Kunstenaars versus wetenschappers in CULTURE CLASH
Begin jaren ‘60 ontstond in Engeland een verhitte discussie over de vraag of er een niet te dichten kloof was ontstaan tussen de beoefenaars van kunst (literatuur in het bijzonder) en wetenschap. Aanzwengelaar van die discussie was C.P. Snow, die in zijn lezing ‘Two cultures and the scientific revolution’ (1959) constateerde dat de Britse economie begon achter te raken bij de meer dynamische economieën van Frankrijk, Duitsland en Japan. Hij voerde als oorzaak aan dat de Britse culturele elite meer terug dan vooruit keek. En deze hang naar nostalgie en pastoralisme maakte dat de Brit nogal vijandig stond tegenover de machine en die takken van wetenschap die zwaar leunen op dergelijke moderne ondingen (natuur- en scheikunde bijv.). Wetenschappers werden weggedrukt in de marge van de samenleving, waar ze ongestoord en ongecontroleerd konden experimenteren in de beslotenheid van hun cirkeltje. Twee culturen waren ontstaan.
Charles Percy Snow (1905-1980), later Lord Snow, was de ideale figuur om deze tweedeling te signaleren. Als schrijver van de elfdelige romancyclus Strangers and Brothers (ook wel de Lewis Eliot-cyclus) en gerespecteerd natuurkundige (oa 20 jaar werkzaam geweest aan de Universiteit van Cambridge) kende hij beide zijden van de medaille. Maar zijn stelling was niet onomstreden. Met name de literatoren waren nogal gebelgd over de aantijging als zouden zij in het verleden leven. Essayist F.R. Leavis ging Snow ongenadig te lijf in zΓÇÖn Richmond lecture van 1962. Waarin hij sneerde: ΓÇÿDe intellectuele oppervlakkigheid van de redenering van Snow maakt dat zijn stelling moeilijk is aan te vallen (...) Een geest om mee van mening te verschillen is eenvoudigweg afwezigΓÇÖ.
Maar een discussie was er, en wordt nu, zoΓÇÖn 30 jaar later, weer opgerakeld in het drieluik ΓÇÿCulture clashΓÇÖ. Vanaf vanavond, drie dagen achtereen, na Newsnight op BBC 2. Uitgangspunt voor de documentaire serie is C.P. Snows ΓÇÿTwo culturesΓÇÖ-lezing. Maar ook de makers komen (in het afsluitende deel op woensdag) tot de conclusie dat Snow de plank destijds toch flink misgeslagen heeft.
In deel 1 (vandaag) pogen ze aan te tonen dat er tussen kunstenaars en wetenschappers meer overeenkomsten dan verschillen zijn. Beide proberen inzicht te krijgen in de wereld waarin zij leven. Analyseren problemen en onderzoeken mogelijkheden. De weg die zij volgen is alleen verschillend. Sterk vereenvoudigd kan gezegd worden dat in de kunst gezocht wordt naar ‘Form’, terwijl de wetenschap meer geïnteresseerd is in ‘Formula’.
Deel 2 (morgen) laat zien dat regeringen weinig hebben gedaan om beide disciplines tot elkaar te brengen. Na 1945, de atoombom heeft net een eind aan WO II gemaakt, vertrouwt men erop dat uit wetenschappelijke hoek ook de oplossingen voor blijvende vrede en welvaart zullen komen. Helaas, regeringen blijken niet in staat het wetenschappelijk onderzoek in gewenste richtingen te leiden, of de somtijds verblinde onderzoekers de ethische implicaties van hun theorieën en ontdekkingen te doen beseffen. Er is ‘vooruitgang’, maar geen visie.
Het laatste deel van de ΓÇÿCulture clashΓÇÖ (woensdag) toont dat de ΓÇÿangst voor de machineΓÇÖ, zo die al aanwezig was, bij veel kunstenaars is weggevallen. Beeldend kunstenaars kunnen niet meer zonder technologische hulpmiddelen, en verschillende ontdekkingen hebben geleid tot nieuwe vormen van kunst. Zo volgen begin deze eeuw op de ontwikkeling van de camera de foto- en filmkunst, en melden zich in de jaren ΓÇÿ80 de eerste computerkunstenaars. Kunstenaars die de mogelijkheden van de apparaten aftasten, tekortkomingen blootleggen, en zo verder wetenschappelijk onderzoek genereren. Geen sprake van een tweedeling. Kunst en wetenschap blijken prima kruisbestuivers. (gb)
