home *** CD-ROM | disk | FTP | other *** search
/ The VPRO Digital Guide 1994 / vpro.iso / vpro1 / kl.dir / 00195_md404t00.a.txt.txt < prev    next >
Encoding:
Text File  |  1994-08-28  |  11.3 KB  |  166 lines

  1. LEADERS, PROMOΓÇÖS EN STATIONCALLS
  2.  
  3. Vormgevers op de televisie. Wie zijn ze, waarom doen ze het, hoe doen ze het en
  4. voor wie doen ze het? Een rondgang langs NOB Design, Beeldwerk, Morphosis
  5. alsmede een onafzienbare rij bekende en minder aansprekende namen. Een reportage
  6. van Bas van Horn.
  7.  
  8. Ondertitels plakken en uitslagenlijstjes maken, daar liggen de wortels van het
  9. vak. De moderne televisievormgeving is van eenvoudige komaf. Inmiddels geven
  10. audiovisuele creatieven, ΓÇÿkleur en sfeer aan een samenwerkingsverband, waardoor
  11. kijkers het gevoel hebben: ik zit goed.ΓÇÖ Woorden van Bob Smits, manager van NOB
  12. Design & Postproduction in een toelichting op de nieuwe vormgeving van Nederland
  13. 1. Hij heeft het over de belevenissen van het ΓÇÿblauwe wybertjeΓÇÖ dat wegzappen
  14. van de Nederland 1-kijker moet voorkomen. Idealiter herkent de Nederland 1
  15. kijker - om bij dat voorbeeld te blijven - zijn favoriete zender aan het
  16. ruitvormige symbooltje en weet dan: hier voel ik me thuis, dit zijn mijn soort
  17. programmaΓÇÖs en mijn soort mensen. De ruit die opendraait, een luik dat het licht
  18. doorlaat als concrete vorm voor het abstracte idee; ΓÇÿzender identiteitΓÇÖ en dan
  19. in dit geval de identiteit van Nederland 1. Nog steeds volgens dat ideaalbeeld,
  20. passen alle programmaΓÇÖs naar inhoud, vorm en sfeer min of meer binnen dat
  21. abstracte zenderkarakter en smeedt de audiovisuele vormgeving de verschillende
  22. onderdelen tot een concreet geheel dat even herkenbaar is als een
  23. EO-presentator. Prikkelende programma-openingsbeelden die ons moeten verleiden
  24. tot kijken (leaders), vooraankondigingen, programma- en omroepreclame (promoΓÇÖs),
  25. herkenningsbeelden en -geluiden van de omroepen (station calls) passen in dit
  26. idee allemaal keurig in het stramien van de algemene station identity. In
  27. werkelijkheid zien we een ratjetoe van omroep- en zenderidentiteiten vormgegeven
  28. met moderne video- en computertechniek. Electronisch kantelende, opdoemende,
  29. wegzwevende, glanzende en duizeligmakende grafiek naast prachtige leaders die
  30. ten onder gaan in wat Willem van den Berg noemt: ΓÇÿEen leaderoorlog tussen
  31. concurrerende omroepen en zenders.ΓÇÖ Van den Berg werkt dan ook voor RTL 4 waar
  32. programmaΓÇÖs en vormgeving in een strak keurslijf (format) staan waaraan ook
  33. niemand een voorbeeld hoeft te nemen. Afgezien van de vormgevingsproblemen met
  34. een omroeppolitieke achtergrond valt er ook op de inhoudelijke kwaliteit van het
  35. gebodene het nodige af te dingen. Dat doen de collegae, naar oud gebruik in het
  36. (grafische) vormgevingsvak, dan ook graag, veel en off-the-record. Zo kon met de
  37. bandopnemer uit worden genoteerd: het wybertje van Nederland 1 is gejat, de
  38. gimmicks met de ruit zijn humorloos en zonder idee, de nieuwe vormgeving van
  39. Studio Sport is een macram├⌐ van oud roest en de Nova-leader doet ingewikkeld op
  40. niks af. Met de hele RTL 4 vormgeving is zelfs alles mis wat maar mis kan zijn,
  41. aldus ├⌐├⌐n van de vakbroeders. Wie zijn verantwoordelijk voor al dat lelijks en
  42. is het echt zo erg?
  43.  
  44. De Geschiedenis
  45.  
  46. De Nederlandse televisiegeschiedenis is ruim drie decennia oud. In de eerste
  47. vijfentwintig jaar daarvan was er alleen de NOS voor alles wat niet direct de
  48. programma-inhoud betrof. Grafici realiseerden in alle rust de belettering van
  49. het kartonnetje: ΓÇÿEven geduld a.u.b.ΓÇÖ en staarden tevreden over de tekentafel
  50. naar buiten. En om het maar heel beknopt te houden; toen kwam McKinsey naar
  51. Hilversum en inmiddels knokt het verzelfstandigde NOB al weer zoΓÇÖn jaar of zeven
  52. tegen zelfgemaakte concurrenten. Hoewel knokken een groot woord is, want door
  53. het enorme potentieel van het NOB is dat bedrijf in staat de omroepen package
  54. deals aan te bieden waar niet tegenop te boksen valt. Faciliteiten tegen
  55. gereduceerd tarief bij een bepaald minimum aantal opdrachten voor de NOB
  56. Design-afdeling. Een situatie die niemand graag lust, want het lijkt veel op een
  57. marktvariant van de oude gedwongen nering bij de NOS. Daarom laten de omroepen
  58. het NOB zo nu en dan even voelen dat ze niet de enige is en gunnen hun opdracht
  59. aan een ander bedrijf. Dat kan een middelgrote onderneming in binnen- dan wel
  60. buitenland zijn of een vriendje van de programmamaker met een grafisch pakketje
  61. op zijn pc. De wereld van de audiovisuele vormgeving is nogal divers. Een
  62. duidelijk onderscheid tussen makers van commercials, bedrijfsfilms en -journaals
  63. aan de ene kant en televisievormgevers aan de andere kant, is er niet. Zo was
  64. Jaap Drupsteen, de aartsvader van de moderne televisievormgeving, mede-oprichter
  65. van Signum, het bedrijf dat interne videoprodukties voor Albert Heijn verzorgt.
  66. De eerder genoemde Willem van den Berg ontwierp het huidige VPRO-logo maar
  67. werkte ook met de ΓÇÿindiaanΓÇÖ het logo van het communicatieconcern IP waarvan de
  68. Nederlandse tak de reclameseconden voor RTL 4 en het lokale AT5 verkoopt. De
  69. indiaan is overigens geen indiaan maar Nefertiti, koningin van Egypte en gemalin
  70. van Echnaton. Van den Berg ligt er niet wakker van. Hij noemt Nefertiti
  71. inmiddels ook ΓÇÿde indiaanΓÇÖ.
  72.  
  73. De branche
  74.  
  75. Zonder volledig te zijn is wel een lijstje te maken van producenten die van
  76. belang zijn in de televisievormgeving. In beschikbare faciliteiten en technische
  77. apparatuur, ΓÇÿpowerΓÇÖ en ΓÇÿdozenΓÇÖ in vaktermen, komt het bedrijf van de
  78. ex-cameraman Arthur Valkieser het dichtst bij NOB Design. Ook geografisch
  79. trouwens. Aan de achterkant kijkt het bedrijf bijna op de betonnen kazematten en
  80. fortificaties van het NOB omroepkwartier. Valkieser deed naast incidentele
  81. klussen voor diverse omroepen, de hele nieuwe basisvormgeving van de Tros en de
  82. videobewerking van het beeldmateriaal dat door een Veronica filmploeg gedraaid
  83. werd op een tropisch eiland. Dat Veronica avontuur leverde de beelden voor de
  84. aankleding van de Veronica-televisie-avond ├⌐n genoeg materiaal voor een
  85. ΓÇÿthe-making-of-documentaireΓÇÖ in Veronica-stijl. Mooie jongens schieten beelden
  86. van mooie meisjes die te paard en met losse haren langs de zee galopperen of
  87. aangedreven door ├⌐├⌐n zwemvlies een exotische zeebodem verkennen. ΓÇÿHeel
  88. bijzonder, voor die tijdΓÇÖ, zegt account manager Menno Winterwerp van het twee
  89. jaar oude ontwerp,ΓÇÖheel mooi, voor de doelgroep. Winterwerp heeft een
  90. vormgevingsachtergrond, hoewel hij gedurende zijn laatste jaren bij het NOB op
  91. de afdeling verkoop zat. Vorig jaar maakte hij de overstap naar Valkieser en
  92. opnieuw is hij niet met vormgeving bezig. Wel is hij pleitbezorger van het
  93. aantrekken van professionele creatieven, want de tijd is voorbij dat klanten
  94. ge├»mponeerd konden worden met ontwerpjes zoals Koot en Bie in het spelletje Kiek
  95. op de Week persifleerden. In creatief opzicht en qua vormgevingsexpertise staat
  96. naast NOB-design het veel kleinere Beeldwerk. Nog maar drie jaar geleden
  97. begonnen de vier eigenaren/directeuren, waarvan ├⌐├⌐n met een riante
  98. afvloeiingsregeling van de NOS, voor zichzelf. Rob van den Berg (alweer een Van
  99. den Berg en geen familie van Willem noch van Bob die nog ter sprake komt),
  100. werkte vijfentwintig jaar bij de NOS. Hij plakte aanvankelijk titels en zette
  101. NEC-NAC en De Graafschap-Volewijckers netjes onder elkaar. Nu leidt hij rond in
  102. het nieuwe onderkomen van Beeldwerk aan de Gaslaan in Baarn. In dit bedrijf werd
  103. het Tros-pakket gemaakt waarin figuranten ΓÇÿde makersΓÇÖ spelen en onherkenbaar
  104. door het beeld bewegen. Dat kon niet veel anders vanwege het personeelsverloop
  105. onder programmamakers bij de Tros. Het pakket werd ondertussen alweer ingeruild
  106. voor het filmpje van Valkieser met echte programmamakers die zo zijn verwerkt
  107. dat ze eenvoudig kunnen worden uitgegumd en vervangen.
  108.  
  109. Huisvormgevers
  110.  
  111. De VPRO is de enige omroep in het publiek bestel met een kleine eigen
  112. vormgevingsafdeling. Sinds Jaap Drupsteen is de omroepster naast de bos bloemen
  113. bij de VPRO afgeschaft en zegt een stem onder de beelden van de grafische
  114. afdeling wat er komen gaat. Max Kisman is sinds een jaar deze afdeling. Hij
  115. resideert in een kamertje, z├│ klein dat het bijna zoek raakt achter de
  116. koffie-automaat in ├⌐├⌐n van de VPRO-villaΓÇÖs. Hier komen de collage-achtige en
  117. hinderlijk pulserende animaties vandaan die de verschillende programmaΓÇÖs tot een
  118. herkenbare VPRO-avond aan elkaar plakken. Kisman maakte naam als vormgever van
  119. het popblad Vinyl en als ontwerper van Paradiso-affiches. Hij komt zelf niet uit
  120. ΓÇÿde computerhoekΓÇÖ en gaat ΓÇÿvanuit drukwerk naar bewegingΓÇÖ. Dat doen ze in
  121. Engeland bij de BBC ook, zegt hij. Daarom is hij er onlangs een weekje gaan
  122. kijken. Zijn Nederlandse televisievakgenoten noemt hij: ΓÇÿknoppendraaiersΓÇÖ. De
  123. afzonderlijke VPRO-programmaleaders komen doorgaans nog niet uit eigen huis,
  124. daarvan getuigt onder meer de maquette van het Griekse tempeltje aan de voet van
  125. een bergmassief waarin het woord Atlantis is gevormd. Het staat in de
  126. vensterbank van een vergaderzaaltje op de Design afdeling bij het NOB. Kisman
  127. werkt graag samen met Rob Schr├╢der. Deze laatste vormt samen met Lies Ros het
  128. grafisch ontwerpbureau ΓÇÿWild PlakkenΓÇÖ en hij is als inhoudelijk
  129. vormgever/redacteur betrokken bij het VPRO kunst- en cultuurprogramma Prima
  130. Vista. Kisman en Schr├╢der hebben zich voorgenomen een typisch eigen VPRO-stijl
  131. te ontwikkelen die een groot aantal programmaΓÇÖs zal kunnen tooien.
  132.  
  133. Het wereldbolletje in de O van Diogenes is al heel oud. Het werd niet door
  134. Kismans voorganger Bob Takes gemaakt, maar zelfs nog door diens voorganger,
  135. Willem van den Berg: ΓÇÿEr zijn wel duizend leaders met een wereldbolletje, maar
  136. als je het goed doet is daar niks mis mee.ΓÇÖ Bij zijn huidige werkgever RTL 4 is
  137. Willem van den Berg zoΓÇÖn echte knoppendraaier als waar Kisman op doelde. Het
  138. bedrijf RTL 4 is, heel symbolisch, gevestigd op een bedrijventerrein aan de rand
  139. van Hilversum en expandeert als een razende. Naast het hoofdgebouw aan de ene
  140. werden inmiddels de vaste show- en nieuwsstudioΓÇÖs aan de andere kant van de weg
  141. ondergebracht. En begerig kijkt men naar andere bedrijfspanden in de nabije
  142. omgeving, want de werkkamers worden bij toerbeurt gebruikt en er is een
  143. bedrijfssticker die, bij gebrek aan voldoende eigen parkeergelegenheid,
  144. foutparkerende werknemers terecht wijst. Garagehouder Kroymans, schuin aan de
  145. overkant, moest maar eens over zijn prijs nadenken. Bij RTL 4 wordt, net als bij
  146. Valkieser overigens, voornamelijk met computergrafiek gewerkt. Een kwestie van
  147. tijd, geld en prioriteiten. Van den Berg is er de ΓÇÿseniorΓÇÖ op een
  148. vormgevingsafdeling met zes jonge jongens. Hier is geen plaats voor des
  149. kunstenaars aller-individueelste expressie. Hier wordt, als in het hele bedrijf,
  150. gewerkt aan wat men een ΓÇÿjoint effortΓÇÖ noemt. Duizenden eenvoudige promoΓÇÖs en
  151. leaders werden er al gemaakt en: ΓÇÿin ├⌐├⌐n week stampten we een hele kerststyling
  152. uit de grondΓÇÖ, zoals Van den Berg het tevreden uitdrukt. Deze kleine opsomming
  153. van vormgevingsproducenten dekt slechts een deel van het aanbod. De oplettende
  154. lezer van aftitelingen kent nog vele andere namen van bedrijfjes en zelfstandig
  155. werkende vormgevers, denk aan de opvallende produkten van Apostolos Panagopoulos
  156. (No Time To Waste bij de AVRO bijvoorbeeld). Dat kan door samenwerking met een
  157. goed geoutilleerde buitenproducent of door een flink toegerust audiovisueel
  158. bedrijf in de arm te nemen, waar men met behulp van de juiste apparatuur een
  159. basisidee of een basisvideo kan uitwerken tot een professioneel produkt. Ook bij
  160. het NOB kan tegenwoordig iedereen aankloppen. De klant is er koning, of het nu
  161. gaat om de afwerking van een produkt of het hele proces vanaf een eerste idee.
  162. Dat laatste ziet men natuurlijk het liefst.
  163.  
  164.  
  165. < DRUK HIER VOOR MEER >
  166.