home *** CD-ROM | disk | FTP | other *** search
- LEADERS, PROMOΓÇÖS EN STATIONCALLS
-
- Vormgevers op de televisie. Wie zijn ze, waarom doen ze het, hoe doen ze het en
- voor wie doen ze het? Een rondgang langs NOB Design, Beeldwerk, Morphosis
- alsmede een onafzienbare rij bekende en minder aansprekende namen. Een reportage
- van Bas van Horn.
-
- Ondertitels plakken en uitslagenlijstjes maken, daar liggen de wortels van het
- vak. De moderne televisievormgeving is van eenvoudige komaf. Inmiddels geven
- audiovisuele creatieven, ΓÇÿkleur en sfeer aan een samenwerkingsverband, waardoor
- kijkers het gevoel hebben: ik zit goed.ΓÇÖ Woorden van Bob Smits, manager van NOB
- Design & Postproduction in een toelichting op de nieuwe vormgeving van Nederland
- 1. Hij heeft het over de belevenissen van het ΓÇÿblauwe wybertjeΓÇÖ dat wegzappen
- van de Nederland 1-kijker moet voorkomen. Idealiter herkent de Nederland 1
- kijker - om bij dat voorbeeld te blijven - zijn favoriete zender aan het
- ruitvormige symbooltje en weet dan: hier voel ik me thuis, dit zijn mijn soort
- programmaΓÇÖs en mijn soort mensen. De ruit die opendraait, een luik dat het licht
- doorlaat als concrete vorm voor het abstracte idee; ΓÇÿzender identiteitΓÇÖ en dan
- in dit geval de identiteit van Nederland 1. Nog steeds volgens dat ideaalbeeld,
- passen alle programmaΓÇÖs naar inhoud, vorm en sfeer min of meer binnen dat
- abstracte zenderkarakter en smeedt de audiovisuele vormgeving de verschillende
- onderdelen tot een concreet geheel dat even herkenbaar is als een
- EO-presentator. Prikkelende programma-openingsbeelden die ons moeten verleiden
- tot kijken (leaders), vooraankondigingen, programma- en omroepreclame (promoΓÇÖs),
- herkenningsbeelden en -geluiden van de omroepen (station calls) passen in dit
- idee allemaal keurig in het stramien van de algemene station identity. In
- werkelijkheid zien we een ratjetoe van omroep- en zenderidentiteiten vormgegeven
- met moderne video- en computertechniek. Electronisch kantelende, opdoemende,
- wegzwevende, glanzende en duizeligmakende grafiek naast prachtige leaders die
- ten onder gaan in wat Willem van den Berg noemt: ΓÇÿEen leaderoorlog tussen
- concurrerende omroepen en zenders.ΓÇÖ Van den Berg werkt dan ook voor RTL 4 waar
- programmaΓÇÖs en vormgeving in een strak keurslijf (format) staan waaraan ook
- niemand een voorbeeld hoeft te nemen. Afgezien van de vormgevingsproblemen met
- een omroeppolitieke achtergrond valt er ook op de inhoudelijke kwaliteit van het
- gebodene het nodige af te dingen. Dat doen de collegae, naar oud gebruik in het
- (grafische) vormgevingsvak, dan ook graag, veel en off-the-record. Zo kon met de
- bandopnemer uit worden genoteerd: het wybertje van Nederland 1 is gejat, de
- gimmicks met de ruit zijn humorloos en zonder idee, de nieuwe vormgeving van
- Studio Sport is een macramé van oud roest en de Nova-leader doet ingewikkeld op
- niks af. Met de hele RTL 4 vormgeving is zelfs alles mis wat maar mis kan zijn,
- aldus één van de vakbroeders. Wie zijn verantwoordelijk voor al dat lelijks en
- is het echt zo erg?
-
- De Geschiedenis
-
- De Nederlandse televisiegeschiedenis is ruim drie decennia oud. In de eerste
- vijfentwintig jaar daarvan was er alleen de NOS voor alles wat niet direct de
- programma-inhoud betrof. Grafici realiseerden in alle rust de belettering van
- het kartonnetje: ΓÇÿEven geduld a.u.b.ΓÇÖ en staarden tevreden over de tekentafel
- naar buiten. En om het maar heel beknopt te houden; toen kwam McKinsey naar
- Hilversum en inmiddels knokt het verzelfstandigde NOB al weer zoΓÇÖn jaar of zeven
- tegen zelfgemaakte concurrenten. Hoewel knokken een groot woord is, want door
- het enorme potentieel van het NOB is dat bedrijf in staat de omroepen package
- deals aan te bieden waar niet tegenop te boksen valt. Faciliteiten tegen
- gereduceerd tarief bij een bepaald minimum aantal opdrachten voor de NOB
- Design-afdeling. Een situatie die niemand graag lust, want het lijkt veel op een
- marktvariant van de oude gedwongen nering bij de NOS. Daarom laten de omroepen
- het NOB zo nu en dan even voelen dat ze niet de enige is en gunnen hun opdracht
- aan een ander bedrijf. Dat kan een middelgrote onderneming in binnen- dan wel
- buitenland zijn of een vriendje van de programmamaker met een grafisch pakketje
- op zijn pc. De wereld van de audiovisuele vormgeving is nogal divers. Een
- duidelijk onderscheid tussen makers van commercials, bedrijfsfilms en -journaals
- aan de ene kant en televisievormgevers aan de andere kant, is er niet. Zo was
- Jaap Drupsteen, de aartsvader van de moderne televisievormgeving, mede-oprichter
- van Signum, het bedrijf dat interne videoprodukties voor Albert Heijn verzorgt.
- De eerder genoemde Willem van den Berg ontwierp het huidige VPRO-logo maar
- werkte ook met de ΓÇÿindiaanΓÇÖ het logo van het communicatieconcern IP waarvan de
- Nederlandse tak de reclameseconden voor RTL 4 en het lokale AT5 verkoopt. De
- indiaan is overigens geen indiaan maar Nefertiti, koningin van Egypte en gemalin
- van Echnaton. Van den Berg ligt er niet wakker van. Hij noemt Nefertiti
- inmiddels ook ΓÇÿde indiaanΓÇÖ.
-
- De branche
-
- Zonder volledig te zijn is wel een lijstje te maken van producenten die van
- belang zijn in de televisievormgeving. In beschikbare faciliteiten en technische
- apparatuur, ΓÇÿpowerΓÇÖ en ΓÇÿdozenΓÇÖ in vaktermen, komt het bedrijf van de
- ex-cameraman Arthur Valkieser het dichtst bij NOB Design. Ook geografisch
- trouwens. Aan de achterkant kijkt het bedrijf bijna op de betonnen kazematten en
- fortificaties van het NOB omroepkwartier. Valkieser deed naast incidentele
- klussen voor diverse omroepen, de hele nieuwe basisvormgeving van de Tros en de
- videobewerking van het beeldmateriaal dat door een Veronica filmploeg gedraaid
- werd op een tropisch eiland. Dat Veronica avontuur leverde de beelden voor de
- aankleding van de Veronica-televisie-avond én genoeg materiaal voor een
- ΓÇÿthe-making-of-documentaireΓÇÖ in Veronica-stijl. Mooie jongens schieten beelden
- van mooie meisjes die te paard en met losse haren langs de zee galopperen of
- aangedreven door één zwemvlies een exotische zeebodem verkennen. ‘Heel
- bijzonder, voor die tijdΓÇÖ, zegt account manager Menno Winterwerp van het twee
- jaar oude ontwerp,ΓÇÖheel mooi, voor de doelgroep. Winterwerp heeft een
- vormgevingsachtergrond, hoewel hij gedurende zijn laatste jaren bij het NOB op
- de afdeling verkoop zat. Vorig jaar maakte hij de overstap naar Valkieser en
- opnieuw is hij niet met vormgeving bezig. Wel is hij pleitbezorger van het
- aantrekken van professionele creatieven, want de tijd is voorbij dat klanten
- geïmponeerd konden worden met ontwerpjes zoals Koot en Bie in het spelletje Kiek
- op de Week persifleerden. In creatief opzicht en qua vormgevingsexpertise staat
- naast NOB-design het veel kleinere Beeldwerk. Nog maar drie jaar geleden
- begonnen de vier eigenaren/directeuren, waarvan één met een riante
- afvloeiingsregeling van de NOS, voor zichzelf. Rob van den Berg (alweer een Van
- den Berg en geen familie van Willem noch van Bob die nog ter sprake komt),
- werkte vijfentwintig jaar bij de NOS. Hij plakte aanvankelijk titels en zette
- NEC-NAC en De Graafschap-Volewijckers netjes onder elkaar. Nu leidt hij rond in
- het nieuwe onderkomen van Beeldwerk aan de Gaslaan in Baarn. In dit bedrijf werd
- het Tros-pakket gemaakt waarin figuranten ΓÇÿde makersΓÇÖ spelen en onherkenbaar
- door het beeld bewegen. Dat kon niet veel anders vanwege het personeelsverloop
- onder programmamakers bij de Tros. Het pakket werd ondertussen alweer ingeruild
- voor het filmpje van Valkieser met echte programmamakers die zo zijn verwerkt
- dat ze eenvoudig kunnen worden uitgegumd en vervangen.
-
- Huisvormgevers
-
- De VPRO is de enige omroep in het publiek bestel met een kleine eigen
- vormgevingsafdeling. Sinds Jaap Drupsteen is de omroepster naast de bos bloemen
- bij de VPRO afgeschaft en zegt een stem onder de beelden van de grafische
- afdeling wat er komen gaat. Max Kisman is sinds een jaar deze afdeling. Hij
- resideert in een kamertje, z├│ klein dat het bijna zoek raakt achter de
- koffie-automaat in één van de VPRO-villa’s. Hier komen de collage-achtige en
- hinderlijk pulserende animaties vandaan die de verschillende programmaΓÇÖs tot een
- herkenbare VPRO-avond aan elkaar plakken. Kisman maakte naam als vormgever van
- het popblad Vinyl en als ontwerper van Paradiso-affiches. Hij komt zelf niet uit
- ΓÇÿde computerhoekΓÇÖ en gaat ΓÇÿvanuit drukwerk naar bewegingΓÇÖ. Dat doen ze in
- Engeland bij de BBC ook, zegt hij. Daarom is hij er onlangs een weekje gaan
- kijken. Zijn Nederlandse televisievakgenoten noemt hij: ΓÇÿknoppendraaiersΓÇÖ. De
- afzonderlijke VPRO-programmaleaders komen doorgaans nog niet uit eigen huis,
- daarvan getuigt onder meer de maquette van het Griekse tempeltje aan de voet van
- een bergmassief waarin het woord Atlantis is gevormd. Het staat in de
- vensterbank van een vergaderzaaltje op de Design afdeling bij het NOB. Kisman
- werkt graag samen met Rob Schr├╢der. Deze laatste vormt samen met Lies Ros het
- grafisch ontwerpbureau ΓÇÿWild PlakkenΓÇÖ en hij is als inhoudelijk
- vormgever/redacteur betrokken bij het VPRO kunst- en cultuurprogramma Prima
- Vista. Kisman en Schr├╢der hebben zich voorgenomen een typisch eigen VPRO-stijl
- te ontwikkelen die een groot aantal programmaΓÇÖs zal kunnen tooien.
-
- Het wereldbolletje in de O van Diogenes is al heel oud. Het werd niet door
- Kismans voorganger Bob Takes gemaakt, maar zelfs nog door diens voorganger,
- Willem van den Berg: ΓÇÿEr zijn wel duizend leaders met een wereldbolletje, maar
- als je het goed doet is daar niks mis mee.ΓÇÖ Bij zijn huidige werkgever RTL 4 is
- Willem van den Berg zoΓÇÖn echte knoppendraaier als waar Kisman op doelde. Het
- bedrijf RTL 4 is, heel symbolisch, gevestigd op een bedrijventerrein aan de rand
- van Hilversum en expandeert als een razende. Naast het hoofdgebouw aan de ene
- werden inmiddels de vaste show- en nieuwsstudioΓÇÖs aan de andere kant van de weg
- ondergebracht. En begerig kijkt men naar andere bedrijfspanden in de nabije
- omgeving, want de werkkamers worden bij toerbeurt gebruikt en er is een
- bedrijfssticker die, bij gebrek aan voldoende eigen parkeergelegenheid,
- foutparkerende werknemers terecht wijst. Garagehouder Kroymans, schuin aan de
- overkant, moest maar eens over zijn prijs nadenken. Bij RTL 4 wordt, net als bij
- Valkieser overigens, voornamelijk met computergrafiek gewerkt. Een kwestie van
- tijd, geld en prioriteiten. Van den Berg is er de ΓÇÿseniorΓÇÖ op een
- vormgevingsafdeling met zes jonge jongens. Hier is geen plaats voor des
- kunstenaars aller-individueelste expressie. Hier wordt, als in het hele bedrijf,
- gewerkt aan wat men een ΓÇÿjoint effortΓÇÖ noemt. Duizenden eenvoudige promoΓÇÖs en
- leaders werden er al gemaakt en: ‘in één week stampten we een hele kerststyling
- uit de grondΓÇÖ, zoals Van den Berg het tevreden uitdrukt. Deze kleine opsomming
- van vormgevingsproducenten dekt slechts een deel van het aanbod. De oplettende
- lezer van aftitelingen kent nog vele andere namen van bedrijfjes en zelfstandig
- werkende vormgevers, denk aan de opvallende produkten van Apostolos Panagopoulos
- (No Time To Waste bij de AVRO bijvoorbeeld). Dat kan door samenwerking met een
- goed geoutilleerde buitenproducent of door een flink toegerust audiovisueel
- bedrijf in de arm te nemen, waar men met behulp van de juiste apparatuur een
- basisidee of een basisvideo kan uitwerken tot een professioneel produkt. Ook bij
- het NOB kan tegenwoordig iedereen aankloppen. De klant is er koning, of het nu
- gaat om de afwerking van een produkt of het hele proces vanaf een eerste idee.
- Dat laatste ziet men natuurlijk het liefst.
-
-
- < DRUK HIER VOOR MEER >
-