Herinnert u zich nog die fantastische burenruzie in Broek in Waterland? Steeds wanneer de heer Smalt een ritje per auto wilde maken moest hij eerst zΓÇÖn buren vragen om h├║n auto weg te zetten. Mirjam Elias praat met Wim Smalt.
Om de hoek van de kamerdeur steekt eerst een wandelstok en daarna een opgewekt hoofd. ΓÇÿKerstbezoek! Daar wist ik niets van. U bent te voet gekomen?ΓÇÖ De hoogbejaarde moeder van Wim Smalt installeert zich content op de bank waarna haar blik zich verliest in de mist boven het weiland buiten.
Eerste kerstdag in een straat op stand te Broek in Waterland.
Overal afbeeldingen van zwanen uit het wapen van Broek. Op een tuinpad herkennen we de rode BX uit het programma Buren. Daarin legde Frans Bromet vast hoe de garage van Wim Smalt dagelijks versperd wordt door de auto van zijn buren. ΓÇÿIk ben wel eens echt woedend geweest. Soms nachten niet kunnen slapen. Maar je moet eraan wennen.ΓÇÖ
Heeft de uitzending iets bereikt, wellicht een kerstbestand?
De heer Smalt (71) schudt berustend het hoofd. ΓÇÿU bent de eerste niet die het vraagt na de film. Ik heb me ook onderhouden met een vertegenwoordiger uit Rotterdam die zelf poolshoogte wilde nemen. Een band uit Monnikendam vroeg me mee te spelen. Maar met mijn sax en klarinet paste ik er niet in. Ik kreeg ook post, onder meer van een vrouw die schreef: ΓÇÿGeachte heer Smalt, van zoΓÇÖn walgelijke vertoning zakt mijn broek af. Als u mijn man of vriend zou zijn was dit niet voorgekomen. Bel mij maar eens hoe..! Een dame uit Den Haag.ΓÇÖ
Hoewel hij zelf niet in staat is op het juiste moment een woedeaanval te forceren is Smalt er niet op ingegaan. ‘Te dubieus. De zangeres van onze band kan ook enorm te keer gaan als ze de geest krijgt. Dus daarin is voorzien. Meedoen aan het programma was wel emotioneel. Maar ik kreeg uitsluitend goede reacties. Voor mijn buren heeft de VPRO niet één brief ontvangen. Hij is psychiater en zij verpleegster. Zij wonen hier sinds ‘75 en wij al vanaf ‘73. Het kadaster heeft ooit de fout begaan hun huis alle grond aan de zijkant toe te bedelen en het onze recht van overpad. Je zou verwachten dat een psychiater tenminste vrede met de buren zou kunnen bewaren. Maar mensen gaan vaak iets studeren waar ze zelf wat aan hebben. Dus in hun beroep komt hun gebrek tot uitdrukking.
De zaak is geëscaleerd door de plaatsing van een plantenbak die breed is op de plaats waar hij dat niet zou moeten zijn, Juist toen dat speelde zag ik de advertentie waarin Bromet vroeg om mensen die ruzie hadden met de buren. Na een voorbespreking belde hij onverwachts dat ie tijd had. Het trof enorm. We waren nog niet aan het filmen of die auto ging staan waar het niet mag.’
Op verzoek van zijn moeder serveert Wim een koekje bij de koffie en vraagt: ΓÇÿVind u mij nou zo abnormaal? Of pas ik niet in hun denkpatroon? ΓÇÖ
Hoe heeft de rest van Broek in Waterland op het programma gereageerd?
‘Het dorp staat aan mijn kant. In de straat zelf ligt het moeilijker. Het is hen te dichtbij. Bij de melkboer ontmoet je elkaar zo’n drie keer per week, men wil de sfeer goed houden. Dat wil ik ook. Maar moet ik mijn garage daaraan opofferen? Een huis verder wonen twee vrouwen met wie we een goede verstandhouding hebben. Ze zeiden dat hun kritiek vernietigend was maar ze wilden de stemming niet nog slechter te maken. Ze hebben nooit partij willen kiezen. Maar mijn buren zijn nogal eens weg. Dus in de praktijk is het probleem minder groot dan wanneer ik maar één auto en één garage had. Ik hoef nu alleen mijn rode autootje achteruit te rijden om er met de andere uit te kunnen.’
Reed u bij het inparkeren niet een deuk in hun auto?
ΓÇÿDat leek zo. Maar ook de buren konden er na een langdurig onderzoek door een loep geen spoor van ontdekken.ΓÇÖ
Hebben ze nog iets gezegd?
‘Nee, hun tactiek bestaat uit zwijgen. Als psychiater is hij gewend gelijk te krijgen. Die mentaliteit nemen alle doktoren mee naar huis, moeilijke mensen om mee om te gaan…’. Hij zucht: ‘Wij wonen er om een of andere reden altijd naast. Verderop woont een röntgenoloog. Hiervoor woonde ik tussen een huidarts en een psychiater. Allemaal prostituees en lichte types kwamen daar. Maar deze werkt in het ziekenhuis. Er zijn ook twee agenten met zo’n politiewagentje langs geweest, dus ervaren automobilisten. Ze zagen direct dat het zo niet kon en adviseerden een advocaat te nemen. Dat heb ik vlak voor de uitzending gedaan. Van zijn brief schrokken ze wel. Hij wees op een wetsartikel waarin stond dat het niet mocht. Maar als de rechter mij gelijk geeft wil ik wedden dat ze mijn garage evengoed weer blokkeren. Wat moet ik daartegen doen? Dus staat één auto buiten en ik zoek een andere woning.’
Kijk maar uit dat er geen dokters naast wonen.
Wim knikt ernstig en overhandigt een stapeltje fanmail. ΓÇÿWat deden die twee ouwe zakken eigenlijk op uw pad?ΓÇÖ vraagt een sympathisant naar het echtpaar waarvan de man opgewonden de cameraploeg begon te fotograferen. ΓÇÿDat was de accountant en zijn vrouw. Hij dacht waarschijnlijk ΓÇÿdat wordt een zaak ik zorg dat ik gegevens heb.ΓÇÖ Gewichtigdoenerij. Met hen had ik totaal geen garageprobleem maar ze zijn altijd boos. Op de televisie zag je ze ineens partij kiezen voor mijn buren. Zoiets raars.
In een andere brief wordt gesuggereerd dat de fotograferende accountant een minderwaardigheidscomplex heeft. ΓÇÿHij zou zich over mijn rug tegenover haar waar hebben willen maken. Dat fototoestel ziet de afzender als symbool daarvan.ΓÇÖ
Hij maakte feitelijk een baltsdansje op uw tuinpad?
ΓÇÿZo zou je dat kunnen zien. Voordat hij gepensioneerd werd was zijn vrouw veel vrolijker. Sinds ze haar vrijheid verloor is ze sikkeneurig geworden. Zoals ik op tv al zei zit ik ingeklemd tussen twee buren die me niet welgezind zijn. De rest van de straat houdt zich erbuiten. Maar daadwerkelijk steunen in de zin van schelden of handtekeningenlijsten doet de rest van het dorp ook niet.ΓÇÖ
Tussen brieven met opbeurende teksten als ‘Wat een zeikert’; ‘Trap terug, Wim,’; ‘Bel me gerust, Helene’ en ‘Wat ben ik blij in mijn aso-wijk’ zit er één die in de burenruzie een universele dimensie ziet: ‘De beangstigende omsingeling door vijandige buren deed mij huiveren. Men duldt geen zonderling in hun midden. U bent een doodenge man in hun ogen.. Maar wie is hier nu eigenlijk eng?’
Ziet u ook die symboliek? Twee strijdende partijen waar de rest zich niet mee bemoeit?
ΓÇÿHet gaat me wat ver. In de Jordaan zouden ze vechten.ΓÇÖ
Wat is erger?
ΓÇÿDit.ΓÇÖ
Ter illustratie knalt er een rotje tegen het raam naar de achtertuin. ΓÇÿDat is van de buurjongen. In de twintig, student economie maar hij gooit vuurwerk tegen onze ramen en auto. Vorig jaar in het postbusje. Die psychiater heeft in mij altijd een rare man gezien omdat ik niet getrouwd ben. Kinderen nemen alles aan wat hun ouders zeggen. Net als met de Hitlerjugend. Ik heb vroeger ook een vader gehad die meningen en kritiek instampte.ΓÇÖ
Misschien kan men het niet hebben dat u niet armlastig bent?
ΓÇÿZe weten van niets. Ik werk wel, maar per brief en telefoon. Ik heb nogal een goede feeling wat betreft effecten, dat is mijn redding. Ik was musicus en heb geologie gestudeerd. Maar met de helft van een studie kon je niets beginnen. Wel studentenbaantjes gehad. Toen ik afwasser was in het Carltonhotel ontdekte ik waarom arbeiders alles langzaam proberen te doen. Ik waste veel sneller af dan mijn voorganger dus draagt men je steeds meer werk op. Loondienst is niks voor mij. Je wordt er doodmoe van en het leidt tot niks. Mijn vader was leraar piano aan het conservatorium.ΓÇÖ Op verzoek van zijn moeder laat Wim Smalt een zilveren schaaltje zien waarin gegraveerd staat dat zij dertig jaar concertmeesteres was van symphonieorkest Con Brio. Zelf haalt hij een schep met een opmerkelijk muzikale klank. ΓÇÿHet is niet normaal een zingende schep te kopen, misschien ergert men zich daaraan?ΓÇÖ
Heeft u nog een nieuwjaarsboodschap voor VPRO-leden?
ΓÇÿIk was bevriend met een schilder waar ik een enorme vrijheid van leerde. Als je daar was viel alles weg; het hele kabinet, de belastingen...Een boodschap zou kunnen zijn: je moet jezelf zijn, een ander kan je niet helpen. Huwelijk is oorzaak van falen van veel mannen. Vrouwen maken de mannen verliefd. Door hun baan en een hypotheek kunnen ze niet meer terug.ΓÇÖ
Heeft u die van uw vader of van uzelf?
ΓÇÿDie is van mij. Je moet als man alles op alles zetten om je ontwikkeling niet door een vrouw in de war te laten sturen.ΓÇÖ
Hoe zit het met de ontplooiing van al die vrouwen? vraagt een dreigende stem vanachter de fotocamera. ΓÇÿIk dacht niet dat vrouwen nog gediscrimineerd wordenΓÇÖ, sust Wim. ΓÇÿDoor jou anders wel.ΓÇÖ Bezorgd wendt Wim Smalt zich tot mij. ΓÇÿIs mijn nieuwjaarswens nu in het water gevallen?ΓÇÖ
Zijn moeder schiet te hulp. ΓÇÿHij is mijn eerstgeborene. Ik ben van 1898 en bijna een eeuw oud.ΓÇÖ Ze zwaait ons na met haar stok om de buitendeur. Achter het raam van de accountant staan twee witte zwanen elkaar te bijten.
In het dorp zijn de kaarsen al aangestoken en de tafels gedekt. Vaders en kinderen hangen voor de buis. In het tl-licht van de keukens staan de vrouwen voor het fornuis. De ramen van de kerk zijn beslagen. Langs de weg naar Katwoude klapwieken twee reigers op uit het veld waardoor een trein nadert.
