������� ���� ������ ������� 28.

��������� ����������� ��� � ��-������ ������������� � ��������� ����� X�XIII (XIV ��.) � ����� ��������� �� ����� ����������'������� ���, ����� ����� �� �������� ���� �� ������� ����. ��������� �������� ��������, ��������� � �������� ������� � ������, ��������� �� ������� �� ����� �������� � ������� ���, ��������, �� ���� �������� �������� ����'������ ����������������� ��������� ���������, �� ������ ����� �������, �� � ����� �� ������, ��������� ������������ �� ������������� �������, ����������, �������� ������.

���������� ����������� ���� ���� ������� ����'�� � X�XIII ��. �� ����, ���� �������� ��� �������� �������� ����������'������� ��� �� �������� ������������ (����������������'������) ���� ���� ������.

���'���� ��������� XI�XIII ��. ���������� ����, ���������� ���� ��������� ���, ������� �� �������� ������. ������� �������� ���������, ��������, ���� ������ ������� ����. ���� ���� ����� ������� ������ ����� ������ ���⳿, �������, ���������� �� � �������'������ ���� (���������, ����� ��� ��������� ���������� �, � �� ���� ����� ).

��'������� ����������'������� ������ � ������� ��� ������� ��������� ��������� � ������ ������� �������, ����� � �� ���������� �������. ����� ����� ���� ����� ���� ��������� ����� ������� ��� ������ ����� � ������� ����������� (���� ��������) ����� �, � � ������ ������� �� ���������� �� � ����� ����� ��������� �������� � (���� -> ���', �'��') �� � (���� -> ���). ������ ���������� �� ����� ������� ��� ��������� XI ��. � ���������� � �������� XII ��. �� �������� ������ ������� �� ��������� ��������� ��� � ����� �������� XIII ��.

��� ���� ��� �'������� ������ ���������� ����������� ����������� ��� ��������� ����, ������ ��������� ������� (� �� ��!) ���������� �� �������, �� ��������������� � ��������� X� XIII ��. ���� ����� �������� ��� ���� �������� ������ �������� � ��������� ����. �� ������ ���� �������� � ���'���� �������� �� ������������ � �� ����������� �� ���������� ����� ������ 29.



28 ͳ���� �. �. ����������� �� ��������..., �. 4�6.

29 ������������� �������� � ���������� ��������� ������� �� �������� ���'���� ������� ����'�� XI�XIII ��. � �������� ���� ���������� �. �. Գ��� "�������������...".



� ������ ��������� ������� ��������� ��� ���� ���� ���� ����� ���:

1. ���� ���� ��������� �'���� ����������� ����� ��������� �������� ������������, ��������� �� �������� � ����, ������� ���� �������� �����������, �� j (�). ����� ������ � ������� �� XI ��. (������� � �������� 1073 �., ���� � �������� 1076 �.; ���. ���. �������, ����).

2. ������� �������� �����, �� ���������� ������ � � ������, ������, �� ������� ��, ���� . ������ �������, �������, � XI ��. � ��������� ���������� � ���� XII � ������� XIII ��. (�� ����� ���� ������� � �������� 1076 �., ����� "� ���").

3. ��� ����������� �� � ���������� (�����������) ���������� ��� � ������� XI ��. (���� � �������� 1073 �., �������, ��������� � ��������� ������볺 1164 �.). � ����⳺���� ������볿 1282 �. ��������� ����� �� ���� �������������� �� �(�)���� ������ (���� ��� �� ������!).

������� ����������� �������� �, � �������� ��� �������� ��� �� ����� ���.

4. ���������� �, �, ��������� ���� �������� �, �, �������, ���������������, � ������ �������� � ���������� ����� � �������� ����������'������� ������� (������������ ������� � ������� ������ ��������� ������ ��������� ��������� ����). ������� ������� � � ���� � ����� �������� ������� ��������� � ���'�����, ��������� � XIII ��. (�������� � ������������ ������볺 � 6 XII�XIII ��.). ������������ ������� � ������������ ������� ����������� ����� ��������� � (�. ��. ����� �) �� ���� ���� � �������� ���'����� XII � ��������� ������, � ��������� (����� �) � ��������� ������������� � ������������� ����� � ��������� � XIII � ��������� ������ (���������� � ��������� ��.). ����� ���������, �� ��������� ��� (�������� �) ����������� �� ���� �, ���� ������ �������� � ���� �'���� ����� �������� �������� ������������ (����� � ������������ ������볺 � 6 XII�XIII ��.; ������ � �������� ������볺 ������� 1266 �.).

5. ³������� ����������� j� �� ��������� ����� ������ � ���'����� � XIII ��. (�� ���� ������ �� ����� � ����⳺���� ������볿 1283 �.).

6. ������� ��, ��, ��, �� �� ��������� ����� ��� ���� �������� �� (��), �� (��) (������ � ��� ���� ���������� XIII ��.), � �� ������ � ��, �� (������ � �������� ������ ���������� 1296 �.).

7. � �������� � �������� ������� ��� ����� ����������� �, �, ���� ���� ��� ��������� ������� , ���������� ���������� �������� j (�); ���� ���� ��� ��������� ������� �, �� ����������� ���������� �. �� ����� ����������������� � XIII ��. (���������� ���� "����" � ����⳺�� ������볺 1283 �.).

8. ���������� �, � ���� �� ��������� ����� ��� ������� ��, ��, � �� ��������� ���� � ��, ��, �� ������������� ���������� ����������� � XI� XIII ��. (���� ������� � ���������� ������볺 1339 �.).

������ ����� ������������� ������������� � ������� ������� ����������� ����� (�����).

9. ����������'������ ����� �������� �� ������� ����������'�������� ����� g ���� ���� ��������� �� �� ����� �������� ����; ������� � � ����������� γ (������ � ������� ������ �� �������� � ������������ h) �� ������� � � g. ��������� �������� g h ����� �� �'�������. �������, ������ g -> h ������� �� � ����������'������ ����. ������� ��������� �� ���� � �������� ���'����� XI ��. (���� ������ ���� � �������� 1073 �.), ������, �������� �� ��������� ��������� ������ ����������� γ �� ������������ h. � ��������� �������� XIV�XV ��., ��������� ����������� �������, ������ g ��������� h.

����� �������, �� ���� �������� �, � �������� ���������� ����� �������� ������������ �� ����� ��� ����� �'��������� ������ g (� XVII ��. ����������� ������ �).

10. � �������-�������� � �������� ������� ��� �������'����� ������� *zdj, *zgj, *zg' ���� ždž, �� �� �����, ��������� � XII ��., ������������ ����� �� (����� "���" � �������� ������볺 1144 �.).

11. �� �����, �����, ��������� ����� ��� ����������� ���������� �� �����-������ ���� w, �� ���������� � ��������� �� ���� � ������� (������ � �������� 1073 �.; �������� � ���������� ������� 1229 �.; w����� ������������� � ����⳺�� ������볺 1283 �.). ��� �� ������� ������� �������� �������������� ������� � �� ��������� ���� ��� (�������-�����������) ����������� ���������� �� �����-������ ����, ���� � ��������� � ��� ������� ���� ���������� ��.

12. � ������� �� ������� ������������ ������� ����� ����������� (����������) � (w), �� ���������� ���'����, ��������� � XII ��. (������ � �������� ������볺 1266 �.), ����� �� ��������� ���� �� ���� ��������� �����, ��������, ������� ���� �����������. ������������, �� �� ��������� ����� �������� ����'������ ���� ����� ���������� � ����������� (h). �� ������ ���������������, ����������� ��������� � XV ��. (���� � ������� � 1494 �.; �� ����. armata � ������).

����������� � ������ ����������'������� ������� ��������� �����, ���'����� � ���������� � ���'�������� �����������.

13. � �������� ���'�����, ��������� � XII ��., ����������� ������� ���� �, �, � � ������� ����'������� �������� (������� � ������� ������볺 ���� 1119 �.). �� ������� XIII ��. ������ �������� ��, ��, �� �> ��, ��, �� ������������� � ������'�� ������, � � ����� �������� XIII ��. � � � �������������� ������, � ���� � XIII�XIV ��. �� ������� � �������� ���� ���.

14. ���������� ����� �, � � ������ ����������'������� �������, �������, ���� �����'��. � �������� ������� ��� ������� ������ ��������� ����������� ����� ����������� �������. ��������� ������� �� ������ ��������� �����. ���� ���� ����� �������� �� ��������� ������� �������㳿. ��������� ����������� ������� �� �������� , ����� �� XI � ���� XIII ��., �� ������ �� ���� � � ��������� ��� ��� �� ���� �. ����� �, �� ���������� �� �������� �, ���������� � ��������� ��� �����, ��� �� ����������, ���� ������ ��������� ������� �, � �'�� (���'), ����, ������ ��������� �����'���� ����������� ��������� ��������� � ��������� �����������, ����� � XI�XII ��. � ��������, �������-�������� � �������-������� ������� ������ ���, �������, �����'�� ���������� ����� �, � ��������������� � ����� �'�����.

15. ��������� ���������� ��� ��������������� �������� XI�XII ��., ��������������� � � XIV ��. (�������� � �������� 1076 �.).

16. � �������-�������� ������� ������� ������� ��� ��������� � XIII�XIV ��. (���� ��������� ����������� ����� �) ������� ����� ��������� j �� ������������ ������������, �������� ���� � ������� �� ������� ������� ���������� (� ����������� � ���������� ������ XII�XIII ��.). � ������� �������� ������ j ������ � �����������, � �� �����������. �������, �� �� ����� ��������� ������ � ����� (�������� ������볺 XIII ��.).

17. ����� �����'�� ���������� ��������� ����� ����� ������������ �������� � ��� ����������'������� �������, �� ���������� ������� ������, ��������� � XII ��. (�������� � ��������� ������볺 1164 �.). � ��� �� ��� ��� ����� ������ ����������� ��������� ������� ������ ����������� �� ������ ��������� ����� ���, � �� ������ ���������� �'�� (���. ���. ����� �� ���. ������).

18. ����������� �� ���� �������� ������ ��, �� �� ������������ �� � ������ �������� ���� (���������-�������� 䳺������������) ��������� ���� � ���������� �� ���������� ������� � ��������� �� ��� ������� ����� �������-������� ������� �������� ���� �������� � � (�). � ���'����� �� ����� ��������� �� XIV ��. (����������� � ��� ����� ������� � �� ���� ���������� � ������ "�����" ����������� �������), ��� ������� ����, ��������, ������, � XIII ��.

����, ��������� �� �������� XIII ��. ������������ ������� ������ ����, �� ������ ������������� ������ �������� ����������'������� ���.

������������ ���� �������������� � � ������������ ������ ������ ������ ������� ����'��, ��� ���� �� ���� ������ ����������, �� ���������, ������� ������� ������ ���� ����� ���������, ��� ����. ���������, � ���������� ����� �������� � ��� ��� ������������ ����:

19. ����� �������� ������ ������ �������� ������� ���� �������� ����� �� �� ����� �� � ����������������'������ ��� ����� �����������. ����� ���� ������ -� (����), ���� � -� (����). ��������� � XI ��. �� ������ ������� ���������� ������ �������� ������������� �������� � �'����� ���� ����������, �� ��������� � ��������� ������: -� �'��������� ������ � � ������ ���� (�� ����� � ������������ ̳��� 1096 �.), � � �'��� ������ -�; ������� ������� ����� -� ������ ����� � -� (��������� � ������������ ̳��� 1097 �.). ������� ����������� � ������ �������� ������. � �������-������� � �������� �������� ������������ ���� � �������� ��������� ������ ������ ����� �� �'��� (���. ���. ���� �����, ������, ���� ����). ����� �� ����� ���������� ����� ������ ������ ������ � �'��� ���� (���. ���. ���� ���� <- ����).

20. ����������� ����� ����� �������� -�- (�����) �� -jo- ����� (����) � ���������� ������ ������� (����� � ���; ����). � ��������� ������� � ��� ���� ������ ��������� -�-(�����, ����). ���� ���� �������� ������� ��������� ���� ��������� � ����������, ������� � �������� �� �������� �������� ����� ��������� ������� �������� -jo- ������ ������ �������� ��������� ���������� (����� ����� � ����� ������� 1219 �.). �� ����� ��� ��� ������ ���� � ���������� ������� � ����� ���������� ������ �������� ��������� ��������� ������� (������ ������� � "������ ������� ��"). �� ���� ����� ��������������� ��������� ���� (����, ������ ���, ������).

21. �������� ������ -�- ����� ���� � �������� ������ ������ -��� (������), �������� -o(jo)- ����� � ��������� -�(-�) (�����). ��� ���� ���� ���� ������ ��������� �� ��� ������� ���. �������� �������� ������ ��������� ������ -��� (-���) ��� � ������� ����� ���, �� �� �������� ������� ������ XI�XIII ��. (���������, � ������ ����� ������� ������ -���/-��� � ��������). �� ������ ��������� -��� ��������� ������������ ��������. ������ -�(-�) ����� ������ ���������� �������� ������ �������� ��������� ���� � �������� �� ��������� �����. �� ����� ������ -���(-���) (������������ ������ � ������� ������ � -��, -e�, ����� -��, -��) ���� ����������� �������� � ������ ����������� ��������� ���������.

22. � ������� ����� ������ -� ���������� �, �, � ����� ��� ����������� �� �, �, � (�������'������ ��������) � ���������� �� �������� ������� �������� ������� ���� �������� ����� �� -� (py��) �� �������� ������ ������ �������� ��������� � ���������� ���� �������� ����� �� -� (� �������, �� o��). ���������� ���������� �� ��������� ����� �������. �� ��������� ���� ��� ������ ���� ������� ������ ����������� ����������� � ���� �����, ����� ���������� � ��� �, �, �: ���� ����� ���� (������������ ̳��� 1096 �.).

23. �� ����� ��� ����� ���������� � XI�XIII ��. ��������� -��/-�� � �������� ������ ������ �������� ����� ����� (�����, ������) �� ����������� (����, �����).

24. ����� ���������� �� ����� ��� ����� �������� ������ �������� (����, �����, �����, ����, ���� ����).

25. � ���'����� XI�XIII ��. ����� ��� �������� ��������� ������ � ������� ��������� -� �> -� � �������� ������ ������ ����������� �� ���������� ������� ���� (�� ��� �> �� ���).

26. �� ����� ��� � XI�XIII ��. ����� ���������� ���������� ����� �������� ���������� � �������� (����, ����, ����) �� ���������� (���, mo6�, co� �> ����, ���, ���) ������� ������. ���� ����� ��� ����������������� � XII ��.

³������� � �������㳿 䳺����� ����, �������, ���:

27. ����������� ����� ����������������'������ �������㳿 ��������, ���������, �� ���������'�������, ���� ������ -�� (����������� � �������'������ ����) � ����� ���� ������ � ������� ����������� � �������� ����������� ���� (�����), ����� ����������� ���'������ � ����� �������� ������� ���. ����� ��������� � XIII ��., � ���'����� �� ϳ������ ��� ����������� ��������� -�� (�����), ��� ���������� ����� ���������� ����� ���������, ��� ���������� ��������� ����.

28. ���������� ����������'����� ���'���� ���������� 䳺����� ����� ��� �������� -�(-��), �������� � ����� ���� ������ ����������� � ����������� ���� (����., ������ � ����������� ������볺 1056�1057 ��.), �������� ���� �������� (������� � ���� ������� ��� ���������� ���� ��� --). ����� ��� -�- ����������� � �������� ��������� �� ��������� ����.

29. ����������������� ���������� 䳺��� ����� ����� ������� ����������� �� ����������� ���� � ��� ������ ������� ����'�� ���� -��. ����� �� ��� �� ��������� �������� ������, �������, ��� ������'�� ������, ������� ����� �� �����, �� ������������ �� ��������� ������������ ������ -��. �� �������-��������� ����� ����������� � ������ -��. �� ������� (-��, -��, -��) ����� ���� � �������'������� ��������, ��� �� �� ��������. ������ -�� ����� �� -� ��������� � ������� ���������� ������. ������ -�� � ���� ����������� � ����������� �������� ����� ������� ������� �������� � ������� ��������, ��������� �� ������ ����� ����'������� ���. �������� ����� �� -�� � ������������� ������� ���������� � XI�XII ��. (����� � �������� 1073 �.).

30. �� ����� ��� ����� ��������� ������� -� � ����������� ���� 䳺�����: ����.

������������ � ���������� ����������.

31. ����� ���������� ���������� �������� ������ ��� ��������� ������, ��� � �����, �������� ������������ �������'������� ����������, ��������� ��� � ������ �, ��, �� (����, ��), ��, ���, ����.

32. �������� ����� ���������� �� ����� ��� ���� �������� ����������� �� � ������������ �� ���������� �������� 䳿 ��� ��'����, ���� ����������� ���. ��������, ���� ���� ����������� � �������'������ ����, ��� ���������� ����� �� ��������� ����� ������� ���. ������������ � �������� �������� ���'�����, � ���� ���� � "��������" ���������� �������� (�� �����... ����� �� w[�]��), ���������, ��������-����������� ��������, ����-����������� ��������. ���� ��� ����������� �������������� ��������� ���� � ��� ����������'�������.

33. �������'������ ����������� ����������� � ������������ �� + ������� �� ���������� ������ ����, ���� ����, �������� ���� �� ��. � �������� ������ ��������� ����������������� � ��������, ��� � ����� ������� ���: �� ����� �� ������... ���������... �� � �� ������ ��� ("������ ������� ��").

34. ������ ���������� �������� � ������������ ����� �������� ������ (���������� ������� ��������� ������ ������� ��� ���������� �� �. 696). �� ��� ����� ������ ����������� � ��������-����������� ������ �����: ���, ��� � "���������� ������ ����" (���. ���. ���. �'��, ���. ���. � �'���), ��������.

��������� ���������, �� �������� �������� �������� � � ��������� ������ ������� ����'��.

35�36. ������, �������� ����� ���� ����������� � �������'������ ���� ������� -��� (������ ����� �������� � "����� � ����� �������"; � ��� �������� �������� ���� � "������ ������") �� ���. -��� (����� ������ � ������� � ����� � �������� ������). �������, � ������� �������� ������ ��� ������������ ������ -��� (-����), �� ��������� ����� ��������� �������� �� ���������� ������� ��� �� ���� ������, ����, ������ ������ (�� ���� � ������).

������ ���������� ����� ��� X� XIII ��., �����������, ��� � ����� ����� ����� ����� � ���������� ������������� ��������, ��� ���� �� ��������� �������� ��, �������, �� ���� ������������� ��������. ���� �� ������� �� ��� ���������. �������, �� ����������� �, � � ������������ ������� ������� �� �� ������������ � �������������� ���� �� ���� XII ��. ������ ������� ������ ������ �� ����� ������. � XIII ��. ����������� ' �> �, ����������� ��� ������ �������-�������� ���������� ������� (����� ������ ����� � ����⳺�� ������볺 1283 �.). ij������� �������������, �������, ���������� �������������� ��������� �� ��� � �������� � ���������, �� � ������� � ���������.

����, ���� ������� ����, �� �������������� ���� ����� ������ ���⳿, ������� �� � �������������'������� �����, ����� �� IX ��. � ��������� h, ���������� w �� ���� ���� ���������, � ����� �������� �����, �� ���� ��������� �����. ���������� �������� ������������ ���, �� �������������� ������������ ����� ��� (���������� �������), ����� ���������� ��� � XI�XII �� �� ������� XIII ��. �� ������������, �� ������ �� ����� ��������� ��������� �������� �������������� � ����������������'�������� ������, � �� ������� �������� ������� ���������������� (����������������) �����. ������� �. �������� ������ VI�VII ��., � ���� ������������� ��������, �� ���� �������������� ��������� ����, ������ ��������������� �����, � �������� ������� �� IX �� ���� XIV ��. � ��������������� 30.



30 Shevelov J. G. A Historical phonology of the Ukrainien Language. � Heidelberg, 1979, p. 748-752.




���������        �������        ��������


����������� ������� � c������ ua_kobzar:

�. �����-�����������, 1840 �.:   ����, � �����, �� � ����� �������� � �� � ���� ������� �� ���� ����, �� ���� ���� � ����, �� ������� ����, ����� �����������. ���� ���� �� ������ �������� � �� ���� �� ���� �������� � ��������. � �������� �� ������, �� ��� � ����� ������, ��������� ���� ���������� ��������� � ���� �����, ��� ��������. . . . )



���� ������� ������� ������ �� �i� ����i��i, ���i�i�� �� ������ �� ��������� Ctrl+Enter.