home *** CD-ROM | disk | FTP | other *** search
/ Enter 2000 January / ENTER_1_2000_2.iso / demo / MHP / BAZA / 21_1_004.OPS < prev    next >
Encoding:
Text File  |  1999-06-30  |  5.2 KB  |  99 lines
  1. 2
  2.  
  3. KAPITALIZM, system spo│eczno-polityczny oparty na 
  4. w│asno£ci prywatnej i wolno£ci osobistej, w kt≤rym 
  5. o procesach gospodarczych decyduje przede wszystkim 
  6. rynek: d≤br i us│ug, pracy oraz kapita│owy. K. cechuje 
  7. zdolno£µ ci╣g│ego dokonywania zmian we wszystkich 
  8. sferach ┐ycia spo│ecznego, a tak┐e wyraƒne zr≤┐nicowanie 
  9. pozycji grup spo│ecznych: pracownik≤w (utrzymuj╣cych siΩ 
  10. z pracy najemnej) i w│a£cicieli kapita│u (budynk≤w, maszyn, 
  11. ziemi, £rodk≤w finansowych i £rodk≤w transportu). K. to 
  12. system gospodarki pieniΩ┐nej, w kt≤rym uzyskanie dochodu 
  13. jest celem dzia│alno£ci gospodarczej. Zale┐no£µ osobista, 
  14. typowa dla systemu feudalnego ustΩpuje miejsca 
  15. wsp≤│zale┐no£ciom rynkowym. W warunkach ostrej 
  16. konkurencji sukces jednostek i grup gospodarczych zale┐y 
  17. od umiejΩtno£ci zapewnienia sobie jak najwiΩkszego zysku, 
  18. co wymaga w│a£ciwego doboru metod wytw≤rczych, 
  19. organizacji pracy oraz dostosowania oferty towar≤w do 
  20. potrzeb nabywcy. Najskuteczniejszym £rodkiem sukcesu 
  21. gospodarczego staje siΩ innowacyjno£µ. Dla rozwoju k. 
  22. decyduj╣ce s╣ wsp≤│zale┐no£ci miΩdzy prac╣ a kapita│em. 
  23. Dominuj╣ca liczebnie klasa pracownik≤w najemnych wywiera 
  24. sta│╣ presjΩ na wzrost p│ac û je£li przekracza on granice 
  25. wzrostu wydajno£ci pracy, powstaje spirala inflacji. 
  26. W≤wczas niepewno£µ rynku i obawa przed inwestowaniem 
  27. powoduj╣ stagnacjΩ gospodarcz╣ i recesjΩ. Pocz╣tki k. 
  28. siΩgaj╣ XII w. (rozw≤j przemys│u we│nianego we Florencji), 
  29. ale w│a£ciwy rozw≤j nast╣pi│ w XVI w. w Anglii (przemys│ 
  30. tekstylny). Wielkie odkrycia geograficzne w XV i XVI w. 
  31. otwar│y rozleg│e rynki zbytu i spowodowa│y nap│yw kruszc≤w 
  32. i surowc≤w do Europy, a tak┐e rozw≤j miast (rynku 
  33. wewnΩtrznego). Poza Europ╣ pn.-zach. i Stanami 
  34. Zjednoczonymi, na prze│omie XIX i XX w. k. najszybciej 
  35. przyjmowa│ siΩ w krajach nowo zasiedlanych: w Kanadzie, 
  36. Australii i Nowej Zelandii, o wiele trudniej i p≤ƒniej w krajach 
  37. Azji pd.-wsch.: Hongkongu, Tajwanie, Korei Pd. i dopiero 
  38. w latach 90-tych XX w. w krajach Europy £r.-wsch. 
  39. K. spowodowa│ ewolucjΩ ustroju politycznego, od 
  40. despotyzmu do systemu z coraz wiΩkszym udzia│em we 
  41. w│adzy poszczeg≤lnych warstw spo│ecznych, a nastΩpnie 
  42. jednostek. Wraz z rozwojem techniki zmienia│a siΩ 
  43. organizacja produkcji, od nak│adczej w XVI i XVII w., poprzez 
  44. manufakturΩ miejsk╣ w XVII i XVIII w., a┐ do przemys│u 
  45. fabrycznego w XIX w. i park≤w przemys│owych na obrze┐ach 
  46. miast w XX w. Struktura w│asno£ci ewoluowa│a od 
  47. przedsiΩbiorstwa prywatnego w│a£ciciela, poprzez sp≤│ki 
  48. osobowe i kapita│owe (prze│om XIX i XX w.), do korporacji 
  49. miΩdzynarodowych XX w. XVIII w. oraz wykorzystanie energii 
  50. pary przynios│y zmiany w technice produkcji, od 
  51. rΩkodzielniczej, poprzez pierwsze maszyny, a┐ do rewolucji 
  52. przemys│owej, rozwoju przemys│u ciΩ┐kiego i wykorzystania 
  53. energii elektrycznej. Rewolucja naukowo-techniczna 2 po│. 
  54. XX w. przynios│a przyspieszenie proces≤w produkcyjnych, 
  55. dziΩki wykorzystaniu energii j╣drowej, elektroniki 
  56. i biotechnologii. K. XIX w. by│ wolnokonkurencyjny. Zgodnie 
  57. z obowi╣zuj╣c╣ doktryn╣ liberalizmu gospodarczego, 
  58. ingerencja pa±stwa by│a znikoma. W. XX w., w zwi╣zku 
  59. z rozwojem wielkich przedsiΩbiorstw i monopolizowaniem 
  60. przez nie rynku dosz│o do jego za│amania i ogromnego 
  61. wzrostu bezrobocia (kryzys lat 30-tych). Dla pobudzenia 
  62. popytu, zatrudnienia i inwestycji wprowadzono doktrynΩ 
  63. interwencji pa±stwa, kt≤ra w latach 1950-70 przynios│a 
  64. krajom k. rekordowe tempo wzrostu. 
  65. K. w Polsce rozpocz╣│ siΩ w XV w. wraz z dzia│alno£ci╣ 
  66. wielkich kupc≤w, prowadz╣cych interesy miΩdzynarodowe 
  67. i lokuj╣cych kapita│ w ziemi, nieruchomo£ciach, przemy£le 
  68. oraz handlu. Jednak ju┐ w XVI-XVII w. (dominacja folwarku 
  69. pa±szczyƒnianego) nast╣pi│o zahamowanie rozwoju k. 
  70. Folwarki opiera│y siΩ na pa±szczyƒnianej sile roboczej, 
  71. a doch≤d przeznaczany by│ w wiΩkszo£ci na konsumpcjΩ. 
  72. Kapita│ mo┐na by│ lokowaµ tylko w miΩdzynarodowy handel 
  73. zbo┐em. Upadek miast i mieszcza±stwa uniemo┐liwi│ 
  74. wykszta│cenie siΩ grup spo│ecznych d╣┐╣cych do zmiany 
  75. ustroju i wykszta│cenia mechanizm≤w rynkowych. Dopiero 
  76. w ko±cu XVIII w. dosz│o do rozwoju manufaktur 
  77. mieszcza±skich i bank≤w. Prawdziwy rozw≤j k. nast╣pi│ 
  78. w okresie rozbior≤w, najszybciej w zaborze pruskim (reforma 
  79. struktur pa±stwowych i uw│aszczeniowa, instytucje 
  80. kredytowe, popyt dziΩki rynkom Rzeszy), p≤ƒniej 
  81. w Kr≤lestwie Polskim (dostawy dla wojska, rozw≤j 
  82. przemys│u tekstylnego w okrΩgu │≤dzkim, hutniczego 
  83. w okrΩgu staropolskim i d╣browskim oraz cukrownictwa, 
  84. uw│aszczenie ch│op≤w, innowacje techn.). 
  85. K. polski 2 po│. XIX w. mia│ charakter typowy dla obszar≤w 
  86. op≤ƒnionych gospodarczo: du┐e znaczenie bur┐uazji 
  87. i obcego kapita│u, ┐ycie gosp. o znamionach feudalnych: 
  88. przeludnienie agrarne, spo│eczna dominacja wielkich 
  89. w│a£cicieli ziemskich, i nier≤wnomierno£µ rozwoju 
  90. poszczeg≤lnych czΩ£ci kraju. Trudno£ci pog│Ωbi│y siΩ 
  91. w okresie miΩdzywojennym (konieczno£µ unifikacji 
  92. gospodarki po rozbiorach, brak kapita│u), za£ po II wojnie 
  93. (PRL) nast╣pi│ ca│kowity zanik dzia│alno£ci gospodarczej 
  94. o charakterze k., a┐ do lat 70., kiedy zaczΩ│a odradzaµ siΩ 
  95. w postaci p≤│legalnej (äszara strefaö). Gwa│towny rozw≤j 
  96. gospodarki k. rozpocz╣│ siΩ wraz ze zmian╣ ustroju, po 
  97. 1989, kt≤ra spowodowa│a uwolnienie indywidualnej 
  98. przedsiΩbiorczo£ci na niespotykan╣ dot╣d skalΩ. 
  99.