home *** CD-ROM | disk | FTP | other *** search
/ Enter 2000 January / ENTER_1_2000_2.iso / demo / MHP / BAZA / SRC21_1A.OPS < prev    next >
Encoding:
Text File  |  1999-09-05  |  10.4 KB  |  211 lines
  1. 2
  2.  
  3. BANK CENTRALNY - instytucja finansowa odpowiadaj╣ca za 
  4. realizacjΩ polityki pieniΩ┐nej pa±stwa. Bank centralny 
  5. kontroluje ilo£µ pieni╣dza znajduj╣cego siΩ w obiegu 
  6. poprzez: ustalenie stopy rezerw obowi╣zkowych (minimalnej 
  7. relacji rezerw got≤wkowych do wk│ad≤w, jak╣ musz╣ 
  8. utrzymywaµ banki komercyjne) oraz stopy dyskontowej 
  9. (stopy procentowej stosowanej przez bank centralny przy 
  10. udzielaniu po┐yczek bankom komercyjnym), operacje 
  11. otwartego rynku (kupno i sprzeda┐ pa±stwowych papier≤w 
  12. warto£ciowych), oddzia│ywanie na wysoko£µ stopy 
  13. procentowej poprzez poda┐ pieni╣dza. Wszystkie te 
  14. dzia│ania s│u┐╣ zwiΩkszeniu b╣dƒ zmniejszeniu obiegu 
  15. pieni╣dza w celu zachowania r≤wnowagi na rynku 
  16. pieniΩ┐nym. 
  17.  
  18. BEZROBOCIE - liczba os≤b zarejestrowanych jako 
  19. bezrobotne i jednocze£nie poszukuj╣cych pracy. Stopa 
  20. bezrobocia jest to odsetek si│y roboczej pozostaj╣cej bez 
  21. pracy. Natomiast si│a robocza to suma liczby os≤b 
  22. pracuj╣cych i liczby os≤b poszukuj╣cych pracy. W sk│ad 
  23. si│y roboczej nie wlicza siΩ wiΩc emeryt≤w, dzieci w wieku 
  24. szkolnym, os≤b nie podejmuj╣cych pracy zawodowej 
  25. z w│asnej woli. StopΩ bezrobocia wylicza siΩ odrΩbnie dla 
  26. ca│ej gospodarki i odrΩbnie bez uwzglΩdnienia os≤b 
  27. zatrudnionych w rodzinnych gospodarstwach rolnych. 
  28. Zastosowanie tej drugiej miary ma na celu uwolnienie 
  29. wyliczonego wskaƒnika od wp│ywu tak zwanego 
  30. przeludnienia agrarnego, bΩd╣cego form╣ ukrytego 
  31. bezrobocia. Przeludnienie agrarne objawia siΩ zatrudnieniem 
  32. w rodzinnym gospodarstwie rolnym wiΩkszej liczby os≤b 
  33. (cz│onk≤w rodziny) ni┐ potrzeba do wykonania koniecznych 
  34. prac. W efekcie, rodzinne gospodarstwa rolne eliminuj╣ 
  35. z rynku pracy czΩ£µ os≤b, kt≤re potencjalnie zasili│yby 
  36. szeregi bezrobotnych. To, z kolei, powoduje zani┐enie stopy 
  37. bezrobocia (zjawisko to wystΩpuje w Polsce). 
  38.  
  39. DEFICYT BUD»ETOWY - nadwy┐ka wydatk≤w pa±stwa nad 
  40. dochodami. NajczΩ£ciej wyra┐any jest w % PKB. Deficyt 
  41. bud┐etowy finansuje siΩ zwykle za pomoc╣ emisji obligacji 
  42. (zawieraj╣cych zobowi╣zanie do wyp│acenia w przysz│o£ci 
  43. okre£lonej sumy odsetek) lub kredyt≤w. Pozosta│e do 
  44. sp│acenia po┐yczki pa±stwowe stanowi╣ d│ug publiczny 
  45. (narodowy). W warunkach skrajnych deficyt bud┐etowy 
  46. finansuje siΩ dodrukowywaniem pieniΩdzy. Powoduje to 
  47. narastanie inflacji, kt≤ra mo┐e przekszta│ciµ siΩ 
  48. w hiperinflacjΩ. 
  49.  
  50. DEWALUACJA - obni┐enie kursu walutowego. Celem 
  51. dewaluacji mo┐e byµ poprawienie konkurencyjno£ci towar≤w 
  52. krajowych za granic╣. ZwiΩkszenie eksportu mo┐e nast╣piµ 
  53. dziΩki obni┐eniu koszt≤w produkcji. Je£li w chwili dewaluacji 
  54. gospodarka posiada│a rezerwy umo┐liwiaj╣ce zaspokojenie 
  55. zwiΩkszonego popytu wewnΩtrznego, to dewaluacja powinna 
  56. przynie£µ wzrost produkcji i zmniejszenie bezrobocia. Je£li 
  57. jednak takich rezerw nie posiada│a, w≤wczas ceny krajowe 
  58. wzrosn╣ w takim samym stopniu, w jakim zdewaluowano 
  59. w│asn╣ walutΩ, natomiast eksport w og≤le nie wzro£nie. 
  60. Sposobem na powstrzymanie wzrostu cen krajowych 
  61. mog│oby byµ jedynie podniesienie podatk≤w obni┐aj╣ce 
  62. popyt. Trwaj╣ca przez d│u┐szy czas dewaluacja nie 
  63. stymuluje eksportu, poniewa┐ krajowe przedsiΩbiorstwa, 
  64. produkuj╣ce w oparciu o importowane surowce 
  65. i komponenty, zmuszone s╣ podnie£µ ceny, a to wywo│uje 
  66. ┐╣dania podwy┐ek p│ac oraz wzrost cen krajowych. W ten 
  67. spos≤b, korzy£ci p│yn╣ce z dewaluacji zostaj╣ ca│kowicie 
  68. zniwelowane. 
  69.  
  70. GIEúDA PAPIER╙W WARTOîCIOWYCH - instytucja, 
  71. w kt≤rej regularnie dochodzi do transakcji aktywami 
  72. finansowymi, czyli papierami warto£ciowymi, uprawniaj╣cymi 
  73. posiadacza do otrzymywania dywidendy od przysz│ych 
  74. zysk≤w przedsiΩbiorstw. PrzedsiΩbiorstwa emituj╣ akcje 
  75. w celu pozyskania kapita│u rynkowego potrzebnego na 
  76. inwestycje. Akcje s╣ nastΩpnie przedmiotem spekulacji 
  77. gie│dowych. Powodzenie spekulacji zale┐y od 
  78. przewidywanych zysk≤w i wysoko£ci stopy procentowej (im 
  79. jest wy┐sza, tym mniej ryzykowne jest lokowanie kapita│u 
  80. w banku). Zyski z dzia│alno£ci gie│dowej mo┐na podzieliµ na 
  81. spekulacyjne, obliczone na zmienno£µ cen papier≤w 
  82. warto£ciowych oraz d│ugoterminowe oparte na wyp│acanych 
  83. dywidendach. Akcje przedsiΩbiorstw - papiery warto£ciowe 
  84. bΩd╣ce tytu│em w│asno£ci do czΩ£ci kapita│u akcyjnego 
  85. sp≤│ek. Akcje przedsiΩbiorstw uprawniaj╣ do udzia│u 
  86. w podziale dywidendy, czyli czΩ£ci zysku przedsiΩbiorstwa 
  87. przeznaczonej do podzia│u miΩdzy akcjonariuszy, a nie na 
  88. inwestycje. Poniewa┐ wysoko£µ zysku, jak r≤wnie┐ jego 
  89. podzia│ na fundusze inwestycyjne i dywidendΩ nie s╣ raz na 
  90. zawsze ustalone, wiΩc inwestowanie w papiery warto£ciowe 
  91. wi╣┐e siΩ z wiΩkszym ryzykiem ni┐ nabywanie weksli 
  92. skarbowych i obligacji skarbu pa±stwa. Weksle skarbowe to 
  93. aktywa kr≤tkoterminowe (do 1 roku). Inwestowanie w tego 
  94. rodzaju papiery ogranicza ryzyko wynikaj╣ce z mo┐liwych 
  95. waha± stopy procentowej. Obligacje s╣ papierami 
  96. d│ugoterminowymi, wymagaj╣cymi zamro┐enia kapita│u na 
  97. d│u┐szy czas. 
  98.  
  99. GOSPODARKA NAKAZOWA - system gospodarczy, 
  100. w kt≤rym decyzje dotycz╣ce produkcji i konsumpcji 
  101. podejmowane s╣ przez administracjΩ rz╣dow╣, 
  102. a przedsiΩbiorstwa maj╣ za zadanie ich wykonanie. Inflacja 
  103. - procentowy wzrost przeciΩtnego poziomu cen i us│ug 
  104. mierzony najczΩ£ciej w skali roku. PrzeciΩtny poziom cen 
  105. i us│ug w danym momencie (zwykle - miesi╣cu) oblicza siΩ 
  106. na podstawie tak zwanego koszyka d≤br i us│ug. Budowa 
  107. koszyka d≤br i us│ug polega na okre£leniu, wpierw na 
  108. podstawie bada± ankietowych zestawu typowych d≤br 
  109. i us│ug nabywanych przez gospodarstwa domowe, 
  110. a nastΩpnie na okre£leniu jak wielki procent wydatk≤w 
  111. w bud┐ecie gospodarstwa domowego stanowi╣ 
  112. poszczeg≤lne pozycje wchodz╣ce w sk│ad koszyka (np. 
  113. w przeciΩtnym gospodarstwie ┐ywno£µ stanowi 0,4% 
  114. wydatk≤w, w tym na chleb 0,05%, miΩso i wΩdliny 0,10%, 
  115. a pozosta│e artyku│y ┐ywno£ciowe 0,35%; 0,4% wydatk≤w 
  116. stanowi╣ koszty mieszkania, elektryczno£ci, gazu, itp., 
  117. 0,2% og≤│u wydatk≤w idzie na zakup us│ug). W nastΩpnym 
  118. etapie oblicza siΩ przeciΩtny poziom wydatk≤w w kolejnych 
  119. miesi╣cach. Zestawienie poziomu cen z danego miesi╣ca 
  120. w dw≤ch s╣siaduj╣cych ze sob╣ latach pozwala na 
  121. procentowe obliczenie stopy inflacji. Warunkiem 
  122. poprawno£ci obliczenia jest stosowanie identycznego 
  123. koszyka d≤br. 
  124.  
  125. MAKROEKONOMIA - czΩ£µ ekonomii opisuj╣ca gospodarkΩ 
  126. jako ca│o£µ. Koncentruje siΩ nie na poszczeg≤lnych rynkach 
  127. (jak czyni to mikroekonomia), lecz na powi╣zaniach 
  128. pomiΩdzy ga│Ωziami gospodarki. Istnieje kilka g│≤wnych 
  129. szk≤│ wsp≤│czesnej makroekonomii. Nowa makroekonomia 
  130. klasyczna zak│ada, ┐e rynek sam osi╣ga b│yskawicznie stan 
  131. r≤wnowagi, proces dostosowania do bodƒc≤w rynkowych 
  132. jest szybki, a celem polityki ekonomicznej powinna byµ 
  133. pobudzanie poda┐y. Natomiast sterowanie popytem (np. 
  134. poprzez interwencjΩ pa±stwa w gospodarkΩ) wywo│uje wzrost 
  135. cen i inflacjΩ. Umiarkowani monetary£ci uwa┐aj╣, ┐e walka 
  136. z bezrobociem i przywracanie stanu pe│nego zatrudnienia 
  137. trwa do kilku lat, podobnie jak wykszta│canie reakcji na 
  138. bodƒce rynkowe. Rz╣d powinien zatem zrezygnowaµ 
  139. z manipulowania popytem i skoncentrowaµ siΩ na 
  140. utrzymaniu minimalnego poziomu inflacji oraz pobudzaniu 
  141. poda┐y. Keynesi£ci (tu daµ odes│anie hiperlinkowe - John 
  142. Maynard Keynes (1883-1946), ekonomista angielski, tw≤rca 
  143. szko│y makroekonomicznej zak│adaj╣cej konieczno£µ 
  144. interwencji pa±stwa w gospodarkΩ i pobudzania popytu) 
  145. uwa┐aj╣, ┐e dochodzenie do r≤wnowagi na rynku pracy jest 
  146. procesem powolnym, podobnie jak kszta│towanie reakcji na 
  147. bodƒce rynkowe. Przyk│adaj╣ du┐╣ wagΩ do zmian 
  148. kr≤tkookresowych i dlatego opowiadaj╣ siΩ za pa±stwow╣ 
  149. interwencj╣ w gospodarkΩ w celu pobudzenia popytu, godz╣c 
  150. siΩ na chroniczn╣, acz umiarkowan╣ inflacjΩ. Nacjonalizacja 
  151. û upa±stwowienie przedsiΩbiorstw bΩd╣cych w│asno£ci╣ 
  152. prywatn╣. Za nacjonalizacj╣ niekt≤rych ga│Ωzi gospodarki 
  153. mog╣ przemawiaµ nastΩpuj╣ce powody: cele spo│eczne (np. 
  154. utrzymanie niskich cen na okre£lony towar lub rodzaj us│ugi), 
  155. zapewnienie powszechnej dostΩpno£ci towaru lub us│ugi (np. 
  156. prywatny przedsiΩbiorca kolejowy m≤g│by zlikwidowaµ mniej 
  157. zyskowne po│╣czenia, a dostawca elektryczno£ci odm≤wiµ 
  158. budowy linii ze wzglΩdu na jej koszt). Decyzja 
  159. o nacjonalizacji mo┐e byµ tak┐e spowodowana przyczynami 
  160. politycznymi lub strategiczno-obronnymi. Polityka fiskalna 
  161. pa±stwa - decyzje rz╣du dotycz╣ce podatk≤w i wydatk≤w 
  162. bud┐etowych. Popyt - ilo£µ d≤br jakie ludzie gotowi s╣ kupiµ 
  163. po okre£lonej cenie. Popyt globalny to suma, kt≤r╣ 
  164. przedsiΩbiorstwa i konsumenci gotowi s╣ wydaµ na towary 
  165. i us│ugi przy danym poziomie dochodu. R≤wnowaga na rynku 
  166. nastΩpuje wtedy, gdy popyt odpowiada dok│adnie wielko£ci 
  167. produkcji. 
  168.  
  169. PRODUKT KRAJOWY BRUTTO (PKB, skr≤t angielsk.: 
  170. GDP, Gross Domestic Product) - suma warto£ci towar≤w 
  171. i us│ug wytworzonych na terenie danego kraju. Wskaƒnik ten 
  172. mo┐e byµ wyra┐ony w cenach rynkowych (tzn. 
  173. uwzglΩdniaj╣cych podatki po£rednie (np. podatek VAT), b╣dƒ 
  174. w cenach czynnik≤w wytw≤rczych. 
  175.  
  176. PRODUKT NARODOWY BRUTTO (PNB) jest to PKB 
  177. powiΩkszony o dochody uzyskiwane przez obywateli poza 
  178. granicami ich kraju. Warto£µ ta jest podstaw╣ do obliczenia 
  179. dochodu narodowego, na kt≤ry sk│ada siΩ produkt narodowy 
  180. brutto w cenach sk│adnik≤w produkcji minus amortyzacja, 
  181. czyli stopie± zu┐ycia maszyn, urz╣dze± itp. Poniewa┐ 
  182. obliczenie amortyzacji jest w praktyce trudne, wiΩc 
  183. najczΩ£ciej podaje siΩ warto£µ PNB w cenach sta│ych 
  184. (realny PNB), bez uwzglΩdnienia ich zmian wywo│anych 
  185. inflacj╣. Przybli┐onym miernikiem ilo£ci d≤br i us│ug w kraju 
  186. jest realny PNB w przeliczeniu na 1 mieszka±ca. Jest to 
  187. wskaƒnik przybli┐ony, tym mniej wiarygodny, im wiΩksze 
  188. jest zr≤┐nicowanie poziomu zamo┐no£ci w danym 
  189. spo│ecze±stwie. Stopa wzrostu gospodarczego to wyra┐ona 
  190. procentowo r≤┐nica pomiΩdzy PNB z okre£lonych lat. Przy 
  191. przeciΩtnym rocznym wzro£cie gospodarczym wynosz╣cym 
  192. 2,5%, podwojenie PNB nastΩpuje po 28 latach; w przypadku 
  193. wzrostu o 4,5%, podwojenie nast╣pi po 18 latach. 
  194.  
  195. PRYWATYZACJA - sprzeda┐ firm bΩd╣cych w│asno£ci╣
  196. pa±stwa sektorowi prywatnemu. Zgodnie z opini╣
  197. Adama Smitha (1723-1780), ekonomisty, tw≤rcy 
  198. szko│y klasycznej w ekonomii:
  199. äGdyby ziemie kr≤lewskie sta│y siΩ w│asno£ci╣ prywatn╣, to 
  200. zosta│yby w ci╣gu paru lat znacznie u┐yƒnione i dobrze 
  201. zagospodarowane.ö 
  202. Rynek - pojΩcie og≤lne okre£laj╣ce proces prowadz╣cy do 
  203. wzajemnego dostosowania: 
  204. a. decyzji konsument≤w dotycz╣cych zakup≤w okre£lonych 
  205. d≤br i us│ug; 
  206. b. decyzji przedsiΩbiorstw, co i w jakich ilo£ciach 
  207. produkowaµ; 
  208. c. decyzji pracownik≤w, dla kogo i jak wiele pracowaµ. 
  209. Wzajemnemu uzgadnianiu tych decyzji s│u┐╣ zmiany cen 
  210. rynkowych w zale┐no£ci od poda┐y i popytu. 
  211.