PC Shareware 14

home *** CD-ROM | disk | FTP | other *** search

/ PC Shareware 14 / pc_shareware_14.zip / MISZMASZ.RAR / INTERPUN.DAR (.txt) < prev next >

Wrap

Borland Turbo Vision Help | 1995-03-27 | 165KB | 7,436 lines

FBHFy INDEKS wyraz w rozpoznawanych przez funkcj INTERPUNKCJA. Niniejszy INDEKS nie uwzgl dnia form fleksyjnych, a jedynie podstawowe. Wybierz litery pocz tkowe: Bibliografia: I. Ange owa, Charakterystyka interpunkcji polskiej w wietle normy i praktyki, Ossolineum, Wroc aw 1985. i S. Jod owski, W. Taszycki, S ownik ortograficzny i prawid a pisowni polskiej, Ossolineum, Wroc aw 1990. { S. Jod owski, W. Taszycki, Zasady pisowni polskiej i interpunkcji ze s ownikiem ortograficznym, Ossolineum, Wroc aw 1985. ? Z. Klemensiewicz, Zarys sk adni polskiej, PWN, Warszawa 1961. v J. Podracki, S ownik interpunkcyjny j zyka polskiego z zasadami przestankowania, Wydawnictwo O wiata, Warszawa 1993. G ownik j zyka polskiego, red. W. Doroszewski, PWN, Warszawa 1958-69. D ownik j zyka polskiego, red. M. Szymczak, PWN, Warszawa 1988-89. O ownik ortograficzny j zyka polskiego, red. M. Szymczak, PWN, Warszawa 1986. X ownik poprawnej polszczyzny, red. W. Doroszewski i H. Kurkowska, PWN, Warszawa 1980. A B C A ABY ACH ACZ ACZKOLWIEK AHA AHOJ AJ ALBO ALBOWIEM ALBO ALE ALE CI ANI ANI ELI ANI ELIBY ANO ATOLI AZALI A BA BARDZIEJ B BIOR C BO BO BODAJ BOWIEM BY BY BYLE BYLEBY BYNAJMNIEJ CHA CHC C CHE CHI CHOCIA CHOCIA BY CHO BY CHYBA CHYBI CO COKOLWIEK C CYT CZEGO CZEMU CZY CZYJ CZYLI CZYM CZY ***** D E G DAJMY DLA DLACZEGO DLACZEGO DLATEGO DOK D DOK DKOLWIEK DOK E DOPIERO DOP KI DOP TY DOPRAWDY DOS OWNIE DO DOSY D DROG DRUGIEJ ECH EH EJ EJ E EWENTUALNIE GDY GDYBY GDYBY BY GDZIE GDZIEKOLWIEK GDZIE ***** H I J HA HALO HEJ HEJ HI HM HO HOLA I ILE ILEKOLWIEK ILEKRO IM INACZEJ INNYMI ISTOCIE ISTOTNIE I JAK JAKBY JAKI JAKKOLWIEK JAKO JAKOBY JAKO E JASNA JEDNAK JEDNAKOWO JEDNAK E JEDNEJ JEDNYM JEDYNIE JEST JESZCZE JE LI JE LIBY JE ELI JE ELIBY JU ***** K L M DY KIEDY KIEDY KIEDYKOLWIEK KIM KOGO KOMU KO CU KR TKO KTO KTOKOLWIEK KT DY KT LECZ LEDWIE LEDWO LEPIEJ LUB LUBO MA MIANOWICIE MIAR DZY MIMO MOIM MO LIWE MO ***** N O P NA NADTO NAJPIERW NAPRAWD NAPRZ D NAST PNIE NATOMIAST NATURALNIE NAWET NAWIASEM NI NIBY NICZYM NIE NIECH NIECHAJ NIEMNIEJ NIEPRAWDA NIEPRAWDA NIERAD NIESTETY NIEW TPLIWIE NIEZAWODNIE NIM NI LI NI LIBY NI BY NI ELI NI ELIBY NO NOTABENE NU O OCH OCZYWI CIE ODK D ODT D ODWROTNIE ODWR T OHO OJ OJEJ OJOJ OPR CZ ORAZ OT OTO OT OWSZEM PEWNIE PEWNO PIERWSZE PO PODCZAS PODOBNIE POMIMO PONADTO PONIEWA POTEM POWIEDZMY POWODU POZA POZORU POZ TY PRAWDA PRAWD PRAWDOPODOBNIE PROSTA PROSZ PRZECIE PRZECIE PRZECIWNIE PRZECIWNYM PRZED PRZEDE PRZETO PRZEZ PRZY PRZYK AD PRZYK ADOWO PRZYK ADU PRZYNAJMNIEJ PRZYPU ***** R S RACZEJ RAD RAZ RAZIE ROZUMIE ROZUMIE WNIE R RZEC RZECZ RZECZY RZECZYWI CIE RZEK RZEKOMO SAMEJ SI DKOLWIEK SKORO SKUTKIEM S OWEM S OWY ST D STRONY SWOJ SZCZEG LNIE SZCZEG CI SZCZ CIE SZCZ CIEM LEJ 9 ***** T U V TAK TAKI TAK E TEDY TE TO TOTE TUDZIE TYLE TYLEKRO TYLKO TYM TYMCZASEM UF UFF VEL ; ***** W Z W WIADOMO WIDA WIDOCZNIE WI CBY WIO WKR TCE W NIE WNET WOBEC W WCZAS WPRAWDZIE WPRZ D WRESZCIE WSKUTEK WSZAK E WSZELAKO WSZYSTKIM WTEDY WTEM WYJ TKIEM WYPADKU WZGL DNIE Z ZA ZAISTE ZALEDWIE ZA MY ZAMIAST ZANIM ZAPEWNE ZAPRAWD ZARAZEM ZAR WNO ZA ZATEM ZDAJE ZDANIEM ZNACZY ZWANY ZW ASZCZA EBY 9 ***** A - sp jnik wsp cy wypowiedzenia przeciwstawne, czne, wynikowe, uzupe ce itd. W zdaniach z onych przed A stawiamy przecinek. przyj rano, a przychodzisz w po udnie. Daj, a ja pobrusz , a ty poczywaj. Z zaro li wysz o stado , a na ich czele szed jele W zdaniach pojedynczych nie stawiamy przecinka, je li sp jnik A ma funkcj i znaczy tyle co I, stawiamy go za , kiedy A ma funkcj przeciwstawn i znaczy tyle co ALE, LECZ. Znalaz dzy m otem a kowad piewa a cicho a Usun musisz przyczyn , a nie skutki choroby. Dziad swoje, a baba swoje. eli sp jnik A w funkcji cznej wprowadza cz on o charakterze dopowiedzenia lub wtr cenia, to stawiamy przed nim przecinek. Na przyj ciu by y dania zimne i gor ce, a nawet desery. Do ataku ruszy a husaria, a w lad za ni jazda lekka. A - partyku ca wyrazy dla cel w eskpresji lub ca powt rzone zaimki wskazuj ce. Przed takim A nie stawiamy przecinka. K Wcale a wcale. Takie przyk ady mo na mno a mno A - partyku a nawi ca i wzmacniaj ca. Stawiamy przed ni przecinek lub inne znaki interpunkcyjne. Z gle si dopytuje, a co, a jak. Pozabijam was, a otry, a hultaje! A - wykrzyknik wyra ne stany emocjonalne. Stawiamy po nim przecinek lub wykrzyknik. & A, pan ju tutaj. A! Tu was mam. Patrz te MIANOWICIE, A PNIE, A POTEM, NIBY ABY - sp jnik wprowadzaj cy wypowiedzenia podrz dne. Wyst puje na pocz tku zdania z onego lub po zdaniu nadrz dnym. W obu przypadkach oddzielamy obie cz ci sk adowe przecinkiem. Por. EBY, BY. ~ zbyt dumny, aby przyj pomoc. Zbudzi , aby zn w zasn Wyci , aby j ABY - partyku a o znaczeniu ograniczaj cym, synonim TYLKO, BYLE, ZALEDWIE. W tej funkcji ABY mo e wyst na pocz tku wypowiedzenia lub w jego rodku - wtedy nie stawiamy zwykle przecinka. h Kto j zobaczy aby raz, pokocha j na wieki. Zosta y mi aby ksi ki i liche ubranie. Patrz te ABY. ACH - wykrzyknik wyra ne stany emocjonalne. Stawiamy po nim przecinek lub znak wykrzyknienia. Z Ach, jak tu adnie! Ach, jak si ciesz licznie tu u was. Ach! ach! ACZ - sp jnik cy zdania lub ich cz ci, wyra ci przeciwstawnych, nieoczekiwanych; synonim CHO , MIMO E. Wypowiedzenie lub wyra enie z ACZ oddziela si przecinkiem lub przecinkami (gdy znajduje si rodku cz ci nadrz dnej). Zgodzi , acz niech tnie. Program ciekawy, acz trudny w u yciu. Pani Ewa, acz nieco ju czona, pojecha a z nim. Acz zaj ty wa nymi sprawami, ofiarowa pomoc. ACZKOLWIEK - wyra enie lub wypowiedzenie z tym sp jnikiem oddzielamy przecinkiem lub przecinkami (w rodku cz ci nadrz dnej). Por wnaj sp jnik ACZ. jeszcze, aczkolwiek by nieprzytomny. Dobra rada, aczkolwiek sp niona. Zgodzi , aczkolwiek niech tnie, na t propozycj Aczkolwiek nie by zdolny, sko studia. AHA - wykrzyknik wyra cy przypomnienie, potwierdzenie, zadowolenie, ironi i inne stany emocjonalne. Stawiamy po nim przecinek lub znak wykrzyknienia. X Aha, ju rozumiem! Aha! Znowu ci przy Aha! Na moje wysz AHOJ - zawo anie, okrzyk marynarski lub eglarski, zapisywany te jako A-HOJ. Stawiamy po nim znak wykrzyknienia. I Ahoj! - zawo majtek. Ahoj! S o ze statku. AJ - wykrzyknik wyra l, przestrach lub inne stany uczuciowe. Stawiamy po nim przecinek lub znak wykrzyknienia. 1 Aj, jak to boli! Aj! To boli! ALBO - sp jnik wsp cy wypowiedzenia roz czne lub cz ci zdania; wyra wymienno wypowiedze lub wyraz w. Nie stawia si przed nim przecinka. Czyta albo s radia. yszy albo nie us yszy. Teraz albo nigdy. Kiedy jestem zdenerwowany albo kiedy jestem zm czony, robi Stawiamy znak przestankowy (przecinek lub rzadziej - my lnik) przy sp jniku podwojonym: ALBO - ALBO, stoi on przed drugim ALBO. x Albo p jdziemy na spacer, albo zostaniemy w domu. Wraca do domu albo p no w nocy, albo nad ranem. eli sp jnik ALBO tworzy z innymi wyrazami po czenie o charakterze wtr cenia lub dopowiedzenia, to mo na przed nim postawi przecinek lub rednik, ale jest sytuacja bardzo rzadka. H uczniem zdolnym, albo raczej nadzwyczaj pilnym. ALBO jako partyku a nawi ca i wzmacniaj ca wyst puje na pocz tku wypowiedzenia nie jest oddzielana od innych wyraz Albo ja wiem! Albo mi tu ALBOWIEM - sp jnik wprowadzaj cy wypowiedzenie podrz dne przyczynowe. Stawia si przed nim przecinek. } Noc by a ciemna, albowiem ksi yc schowa za chmury. Drzewo tu drogie, albowiem las w naoko jnik ten wprowadza cz sto wypowiedzenie wtr cone, wyja ce. Wypowiedzenie wtr cone oddzielamy przecinkami, rzadziej - my lnikami. Gdy zacz szuka pracy, albowiem z czego musia okaza e nic nie umie. Gdy zastuka w drzwi - albowiem r ce mia te - g osy ucich - partyku a nawi ca i wzmacniaj ca pytanie lub wykrzyknienie. Jest wzmocnion postaci partyku y ALBO; synonim CZY . Wyst puje na pocz tku wypowiedzenia. < Albo ci to le tutaj?! Albo ja wiem? ALE - sp jnik wyra cy przeciwie stwo, kontrast; czy r wnorz dne cz ci zdania albo wypowiedzenia wsp dne. Stawia si przed nim przecinek, rzadko - rednik lub my lnik. Boso, ale w ostrogach. Pracowa ko, ale dobrze zarabia wcze nie spa , ale nie m zasn ALE - paryku a wzmacniaj ca lub wykrzyknik wyra cy zdumienie, podziw, ywe zaprzeczenie. Na ko cu wypowiedzenia stawia si wczas najcz ciej wykrzyknik. Mo e wyst na pocz tku lub w rodku zdania - po przecinku b lniku. _ Ale si spisa bramk , ale jak Odda pieni dze? - ale gdzie tam! tkowo u ywa si ALE jako rzeczownika nieodmiennego o znaczeniu 'wada, brak'. Nie stawia si wtedy przed ALE adnego znaku interpunkcyjnego. & dy ma swoje ale. Patrz te TYLKO (I), WPRAWDZIE ALE, NIBY ALE. - wyraz przestarza y, inaczej ALE, z lekkim wzmocnieniem. Stawia si przed nim przecinek. ? Wprawdzie lichy, ale zawsze przyodziewek. - wzmocnione ALE. Partyku a wyst ca na pocz tku wypowiedzenia. F ona jest g upia. ? - Ale prosz CI - sp jnik cy wypowiedzenia wsp dne przeciwstawne. Stawia si przed nim przecinek. E e nie da rady, ali ci starczy o mu si CI - partyku a wzmacniaj ca, wyra ca zwykle odmienno , nag zmian sytuacji; synonim A OTO. Stawia si przed ni przecinek. p Patrz , ali ci dym na horyzoncie. Pies drzema cu, ali ci jaki szmer go przebudzi A MIANOWICIE - sp jnik zestawiony wprowadzaj cy wyliczenie. Stawia si przed nim przecinek, po nim mo na czasami postawi dwukropek. Uprawiano tam kilka gatunk , a mianowicie: pszenic czmie , owies i gryk Przynios em wszystko, a mianowicie p yty i kasety. ANI - sp jnik wnorz dne cz ci zdania w wypowiedzeniu zaprzeczonym lub wypowiedzenia przecz ce wsp dne. Nie stawia si przed nim przecinka. Z Nie uczy ani nie pracowa Nie my o rodzicach ani o bracie. tkowo stawia si przecinek przed sp jnikiem ANI wtedy, gdy tworzy on z innymi wyrazami po czenia o charakterze dopowiedze lub wtr Nie odda ki, ani te nie przeprosi Nie przeczyta ki, ani nawet si o ni nie postara Stawia si przecinek przy sp jniku podwojonym: ANI - ANI. Znak przestankowy wyst puje z regu y przed drugim ANI, ale czasami stawia si przecinki przed obu sp jnikami. Nie m ruszy ani r , ani nog Ani nie by dra, ani nie by adna. Zwyczajna kobieta, ani m dra, ani adna. Nie mam ani telewizora, ani radia, ani telefonu. ANI - partyku a przecz ca poprzedzaj ca orzeczenie czasownikowe oraz pewne rzeczowniki. Wyst puje na pocz tku wypowiedzenia lub w rodku - w wczas nie stawia si przed ni przecinka. e Ani si Nie wypi ani kropli alkoholu. Nie by o tam ani jednego policjanta. Patrz te CHYBI. ANI CHYBI - wyra enie o znaczeniu 'z pewno ', stoj ce przewa nie na pocz tku wypowiedzenia. Oddziela si je zwykle przecinkiem. 3 Ani chybi, przyjdzie tu jutro. ELI - sp jnik cy por wnywane wyrazy lub wypowiedzenia. W wypowiedzeniu pojedynczym nie stawiamy przed nim przecinka. [ sza ani eli jej siostra. Lepiej w domu ani eli u obcych. W wypowiedzeniu z onym poprzedzamy sp jnik ANI ElI przecinkiem. r Wola bym umrze , ani eli by dla was ci arem. dzej sobie w eb strzeli, ani eli si podda. Por. NI ELI. ELIBY - sp jnik ANI ELI w po czeniu z partyku "by" trybu warunkowego. Synonim NI BY, NI ELIBY. W wypowiedzeniu z onym stawiamy przed nim przecinek. R Wola by umrze odu, ani eliby mia dla nich ci arem. ANO - partyku a wzmacniaj ca lub wykrzyknikowa. Wyst puje z regu y na pocz tku wypowiedzi. Gdy czy si le z nast pnym wyrazem, nie oddzielamy znakiem przestankowym. Mo e pojawi po niej pauza, kt sygnalizuje si przecinkiem lub my lnikiem. @ Ano tak. Ano - jeden traci, drugi zyskuje. A TO - A TO - podwojony sp jnik zestawiony, wyra cy nast pstwo czynno ci lub r norodno element w. Przed drugim (trzecim itp.) zestawieniem stawiamy przecinek. Przed ca ym wyliczeniem wyst puje najcz ciej dukropek. X Dzieci cz sto choruj : a to na odr , a to na , a to na gryp ATOLI - sp jnik mi dzyzdaniowy wyra cy przeciwie stwo, kontrast. Synonim JEDNAK, MIMO TO, WSZAK E. Cz ci sk adowe wypowiedzenia oddzielamy przecinkiem, rzadziej rednikiem. byli przyjaci mi, atoli cz sto si cili. Wszyscy ju przyszli, gospodarza atoli jeszcze nie by AZALI - zaimek wprowadzaj cy wypowiedzenie podrz dne dope nieniowe - dzisiaj cz ciej wyst puje w tej funkcji CZY. Stawia si przed nim przecinek. P Chia bym naprz d wiedzie , azali ze szlachcicem mam spraw AZALI - partyku a rozpoczynaj ca zdanie pytaj ce. 9 Azali kiedy nie wybierze si do nas? - sp jnik zestawiaj cy wypowiedzenia wsp dne z uwydatnieniem tre ci jednego z nich. Stawia si przed nim przecinek, rzadziej - my lnik lub rednik. i Czyta sobie gazet tu jak nie huknie. Znosi to cierpliwie, a nagle wrzasn - sp jnik w wypowiedzeniu podrz dnym okolicznikowym. Stawia si przed nim przecinek. E amie, a uszy puchn Czeka go zawo - partyku a wzmacniaj ca lub ograniczaj ca. W wypowiedzeniu pojedynczym raczej nie stawiamy przecinka, w wypowiedzeniach odczuwanych jako z one mo na przecinek postawi Czeka do wieczora. Przejecha dwie cie kilometr Stroi si strach. Patrz te , DOT , TAK EBY - sp jnik wprowadzaj cy wypowiedzenia podrz dne. Stawia si przed nim przecinek. f Powiedzia ebym przyszed wieczorem. Chcia bym, a eby wszyscy to zrozumieli. EBY - partyku a wyra yczenie, zwykle tre ci ujemnej; wzmocnione EBY. Wyst puje na pocz tku wypowiedzenia. , eby ci szlag trafi BA - wykrzyknik o r nej tre ci, wyra cy zdziwienie, rozczarowanie, zw tpienie; synonim CO WI CEJ, OCZYWI CIE, ALE NAWET. Oddzielamy go od innych wyraz w najcz ciej przecinkiem, rzadziej - wykrzyknikiem i wielokropkiem. c Ba! Wiadomo, e nie masz czasu. znany w ca ym kraju, ba, w ca ej Europie. - sp jnik wsp cy zdania lub ich cz ci, oznaczaj cy ich mo wymienno ; wyst puje cz sto z wyrazami TO, TE , CZY. W takim wypadku przed B nie stawia si przecinka. ] Zostanie lekarzem b adwokatem. Pojedzie tam poci giem b autobusem Stawiamy przecinek przy sp jniku podwojonym: B , przed drugim (trzecim) B Pojedzie tam b kolej autobusem. Jeste owiekiem b szalonym, b genialnym. Patrz tak CO B - wyra enie o znaczeniu 'jednak' - por. JEDNAK. Z regu y nie oddziela si go od innych wyraz w. Mo na postawi po nim przecinek wtedy, gdy jest odczuwany jako r wnowa nik zdania. Masz b co b e mieszkanie. Przyzwyczai em si do tej b co b atwej pracy. co b , min najgorsze. BO - sp jnik wprowadzaj cy wypowiedzenia podrz dne albo przy cy cz ci zdania, b ce jego rozwini ciem. Przed sp jnikiem BO stawia si przecinek, rzadziej - inne znaki interpunkcyjne. Nie przyjd , bo jestem zm czony. aj, bo si przewr cisz. Nie przeczyta em ksi ki, bo nie mia em czasu. BO - partyku a wzmacniaj ca, stawiana przed wyrazami powt rzonymi. Stawia si przed ni przecinek. X upi, bo g upi, ale pracowity. Pijak, bo pijak, ale z ota r czka. BO - partyku a wyra ca przeczenie lub zw tpienie w zwrotach pytaj cych lub wykrzyknikowych. Znak interpunkcyjny - z regu y wykrzyknik lub pytajnik - stoi wtedy na ko cu wypowiedzenia. ? Bo ja wiem! Bo to prawda? A bo mi tu - wzmocniony sp jnik BO. Zasady przestankowania takie same jak przy BO. 2 Wstawaj, bo przecie ju BODAJ - ogranicza lub os abia tre wypowiedzi, rozpoczyna wypowiedzi wyra yczenia, zakl cia, przekle stwa itp. Nie oddziela si go od innych cz ci zdania. Por. CHO i CHOCIA bodaj jakie opoty. a mu bodaj bli sza ni asna matka. Bodaj ci nosacizna z BOWIEM - sp jnik wprowadzaj cy wypowiedzenie podrz dne przyczynowe. Wyst puje na pocz tku zdania podrz dnego albo na dalszym miejscu. Cz podrz zdania oddziela si przecinkiem od cz ci nadrz dnej. Zarabia o, pracowa bowiem od rana do wieczora. Przeszli do obrony, bowiem nieprzyjaciel zaatakowa z furi BY - sp jnik wprowadzaj ne wypowiedzenia podrz dne. Stawia si przed nim przecinek. Gdy cz podrz dna poprzedza nadrz lub wyst puje w jej rodku, to oddziela si obie cz ci przecinkiem lub przecinkami. w zbyt z ym humorze, by si cieszy z prezentu. Prosi em go, by tego nie robi Przestrzega em, by tego nie czynili, wszystkich obecnych. Stawia si przecinek przed zwi zkiem frazeologicznym BY NIE RZEC i BY NIE POWIEDZIE Rado , by nie rzec szcz cie, promieniowa a z jego twarzy. To nieprzyzwoite, by nie powiedzie dobitniej. Patrz te ABY, TAK E - zwrot o znaczeniu 'mo liwe, e'. Odziela si go przecinkiem lub przecinkami (w rodku wypowiedzenia). h e, przyjd do ciebie jutro po po udniu. Przyjd e, do was za tydzie BYLE - sp jnik wprowadzaj cy wypowiedzenia podrz dne lub cz ci zdania. Wyst puje na pocz tku wypowiedzenia z onego lub po zdaniu nadrz dnym. Cz ci sk adowe oddzielamy przecinkiem, rzadziej - wielokropkiem lub kropk zrobi wszystko, byle tylko osi to stanowisko. o, byle prawd BYLE - partyku a oznaczaj ca nieprzywi zywanie wagi do wyboru czego . Nie stawiamy przed ni przecinka. J Ja to si ciesz byle czym. Jej m to nie byle kto. BYLEBY - sp jnik o podobnym znaczeniu jak BYLE, cz sto z odcieniem mniejszej intensywno ci. Stawia si przed nim przecinek, a je eli rozpoczyna wypowiedzenie z one, to oddziela si przecinkiem cz nadrz Zrobi wszystko, byleby si dorobi Oddam wszystko, byleby ona mog BYNAJMNIEJ - modulant o znaczeniu 'wcale, ani troch '. Dominuje zasada nieoddzielania go od s siednich wyraz w. Tylko w wczas, gdy odczuwa si go jako r wnowa nik zdania, mo na postawi po nim przecinek. d Bynajmniej si z tym nie kry Cieszysz si ? - Bynajmniej, jestem zrozpaczony. CHA - wyraz oznaczaj cy wybuch miechu. Stawia si po nim przecinek lub wykrzyknik, czasem wykrzyknik z wielokropkiem. Por. CHE i CHI. 9 Cha, cha, cha! - wybuchn miechem. C NIE CHC C - zwrot o znaczeniu 'mimo woli, wbrew w asnej woli'. Ca y zwi zek frazeologiczny oddziela si od innych wyraz w przecinkami lub my lnikami, ale te czasami nie oddziela. s c nie chc c musia em si zgodzi Musia , chc c nie chc c, wysokie odszkodowanie. CHE - wyraz, zwykle powt rzony, oznaczaj miech z odcieniem z ci. Stawia si po nim przecinek lub wykrzyknik. Por. CHA i CHI. : liwie: che, che, che! CHI - wyraz, zwykle powt rzony, oznaczaj cy cichy, t umiony miech. Stawia si po nim przecinek lub wykrzyknik. Por. CHA i CHE. D Chi, chi, chi! - krztusi miechu Wacek. CHOCIA - sp jnik wprowadzaj cy wypowiedzenia podrz dne lub cz ci zdania. Stawia si przed nim przecinek, a je li rozpoczyna zdanie z one, oddziela si przecinkiem cz nadrz Przyku tu stary parob, chocia lisko. Chocia nieg upi, nie zda do nast pnej klasy. CHOCIA - partyku a uwydatniaj ne tre ci; synonim BODAJ i PRZYNAJMNIEJ. Nie oddziela si jej przecinkiem od innych wyraz Chocia raz mog em si porz dnie wyspa Daj mi chocia na p chleba. CHOCIA BY - sp jnik lub partyku a. Zasady takie same jak przy CHOCIA - sp jnik wprowadzaj cy wypowiedzenia podrz dne lub cz ci zdania. Stawia si przed nim przecinek. Zdanie podrz dne z CHO e poprzedza nadrz albo wyst w jej rodku. Oba cz ony oddziela si wczas przecinkiem lub przecinkami. Dziewczyna by a interesuj ca, cho adna. Ucieka , cho go nikt nie goni Wpuszczono, cho tnych by o bez liku, tylko nielicznych. - partyku a uwydatniaj ca; synonim BODAJ, CHOCIA i PRZYNAJMNIEJ. Nie oddziela si jej od innych wyraz Powiedz cho Zosta do jutra. Patrz te BY - sp jnik lub partyku a - por. CHO . Przed sp jnikiem stawia si przecinek, przed partyku w zasadzie nie, chyba e wprowadza po czenie o charakterze dopowiedzenia. Nie przestaniemy walczy , cho by nas wszystkich mieli pozabija Czy on m by przypuszcza takiego mo zdarzy Kupi samoch d, cho ywany. CHYBA - sp jnik lub sp jnik zestawiony - CZYBA E, CHYBA EBY - wprowadzaj cy zdanie lub cz zdania, oznaczaj cy wyj tek, ograniczenie, przeciwstawienie. Stawia si przed nim przecinek, rzadziej - rednik lub kropk Nie odezw do niej, chyba e mnie przeprosi. Zadzwoni do ciebie, chyba ebym zapomnia CHYBA - partyku abiaj ca tre zdania lub jego cz ci. Nie oddziela si jej od innych wyraz Ma ju chyba ze sto lat. Chyba mi nie starczy pieni CO - zaimek rozpoczynaj cy pytania samodzielne lub wypowiedzenia ekspresywne. Na ich ko cu stawia si pytajnik lub wykrzyknik. B Co dzisiaj jest na obiad? Co tu si dzieje?! CO - zaimek wprowadzaj cy wypowiedzenia podrz dne. Stawia si przed nim przecinek. Je li cz podrz dna wyst puje na pocz tku konstrukcji z onej lub w rodku zdania nadrz dnego, to oba cz ony oddziela si przecinkiem lub przecinkami. Za tych, co na morzu. Co ma wisie , nie utonie. Co si o, to si nie odstanie. Tych, co nas chwal , i my chwalimy. CO - sp jnik wprowadzaj cy wypowiedzenie podrz dne, b cy synonimem ILEKRO . Wyst puje na og na pocz tku zdania z onego. Cz ci sk adowe oddzielamy wtedy przecinkiem lub my lnikiem. J Co popatrz , ona spuszcza oczy. Co strzeli , chybi CO - partyku a wzmacniaj ca towarzysz ca przys wkom oraz partyku ywana w wyra eniach oznaczaj cych powtarzanie si czego . Nie oddziela si jej od pozosta ych wyraz o co jad em dzisiaj. Wyje am w g ry co rok. CO w po czeniu z pewnymi przymiotnikami lub przys wkami tworzy wtr cenia wydzielane przecinkami lub my lnikami. v inteligenty i, co najwa niejsze, bardzo dobry. o jad , co wi cej, cierpia na bezsenno Przecinek stawia si przed ca ym po czeniem TEN SAM CO i TO CO. R W cieniu odpoczywa , ten sam co wczoraj pas W konstrukcjach por wnawczych z CO nie stawia si przed nim przecinka. 9 Dzisiaj na obiad to samo co wczoraj. Patrz te GORSZA PRAWDA ZOWIE TYLE PRZEZ CO DO - TO - skorelowany wska nik zespolenia, w kt rym oba cz ony oddziela si przecinkiem. i Co do mnie, to mo ecie na mnie liczy Co do pokwitowania, to otrzyma je pan jutro. CO GORSZA - wyra enie tworz ce najcz ciej wtr cenie, na og oddzielane przecinkami albo my lnikami. E Przesta pracowa , co gorsza, bi i dzieci. COKOLWIEK - zaimek wprowadzaj cy wypowiedzenie podrz dne. Stawia si przed nim przecinek. Je li cz podrz dna wyst puje na pocz tku konstrukcji z onej lub w rodku zdania nadrz dnego, to obie cz ci sk adowe oddziela si przecinkiem lub przecinkami, rzadziej - my lnikiem. j Cokolwiek powiesz, mo yte przeciwko tobie. dzie le, cokolwiek by zrobi COKOLWIEK wyst puje te jako cz zdania pojedynczego. Nie oddziela si go wtedy od innych wyraz Gwar zacz cokolwiek ucisza Zajmij si czymkolwiek. CO PRAWDA - modulant o znaczeniu 'trzeba przyzna e'. Najcz ciej oddziela si go od s siednich wyraz w przecinkiem lub przecinkami. Co prawda, nie zastanawia em si nad tym zbyt d Nie zastanawia em si nad tym, co prawda, zbyt d li nie odczuwa si tego zwrotu jako cz onu wtr conego czy r wnowa nika zdania, to mo na nie stawia przecinka. @ Mam co prawda ma o czasu, ale mo e przejd Zwrot o znaczeniu 'jak trzeba, jak si nale y'. Nie oddziela si go na og od innych wyraz Kawaler przystojny co si zowie. z trzyma co si zowie. Zaimek skorelowany wyst cy mi dzy wypowiedzeniami lub wyrazami. Obie cz ci oddziela si przecinkiem, rzadziej - my lnikiem. @ Co kraj, to obyczaj. Co jeden - to lepszy. CO TO, TO NIE - wyra enie frazeologiczne o znaczeniu 'w adnym wypadku', u ywane najcz ciej jako samodzielna odpowied przecz ca. P Czy zamierzasz poszuka pracy? Co to, to nie. Wol zasi - wzmocnione CO w funkcji zaimka lub partyku to za ha asy?! CYT - wykrzyknik nakazuj cy zachowanie ciszy. Odziela si go przecinkiem lub znakiem wykrzyknienia. & Cyt, dziecko CZEGO - zaimek wprowadzaj cy wypowiedzenia podrz dne. Stawia si przed nim przecinek. Je li cz podrz dna wyst puje na pocz tku konstrukcji, to oba cz ony oddziela si przecinkiem. ^ Czy ty w og le wiesz, czego chcesz? Nie wiem, czego ode mnie oczekujesz. CZEGO - zaimek rozpoczynaj cy pytania samoistne i wyra enia ekspresywne. B Czego ode mnie chesz? Czego to on nie wymy Patrz te SKUTKIEM CZEGO, WOBEC CZEGO, WSKUTEK CZEGO. CZEMU - zaimek wprowadzaj cy wypowiedzenia podrz dne. Synonim DLACZEGO. Stawia si przed nim przecinek. Je li cz podrz dna wyst puje na pocz tku konstrukcji, oddziela si przecinkiem oba cz ony. j Powiedz mi, czemu ty ci gle marudzisz. Opowiedzia nam, czemu musia od niej odej CZEMU - zaimek rozpoczynaj cy pytania. * Czemu nic nie m wisz? CZY - wska nik zespolenia wprowadzaj cy wypowiedzenia podrz dne. Stawia si przed nim przecinek. Je li cz podrz dna wyst puje na pocz tku konstrukcji, oddziela si przecinkiem oba cz ony. a Nie zastanawia , czy j kocha. Powiedz mi, czy naprawd wypadek. CZY - sp jnik cy wypowiedzenia wsp dne lub ich cz ci, wyra cy wymienno albo wy czanie si w. Nie stawia si przed nim przecinka. U Dzisiaj czy jutro - musisz to zrobi czy udawa eli sp jnik roz czny CZY tworzy z innymi wyrazami po czenie o charakterze dopowiedzenia lub wtr cenia, mo na je oddzieli przecinkiem. P Wagaruje, czy mo e jest chory? pi, czy te udaje, Stawia si przecinek przed sp jnikiem powt rzonym. ? Czy dzisiaj, czy jutro - nie ma znaczenia. CZY - partyku a rozpoczynaj ca wypowiedzenie pytaj ce lub ekspresywne. Na ko cu zdania stoi pytajnik. ( Czy ju W pytaniach roz cznych partyku a CZY wyst puje przed ka dym cz onem pytaj cym - wtedy oba cz ony oddziela si przecinkiem - lub tylko przed cz onem drugim - wtedy przecinka si nie stawia. = Czy dzisiaj, czy jutro? czy jutro? CZYJ - odmienny zaimek wprowadzaj cy wypowiedzenia podrz dne. Stawia si przed nim przecinek. Je li cz podrz dna wyst puje na pocz tku konstrukcji, oddziela si przecinkiem oba cz ony. q Czyj pierwszy we miesz wianek, ten tw , ten kochanek. Nie wiem, czyj to jest samoch CZYJ - zaimek pytaj cy rozpoczynaj cy pytania samoistne. & Czyj to samoch Patrz CZYJ. Patrz CZYJ. CZYLI - sp jnik cy wypowiedzenia synonimiczne lub ich cz ci. Stawia si przed nim przecinek, a w rodku wypowiedzenia ca e obja nienie oddziela si przecinkami. Jednostka centralna, czyli procesor. Wpadn do was za par dni, czyli w przysz ym tygodniu. Myszka, czyli urz dzenie wskazuj ce, bardzo u atwia prac Czasami drugi przecinek si pomija - decyduje tu spos b wypowiadania zdania. K Kadencja, czyli czas trwania Sejmu wynosi cztery lata. CZYM - zaimek wprowadzaj cy wypowiedzenia podrz dne. Stawia si przed nim przecinek. Je li cz podrz dna znajduje si na pocz tku konstrukcji z onej lub w rodku zdania nadrz dnego, obie cz ci oddziela si przecinkiem lub przecinkami. Dosta z egzaminu ocen niedostateczn , czym zasmuci rodzic Wiem, czym chcesz si pochwali To, czym si ymy, zale y od ciebie. CZYM - zaimek rozpoczynaj cy pytania i wyra enia ekspresywne. K Czym si interesujesz? Czym on ju nie interesowa Patrz te PRZED PRZY CZYM. - wzmocniona partyku a pytaj ca CZY. . nic mi nie powiesz?! DLACZEGO - zaimek wprowadzaj cy wypowiedzenia podrz dne. Stawia si przed nim przecinek. Je li cz podrz dna znajduje si na pocz tku konstrukcji z onej lub w rodku zdania nadrz dnego, obie cz ci oddziela si przecinkiem lub przecinkami. j Nie wiem, dlaczego to zrobi esz mi wyt umaczy , dlaczego nie odrobi zadania? DLACZEGO - zaimek rozpoczynaj cy pytania i wyra enia ekspresywne. O Dlaczego nic nie m wisz? Dlaczego nie dajesz mi spokoju?! DLACZEGO - wzmocnione DLACZEGO w funkcji pytajnej. 8 Dlaczego mi tego nie powiedzia DLATEGO - sp jnik cy wypowiedzenia wsp dne wynikowe. Stawia si przed nim przecinek, rzadziej - inny znak interpunkcyjny. jdziemy dzisiaj do teatru, dlatego ubierzcie si elegancko. Musz kupi nowe mieszkanie, dlatego zbieram pieni DLATEGO - zaimek zapowiadaj cy wypowiedzenie podrz dne przyczynowe. Przecinek stawia si wtedy po DLATEGO, a przed sp jnikiem podrz dnym. n Nie m przyj dlatego, chory. Dziecko p o dlatego, e nie dosta o zabawki. Patrz te DLATEGO ) i DLATEGO EBY. DLATEGO E - sp jnik zestawiony wprowadzaj cy wypowiedzenie podrz dne przyczynowe. Przecinek stawia si przed ca ym wyra eniem. Je li sp jnik ten wyst puje na pocz tku konstrukcji z onej, przecinek stawia si po cz ci podrz dnej. opiec dosta , dlatego e nie nauczy wiersza. Dlatego e nie by zadowolony, zrezygnowa z tej pracy. DLATEGO - EBY - sp jnik skorelowany wyst cy w wypowiedzeniach z onych podrz dnie przyczynowych. Cz podrz oddziela si przecinkiem lub przecinkami (w rodku cz ci nadrz dnej). n Poszed na spacer dlatego, eby odpocz Dlatego, eby si uspokoi , poszed na spacer. D - zaimek wprowadzaj cy wypowiedzenia podrz dne. Stawia si przed nim przecinek. Je li cz podrz dna znajduje si na pocz tku konstrukcji z onej lub w rodku zdania nadrz dnego, obie cz ci oddziela si przecinkiem lub przecinkami. n Jeszcze nie wiem, dok d pojad na urlop. d, dok czyta , siedzia przy biurku. Nie stawia si przecinka w sta ych zwi zkach frazeologicznych A Diabe wie dok d oczy ponios D - zaimek rozpoczynaj cy pytania lub wypowiedzenia ekspresywne. Q d jedziesz na urlop? d tu si jeszcze m DKOLWIEK - zaimek wprowadzaj cy wypowiedzenia podrz dne. Stawia si przed nim przecinek. Je li cz podrz dna znajduje si na pocz tku konstrukcji z onej lub w rodku zdania nadrz dnego, obie cz ci oddziela si przecinkiem lub przecinkami. v dzie b dzie ci le, dok dkolwiek p jdziesz. dzie, dok dkolwiek p jdziesz, b dzie ci E - wzmocniony zaimek pytaj cy DOK e tak biegniesz?! DOPIERO GDY (JAK, KIEDY) - sp jnik zestawiony wprowadzaj cy wypowiedzenia podrz dne. Przecinek stawia si dzy cz nadrz i podrz wypowiedzenia, a nie mi dzy DOPIERO i GDY. Dopiero gdy mi obiecasz, cisz, pozwol ci i Zauwa e go nie ma, dopiero jak wr em do domu. KI - sp jnik wprowadzaj cy wypowiedzenia podrz dne czasowe. Stawia si przed nim przecinek, rzadko - my lnik. Je li cz podrz dna znajduje si na pocz tku konstrukcji z onej lub w rodku zdania nadrz dnego, obie cz ci oddziela si przecinkiem lub przecinkami. q ki my yjemy, ty nie zginiesz z g Wszystko sz o dobrze, dop ki nie wygra w lotka. Wyraz ten wyst puje te w zestawieniu zaimkowo-sp jnikowym DOP KI-DOP TY. Obie cz ci konstrukcji z onej oddziela si przecinkiem. ki pada deszcz, dop ty siedzieli w domu. Siedzieli w domu dop ty, dop ki pada deszcz. ty by o ciep o, dop ce nie zasz Patrz te - zaimek wzmocniony partyku , rozpoczynaj cy pytania wyra ce oburzenie i zniecierpliwienie. Na ko cu zdania stawia si pytajnik lub pytajnik i wykrzyknik. Por. DOP KI. : trzeba ci o tym przypomina Patrz DOP DOPRAWDY - wyra a stwierdzenie faktu lub niedowierzanie. Synonim RZECZYWI CIE, ISTOTNIE. Wyst puje samodzielnie - cz sto z pytajnikiem lub pytajnikiem i wykrzyknikiem - lub jako modulant w zdaniu pojedynczym. W wczas albo wydzielamy ten wyraz przecinkiem (lub przecinkami - jako wtr cenie), albo nie oddzielamy go od innych wyraz w (tak cz ciej). [ Doprawdy nie wiem, co o tym my Wyje am do Pary a. - Doprawdy?! OWNIE - modulant o znaczeniu 'dok adnie, literalnie'. Zazwyczaj nie oddziela si go od innych wyraz Na bal poszli dos ownie wszyscy. Nie wiem o tobie dos ownie nic. ) - wykrzyknik wyra cy zakaz, zw aszcza w po czeniu DOSY TEGO, DO TEGO. Odziela si go zwykle przecinkiem lub znakiem wykrzyknienia, kt ry mo e sta e na ko cu zdania. C Dosy , przebra miar tego! Nie k - przys wek o znaczeniu 'wystarczaj co; stosunkowo'. Nie oddziela si go innych wyraz dobrze si uczy. Mam dosy pieni czenie DOSY E ma znaczenie 'w ka dym razie'. Przecinek umieszcza si przed Nie wiem, co si o. Do e nie przysz Patrz DOSY D - sk adnik skorelowanego wska nika zespolenia DOT D - A , dawniej te DOT D - DOPOK D. Wyst puje w wypowiedzeniach z onych podrz dnie. Oba cz ony oddziela si przecinkiem. W d prosi em, a zgodzi Prosi a dot zgodzi D o znaczeniu 'do tego miejsca, do tej chwili' w wypowiedzeniu pojedynczym nie oddziela si od innych wyraz Woda si a mu dot d nikt mi si nie podoba ECH - wykrzyknik o r nej tre ci uczuciowej. Stawia si po nim przecinek lub znak wykrzyknienia. O Ech! Jaki tam ze mnie informatyk. Ech, wszystko mi jedno! EH - wykrzyknik o r nej tre ci uczuciowej. Stawia si po nim przecinek lub znak wykrzyknienia. @ Eh, co ty tam wiesz. Eh! Raz kozie Por. te ECH. EJ - wykrzyknik o r nej tre ci uczuciowej, tak e okrzyk przywo ania. Stawia si po nim przecinek lub znak wykrzyknienia, rzadko - my lnik. B Ej! Nie prowokuj mnie. Ej, zatrzymajcie si E - wykrzyknik wzmocniony partyku E, wyra cy przestrog , niedowierzanie, zach . Stawia si po nim przecinek, rzadziej - znak wykrzyknienia. Por. EJ. I e, chyba artujesz? e! Nie przebieraj miarki! EWENTUALNIE - wyraz o znaczeniu 'w razie zaj cia danego wypadku', synonim ALBO i CZY . W zasadzie nie oddziela si go od innych wyraz na ewentualnie zrobi to inaczej. Przyjd jutro ewentualnie pojutrze. li EWENTUALNIE wprowadza cz on dopowiadaj cy tre ci zapowiedziane og lnie w cz onie poprzedzaj cym, mo na postawi przed nim przecinek. K bcie wszystkie zadania, ewentualnie bez dwunastego. GDY - sp jnik wprowadzaj cy wypowiedzenia podrz dne. Stawia si przed nim przecinek. Je li cz podrz dna znajduje si na pocz tku konstrukcji z onej lub w rodku zdania nadrz dnego, oba cz ony oddziela si przecinkiem lub przecinkami. Gdy wr em do domu, zabra em si do pracy. Wiele dni min o od czasu, gdy opu dom. Jutro, gdy si spotkamy, opowiem ci wszystko. Przecinek stawiamy przed ca ym sp jnikiem zestawionym DOPIERO GDY, POTEM GDY, WTEDY GDY, TERAZ GDY itd. | Teraz gdy potrzebuj twojej pomocy, ty musisz wyj nie gdy s ce mia o zachodzi , Janek wr Patrz te DOPIERO GDY, JU GDY, PODCZAS GDY, ZW ASZCZA GDY, GDY TO, W GDY, GDY WTEDY, ZALEDWIE GDY. GDYBY - sp jnik wprowadzaj cy wypowiedzenia podrz dne warunkowe. Stawia si przed nim przecinek. Je li cz podrz dna wyst puje na pocz tku konstrukcji z onej, oba cz ony oddziela si przecinkiem, rzadko - my lnikiem. r by na wie , gdyby mu w mie cie by to na wypadek, gdyby Niekiedy GDYBY czy si z pewnymi wyrazami w jeden sp jnik zestawiony. Przecinek stawia si wtedy przed ca ym po czeniem. w tu czeka , na wypadek gdyby si w ko cu zjawi W razie gdyby nie mia pieni dzy, zadzwo GDYBY - wyraz rozpoczynaj cy wypowiedzenie pojedyncze oznaczaj yczenie lub nadziej . Na ko cu zdania stawia si wtedy kropk , wykrzyknik lub pytajnik. O Gdyby mo na by wiecznie! Gdyby zechcia tu przyj Patrz te GDYBY. GDYBY - patrz GDYBY. GDYBY CIE - patrz GDYBY. GDYBY MY - patrz GDYBY. GDYBY - wzmocnione partyku GDYBY. Taka sama interpunkcja. ? Gdyby to wszystko wreszcie sko - sp jnik wprowadzaj cy wypowiedzenia podrz dne przyczynowe. Stawia si przed nim przecinek. n Nie mog pisa , gdy boli mnie r Zosta politykiem, gdy nie nadawa do niczego. BY - po czenie sp jnika GDY z cz trybu przypuszczaj cego -BY. Stawia si przed nim przecinek. | Gdyby jakie lekarstwo na t chorob to by by ten b l do zniesienia, gdy by jaka nadzieja by GDZIE - zaimek wprowadzaj cy wypowiedzenia podrz dne. Stawia si przed nim przecinek. Je li cz podrz dna wyst puje na pocz tku konstrukcji z onej, oba cz ony oddziela si przecinkiem lub przecinkami. Powiedz mi, gdzie trzymasz pieni Gdzie dw ch si bije, tam trzeci korzysta. Tam, gdzie chcia em pracowa , nie by o wolnej posady. czenia typu TAM GDZIE tworz zestawiony wska nik zespolenia - wtedy przecinek stawia si przed ca ym po czeniem. I Spotka em go w knajpie, tam gdzie bywa najcz ciej. ! Ale: ? Dotar tam, gdzie noga ludzka nie stan GDZIE - zaimek pytajny w wypowiedzeniu pojedynczym. Na ko cu stawia si pytajnik lub wykrzyknik. 6 Gdzie to jest? Gdzie si pchasz! GDZIE - zaimek b cy synonimem GDZIE , GDZIEKOLWIEK. Nie stawia si przed nim przecinka. U o gdzie spotkasz takich tuman Gdzie mnie do takich d GDZIEKOLWIEK - zaimek wprowadzaj cy wypowiedzenia podrz dne. Stawia si przed nim przecinek. Je li cz podrz dna wyst puje na pocz tku konstrukcji z onej, oba cz ony oddziela si przecinkiem lub przecinkami. dzie, gdziekolwiek mnie po lesz. dzie, gdziekolwiek mnie po lesz, z ch udam. Gdziekolwiek si znalaz , od razu wpada opoty. GDZIEKOLWIEK - zaimek nieokre lony w zdaniu pojedynczym. Nie oddziela si go od innych wyraz Chcia gdziekolwiek wyjecha my gdziekolwiek. HA - okrzyk wyra ne emocje. Stawia si po nim przecinek lub wykrzyknik, rzadko - pytajnik. = Ha, co za spotkanie! Ha! Mniejsza o to. HA - wyraz, zwykle powt rzony, na laduj miech. Stawia si po nim najcz ciej wykrzyknik, rzadziej - przecinek. S Ha! Ha! Ha! miej si z tego. Ty si boisz myszy? Ha, ha, ha. HALO - wykrzyknik u ywany dla przywo ania kogo , tak e forma powitania. Stawia si po nim przecinek albo znak wykrzyknienia. Q Halo, kto m Halo! Prosz poczeka Halo, jak si masz! HEJ lub HEJ E - wykrzyknik wyra cy wezwanie, zach . Stawia si po nim przecinek lub znak wykrzyknienia. t Hej, ciszej tam! Hej! Cz owieku! Hej, przelecia ptaszek w kalinowy lasek. e, do mazura! Patrz HEJ. - partyku a pytaj ca, czasem wyra ca te zdziwienie, oburzenie. Stawia si przed ni zazwyczaj przecinek, a na ko cu wypowiedzenia pytajnik, rzadziej - wykrzyknik. H Dlaczego to zrobi Jak to w ko cu by HI - wyraz, zwykle powt rzony, na laduj miech. Stawia si przed nim przecinek lub wykrzyknik. O Hi, hi, hi, niez Hi, hi, hi! Ale ty jeste HM - wyraz, czasem powt rzony, na laduj cy chrz cie, cz sto wyra cy namys , niepewno itp. Stawia si po nim zwykle przecinek, rzadziej - wykrzyknik lub wielokropek. M Hm, nie wiem, co odpowiedzie Hm, nie zawstydzaj mnie. HO lub HOLA - wykrzyknik, zwykle powt rzony, wyra ne uczucia. Stawia si po nim przecinek lub znak wykrzyknienia. c Ho, ho, kog moje oczy widz Hola! Jest tam kto? Hola, panowie, spokojnie! Patrz HO. I - wielofunkcyjny sp jnik wsp cy wypowiedzenia lub ich cz ci. Dominuje zasada niestawiania znaku interpunkcyjnego mi dzy po czonymi cz onami. w angielskiego i rosyjskiego. Pracowali ci ko i zarabiali du Walka na ycie. Stawia si przecinek przed sp jnikiem powt rzonym. e i angielskiego, i rosyjskiego. Jest pod dostatkiem i jad a, i napoj Przed sp jnikiem I w funkcji wynikowej mo na postawi przecinek. > Zrobi lisko, i ludzie amali nogi. Oddziela si przecinkiem lub przecinkami po czenia o charakterze dopowiedzenia albo wtr cenia - I TAK, I TO, I JU , I OWSZEM, I KONIEC. S Spad nieg, i to nadzwyczaj obfity. Nie p tam, i koniec. Patrz te TAK i I ILE - zaimek wprowadzaj cy wypowiedzenia podrz dne. Stawia si przed nim przecinek. Je li cz podrz dna wyst puje na pocz tku konstrukcji z onej lub w jej rodku, oba cz ony oddziela si przecinkiem lub przecinkami. ] Nie wiem, ile ona zarabia. To, ile zarabia, nie interesowa o jej wcale. Korelacyjne zestawienia zaimkowe ILE - TYLE oraz TYLE wypowiedzenia i ich cz ci. Oba cz ony oddziela si przecinkiem. F Tyle zarobi, ile utarguje. Ile g w, tyle s O ILE - oba cz ony oddziela si przecinkiem. Patrz O ILE, O ILE. h O ile pami tam, mia Nazywasz si Kowalski, o ile dobrze pami Nie oddziela si na og przecinkiem wyra ILE MOCY, ILE MO CI, ILE SI , ILE TCHU, ILE WLEZIE. 8 Uciekaj ile tchu. Jedz ile wlezie. ILE - zaimek pytaj cy rozpoczynaj cy pytanie. % Ile to kosztuje? Patrz te E, NIE ILE. E - zestawiony wska nik zespolenia wprowadzaj cy wypowiedzenia przyczynowe. Przecinek si stawia przed ca ym po czeniem. Ciemno ci nie rozprasza o ksi yca, ile e schowa za chmury. Zdziwi a mnie twoja decyzja, ile e znam ci od dawna. ILEKOLWIEK - sp jnik wprowadzaj cy wypowiedzenia podrz dne okolicznikowe. Stawia si przed nim przecinek. Je li cz podrz dna wyst puje na pocz tku konstrukcji z onej lub w jej rodku, oba cz ony oddziela si przecinkiem lub przecinkami. Ilekolwiek by zarabia , wszystko straci. Wszystko odrobi, ilekolwiek mu zadadz Wszystkich, ilukolwiek si osi, zapiszemy. Patrz ILEKOLWIEK. ILEKRO - sp jnik wprowadzaj cy wypowiedzenia podrz dne. Stawia si przed nim przecinek. Je li cz podrz dna wyst puje na pocz tku konstrukcji z onej lub w jej rodku, oba cz ony oddziela si przecinkiem lub przecinkami. Budzi natychmiast, ilekro acz dziecka. Ilekro kaszel dziecka, wzdryga Zawsze, ilekro kaszel dziecka, wzdryga jnik skorelowany ILEKRO - TYLEKRO (TYLEKRO - ILEKRO czy wypowiedzenia sk adowe w konstrukcji z onej. Oba cz ony oddziela si przecinkiem. Ilekro dziecko zap o, tylekro zrywa Tylekro , ilekro w dobrym humorze, ca w czo IM - TYM - sp jnik skorelowany, cy cz ci wypowiedzenia z onego. Oba cz ony oddziela si przecinkiem, rzadko - my lnikiem. Im szybciej si na to zdecydujesz, tym lepiej dla ciebie. Im dalej w las, tym wi cej drzew. Im wi cej, tym lepiej. INACZEJ - sp jnik wsp dny, u ywany w funkcji przeciwstawnej - 'w przeciwnym razie' lub synonimicznej - 'czyli', por. CZYLI. Oba cz ony oddziela si przecinkiem, rzadko rednikiem. Musimy si spieszy , inaczej nie zd ymy na autobus. Niezapominajki, inaczej niezabudki, to jej ulubione kwiaty. INNYMI S OWY - sp jnik wsp dny, cy wypowiedzenia lub cz ci zdania. Oba cz ony oddziela si przecinkiem. Sp jnik ten mo na te w dwa przecinki lub w przecinek i dwukropek. y Renesans, innymi s owy odrodzenie. Kara musi by rozs dna, innymi s owy, nie powinna by zbyt surowa. Patrz te INNYMI. Patrz INNYMI OWY. ISTOTNIE - modulant b cy synonimem RZECZYWI CIE, NAPRAWD ciej nie oddziela si go od innych wyraz w, zw aszcza w rodku wypowiedzenia. W Istotnie nast pnego dnia dosta em list. Jestem istotnie zm czony. li jest on cz onem wtr conym lub r wnowa nikiem zdania, oddziela si go przecinkiem lub przecinkami. X Do domu, istotnie, przyszed bardzo p Istotnie, szkoda gada I TAK - sp jnik zestawiony o znaczeniu 'mimo to; poniewa '. Por. MIMO TO, PONIEWA eli wprowadza dopowiedzenia, to oddziela si go przecinkiem od wypowiedzenia zasadniczego. y Nie warto pisa shareware' w, i tak frajerzy nie zap Odpocznij sobie, i tak ju o zrobi I TO - sp jnik zestawiony o charakterze ekspresywnym, podkre cy jak cech tego, co by o wymienione. Zwykle oddziela si go przecinkiem lub przecinkami (w rodku wypowiedzenia). a Lubi w , i to bez zak Spotka em go, i to samo po udnie, w czytelni. - sp jnik wprowadzaj cy wypowiedzenia podrz dne. Stawia si przed nim przecinek, a w rodku wypowiedzenia nadrz dnego cz podrz ujmuje si w dwa przecinki. t Wydawa nie wytrzyma do ko ca rundy. Przypomnia sobie, i termin zg oszenia. Patrz te jnik BY - sp jnik wprowadzaj cy wypowiedzenie podrz dne. Stawia si przed nim przecinek. h do szko y oficerskiej, i by ul matce. by ona to mog a zrobi Patrz te jnik EBY. JAK - zaimek wprowadzaj ne wypowiedzenia podrz dne. Stawia si przed nim przecinek. Je li cz podrz dna wyst puje na pocz tku konstrukcji z onej lub w jej rodku, oba cz ony oddziela si przecinkiem lub przecinkami. Nie wiem, jak to powiedzie Jak sobie po cielesz, tak si pisz. Powiem ci, jak to zrobi em, dopiero po lekcji. Zaimki skorelowane JAK - TO, JAK TYLKO - ZARAZ wypowiedzenia czasowe, warunkowe i przyczynowe. Oba cz ony oddziela si przecinkiem. j Jak chcesz, to mog ci pom Jak tylko przyjad do domu, zaraz do ciebie zadzwoni Zaimek skorelowany JAK - TAK czy zdania lub ich cz ci, ma charakter por wnania, uzupe nienia b uwydatnienia. Oba cz ony oddziela si przecinkiem. T Jak postanowi , tak zrobi Syna jak nie wida , tak nie wida Stawia si przecinek przed JAK rozpoczynaj cym przyk adowe wyliczenie lub wyszczeg owienie. Dzia ka dostarcza a mu wielu produkt w, jak ziemniaki, pomidory, marchew. Filologie nowo ytne, jak germa ska, roma ska, s ska s rkami filologii klasycznej. Zaimek wprowadzaj cy zdania o charakterze wtr i dopowiedze ony te wydziela si przecinkami lub my lnikami. e , jak s em, na poci Program by , jak pisano, bardzo udany. Wyraz JAK rozpoczyna zdania i wyra enia o charekterze stanowczych zapewnie , zakl . Wyst puje w samodzielnym wypowiedzeniu z kropk lub wykrzyknikiem albo jako cz adowa wypowiedzenia z onego - wtedy oba cz ony oddzielamy przecinkiem lub my lnikiem. B Jak Boga kocham! Jak babci kocham, nie Wyraz JAK tworzy wyra enie por wnawcze. Cz w por wnania w zasadzie nie oddziela si przecinkiem. ? kny jak b g grecki. Wysoki jak brzoza. Przecinek stawia si w por wnaniach paralelnych i w wypowiedzeniach por wnawczych z onych. \ Dotyczy to tak dziewcz t, jak i ch b to tak, jak powiniene on wprowadzany po czeniem JAK NA + rzeczownik odzielamy zwykle przecinkiem. e Jak na swoje lata, by niezwykle powa Jak na z , nazajutrz pada deszcz. Zwrot w JAK SI PATRZY, JAK ULA itp. nie oddziela si od pozosta ych cz ci zdania. S Ubranie le y na nim jak u Zrobi wszystko jak si patrzy. Wyraz JAK wyst puje na pocz tku samoistnych pyta lub wyra ekspresywnych. Na ko cu zdania stawia si wtedy pytajnik lub wykrzyknik. 2 Jak zdr Jak mi przykro! Patrz te GDYBY, JAK TO, DOPIERO JAK, PODOBNIE JAK, R JAK, TAK JAK, W JAK, W JAK, JAK WTEDY, ZAR JAKBY - zaimek wprowadzaj cy wypowiedzenie podrz dne warunkowe, synonim GDYBY i JE ELIBY. Stawia si przed nim przecinek. Je li cz podrz dna wyst puje na pocz tku konstrukcji z onej lub w jej rodku, oba cz ony oddziela si przecinkiem lub przecinkami. Jakby czas, wpadnij do nas. Jakby pada deszcz, zaczekaj w kawiarni. W grudniu, jakby by o zimno, wtsawimy piecyk. JAKBY - zaimek wprowadzaj cy wypowiedzenia podrz dne sposobu. Stawia si przed nim przecinek. h Koguty pia y, jakby chia y obudzi dzie Szed tak powoli, jakby go co trzyma eli zaimek TAK wyst puje nie w cz ci nadrz dnej jako okolicznik, lecz na pocz tku cz ci podrz dnej przed JAKBY, to przecinek stawia si przed ca ym po czeniem TAK JAKBY. p Wygl odo, tak jakby mia trzydzie ci lat. Bieg lekko, tak jakby nie czu czenia. Przed JAKBY w funkcji por wnawczej nie stawia si przecinka. U Dzisiaj wydawa jakby zdrowszy. Dozna jakby zawrotu g Patrz JAKBY. Patrz JAKBY. Patrz JAKBY. JAK GDYBY - zestawiony wska nik zespolenia wprowadzaj cy wypowiedzenia podrz dne. Stawia si przed nim przecinek. Je li cz podrz dna wyst puje na pocz tku konstrukcji z onej lub w jej rodku, oba cz ony oddziela si przecinkiem lub przecinkami. Masz do niego al, jak gdyby on by temu winien. Zachowujesz si tak, jak gdyby na niczym ci nie zale Przed JAK GDYBY w funkcji por wnawczej nie stawia si na og przecinka. _ mieje si jak gdyby nigdy nic. Zrobi o mu si jak gdyby s odko na duszy. JAKI - zaimek wprowadzaj cy wypowiedzenia podrz dne. Obie cz ci sk adowe oddziela si przecinkiem lub przecinkami. Powiedz mi, jaki dzi masz sweter. Powiedz wreszcie, jakie masz plany. Kobiet, jakich u nas wiele, za granic nie spotkasz. Zaimek skorelowany JAKI - TAKI. Oba wypowiedzenia sk adowe oddziela si przecinkiem. B Jaki pan, taki kram. Jaka p aca, taka praca. JAKI - zaimek u ywany w pytaniach samoistnych i wypowiedzeniach wykrzyknikowych. 9 Jaka dzi pogoda? Po jak choler Zaimek modyfikuj cy znaczenie wyraz w. Nie oddziela si go przecinkiem. - do jakiej pracy! Patrz JAKI Patrz JAKI. Patrz JAKI. Patrz JAKI. Patrz JAKI. JAKKOLWIEK - sp jnik wprowadzaj cy wypowiedzenia podrz dne lub cz ci zdania. Synonim CHOCIA i MIMO E. Stawia si przed nim przecinek. Je li cz podrz dna wyst puje na pocz tku konstrukcji z onej lub w jej rodku, oba cz ony oddziela si przecinkiem lub przecinkami. w Nie s go zbyt surowo, jakkolwiek zawini ad wyraz w jest swobodny, jakkolwiek nie dowolny. JAKKOLWIEK - zaimek znacz cy tyle, co 'jako , byle jak'. Nie oddziela si go zwykle od s siednich wyraz Ubra em si jakkolwiek i poszed em do pracy. JAKO - wyraz wi cy ze s owem nadrz dnym rzeczowniki, kt re uwydatniaj funkcj lub szczeg lny charakter czego . Nie oddziela si go od innych cz ci zdania. x Pracowa na uniwerku jako lektor j zyka angielskiego. sto si go radzono jako dobrego fachowca. eli wyra enie wprowdzane przez JAKO ma charakter przyczynowo-uzasadniaj cy, mo na je oddzieli przecinkiem. t Jako nauczyciel, powiniene bardziej tolerancyjny. Jako lekarz, by powszechnie szanowany. JAKO - sp jnik wprowadzaj cy wypowiedzenia podrz dne, dzi zast powany przez E i JAK. b Wiesz, jako dzielnie bij , jako ostatnia godzina nadesz enie z JAKO w rodku wypowiedzenia mo e mie charakter cz onu wtr conego. W wczas ujmuje si je dwustronnie w przecinki. Prezydent pa stwa, jako w dz si zbrojnych, decyduje o polityce obronnej. Doktor Kowalski, jako jedyny lekarz w okolicy, cieszy si powszechnym szacunkiem. Patrz te JAKO , JAKO TO, JAKO E, TAK , ZAR JAKOBY - sp jnik wprowadzaj cy wypowiedzenia podrz dne o znaczeniu niepewno ci, nierzeczywisto ci. Obie cz ci sk adowe oddziela si przecinkiem. ` , jakoby mia wyjecha z kraju. Bieg , jakoby mia skrzyd a u ramion. JAKOBY - wyst puje te w funkcji por wnawczej. Nie odziela si go w czas przecinkiem. F ci o maj cych jakoby nast zmianach. Patrz te JAKBY. JAKO TE - wyra enie wprowadzaj ce dopowiedzenia lub wtr cenia. Na og oddziela si je przecinkiem lub przecinkami. Przynie wszystkie po yczone ksi ki, jako te przeczytane czasopisma. Trzeba wyznaczy granic dzy sk pstwem a oszcz , jako te dzy wygod i zbytkiem. Patrz te E, ZAR JAKO TO - wyra enie rozpoczynaj ce wyliczenie lub przy ce cz ony wyja ce. Oddziela si je przecinkiem lub przecinkami i dwukropkiem. y tam rozmaite owoce, jako to cytryny, banany, mandarynki, pomara , jako to dziecko roztropne, nie da skusi JAKO E - sp jnik zestawiony, wprowadzaj cy wypowiedzenia podrz dne przyczynowe. Synonim PONIEWA , GDY . Obie cz ci sk adowe oddziela si przecinkiem (przecinkami), kt ry stoi przed ca ym po czeniem. u Nie przyszed , jako e nie mia czasu. Syn, jako e zna na samochodach, nam go na kupno. - wyraz nawi cy do wyrazu poprzedniego, wyra cy uzasadnienie b wynik, skutek. Oddziela si go zwykle przecinkiem, dawniej r rednikiem i kropk Zastosowano kuracj wstrz , jako chory szybko wr do zdrowia. Zagrzmia o, jako tce lun deszcz. JAK TO - wyra enie ekspresywne wyst ce w wypowiedzeniach wtr cownych, w pytaniach oznaczaj cych zaskoczenie, uwydatniaj cych typowo ci zdania. Oddziela si je przecinkiem lub przecinkami. , jak to on, ponad godzin Jak to, ju wychodzisz? Korki na drogach, jak to zwykle w pi E - wzmocnione JAK, g wnie w funkcjach pytajnych i ekspresywnych. : miewasz? ciesz A JAK E - wyra enie ekspresywne potwierdzaj ce, czasem ironiczne. Oddziela si je od pozosta ej wypowiedzi przecinkiem, rzadziej - wielokropkiem. Mo e wyst jako samodzielny r wnowa nik - z regu y z wykrzyknikiem. [ A jak e, wszystko ju gotowe. lisz, e nauka mu w g owie? A jak JEDNAK - najcz ciej sp jnik o znaczeniu przeciwstawnym, kt czy wypowiedzenia wsp dne lub r wnorz dne cz ci zdania. U ywany jest bez przeczenia lub z przeczeniem, albo na pierwszym miejscu w zdaniu, albo na dalszym. Mi dzy cz ciami zdania stawia si przecinek, mi dzy wypowiedzeniami sk adowymi stawia si niekiedy my lnik, rednik lub kropk Pracowa o, nie zarabia jednak wiele. wiedzia o wszystkim, jednak nie powiedzia nic. opiec by zdolny, jednak leniwy. JEDNAK mo partyku w zdaniu pojedynczym. W wczas nie oddziela si tego wyrazu od s siednich. R Nie zgodzi em si jednak na to. Musisz jednak wi cej pracowa Patrz te NIEMNIEJ JEDNAK, WPRAWDZIE JEDNAK. JEDNAKOWO - przestarza y synonim JEDNAK. JEDNAK E - wzmocnione JEDNAK. C Byli wrogami, jednak e szanowali si nawzajem. JEDNYM S OWEM - wyra enie stoj ce poza zdaniem. Ujmuje si je w dwa przecinki, dwa my lniki lub w przecinek i dwukropek. Nale y - jednym s owem - zrobi absolutnie wszystko. Musisz kupi ka, jajka, margaryn , jednym s owem, wszystkie potrzebne produkty. Przemys , rolnictwo i handel, jednym s owem: ca a gospodarka musi si rozwija OWEM - sp jnik wsp dny synonimiczny, cy wypowiedzenia lub cz ci zdania. Stawia si przed nim przecinek, rzadziej - my lnik. Zabra ze sob ki, ubrania i dokumenty, s owem wszystko, co mia ug, bron , rad o i siewnik - s owem wszystkie narz dzia sprzeda na te ten wyraz w dwa przecinki lub przecinek i dwukropek. _ Szko e podstawowe, rednie i wy sze, s owem: ca e szkolnictwo trawi kryzys. Patrz te JEDNYM OWEM. JEDYNIE - sp jnik cy wypowiedzenia wsp dne przeciwstawne. Stawia si przed nim przecinek. Wszyscy przyszli na zebranie, jedynie on by nieobecny. Na ojca machn , jedynie matki mu by Nie oddziela si wyrazu JEDYNIE w zdaniach pojedynczych, w znaczeniu 'tylko'. . Lubi jedynie matematyk JESZCZE - A (A JU , ALE JU ) - sp jniki skorelowane, ce wypowiedzenia powi zane czasowo. Oba cz ony oddziela si przecinkiem. c Jeszcze by o ciemno, a ju wstawali do pracy. Jeszcze troch , a by by zd LI - sp jnik wprowdzaj cy wypowiedzenia podrz dne, g wnie warunkowe. Stawia si przed nim przecinek. Je li cz podrz dna wyst puje na pocz tku konstrukcji z onej lub w jej rodku, oba cz ony oddziela si przecinkiem lub przecinkami, rzadziej - my lnikiem. Wyjedziemy w g ry, je li pogoda dopisze. , natychmiast przyjad Przyjad , natychmiast. puje cz sto jako sk adnik sp jnika skorelowanego JE LI - TO. Oba cz ony oddziela si przecinkiem, rzadziej - my lnikiem. I li kobieta si nie zgadza, to nie dyskutuj z ni LIBY - sp jnik wprowadzaj ne wypowiedzenia podrz dne; por. JE LI. Obie cz ci sk adowe oddziela si przecinkiem. v bym szcz liwy, je liby to si liby tylko chcia by zosta najlepszym uczniem. Patrz JE LIBY. Patrz JE LIBY. Patrz JE LIBY. Patrz JE LIBY. ELI - sp jnik wprowadzaj cy wypowiedzenia podrz dne; por. JE LI. Obie cz ci sk adowe oddziela si przecinkiem ew. przecinkami. eli powiesz prawd , przebacz Przebacz ci, je eli powiesz prawd Kobiety, je eli tylko kochaj , robi to szczerze. Patrz te ASZCZA ELI, JE TEDY. ELIBY - sp jnik wprowadzaj cy wypowiedzenia podrz dne, g wnie warunkowe; por. JE LIBY, JAKBY. Obie cz ci sk adowe oddziela si przecinkiem. eliby mia pieni dze, kupi by nowy samoch Kupi by nowy samoch d, je eliby mia pieni elibym mia czas, odwiedz Patrz JE ELIBY. Patrz JE ELIBY. Patrz JE ELIBY. Patrz JE ELIBY. - GDY (KIEDY, A , WTEM) - sp jniki skorelowane ce wypowiedzenia, oznaczaj ce zjawiska szybko po sobie nast ce. Oba cz ony oddziela si przecinkiem. zbli ali si do celu, gdy nagle zaskoczy a ich burza. wychodzi , kiedy zadzwoni telefon. odej tu kto przekr klucz. Patrz te (TO), ZALEDWIE (TO) - JU (TO) - sp jnik podwojony cy cz ci zdania lub wypowiedzenia wsp dne roz czne; por ALBO ALBO. Oba cz ony oddziela si przecinkiem. to podr po ca ej Europie, ju to ca ymi miesi nie rusza z domu. to chcia odchodzi to zaklina e tu mu najlepiej. DY - przestarza y zaimek wprowdzaj cy wypowiedzenia podrz dne, rozwijaj ce okre lenie miejsca. Stawia si przed nim przecinek. Je li cz podrz dna wyst puje na pocz tku konstrukcji z onej lub w jej rodku, oba cz ony oddziela si przecinkiem ew. przecinkami. X dy spojrzy, wsz dzie nieg. Hrabia wraca tamt dy, k dy przyszed DY - zaimek pytaj ywany w pytaniach samoistnych. KIEDY - zaimek wprowadzaj cy wypowiedzenia podrz dne. Stawia si przed nim przecinek. Je li cz podrz dna wyst puje na pocz tku konstrukcji z onej lub w jej rodku, oba cz ony oddziela si przecinkiem ew. przecinkami. Nie zauwa em, kiedy wesz no, kiedy wr do domu. Kiedy jeste taka m dra, to zr b to sama. Wtedy, kiedy wybuch a wojna, by za granic KIEDY - zaimek u ywany w pytaniach samoistnych. W formie wzmocnionej KIEDY - z odcieniem zniecierpliwienia. W wczas stawia si na ko cu wykrzyknik lub pytajnik z wykrzyknikiem. F Kiedy przyjecha Kiedy on wreszcie przyjdzie?! Patrz te DOPIERO KIEDY, PODCZAS KIEDY, ZW ASZCZA KIEDY, KIEDY TEDY, KIEDY WTEDY, W KIEDY, ZALEDWIE KIEDY. KIEDY - patrz KIEDY. KIEDYKOLWIEK - zaimek o znaczeniu 'w dowolnym czasie'. Jako sk adnik wypowiedzenia pojedynczego nie jest oddzielany od innych cz ci zdania. b Czy przyjdziesz kiedykolwiek do mnie? Pisz z wi kiedykolwiek ch KIEDYKOLWIEK - zaimek wprowadzaj cy wypowiedzenia podrz dne. Obie cz ci sk adowe oddziela si przecinkiem ew. przecinkami. k Krzycza a, kiedykolwiek si do niej zbli Kiedykolwiek chcia a na jego rozkazy. KIM - forma fleksyjna zaimka KTO wprowadzaj ca wypowiedzenie podrz dne. Stawia si przed ni przecinek. Je li cz podrz dna wyst puje na pocz tku konstrukcji z onej lub w jej rodku, oba cz ony oddziela si przecinkiem ew. przecinkami. k Nie wiesz, kim jestem. aj, z kim rozmawiasz. To, kim zostaniesz, zale y od ciebie. KIM - zaimek rozpoczynaj cy pytania. 3 Kim chcesz zosta Kim on jest? KOGO - forma fleksyjna zaimka KTO wprowadzaj ca wypowiedzenia podrz dne. Stawia si przed ni przecinek. Je li cz podrz dna wyst puje na pocz tku konstrukcji z onej lub w jej rodku, oba cz ony oddziela si przecinkiem ew. przecinkami. Nie wiem, kogo dzisiaj wybior To, kogo wybior dzie niespodziank Kogo chcesz, przyprowadz ci tutaj. KOGO - zaimek rozpoczynaj cy pytania. 2 Kogo zaprosi Kogo wybrali? KOMU - forma fleksyjna zaimka KTO wprowadzaj ca wypowiedzenia podrz dne. Stawia si przed ni przecinek. Je li cz podrz dna wyst puje na pocz tku konstrukcji z onej lub w jej rodku, oba cz ony oddziela si przecinkiem ew. przecinkami. ~ Nie wiem, komu to zleci Komu bieda dokuczy, ten si modli nauczy. To, komu to zlec , zale y od ciebie. TKO M C - wyra enie stoj ce poza zdaniem. Ujmuje si je w dwa przecinki. Kiedy wyst puje na pocz tku wypowiedzenia, oddziela si je przecinkiem. V Jestem, kr tko m c, zrujnowany. tko m c, wyruszamy jutro. Patrz KR C, NAWIASEM C, PRAWD KTO - zaimek wprowadzaj cy wypowiedzenia podrz dne. Stawia si przed nim przecinek. Je li cz podrz dna wyst puje na pocz tku konstrukcji z onej lub w jej rodku, oba cz ony oddziela si przecinkiem ew. przecinkami. Nie wiem, kto dzwoni Kto pod kim do ki kopie, sam w nie wpada. Ten, kto widzia wypadek, nie zg KTO - zaimek u ywany w pytaniach samoistnych albo w wypowiedzeniach wykrzyknikowych. , Kto to jest? Kto to wie! enie KTO YW oznacza mnogo , masowo . Oddziela si je zwykle od g wnego tekstu przecinkiem, rzadziej - innym znakiem interpunkcyjnym. Z Wszyscy, kto yw, sprowadzali uszkodzone samochody. Kto yw! Na pomoc! Zaimek KTO jest sk adnikiem wielu zwi w frazeologicznych: NIE WIADOMO KTO, NIE WIEM KTO, NIE WIEDZIE KTO, B G WIE KTO, CZORT WIE KTO, KTO WIE JAK, KTO WIE DOK D itd. W obr bie tych zwi w nie stawia si przecinka, a ca y frazeologizm na og nie jest oddzielany od s siednich wyraz g wie kto tu jeszcze przyjedzie. Nie wiadomo dok d nas ta ka zaprowadzi. KTOKOLWIEK - wska nik zespolenia w wypowiedzeniach podrz dnych. Obie cz ci sk adowe oddziela si przecinkiem ew. przecinkami. Ktokolwiek pracuje, zas uguje na szacunek. Przechodniu, kimkolwiek jeste dl si za nami. Ktokolwiek b dziesz w nowogr dzkiej stronie, pomnij zatrzyma twe konie. KTOKOLWIEK - zaimek nieokre lony w wypowiedzeniu pojedynczym. Nie oddziela si go od s siednich wyraz Zapytaj kogokolwiek. lepiej ni ktokolwiek. KIMKOLWIEK - patrz KTOKOLWIEK. KOGOKOLWIEK - patrz KTOKOLWIEK. DY - zaimek wprowadzaj cy wypowiedzenia podrz dne. Stawia si przed nim przecinek. Je li cz podrz dna wyst puje na pocz tku konstrukcji z onej lub w jej rodku, oba cz ony oddziela si przecinkiem ew. przecinkami. S Nie wiem, kt dy pojechali. dy uciek , nikt nie wiedzia DY - zaimek rozpoczynaj cy pytania samoistne; w tej funkcji wyst puje te forma wzmocniona KT dy idziemy? tu i - patrz KT RY - zaimek wprowadzaj cy wypowiedzenia podrz dne. Stawia si przed nim przecinek. Je li cz podrz dna wyst puje na pocz tku konstrukcji z onej lub w jej rodku, oba cz ony oddziela si przecinkiem ew. przecinkami, rzadko - my lnikiem. Nie wiem, kt ra jest godzina. Las, kt ry widzia em w oddali, by zach ra wersja jest prawdziwa - doprawdy nie wiem. To kolega, z kt rym chodzi em do szko Ludzie, kt rzy przyszli p niej, byli jeszcze gorsi. RY - zaimek rozpoczynaj cy pytania samoistne. 5 ra godzina? O kt rej wstajesz? Patrz KT Patrz KT Patrz KT Patrz KT Patrz KT Patrz KT Patrz KT Patrz KT Patrz KT LECZ - sp jnik cy wypowiedzenia wsp dne lub cz ci zdania; wyra a przeciwie stwo, kontrast. Stawia si przed nim przecinek. Pokoik ma y, lecz wygodny. Pracowity ucze , lecz ma o zdolny. Nie wygra tej partii, lecz by zadowolony ze swojej gry. Patrz te TYLKO (I), WPRAWDZIE LECZ, NIBY LECZ. LEDWIE - sp jnik wprowadzaj cy wypowiedzenia podrz dne, podkre ce bezpo rednie nast pstwo zdarze . Obie cz ci sk adowe oddziela si przecinkiem ew. przecinkami. Ledwie przy do poduszki, ju zasn Zasn em, ledwie przy do poduszki. Ledwo uszed krok w, deszcz zap go do willi. Zaraz, ledwo zacz o pada , uciek em do domu. LEDWIE, LEDWO - partyku a w wypowiedzeniu pojedynczym modyfikuj ca znaczenie wyrazu, do kt rego si odnosi. Nie oddziela si jej od innych s Ledwo zd em na poci Droga we mgle by a ledwie widoczna. Patrz te ZALEDWIE. LEDWO - patrz LEDWIE. LEPIEJ - modulant o znaczeniu 'raczej'. Dominuje zasada nieoddzielania go od s siednich wyraz w. Por. RACZEJ. ? Lepiej sied cicho. lepiej spa LEPIEJ - jako przys wek z zasady nie jest oddzielany od innych cz ci zdania. D Lepiej p no ni wcale. lepiej od ciebie. LUB - sp jnik cy cz ci zdania i wypowiedzenia wsp dne, wyra cy wymienno lub wzajemne wy czanie si wyraz w i zda . Nie stawia si przed nim przecinka. b Pojad na wycieczk do Pary a lub zostan w domu. na spacer lub do kina. eli sp jnik roz czny LUB tworzy z innymi wyrazami po czenia o charakterze dopowiedze lub wtr , to mo na te po czenia oddzieli przecinkiem ew. przecinkami. S to rzadkie wypadki. x Napisz, lub lepiej zatelefonuj, jak ci tam przyj uczniem zdolnym, lub raczej bardzo pilnym. LUBO - przestarza jnik podrz dny, cy cz ci zdania i wypowiedzenia; synonim CHO , CHOCIA . Stawia si przed nim przecinek. Je li cz podrz dna wyst puje na pocz tku konstrukcji z onej lub w jej rodku, oba cz ony oddziela si przecinkiem ew. przecinkami. Dzie pogodny, lubo ch odny. Lubo bardzo si stara , nie m podo temu zadaniu. Pokoik, lubo niewielki, by bardzo wygodny. MIANOWICIE - sp jnik wyodr bniaj cy cz zdania lub wypowiedzenie, kt remu towarzyszy. Stawia si przed nim przecinek, po nim mo na niekiedy postawi dwukropek. Por. A MIANOWICIE. a tu niedawno, mianowicie wczoraj. Bardzo nam pom , mianowicie odnowi mieszkanie. Przysz a rodzina, mianowicie: matka, ojciec, dziadek i wujek. Wyraz MIANOWICIE mo e nawi do tre ci wypowiedzenia poprzedniego. W wczas nie oddziela si go przecinkiem. C Zatelefonuj niej. Mam mianowicie du o pracy. DZY INNYMI - wyra enie wskazuj ce na przyk adowo ci wypowiedzi. Dominuje raczej zasada oddzielania tego wyra enia (wraz z innymi wyrazami) od reszty wypowiedzi, zw aszcza je li stanowi rodzaj dopowiedzenia. Nie lubi r, mi dzy innymi z powodu l ku wysoko Pisane przez niego powie ci cieszy wielk popularno dzy innymi ze wzgl du na doskona angielszczyzn Odwiedzili nas mi dzy innymi Kowalscy. MIMO ) - sp jnik zestawiony wprowadzaj cy wypowiedzenia podrz dne przyzwalaj ce; synonim CHO , CHOCIA . Stawia si przed nim przecinek. Je li cz podrz dna wyst puje na pocz tku konstrukcji z onej lub w jej rodku, oba cz ony oddziela si przecinkiem ew. przecinkami. Nie chcia , mimo odny. Mimo odny, nie chcia noc, mimo i a bardzo senna, czuwa a przy nim. MIMO TO - patrz POMIMO POMIMO TO - sp jnik zestawiony cy wypowiedzenia wsp dne lub (rzadziej) cz ci zdania. Przecinek stawia si przed ca ym po czeniem. Uczy pilnie, pomimo to nie zda Dobrze o tym wie, pomimo to nic nie robi. Dobry by z niego cz owiek, pomimo to samotny. enie przyimkowe POMIMO TO nie jest oddzielane przecinkiem, gdy czy si z innymi sp jnikami wypowiedzenia z onego. o zarabia , ale pomimo to nigdy nie mia pieni Jest to cz owiek nieuczciwy i pomimo to robi karier POMIMO ) - patrz MIMO ), POMIMO MOIM (TWOIM, JEGO itd.) ZDANIEM - wyra enie o znaczeniu 'wed ug czyjej opinii'. Wsp nie dominuje zasada oddzielania go od innych wyraz w przecinkiem lub przecinkami (a tak lnikami). Powiniene , moim zdaniem, wi cej pracowa Scenariusz ten, moim zdaniem, jest do niczego. Czy twoim zdaniem jest to adne? Patrz MOIM ZDANIEM. LIWE - gdy wyst puje w znaczeniu 'by e', oddziela si ten wyraz od innych przecinkiem, my lnikiem ew. przecinkami. U Zrobi to, mo liwe, dla ciebie. liwe - nigdy jej nie widzia W innych znaczeniach nie oddziela si go od s siednich wyraz Wykonanie planu jest mo liwe i konieczne. PEWNO PRZYK DAJMY NA CO - wyra enie wprowadzaj ce pewne rodzaje wypowiedze podrz dnych. Stawia si przed nim przecinek. Por. CO. ^ Sam nie wiem, na co mam ochot Chcia a odej , na co nie mog em pozwoli NA ODWR T - wyra enie oznaczaj ce jaki kontrast, synonim PRZECIWNIE, ODWROTNIE. Wsp nie dominuje zasada oddzielania go od innych wyraz w przecinkiem ew. przecinkami. Nie by a dzisiaj z liwa, na odwr t, wydawa bardzo uprzejma. Nie by domatorem, na odwr t - lubi wizyty i podr NA PEWNO - modulant o znaczeniu 'z du prawdopodobie stwa'. Wsp nie dominuje zasada nieoddzielania tego wyra enia od s siednich wyraz Na pewno przyjdzie. Na pewno zdasz. Wojna na pewno si NA POZ R i Z POZORU - modulant o znaczeniu 'jak si wydaje; s c z wygl du'. Na og nie oddziela si go od innych wyraz Przyj to go na poz r grzecznie. Na poz r byli przyjaci mi, ale w rzeczywisto ci nie lubili si Z pozoru by dobrze, lecz wkr tce choroba wr Z POZORU - patrz NA (NA) SZCZ CIE (SZCZ CIEM) - wyra enie (wyraz) o znaczeniu 'pomy lnym zbiegiem okoliczno ci'. Z regu y nie oddziela si go od innych wyraz Na szcz cie zd em na wcze niejszy poci Szcz ciem nikt nie uton li wyraz SZCZ CIE jest r wnowa nikiem w zdaniu z onym podrz dnie, to oddziela si go przecinkiem od cz ci podrz dnej. i Szcz cie, e wszystko dobrze si Szcz cie, e mam tak wyrozumia NA PRZYK AD - wyra enie poprzedzaj ce wskazanie na co lub niepe ne wyliczenie czego . Stawia si przed nim przecinek, je li uwypukla tre ci szczeg owe zapowiedziane og lnie w cz onie poprzedzaj cym (tak jest w wi ci wypadk w). W rodku wypowiedzenia ca y wtr t ujmuje si dwustronnie w przecinki. Po nim stawia si czasem dwukropek, g wnie przy wyliczeniu. b na kolacj dobrego, na przyk ad spaghetti lub pizz W polskich miastach, na przyk ad w odzi i Warszawie, powietrze jest bardzo zanieczyszczone. eli w cz onie poprzedzaj cym nie wyst puje og lna zapowied , przecinka nie stawiamy. j Pojazd stoj cy na przyk ad na parkingu. Jednym z takich tw na przyk ad Gajcy. Patrz NA PRZYK Patrz NA CIE. Patrz NA CIE. Patrz NA Patrz NA PEWNO, PEWNIE. Patrz NA NADTO - wyraz przy cy wypowiedzenie lub cz ci zda , zawieraj ce jakie dodatkowe szczeg y, informacje. Owe cz ci przy czone oddziela si zwykle przecinkiem, rzadko - innym znakiem. u Pracuj w szkole, nadto zajmuj umaczeniami. Pracowa zawodowo, a nadto dzia ecznie. NADTO - wyraz o charakterze ekspresywnym, czasem wzmocniony partyku . Nie oddziela si go od s siednich s Nadto uwagi po casz jej urodzie. Okazji do picia mia nadto. Patrz te PONADTO. NAPRZ D (NAJPIERW) - POTEM - skorelowane wska niki zespolenia, ce wypowiedzenia wsp dne wyra ce nast pstwo czasowe. Obie cz ci sk adowe oddziela si przecinkiem. Najpierw powiedz, na co potrzebne ci pieni dze, potem dostaniesz po Naprz prze , potem zabior do pracy. Patrz NAPRZ POTEM - wyraz cy wypowiedzenia wsp dne wyra ce nast pstwo czasowe albo cz ci zdania przy wyliczeniu. Stawia si przed nim przecinek. l Otworzy drzwi, potem zapali Pocz tkowo nie chcia przyzna , potem zmi Jako sk adnik wypowiedzenia pojedynczego nie jest oddzielany od s siednich wyraz Czy potem p jdziemy na kaw Potem to sko Por. PO CZYM, NAST PNIE. Patrz te NAJPIERW POTEM. PNIE - wyraz cy cz ci zdania lub wypowiedzenia wsp dne wyra ce nast pstwo czasowe. Obie cz ci sk adowe oddziela si wczas przecinkiem. u jdziesz prosto, nast pnie skr cisz w prawo. Przeczyta em ksi , nast pnie po em si Jako sk adnik wypowiedzenia pojedynczego nie jest oddzielany od s siednich wyraz Obejrzymy nast pnie film w telewizji. Por. PO CZYM, POTEM. NATOMIAST - sp jnik cy wypowiedzenia wsp dne przeciwstawne; synonim ZA TO, PRZECIWNIE . Oba wypowiedzenia oddziela si przecinkiem. z rka by a udana, natomiast syn by otrem. Nie mam ochoty na kino, natomiast ch tnie p na spacer. NATURALNIE - modulant, synonim OCZYWI CIE, RZECZ PROSTA. Wsp nie cz ciej nie oddziela si go od s siednich wyraz w, zw aszcza w rodku wypowiedzenia. j Nie uczy i naturalnie nie zda egzaminu. Przyjdziesz naturalnie na moje urodziny? li wyraz ten jest odczuwany jako cz on wtr cony lub r wnowa nik zdania, oddziela si go przecinkiem lub przecinkami. X Naturalnie, w domu nic nie powiedzia Naturalnie, zdam ten egzamin. NAWET - wyraz o charakterze ekspresywnym, nadaj cy odcie niezwyk ci, nietypowo ci. W zasadzie nie oddziela si go od s siednich wyraz Nawet ty jeste przeciwko mnie?! nawet o tym nie wiedzie li w cz onie poprzedzaj cym wyst puje og lna zapowied , a s owo NAWET uszczeg owia czy ukonkretnia j , stawia si przecinek lub ca e obja nienie ujmuje si dwustronnie w przecinki. s em podpity, mo e nawet ca kiem pijany. Nigdy, nawet w najgorszej sytuacji, nie traci ducha. NAWIASEM M C - wyra enie stoj ce poza zdaniem; ujmuje si je w dwa przecinki albo (rzadziej) w przecinek i dwukropek. W pozycji przed wypowiedzeniem oddziela si je przecinkiem. s Jest to, nawiasem m c, dobrze p atna praca. Nawiasem m c, koncepcja ta mi si nie podoba. NI - sp jnik cy zaprzeczone r wnorz dne cz ci zdania lub wypowiedzenia wsp dne. Przed pojedynczym NI nie stawia si przecinka. [ Nie czu lu ni zm czenia. nie chcia ni humoru dobrego nie mia Stawia si przecinek przed powt rzonym NI. a Powiedzia to ni przypi , ni przy osy mia a ni to blond, ni to siwe. Przecinkiem oddziela si ony takich wyra ni st d, ni zow ni z tego, ni z owego ni pies, ni wydra. NIBY - partyku ca z cz onem nadrz dnym cz on por wnawczy; tak abiaj ca dos wyrazu, kt remu towarzyszy. W obu wypadkach w zasadzie nie stawia si przed NIBY przecinka. Y Przejrza w wodzie niby w zwierciadle. Ona niby nigdy nie k amie. NIBY jest sk adnikiem wielu sp w skorelowanych, np. NIBY - A, NIBY - A POTEM (A PRZECIE , A TYMCZASEM), NIBY (TO) - ALE (LECZ). W takich konstrukcjach z onych oba cz ony oddziela si przecinkiem. Niby to kocha m a, a ma kochank w tuziny. Niby taki m dry, a nic nie wie. a niby oboj tna, lecz w rzeczywisto ci kipia a ze z NICZYM - wyraz tworz cy wyra enie por wnawcze. W wypowiedzeniu pojedynczym nie stawia si na og przecinka. I Stali twardo niczym mur. Wpad do klasy niczym burza. eli por wnanie ma charakter dopowiedzenia, przed NICZYM mo na postawi przecinek. f Rozpleni becece stwo, niczym perz na ugorze. Zarzeka si , niczym aba b NIE - partyku a ta w funkcji r wnowa nika zdania zaprzecza tre ci zdania twierdz cego, do kt rego nawi zuje. Po NIE stawia si ne znaki interpunkcyjne - przede wszystkim takie jak na ko cu wypowiedzenia. S lisz, ? Nie. Nie! nie! nie! Nie, nie, zostaw to! W funkcji partyku y przecz cej NIE nie jest oddzielane od s siednich wyraz Dlaczego nie idziesz spa Nie ty b dziesz mi rozkazywa Patrz te TYLKO WIADOMO NIECH, NIECHAJ - sp jnik wprowadzaj cy wypowiedzenia podrz dne. Stawia si przed nim przecinek. Je li cz podrz dna wyst puje na pocz tku konstrukcji z onej, oba cz ony oddziela si przecinkiem, rzadko - my lnikiem. ^ , niech ci ciskam. Nie przyjd jutro do pracy, niech mnie wyrzuc NIECH - wyraz wyst cy w r nych wykrzyknieniach ekspresywnych, po kt rych stawia si zwykle wykrzyknik, samo za NIECH nie jest oddzielane. B Niech yje m oda para! Niech ci diabli wezm nie oddziela si NIECH wtedy, gdy jest cz form trybu rozkazuj cego. E Niech pan wejdzie. Niech ci owa o to nie boli. Patrz te NIECH NIECHAJ - patrz NIECH. NIECH - TO - sp jnik skorelowany, cy cz ci wyppwiedzenia z onego. Przed TO stawia si przecinek. f Niech on tylko spr buje, to ja mu poka A niech si nie zgodzi, to co ja poczn NIEMNIEJ (JEDNAK) - sp jnik wprowadzaj cy wypowiedzenia wsp dne przeciwstawne; synonim MIMO TO, A JEDNAK, A PRZECIE . Stawia si przed nim przecinek. Sytuacja by a niejasna, niemniej nale postanowi a zaskoczona wizyt , niemniej jednak przyj a ich grzecznie. NIEPRAWDA( ) - wyraz b cy wyznacznikiem pytania retorycznego, zwykle zamykaj cy wypowied . Pytajnik stawia si albo po tym s owie, albo na ko cu wypowiedzenia. Sam wyraz NIEPRAWDA oddziela si rodku zdania przecinkiem albo my lnikiem. Por. PRAWDA. Y Zgodzisz si , nieprawda? Panna Anna ma g os prze liczny - nieprawda NIEPRAWDA - patrz NIEPRAWDA. PRAWDA - zwrot potwierdzaj uszno czyjej wypowiedzi; tak e w postaci TO PRAWDA. Synonim TAK JEST, ISTOTNIE. Wyst puje samodzielnie albo w rodku wypowiedzenia i wtedy oddziela si go od innych cz ci zdania przecinkiem, my lnikiem, wykrzyknikiem. \ Tak, to prawda - zgodzi ze mn Prawda!... - przytakiwali zebrani. PRAWDA - wykrzyknienie wyra ce nag e uprzytomnienie sobie czego ; synonim RZECZYWI CIE. Oddziela si je przecinkiem lub wykrzyknikiem. [ Prawda, przecie nie mam paszportu. Ach, prawda! Ca kiem bym zapomnia PRAWDA - wyst puje w funkcji partyku y pytaj cej, na kt oczekuje si odpowiedzi twierdz cej; synonim CZY TAK? Por. NIEPRAWDA. > Zgodzisz si , prawda? Pomo esz mi, prawda? PRAWD C - zwrot o znaczeniu 'chc zupe nie szczerym'. Z regu y oddziela si go przecinkiem ew. przecinkami od zdania g wnego. d Masz, prawd c, spory maj Prawd c, nie mam ochoty na ten wyjazd. NIESTETY - modulant uwydatniaj nie jest po my cego. Wsp nie dominuje zasada oddzielania go od s siednich wyraz w - g wnie przecinkiem ew. przecinkami, rzadziej - my lnikiem czy wykrzyknikiem. s Niestety, by za p Pogoda by a brzydka, niestety. Wakacje, niestety, ju NIE TYLE - CO - skorelowany wska nik zespolenia. Przed zaimkiem CO stawia si przecinek. h Odnosi to nie tyle do mnie, co do mojego brata. Nie tyle si uczy , co wkuwa NIE TYLE - ILE - skorelowany wska nik zespolenia, u ywany do przeciwstawiania dw ch cz w wypowiedzenia. Oba cz ony oddziela si przecinkiem, kt ry stoi przed ILE. f Jest nie tyle m dry, ile sprytny. Nie tyle wa na jest zap ata, ile rado z pracy. NIE TYLKO - ALE (I), LECZ (I), TAK E - sp jnik skorelowany, cy wypowiedzenia wsp dne lub cz ci zdania. Obie cz ci sk adowe oddziela si przecinkiem, kt ry stoi przed ALE (I), LECZ (I), ALE (TAK Nie tylko na rynku pe no by o ludzi, ale i w s siednich uliczkach. Nie tylko by pracowity, ale tak e pomys TPLIWIE - modulant o znaczeniu 'na pewno'. Wsp nie dominuje zasada nieoddzielania go od innych wyraz w. Por. NA PEWNO, NIEZAWODNIE. H To niew tpliwie dobra powie Niew tpliwie przyjd Wyraz tem wyst puje niekiedy w funkcji samodzielnej, jako r wnowa nik zdania. W wczas jest oddzielany od pozosta ego tekstu. X Przyjdziecie jutro? - Niew tpliwie, ale prosz jeszcze zatelefonowa NIE WIADOMO CO (KTO, SK D, DOK D itp.) - zwroty, w k rych sk ad wchodz jniki lub zaimki. Przed zaimkiem (sp jnikiem) nie umieszcza si przecinka, ca ego za zwrotu tak e na og nie oddziela si od s siednich wyraz Pojecha a do miasta nie wiadomo po co. Zaprasza a nie wiadomo kogo. Zrobi by dla niej nie wiadomo co. WIADOMO - w funkcji orzecznika (='jest rzecz znan ') lub jako wypowiedzenie oddziela si WIADOMO przecinkiem lub przecinkami, rzadziej - my lnikiem. h Wiadomo, musi jeszcze du uczy Jest to, wiadomo, najwi kszy oszust w mie Jako sk adnik utartych zwrot w nie jest oddzielany od s siednich wyraz w: patrz NIE WIADOMO itp.). NIEZAWODNIE - modulant o znaczeniu 'z pewno '. Por. NA PEWNO, NIEW TPLIWIE. Wsp nie dominuje zasada nieoddzielania go od s siednich wyraz Przyjd do ciebie niezawodnie. to niezawodnie jego samoch NIM - sp jnik wprowadzaj cy wypowiedzenia podrz dne. Stawia si przed nim przecinek. Je li cz podrz dna wyst puje na pocz tku konstrukcji z onej lub w jej rodku, oba cz ony oddziela si przecinkiem ew. przecinkami. Uciekajmy, nim b dzie za p Zastan , nim odpowiesz. Nim odpowiesz, zastan Pomy l, nim odpowiesz, cho przez chwil Patrz te ZANIM. LI, NI LIBY - przestarza jnik (tak e z partyku trybu przypuszczaj cego BY) oznaczaj stopnia nasilenia por wnywanych ze sob cech lub czynno ci. W wypowiedzeniu z onym por wnawczym oddziela si przecinkiem obie cz ci sk adowe. W wypowiedzeniu pojedynczym zwykle nie stawia si przecinka przed cz onem por wnywanym. Rozwi zadanie lepiej, ni li si spodziewali. b to teraz, ni li mia potem w nocy. Mniej szkodzi impet jawny ni ukryta. LIBY - patrz NI Patrz NI Patrz NI Patrz NI BY - sp jnik (tak e z partyku BY trybu przypuszczaj cego) oznaczaj stopnia nasilenia por wnywanych ze sob cech lub czynno ci. Por. NI LI. W wypowiedzeniu z onym por wnawczym oddziela si obie cz ci sk adowe przecinkiem, kt ry stoi przed NI (BY). Jeste lepsza, ni atwiej to powiedzie zrobi Wsta lepiej wcze niej, ni W wypowiedzeniu pojedynczym zwykle nie stawia si przecinka przed cz onem por wnywanym. ` Lepszy wr bel w gar ci ni b na dachu. Jestem raczej senny ni czony. Por. ANI ELI, ANI ELIBY. Patrz te RACZEJ BY - patrz NI Patrz NI Patrz NI Patrz NI ELI, NI ELIBY - przestarza jnik u ywany w konstrukcjach por wnawczych, tak e z partyku BY trybu przypuszczaj cego; por. NI Raczej krzycza eli m umrze odu, ni elibym mia go prosi o pieni tu gorzej ni eli w domu. Por. ANI ELI, ANI ELIBY. Patrz NI ELI. Patrz NI ELI. Patrz NI ELI. Patrz NI ELI. NO - partyku a ekspresywna u ywana jako wzmocnienie trybu rozkazuj cego. Zwykle nie oddziela si jej przecinkiem, zw aszcza gdy wyst puje po formach trybu rozkazuj cego. 1 Chod no tu! Przyznaj no si eli NO wyst puje przed wypowiedzeniem zawieraj cym tryb rozkazuj cy lub przed wo aczem, oddziela si wyraz NO przecinkiem. > No, ch opcy, ruszamy. No, uspok Partyku a NO wyst puje te w wypowiedzeniach nie zwieraj cych trybu rozkazuj cego. Zazwyczaj takie NO jest oddzielane przecinkiem od innych wyraz No, to do widzenia. No, do tego gadania! czenie NO NIE wyra ywe zaprzeczenie b zach do potwierdzenia tre ci wypowiedzi. Ca czenie oddziela si zwykle przecinkiem od s siednich wyraz To fajna dziewczyna, no nie? No nie, tego ju za wiele. Podwojone lub potrojone NO wyra a podziw, zdziwienie lub pogr , sprzeciw. Poszczeg lne cz ony oddziela si przecinkiem. B Ale wyros , no, no! No, no, tylko spokojnie! zki frazeologiczne NO PROSZ , PATRZCIE NO, POPATRZCIE NO oddziela si zwykle przecinkiem od s siednich wyraz w; nie stawia si tu przecinka przed samym NO. W No prosz , znowu si Patrzcie no, jak to mu si spieszy! NOTABENE - ( ac. 'zauwa dobrze') - modulant u ywany dla podkre lenia jakiej ci wypowiedzi. Najcz ciej oddziela si go przecinkiem od innych sk adnik w zdania, zw aszcza gdy tworzy rodzaj dopowiedzenia. x Napisa ostatnio ksi , notabene bardzo ciekaw Pozna em pewn dziewczyn , notabene bardzo E - wyraz o charakterze ekspresywnym, oznaczaj cy nag e rozpocz cie czynno ci albo nadaj cy wypowiedzi odcie obawy b nadziei. Nie oddziela si go od innych wyraz A nu tu przyjdzie? Kotek nu wspina na drzewko. A psiak nu e skaka - okrzyk ponaglaj cy. Oddziela si go zwykle przecinkiem lub wykrzyknikiem. H Dalej, nu e, szelmy! Je mu da E - patrz NU O - wykrzyknik, czasami powt rzony, wyra ne uczucia. Stawia si po nim zwykle przecinek lub znak wykrzyknienia. D O, to jest dobra odpowied O, ja nieszcz liwa! O - wyr nia lub wzmacnia rzeczownik w wo aczu. Wtedy oba wyrazy oddziela si przecinkiem albo wykrzyknikiem. A O rado ci, iskro bog O Jezu, trafili mnie! Patrz te ILE, O ILE. OCH - wykrzyknik wyra ne emocje. Stawia si po nim przecinek albo znak wykrzyknienia. A Och! Najmocniej przepraszam. Och, jaki wiatr! OCZYWI CIE - modulant, synonim NATURALNIE, RZECZYWI CIE. Interpunkcja niejednolita, cho nie cz ciej nie oddziela si go od innych wyraz w, zw aszcza w rodku wypowiedzenia. Q Masz oczywi cie racj Oczywi cie biedniejemy coraz bardziej. li wyraz OCZYWI CIE jest cz onem wtr conym lub r wnowa nikiem zdania (zw aszcza na pocz tku wypowiedzenia) - oddziela si go przecinkiem lub przecinkami. j Nie mog em, oczywi cie, nic takiego powiedzie Oczywi cie, trzeba to b dzie naprawi Modulant ten mo e podkre zapewnienie, twierdzenie. W wczas stawia si przed nim przecinek. X Zgadza si ? Tak, oczywi Czy to naprawd ty? Tak, oczywi cie ja! RZECZYWI CIE - modulant, synonim OCZYWI CIE, RZECZ PROSTA, W ISTOCIE, NAPRAWD . Interpunkcja niejednolita. Wsp nie cz ciej nie oddziela si go od s siednich wyraz w, zw aszcza w rodku wypowiedzenia. N a rzeczywi cie inteligentna. Czy rzeczywi cie tak by li jednak wyraz ten traktowany jest jako cz on wtr cony b wnowa nik zdania (zw aszcza na pocz tku wypowiedzenia), to oddziela si go przecinkiem lub przecinkami. g Sejm, rzeczywi cie, nie jest najlepszy. Rzeczywi cie, nie wiedzie mi si najlepiej. D - zaimek wprowadzaj cy wypowiedzenia podrz dne. Stawia si przed nim przecinek. Je li cz podrz dna wyst puje na pocz tku konstrukcji z onej lub w jej rodku, oba cz ony oddziela si przecinkiem ew. przecinkami. em, nic mi si nie udaje. Czuj lepiej, odk em z sanatorium. Po raz pierwszy, odk pozna em, zwr em si do niej po imieniu. D - zaimek rozpoczynaj cy pytania. * d jeste bez pracy? Patrz te D - wyraz oznaczaj cy relacyjnie czas lub miejsce. W zasadzie nie oddziela si go od innych wyraz dziesz odt wiczy codziennie. lepiej opiekowa Stawia si jednak przecinek (lub my lnik) przed s owem ODT D, je li rozpoczyna ono wypowiedzenia wsp dne albo zdanie nadrz dne skorelowane z zaimkiem ODK D - DOT d pisz ten program, odt d nigdy nie mam czasu. Zaszed em tam raz w niedziel , odt d zagl dam do niej cz ciej. ODWROTNIE - wyraz oznaczaj cy jaki kontrast, synonim INACZEJ, PRZECIWNIE, NA T. Wsp nie dominuje zasada nieoddzielania go od s siednich wyraz Zrobi em odwrotnie, ni mi kazano. odwrotnie ni wszyscy. Bywa te i odwrotnie. OHO - wykrzyknik wzmacniaj cy wypowied . Stawia si po nim przecinek lub znak wykrzyknienia. ? Oho, zn w pada! Oho! Chyba ju przyjechali. O ILE - zestawiony wska nik zespolenia wprowadzaj ne wypowiedzenia podrz dne. Por. O ILE. Przecinek stawia si przed ca ym po czeniem O ILE. Je li cz podrz dna wyst puje na pocz tku konstrukcji z onej lub w jej rodku, oba cz ony oddziela si przecinkiem ew. przecinkami. O ile dobrze s em, o Kolega, o ile pami tam, wyjecha To jest na drugim pi trze, o ile si nie myl O TYLE - O ILE (O ILE - O TYLE) - skorelowane wska niki zespolenia, u ywane w znaczeniu 'w takim stopniu, w jakim'. Oba cz ony oddziela si przecinkiem, kt ry stoi przed ca ym po czeniem. O tyle mi to sprawi o rado , o ile przedtem si niepokoi O ile wi cej pracy w ysz, o tyle wynik b dzie lepszy. O tyle mnie wiat obchodzi, o ile mog z niego korzysta OJ - wykrzyknik wzmacniaj cy wypowied . Stawia si po nim przecinek lub znak wykrzyknienia. 7 Oj, le z tob Oj! Jakie to adne! OJEJ, OJOJ - wykrzyknik wyra ne uczucia. Stawia si po nim przecinek lub znak wykrzyknienia. X Ojej, co ja zrobi Ojej! Ale d uga kolejka! Ojoj! jak tu gor OJOJ - patrz OJEJ. CZ TEGO - wyra enie przyimkowe o znaczeniu NADTO. Cz sto wprowadza wypowiedzenia wsp dne lub rozbudowane cz ci zdania o charakterze dopowiedzenia. Oba cz ony oddziela si wczas przecinkiem. { Przynios nowe p yty, a opr cz tego par kaset. Pojedziemy do Krakowa, opr cz tego zwiedzimy Wieliczk Nie oddziela si przyimka OPR CZ w innych po czeniach. Y Nie mam nikogo opr cz ciebie. wybaczy wszystko opr amstwa. ORAZ - sp jnik wsp cy wypowiedzenia czne lub r wnorz dne cz ci zdania. Nie stawia si przed nim przecinka. Podszed do rodzic w oraz zapyta o ich zdrowie. Wyst dwie kapele oraz kabaret. Przynios em kasety oraz magnetofon. OT - partyku a wzmacniaj ca wypowied , czasem z odcieniem lekcewa enia czego . Oddziela si przecinkiem b tworzy z wyrazami nast pnymi jedn i wtedy przecinka si nie stawia. j Powiedzia em to ot tak sobie. Bawi - ot, jak to m odzi. Ot, nie ma o czym m Patrz te OT CO - wyra enie oddzielane zwykle przecinkiem od reszty zdania. U Jeste egoist , ot co! Na taki wstyd ja nie mog pozwoli , ot co. OTO - wyraz cy dwa cz ony zdania (lub dwa zdania), z kt rych drugi (drugie) jest bli szym obja nieniem pierwszego. Takie OTO zwykle oddziela si przecinkiem, my lnikiem albo pauz ; bywa te poprzedzane dwukropkiem. Powiem ci, co to za okazja, oto s moje urodziny. Popatrzcie - oto nasz ogr Widok by potworny: oto le y trzy trupy bez g OTO - wyraz poprzedzaj cy streszczenie, podsumowanie b wskazuj cy na co jako wz r. W tej funkcji wyst puje on cz sto po my lniku, dwukropku, rzadziej po przecinku. Resztki ogrodu i ta klitka, oto wszystko, co pozosta o z ojcowizny. Kilka wierszy, nowelka - oto wszystko, co zosta o z jego tw OTO - wyraz wzmacniaj cy jaki element wypowiedzi. W tej funkcji nie oddziela si go od s siednich wyraz Oto prawdziwy m czyzna. Dumny jestem z tego oto programu. - wzmocnione OTO. Q i nasi go Praca, dom, dzieci - ot e jej ycie. OWSZEM - wyraz wzmacniaj cy lub zast cy twierdzenie; synonim OCZYWI CIE, NATURALNIE. Wyst puje na og samodzielnie jako r wnowa nik zdania, rzadziej jako wyodr bniony interpunkcyjnie sk adnik d szej wypowiedzi. c Znacie si ? - I owszem. Zapali pan? Owszem. Owszem, ja ci nawet rozumiem. OWSZEM - wyraz wskazuj cy na przeciwie stwo, kontrast; synonim PRZECIWNIE. Wydziela si go przecinkiem albo dwoma przecinkami. q Deszcz nie ustawa , owszem, la coraz mocniej. Nikt mu nie szkodzi , owszem, szli mu na r PRZECIWNIE - wyraz oznaczaj cy jaki kontrast; synonim NA T, ODWROTNIE. Wsp nie dominuje zasada oddzielania go od s siednich s w przecinkiem ew. przecinkami. Nie uty a wcale od tego czasu, przeciwnie - schud Nie s z uczciwo ci, przeciwnie, m wiono o nim niepochlebnie. PEWNIE, PEWNO - modulant o znaczeniu 'z du prawdopodobie stwa', synonim PRAWDOPODOBNIE, ZAPEWNE. Dominuje zasada nieoddzielania go od innych s Pewnie jutro st d wyjad Masz ju pewno ten formularz. To pewnie plotka. Patrz te PEWNO. PRAWDOPODOBNIE - modulant o znaczeniu 'nale y przypuszcza e'. Dominuje zasada nieoddzielania go od s siednich wyraz w. Por. PEWNIE, ZAPEWNE. ] Ma prawdopodobnie jeszcze dwie siostry. Prawdopodobnie wyjad z Warszawy. Patrz PO CO, PO CZYM, PO PIERWSZE. PO CO - wyra enie wprowadzaj ce pewne wypowiedzenia podrz dne. Przecinek stawia si przed ca ym po czeniem. Je li cz podrz dna wyst puje na pocz tku konstrukcji z onej lub w jej rodku, oba cz ony oddziela si przecinkiem ew. przecinkami. U Nie wiem, po co tam poszed Po co ja tam id , nie mam poj Nie stawia si przecinka w ekspresywnych zwi zkach frazeologicznych typu: NIE WIEM PO CO, NIE WIEDZIE PO CO, LICHO WIE PO CO, NIE MIE PO CO. q Do domu nie mia po co wraca em si licho wie po co. ta si tu nie wiedzie po co. PO CO - wyra enie rozpoczynaj ce pytanie samoistne. ( Po co tu przyszed PO CZYM - wyra enie wprowadzaj ce wypowiedzenia podrz dne lub cz ci zdania; synonim A PNIE, A POTEM. Stawia si przed nim przecinek. s na spacer, po czym po Pozdrowi nas serdecznie, po czym zaprosi do siebie. PODCZAS GDY (KIEDY) - sp jnik zestawiony wprowadzaj cy wypowiedzenia podrz dne, czasem z odcieniem przeciwstawienia. Przecinek stawia si przed ca ym po czeniem. Je li cz podrz dna wyst puje na pocz tku konstrukcji z onej lub w jej rodku, oba cz ony oddziela si przecinkiem ew. przecinkami. On si bawi , podczas gdy koledzy si uczyli. Musia pracowa , podczas gdy jego brat tylko polowa mierci ojca, podczas kiedy on musia pracowa , jego brat tylko polowa PODOBNIE - przys wek przy cy wypowiedzenia wsp dne lub cz ci zdania. Stawia si wczas przed nim przecinek. ~ Jego stopnie z fizyki s abe, podobnie z matematyki. Janek jest bardzo s aby z historii, podobnie Beata. ciej przys wek ten jest w czany do zdania bez adnej pauzy. E Rzadko si spotyka podobnie lekkomy lnych starc Patrz te PODOBNIE JAK. PODOBNIE JAK - wyra enie wprowadzj ce por wnania. W kr tkich por wnaniach wyst cych w wypowiedzeniu pojedynczym na og nie stawia si przecinka przed ca ym wyra eniem oraz przed JAK. I Post puj podobnie jak inni. Wygl podobnie jak ty. ciej jednak traktuje si e por wnanie jako wtr cenie lub dopowiedzenie; wtedy wydziela si je przecinkami ew. przecinkiem. z Zawsze zawodzisz, podobnie jak tw j brat. Dzisiaj, podobnie jak wczoraj, przyszed do pracy sp niony. czeniu tym przed JAK stawia si przecinek tylko w wczas, gdy rozpoczyna ono wypowiedzenie podrz dne okolicznikowe. p Post puj podobnie, jak to czyni tw j brat. Wygl da podobnie, jak ty wygl w jego wieku. POMIMO ) - sp jnik zestawiony wprowadzaj cy wypowiedzenia podrz dne przyzwalaj ce; synonim CHO , CHOCIA . Stawia si przed nim przecinek. Je li cz podrz dna wyst puje na pocz tku konstrukcji z onej lub w jej rodku, oba cz ony oddziela si przecinkiem ew. przecinkami. ~ Nie chcia wypi lekarstwa, pomimo powa nie chory. Matka, pomimo czona, pracowa a nadal. PONADTO - modulant o znaczeniu 'opr cz tego'. Przewa a zasada nieoddzielania go od s siednich wyraz w. Por. OPR CZ, NADTO. Przynios em ponadto par Pismo jest zjawiskiem wt rnym wobec wymowy, kt ra ponadto ulega szybszym zmianom. PONIEWA - sp jnik wprowadzaj cy wypowiedzenia podrz dne. Stawia si przed nim przecinek. Je li cz podrz dna wyst puje na pocz tku konstrukcji z onej lub w jej rodku, oba cz ony oddziela si przecinkiem ew. przecinkami. Nie wyjad na urlop, poniewa mam teraz za du o pracy. Poniewa mam za du o pracy, nie mog urlopu. stwo, poniewa jest dobrem wsp lnym, wszyscy powinni szanowa PO PIERWSZE (PO DRUGIE, PO TRZECIE itd.) - wyra enie u ywane przy wyliczaniu przed wymienieniem pierwszego punktu, faktu, argumentu. Interpunkcja niejednolita: albo ca e wyra enie oddziela si przecinkiem od innych cz ci zdania, albo si go nie oddziela. Po pierwsze nale plan, po drugie trzeba go zrealizowa Po pierwsze, nale plan, po drugie, zrealizowa POZA TYM - wyra enie wprowadzaj ce drugie wypowiedzenie, niekiedy o tre ci przeciwstawnej. Stawia si przed nim przecinek, rzadziej - rednik. Troch mnie jeszcze boli g owa, poza tym dobrze si czuj Dziewczyna lubi a dyskoteki, poza tym by kiem rozs POZA TYM - wyra enie ko ce ci g wyliczeniowy. Stawia si przed nim przecinek. Znam angielski, rosyjski i serbo-chorwacki, poza tym troch francuski. Na stole le ro, ksi ka i zeszyt, poza tym par kartek. Czasami wyst puje w wypowiedzeniach bez przecinka, np. ma pocz tku wypowiedzenia oraz po sp jnikach i zaimkach wykluczaj cych u ycie przecinka. V Poza tym jestem zaj Przynie pizz oraz poza tym co do picia. KI - sp jnik wprowadzaj cy wypowiedzenia podrz dne. Stawia si przed nim przecinek. Je li cz podrz dna wyst puje na pocz tku konstrukcji z onej lub w jej rodku, oba cz ony oddziela si przecinkiem ew. przecinkami. } Baw si Zamknij si kim dobry. Tak d ugo, p dziesz m ody, ycie b dzie mia o urok. KI - P TY - sp jnik skorelowany. Obie cz ci sk adowe oddziela si przecinkiem. r ty dzban wod nosi, p ki si ucho nie urwie. ki ojciec ty w domu dzia dobrze. Patrz te Patrz P Patrz P Patrz P Patrz P Patrz P PROSZ - w znaczeniu podstawowym 'zwraca do kogo , aby co uzyska ' wyraz ten nie jest oddzielany. 3 Prosz do salonu. Prosz PROSZ - odpowied na "dzi " wyst ca jako cz on samodzielny, oddzielany przecinkiem lub kropk stuj si , prosz , czym tylko chcesz. Idziesz do domu? Prosz bardzo. PROSZ - wykrzyknik zezwalaj cy na wej cie. Wyst puje jako cz on samodzielny oddzielany przecinkiem lub kropk pukanie. Prosz Zapuka do drzwi, prosz - odezwa jej matka. PROSZ PANA, PANI - zwrot grzeczno ciowy oddzielany przecinkiem ew. przecinkami od reszty wypowiedzenia. b Prosz pani, czy ja te dosta em dw Nie wiem, prosz pana, o co tu chodzi. I PROSZ - podkre la nieoczekiwany wynik czego . Wyst puje jako cz on samodzielny po kropce lub my lniku. w I prosz . Zabrak o jej akurat te dwa tysi zapuka do drzwi - i prosz , to jednak by a ona. PRZECIE - sp jnik wprowadzaj cy wypowiedzenia wsp dne przeciwstawne. Stawia si przed nim przecinek. | Czemu nie idziesz do domu, przecie trzecia. Zrobi em wszystko, co w mojej mocy, przecie na pr PRZECIE - wyraz o charakterze ekspresywnym. W wypowiedzeniu pojedynczym nie jest zazwyczaj oddzielany od pozosta ych wyraz Przecie ty jeste y mokry! Przecie ja oszalej z tym durniem. Patrz PRZECIE PRZED CZYM - wyra enie wprowadzaj ce pewne wypowiedzenia wsp dne oraz podrz dne. Stawia si przed nim przecinek. y On jest nieuczciwy, przed czym was ostrzegam. Jutro wyje am, przed czym chc was jeszcze odwiedzi W zdaniach pojedynczym pytaj cych nie oddziela si go przecinkiem. H Przed czym tak uciekasz? Przed czym ci ostrzega PRZEDE WSZYSTKIM - wyra enie uwydatniaj ce szczeg lnie zapowiedziany w poprzednim cz onie zdania. Stawia si przed nim przecinek albo ujmuje si je w dwa przecinki. Partie polityczne, przede wszystkim te stare, nie nauczy jeszcze regu demokracji. Lubi owoce, przede wszystkim te egzotyczne. W innych u yciach nie oddziela si tego wyra enia od reszty zdania. d Jeste przede wszystkim Polakiem. Naucz si przede wszystkim tabliczki mno enia. Patrz PRZEDE WSZYSTKIM. PRZETO - sp jnik, przestarza y i ksi kowy, cy wypowiedzenia wsp dne albo cz ci zdania. Obie cz ci sk adowe oddziela si przecinkiem. d stary, przeto niedo ce ju wschodzi o, zrobi przeto ja niej. W wypadku sp w zestawionych A PRZETO, I PRZETO, NIEMNIEJ PRZETO zasady interpunkcji okre la pierwszy element zestawienia. Por. A, I, NIEMNIEJ. jniki skorelowane z PRZETO (GDY - PRZETO, PONIEWA - PRZETO, SKORO - PRZETO, E - PRZETO) oddziela si przecinkiem ew. przecinkami. e zabrak o mu pieni dzy, przeto zosta rozb jnikiem. Poniewa nie m wytrzyma z matk , przeto wynaj PRZEZ CO - wyra enie wprowadzaj ce wypowiedzenia podrz dne. Stawia si przed nim przecinek. Jeste dziwakiem, przez co wszyscy od ciebie stroni Nie przyszed do szko y, przez co mia nieprzyjemno W zdaniach pojedynczych pytaj cych nie oddziela si go przecinkiem. 1 Przez co b dziemy przeje PRZY CZYM - wyra enie wprowadzaj ce pewne wypowiedzenia podrz dne i wsp dne. Stawia si przed nim przecinek. ugo walczyli, przy czym nikt nie m zwyci Przemawiali po kolei, przy czym jego mowa by a naj adniejsza. W zdaniach pojedynczych pytaj cych nie oddziela si go przecinkiem. ( Przy czym usi dziemy? PRZYK ADOWO - przys wek o znaczeniu 'dla przyk adu'. Nie jest zazwyczaj oddzielany od pozosta ych wyraz my przyk adowo ten problem. Podaj te informacje tylko przyk adowo. Oddziela si ten przys wek przecinkiem ew. przecinkami, gdy poprzedza wskazanie na co lub wyliczenie czego . Por. NA PRZYK AD. k ze sob tylko niezb dne rzeczy, przyk adowo pid cznik, szczoteczk do z PRZYNAJMNIEJ - wyraz podkre cy jaki on zdania, tak e synonim CHO , CO NAJMNIEJ. Dominuje zasada nieoddzielania go od s siednich wyraz Przynajmniej ty mi pom tu jeszcze przynajmniej godzin li wyraz ten uszczeg owia tre ci zapowiedziane og lnie w cz onie poprzedzaj cym, to stawia si przed nim przecinek. K Przychodzi do niej cz sto, przynajmniej raz na tydzie PRZYPU MY - forma czasownikowa o charakterze frazeologizmu, synonim DAJMY NA TO, POWIEDZMY, ZA MY, NA PRZYK AD. Z regu y oddziela si ten wyraz przecinkiem lub przecinkami, czasem my lnikami. y Nie zdasz, przypu my, egzaminu. Pojedziesz, dajmy na to, poci giem. Zadzwo , powiedzmy, za tydzie DAJMY NA TO - patrz PRZYPU POWIEDZMY - patrz PRZYPU RACZEJ - sp jnik cy wypowiedzenia wsp dne lub cz ci zda , tak e synonim C. Wyst puje na pocz tku zdania lub po pierwszym cz onie. Obie cz ci sk adowe oddziela si przecinkiem. I a niska, raczej t Ja przyjad , ona raczej nie. W znaczeniu przys wkowym 'lepiej' wyrazu RACZEJ nie oddziela si od s siednich wyraz w. Por. LEPIEJ. * Zosta my raczej w domu. RACZEJ - NI - sp jnik skorelowany. Oba cz ony oddziela si przecinkiem, je to zdania, a nie oddziela, je to cz ci zdania pojedynczego. \ Raczej si powiesi, ni poprosi o pomoc. a to raczej wie miasto. C (BIOR C) - zwroty te oddziela si przecinkiem lub przecinkami ew. przecinkiem i dwukropkiem. i le bior c, nie ma o czym m aden krewny, c, nie pom ci wtedy. LE BIOR C - patrz LE(J) - wyraz stoj cy przed zdaniem. Ujmuje si go w dwa przecinki lub przecinek i dwukropek. y Prawie miesi le: 28 dni, pisa em ten program. kupi mieszkanie, lej, tani kawalerk Patrz te (BIOR LEJ - patrz MY - patrz PRZYPU RAD NIERAD - wyra enie o znaczeniu 'z konieczno ci'. Ca y zwi zek frazeologiczny albo oddziela si od innych wyraz w przecinkami lub my lnikami, albo si go nie oddziela. V Rad nierad musia zgodzi Rada nierada, wsiad a do samochodu. Patrz RAD NIERAD. Patrz RAD NIERAD. Patrz RAD NIERAD. RAZ - TO (ZN W) - skorelowany wska nik zespolenia, oznaczaj cy kolejne nast pstwa czynno ci lub r norodno ci przedmiot element w sytuacji. Przed TO stawia si przecinek, przed RAZ mo na postawi dwukropek. Raz , to zn Zachowywa jak wariat: raz biega i krzycza , to zn bez ruchu. ROZUMIE SI - patrz MA ROZUMIE MA SI ROZUMIE - zwrot o znaczeniu 'bez w tpienia', por. OCZYWI CIE. Interpunkcja niejednolita - oddziela si go od innych wyraz w przecinkiem lub my lnikiem (w rodku zdania - dwoma przecinkami lub my lnikami) albo nie oddziela. n Jutro - ma si rozumie - przyjd znowu. Prosz to, rozumie si , sko jeszcze dzisiaj. Patrz MA ROZUMIE WNIE - JAK - skorelowany wska nik zespolenia, cy cz ony wsp dne. Oba cz ony oddziela si zwykle przecinkiem. v wnie adna, jak inteligentna. Nauka j w obcych jest r wnie przyjemna, jak i po yteczna. - patrz TAK E - modulant, synonim R i TE , przy cy wypowiedzenia wsp dne lub cz ci zdania. Stawia si przed nim przecinek. Przyjmijcie najlepsze yczenia, tak e od mojej matki! W samie obok nas mo na kupi owoce, r egzotyczne tam bywaj Lubi w jeziorze, te ciej wyrazy te (TAK adnikami wypowiedzenia pojedynczego i w wczas nie oddziela si ich przecinkiem. o Przysz jego siostra. W kiosku sprzedaje si Chodz e nad rzek Patrz RZEC RZEC (BY) MO NA - ksi kowy zwrot wtr cony oddzielany przecinkiem lub przecinkami, rzadziej - my lnikiem. Wszystko by o, rzec mo na, w rozsypce. Rzec mo na, jeste z tego niezadowolony. Deszcz d ugo pada , rzek e zacz potop. - patrz RZEC RZECZ JASNA (PROSTA) - modulant, synonim OCZYWI CIE, NATURALNIE. Interpunkcja niejednolita. Cz ciej nie oddziela si go od innych wyraz w, zw aszcza w rodku zdania. c W takiej sytuacji rzecz jasna musz wycofa Przyjd rzecz jasna do ciebie. li wyra enie to jest cz onem wtr conym lub r wnowa nikiem zdania, to oddziela si je przecinkiem albo przecinkami. s Rzecz jasna, po ci te pieni Nie zgodzi , rzecz prosta, z tak ocen swojej pracy. Patrz RZECZ JASNA. Patrz RZECZ PROSTA. RZEKOMO - modulant o znaczeniu 'zgodnie z tym, co kto wi, ale niekoniecznie z rzeczywisto '. Nie oddziela si go z regu y od innych wyraz rzekomo ci ko chory. Rzekomo ca e wieczory sp w pracy. D - zaimek wprowadzaj ne wypowiedzenia podrz dne. Stawia si przed nim przecinek. Je eli cz podrz dna wyst puje na pocz tku konstrukcji z onej lub w jej rodku, oba cz ony oddziela si przecinkiem ew przecinkami, rzadziej - my lnikiem. d Nie wiedzia d tu si d mia a pieni dze - nie chcia a powiedzie eli zaimek TAM wyst puje na pocz tku cz ci podrz dnej przed SK wczas przecinek stawia si przed ca ym po czeniem TAM SK , tam sk D - zaimek rozpoczynaj cy pytania. % d przyjecha D - w funkcji ekspresywnej tworzy ywe zaprzeczenia. Stawia si po nim wykrzyknik lub pytajnik. # Boisz si Patrz te DKOLWIEK - wska nik zespolenia wprowadzaj cy wypowiedzenia podrz dne. Stawia si przed nim przecinek. Je eli cz podrz dna wyst puje na pocz tku konstrukcji z onej lub w jej rodku, oba cz ony oddziela si przecinkiem ew. przecinkami. Trafisz do Rzymu, sk dkolwiek wyruszysz. dkolwiek wyruszysz, trafisz do Rzymu. Do Rzymu, sk dkolwiek wyruszysz, zawsze trafisz. SKORO - sp jnik wprowadzaj cy wypowiedzenia podrz dne. Stawia si przed nim przecinek. Je eli cz podrz dna wyst puje na pocz tku konstrukcji z onej lub w jej rodku, oba cz ony oddziela si przecinkiem ew. przecinkami. Przyjad , skoro tak bardzo tego chcesz. Skoro chcesz, przyjad nied Narzuca , skoro nas nie zaprosili, przecie nie b dziemy. SKORO - TO - sp jnik skorelowany cy cz ci wypowiedzenia z onego podrz dnie. Przed TO stawia si przecinek. b Skoro nie chcesz, to nie przyjd Skoro cie mnie zaprosili, to dajcie mi je SKORO WIT (='bardzo wcze nie') - wyra enie tego nie oddziela si zwykle przecinkiem od s siednich wyraz Wsta em skoro Skoro wit ruszyli dalej. SKORO - patrz SKORO. SKORO MY - patrz SKORO. SKORO CIE - patrz SKORO. SKUTKIEM CZEGO (TEGO) - zestawiony wska nik zespolenia, cy wypowiedzenia wsp dne wynikowe. Przecinek stawia si przed ca ym zestawieniem. Nie sko szko y, skutkiem czego zosta zwyk ym robotnikiem. Wyjecha po kryjomu, skutkiem tego narazi na nieprzyjemno D - zaimek cy wypowiedzenia wsp dne, synonim DLATEGO. Stawia si przed nim przecinek lub my lnik. ni nie dbaj o zdrowie, st cej ni kobiety. Nie przestrzegano higieny, st ste by y choroby zaka D - SK D - sp jnik skorelowany u ywany w wypowiedzeniach podrz dnych okolicznikowych. Obie cz ci sk adowe oddziela si przecinkiem, kt ry stoi przed SK Pomocy st d tylko czeka nale y, sk d przyj D - w znaczeniu 'od tego' oddziela si przecinkiem b lnikiem tylko w wczas, gdy rozpoczyna drugie wypowiedzenie. L Teren to b otnisty, pe wi - st d nazwa wia B D - w znaczeniu 'z tego miejsca' wyst puje w zdaniach pojedynczych i nie jest oddzielany od s siednich wyraz Nic st d nie wida DROG - wyra enie o znaczeniu 'jednak, mimo wszystko'. Interpunkcja niejednolita, cz ciej jednak oddziela si je od pozosta ych wyraz w przecinkiem lub przecinkami. Por. JEDNAK. e Swoj drog , masz wi cej szcz cia ni rozumu. Masz, swoj drog o szcz Nie oddziela si tego wyra enia w znaczeniu dos ownym. # swoj drog Patrz SWOJ SZCZEG LNIE - zobacz ZW ASZCZA. ASZCZA - modulant s cy do wyra ania nacisku, synonim SZCZEG LNIE, TYM BARDZIEJ. Interpunkcja niejednolita. Je eli odnosi si do wyrazu nast pnego, na og nie oddziela si go przecinkiem. Je eli ma charakter dopowiedzenia lub uzupe nienia, wydziela si czenie przecinkiem albo przecinkami. i Zanieczyszczenie by o wielkie zw aszcza w centrum. Lubi muzyk aszcza klasyczn Patrz te ASZCZA (KIEDY, ASZCZA GDY (KIEDY, JE ELI, E) - wyra enia wprowadzaj ce wypowiedzenia podrz dne. Przecinek stawia si przed ca ym po czeniem. Powiniene dla niej milszy, zw aszcza e jest chora. Bywa czasami dra liwy, zw aszcza gdy spada ci nienie. Nie wyci gaj mnie do miasta, zw aszcza kiedy nie mam pieni TYM - zaimek maj cy posta formy fleksyjnej zaimka TO. W po czeniu ze stopniem wy szym przymiotnika lub przys wka wprowadza wypowiedzenia wsp dne. Stawia si przed nim przecinek. o Lubi nawet, tym ch tniej jej pomaga Przyni butelk wina, tym weselsza by a zabawa. TYM jest sk adnikiem sp w skorelowanych TYM - IM i IM TYM oraz TYM - CZYM. Obie cz ci wypowiedzenia z onego oddziela si przecinkiem. Zarabia tym wi cej, im mniej pracowa Zosta a tym, czym zawsze chcia Rodzina jest dla mnie tym, czym praca dla ciebie. TYM BARDZIEJ ( E) - wyra enie przy ce cz zdania lub wypowiedzenie informuj ce o czym dodatkowym. Przecinek stawia si przed ca ym zestawieniem. tnie p do kina, tym bardziej e to podobno dobry film. Nie by o go dzisiaj w domu, tym bardziej by a na niego z Patrz TYM BARDZIEJ. Patrz DO TEGO, OPR TEGO, SKUTKIEM TEGO, WOBEC TEGO, WSKUTEK TEGO, Z POWODU. TAK - w funkcjach ekspresywnych i potwierdzenia czego stawia si po TAK kropk , wykrzyknik, pytajnik albo przecinek. I Nie przyjd jutro. - Ach tak? Idziesz do szko y? Tak. Nie oddziela si TAK w wypowiedzeniach pojedynczych. * On tak pi knie piewa TAK w konstrukcji z onej wprowadza wypowiedzenie informuj ce o przyczynie lub podaj ce uzasadnienie czego . Stawia si wtedy przed nim przecinek. Wszyscy spojrzeli w t stron , tak g na sta ich k tnia. Nic nie przeczyta em, tak mnie bola TAK jest sk adnikiem kilku sp w skorelowanych: TAK - E, TAK - EBY, TAK - JAK, TAK - A , TAK - JAKBY. Oba cz ony oddziela si przecinkiem. Tak mnie bola owa, e nic nie zrobi Nigdy jeszcze tak nie by eby jako nie by Krzycza a tak g no, jak tylko mog Roze tak, a zakrztusi TAK jest te adnikiem kilku sp w zestawionych, analogicznych do wymienionych wy ej: TAK (A)BY, TAK EBY, TAK E, TAK JAK. Sp jniki te wprowadzaj wypowiedzenia informuj ce o skutku lub nast pstwie. Przecinek stawia si w takich przypadkach przed ca ym zestawieniem, a nie przed ABY, EBY, E czy JAK. # Zostan dzisiaj d ej w pracy, tak e nie czekaj na mnie z kolacj Trzeba si uczy , tak jak ja uczy em si w twoim wieku. Wyszed em z domu wcze niej, tak eby si nie sp Poszed drog , tak aby go nie spotka Tak jak Jankiel gra , nie potrafi nikt inny. Patrz te ZWANY (TZW.), TAK TAK, I TAK. TAK ZWANY - wyra enie to umieszczamy przed wyrazem, kt ry ma by rozumiany z pewnym zastrze eniem, nie dos ownie. Interpunkcja niejednolita. Z regu y nie oddziela si go od reszty zdania, chyba e jest sk adnikiem dopowiedzenia lub wtr cenia. Przyszed tak zwany specjalista. Wyja , co to jest tzw. pami rozszerzona. Panny takie jak ona, z tak zwanego dobrego domu, nie wychodz biednych geniuszy. TAKI - sk adnik kilku sp w skorelowanych: TAKI - JAK(BY), TAKI - EBY, TAKI - JAK GDYBY, TAKI - JAKI. Obie cz ci konstrukcji z onej oddziela si przecinkiem. Jaki pan, taki kram. Taki zi e nie mo na wyj z domu. Jest taka zadowolona, jakby wygra a w totolotka. W zdaniach pojedynczych przecinka nie stawiamy. l Chcia bym si z pann jak ty. Taki ch opak jak ty powinien si z tego. TAKA - patrz TAKI. Patrz TAKI. Patrz TAKI. Patrz TAKI. Patrz TAKI. Patrz TAKI. Patrz TAKI. Patrz TAKI. Patrz TAKI. TAK JAK - TAK - skorelowany wska nik zespolenia, kt czy por wnianie z wypowiedzenim. Oba cz ony oddziela si przecinkiem, kt ry stoi przed TAK. Tak jak nie lubi deszczu, tak samo nie cieszy nieg. Tak jak z ym si jest przez kobiet , tak i dobrym dla niej. TAK - JAKO TE - skorelowany wska nik zespolenia, cy cz ci zdania. Oba cz ony oddziela si przecinkiem, kt ry stoi przed ca ym po czeniem. niezr wnany tak pod wzgl dem si y fizycznej, jako te psychicznej. Tak twoi, jako te i moi rodzice si nie zgadzaj TEDY - sp jnik cy wypowiedzenia wsp dne. Oba cz ony oddziela si przecinkiem, czasem kropk Drzwi by y zamkni te, tedy wszed przez okno. Skoro ju wszystko przygotowane, tedy jutro wyruszamy. Gotowi? Tedy ruszamy. Kiedy mnie pytasz, tedy ci odpowiem. eli tupet jest nieprzyjemny, tedy bezczelno jeszcze gorsza. TO - sp jnik cy wypowiedzenia wsp dne. Stawia si przed nim przecinek. Chcesz, to id Pytam, dok d idzie, to on m e niewa Zawo , tom przyszed Zaprosili nas, to my przyszli. TO jest sk adnikiem wielu sp w skorelowanych: CHO - TO, GDY - TO, JAK - TO, JE LI - TO, SKORO - TO, CO - TO. Oba cz ony wypowiedzenia z onego oddziela si przecinkiem, kt ry stoi przed TO. } Nie stawia si przecinka przed TO w funkcji cznika i partyku y. Przed TO wprowadzaj cym orzecznik mo na postawi lnik. W Ania to moja kole anka. ciwie to nie wiem. Wiedza - to pot Patrz te JEST, TO ZNACZY, TO TO, TO TAM, JAKO TO, RAZ TO, NIECH TO, ZAMIAST TO, ZA Patrz TO. Patrz TO. Patrz TO. Patrz TO. TO JEST (TJ.)- sp jnik zestawiony, cy wypowiedzenia wsp dne synonimiczne i cz ci zdania. Stawia si przed nim przecinek, a w rodku zdania ujmuje si go w dwa przecinki. Nie przyj a jego o wiadczyn, to jest da a mu kosza. Obra wszystkich, to jest i kobiety, i m czyzn. W po owie dystansu, tj. na pi tym kilometrze, straci Patrz TO JEST. - sp jnik cy wypowiedzenia wsp dne. Stawia si przed nim przecinek. w ponurakiem, tote nikt go nie zaprasza Wsta niej ni zwykle, tote nie zd na autobus. TO - TO - sp jnik skorelowany b cy znakiem kolejnego nast pstwa czynno ci lub r norodno ci przedmiot element w sytuacji. Przed drugim (trzecim) TO stawia si przecinek. n To p , to si Kupowa a sobie r ne ciuchy: to sp , to kapelusz, to bluzk TO TU, TO TAM - sp jnik skorelowany uwdatniaj norodno miejsca. Przed drugim (trzecim) TO stawia si przecinek. l To tu, to tam rozlega Chodzi em to tu, to tam, ale nic nie znalaz TO ZNACZY (TZN.) - sp jnik zestawiony cy wypowiedzenia wsp dne synonimiczne albo wyst cy po wyrazie wymagaj cym wyja nienia. Stawia si przed nim przecinek. Nie lubi twojego domu, to znaczy twoich rodzic Lubi ten fach, tzn. oskubywanie ludzi. wrzesie , to znaczy lato. Patrz TO ZNACZY. TUDZIE - sp jnik cy wypowiedzenia wsp dne lub cz ci zdania. Nie stawia si przed nim przecinka. { Wojtek tudzie jego siostra sko czyli studia wy Na stole sta a butelka tudzie dwa ma e kieliszki. eli TUDZIE jest sk adnikiem grupy wyraz w o charakterze dopowiedzenia, to mo na przed nim postawi przecinek. 7 Zaproszono Marka, tudzie jego TYLE - sk adnik kilku skorelowanych wska w zespolenia: TYLE - CO, TYLE - ILE, TYLE - E, TYLE - EBY. Obie cz ci oddziela si przecinkiem. Tyle mnie to obchodzi, co zesz oroczny nieg. Tyle twojego, co zobaczysz. Pracuj tyle, ile mog Pracuj tyle, cej chyba nie mo Potrzebuj tylko tyle pieni dzy, eby nie umrze Patrz te TYLE TYLEKRO - patrz TYLEKRO ILEKRO ILEKRO TYLEKRO TYLE E - sp jnik zestawiony, synonim TYLKO E. Przecinek stawia si przed ca ym zestawieniem. ^ Wygl zdrowo, tyle e schud osy mia bujne, tyle e posiwia TYLKO - sp jnik cy wypowiedzenia wsp dne lub cz ci zdania. Stawia si przed nim przecinek. X Wszystko, tylko nie to. Nadal wygl odo, tylko troch Nie oddziela si TYLKO w funkcji partyku Tylko to mi zosta Przeczytam tylko ten artyku Patrz te TYLKO TYLKO E - sp jnik zestawiony wprowadzaj cy wypowiedzenia o jakiej negatywnej, przeciwstawnej tre ci. Przecinek stawia si przed ca ym po czeniem. b Jest bardzo zdolny, tylko o ambitny. wieci s ce, tylko e jest zimno. TYMCZASEM - sp jnik cy wypowiedzenia wsp dne. Stawia si przed nim przecinek. Je eli sp jnik ten wyst puje na dalszym miejscu w zdaniu, w wczas oddziela si ci sk adowe wypowiedzenie z onego. y em si wietnie bawi , tymczasem si tu nudz Ja musz na chwil , ty tymczasem posprz Jako przys wek o znaczeniu 'w tym czasie' nie jest oddzielany od pozosta ych wyraz Tymczasem si namy Ja tymczasem posprz UF albo UFF - wykrzyknik wyra ne emocje, przewa nie ulg . Stawia si po nim przecinek lub znak wykrzyknienia. > Uff! Nareszcie sko Uf, jak gor Patrz UF. VEL - wyraz ski u ywany przy zestawianiu okre synonimicznych; synonim ALBO, CZYLI. Nie stawia si przed nim przecinka. Pola Negri vel Apolonia Cha upiec. Zast pca dyrektora, profesor Nidecki vel Kondor, by powszechnie lubiany. - modulant, synonim WIDOCZNIE, ZAPEWNE. Interpunkcja niejednolita: oddziela si go przecinkiem lub przecinkami jako wtr cenie albo nie oddziela od s siednich wyraz Wida nie mog a przyj Dzisiaj, wida , nie jeste w humorze. Nie oddziela si WIDA jako czasownika w bezokoliczniku. & d nic nie wida ZAPEWNE - modulant, synonim PRAWDOPODOBNIE, PEWNIE, WIDOCZNIE, WIDA . Z regu y nie oddziela si go od s siednich wyraz Zapewne nie mog a przyj Nie mia a zapewne innego wyj C i WI CBY - sp jnik (tak e w po czeniu z partyku BY) cy wypowiedzenia wsp dne wynikowe. Stawia si przed nim przecinek. Ma pieni dze, wi c kobiety lgn do niego. Nie mia zawodu, wi c nie m znale pracy. Jest uczciwy, wi cby mnie nie oszuka C lub A WI C - sp jnik rozpoczynaj cy wyliczanie. Stawia si przed nim przecinek. Przyjecha a rodzina, a wi c wszystkie dzieci i wnuki. Ci, co znali pismo, wi c urz dnicy i kap ani, mieli wielk C - partyku a o charakterze ekspresywnym. Nie oddziela si jej od innych wyraz A wi c do jutra! No wi c dlaczego nic nie m wisz?! CBY - patrz WI WIO - wykrzyknik s cy do pop dzania konia. Stawia si po nim przecinek lub wykrzyknik. $ Wio, gniady, wio! WIO - wyraz ekspresywny oznaczaj cy wyruszenie w drog . W tej funkcji nie oddziela si go od s siednich wyraz A teraz wio nad rzek W ISTOCIE - modulant, synonim NAPRAWD , RZECZYWI CIE. Interpunkcja niejednolita, jednak cz ciej nie jest oddzielany od pozosta ych wyraz w istocie przystojnym m czyzn W istocie, ty masz chyba le w g owie. NAPRAWD - modulant, synonim W ISTOCIE, RZECZYWI CIE. Nie oddziela si go od innych wyraz a naprawd Naprawd nie mam nic do dodania. Patrz: a ISTOCIE PRZECIWNYM RAZIE (WYPADKU) SAMEJ RZECZY SZCZEG CU - wyra enie ce wypowiedzenia wsp dne wyra ce nast pstwo czasowe. Obie cz ci sk adowe wypowiedzenia z onego oddziela si przecinkiem. ugo stara em si jej pom c, w ko cu da em spok Najpierw ogarn o go zdziwienie, potem z , w ko cu smutek. Jako sk adnika wypowiedzenia pojedynczego nie oddziela si go przecinkiem. A W ko cu si doigra Doigra w ko W MIAR JAK - zestawiony wska nik zespolenia wprowadzaj cy wypowiedzenia podrz dne czasowe. Przecinek stawia si przed ca ym po czeniem. Je li cz podrz dna wyst puje na pocz tku lub w rodku konstrukcji z onej, to oba cz ony oddziela si przecinkiem lub przecinkami. W miar jak odda od miasta, by coraz smutniejszy. coraz s abszy, w miar jak zbli zima. zef, w miar jak zbli jesie coraz smutniejszy. W PRZECIWNYM RAZIE (WYPADKU) - wyra enie wprowadzaj ce wypowiedzenia wsp dne lub cz ci zdania. Stawia si przed nim przecinek. Kup dobry program antywirusowy, w przeciwnym razie mo esz mie opoty. Zatelefonuj wcze niej, w przeciwnym wypadku mo esz mnie nie zasta li wyra enie W PRZECIWNYM RAZIE poprzedzaj jniki GDY i PONIEWA wczas przecinek ulega cofni ciu - stoi przed GDY i PONIEWA Kup program antywirusowy, gdy w przeciwnym razie b dziesz mia klopoty. Zatelefonuj wcze niej, poniewa w przeciwnym wypadku mo esz mnie nie zasta Patrz W PRZECIWNYM RAZIE. Patrz W PRZECIWNYM WYPADKU. W SAMEJ RZECZY (W RZECZY SAMEJ) - wyra enie podkre ce prawdziwo czego . Interpunkcja niejednolita, chocia najcz ciej nie oddziela si tego wyra enia od reszty wyraz Tak jest w samej rzeczy. Musisz w samej rzeczy jeszcze si o uczy eli wyra enie to jest traktowane jako r wnowa nik zdania lub wtr cenie, wtedy oddziela si je przecinkiem albo przecinkami. E W samej rzeczy, powiniene jeszcze du o uczy Patrz W SAMEJ RZECZY. W SZCZEG CI - zasady interpunkcji takie same jak przy ZW ASZCZA. TCE - wyraz cy wypowiedzenia wsp dne wyra ce nast pstwo czasowe. Stawia si przed nim przecinek. Zrazu wszyscy s uchali uwa nie, wkr tce zacz li si nudzi ce ju zachodzi o, wkr tce mia a zapa noc. Przys wka WKR TCE w zdaniu pojedynczym nie oddziela si od s siednich wyraz tce wr Ona wkr tce wychodzi za m NIE GDY (JAK, KIEDY) - zestawione wska niki zespolenia. Przecinek stawia si przed ca ym po czeniem. Je li cz podrz dna wyst puje na pocz tku lub w rodku konstrukcji z onej, to oba cz ony oddziela si przecinkiem lub przecinkami. nie gdy mia em wychodzi , zadzwoni telefon. Nie dostaj zlecenia, w nie kiedy mam du o czasu. nie jak ogl em film, kto zadzwoni do drzwi. WOBEC CZEGO (TEGO) - sp jnik zestawiony cy wypowiedzenia wsp dne lub wprowadzaj cy wypowiedzenia podrz dne. Stawia si przed nim przecinek. d Zaprosi mnie, wobec czego przyszed Nie ma jej, wobec tego zaczynamy sami. WCZAS - zasady interpunkcyjne takie same jak przy WTEDY. WTEDY - przys wek wprowadzaj cy wypowiedzenia wsp dne i podrz dne czasowe. Oba cz ony konstrukcji z onej oddziela si przecinkiem. o Nied ugo wezm urlop, wtedy sobie troch odpoczn Zaraz przyjdzie mama, wtedy zjemy obiad. WTEDY jest sk adnikiem kilku skorelowanych wska w zespolenia: KIEDY - WTEDY, GDY - WTEDY, JAK - WTEDY. Przecinek stawia si przed WTEDY. w Kiedy jest si odym, wtedy wszystko wydaje si atwe. Gdy nie masz pieni dzy, wtedy jeste nikim. sze skorelowane wska niki zespolenia mog posta : WTEDY - GDY, WTEDY - KIEDY, WTEDY - JAK. Przecinek stawia si wtedy przed GDY, KIEDY i JAK. p Przysz nie wtedy, gdy on ju wyszed ycie jest pi kne wtedy, kiedy si jest zdrowym. WTEM - wyraz o charakterze eskpresywnym, oznaczaj cy nag zmian sytuacji. Czasem czy wypowiedzenia wsp dne wyra ce nast pstwo czasowe. Oba cz ony konstrukcji z onej oddziela si przecinkiem, czasami rednikiem. b Czyta em, wtem kto zapuka a ulic , wtem us a za sob szybkie kroki. W zdaniach pojedynczych nie oddziela si go od innych wyraz Wtem us jaki Patrz te WTEM. DNIE - u ycie sp jnikowe zamiast B , ALBO jest niepoprawne. Przed WZGL DNIE w u yciu przys wkowym nie stawia si przecinka. G Jest wzgl dnie ciep Zrobi wzgl dnie jasno. Patrz ZA CO, ZA CZYM, ZA ZA CO - wyra enie wprowadzaj ce wypowiedzenia podrz dne. Stawia si przed nim przecinek. } Nie odrabia lekcji, za co ci gle by ganiony przez nauczycieli. niegrzeczny, za co dosta apach. ZA CO rozpoczyna tak e samodzielne pytania. - Za co wylecia z posady? ZA CZYM - przestarza e wyra enie wprowadzaj ce wypowiedzenia wsp dne lub cz ci zdania; synonim A POTEM, A PNIE, I WSKUTEK TEGO. Stawia si przed nim przecinek. o Przyszed no, za czym wypi bytelk wina. Wyszed od lekarza, za czym uda do biura. D - sk adnik sp jnika skorelowanego (ZA)NIM - WPRZ D. Oba cz ony konstrukcji z onej oddziela si przecinkiem. l Zanim zap acisz, wprz d obejrzyj dobrze towar. Nim umr , wprz d zrobi ytecznego. WPRAWDZIE - sk adnik kilku sp w skorelowanych: WPRAWDZIE - ALE (LECZ), WPRAWDZIE - JEDNAK, WPRAWDZIE - JEDNAK E. Obie cz ci sk adowe konstrukcji z onej oddziela si przecinkiem. Wprawdzie nie by ody, ale jeszcze silny i zdrowy. Jezioro jest wprawdzie ma e, lecz bardzo g bokie. Nie by wprawdzie ju chory, jednak si jeszcze ma WRESZCIE - wyraz cy czasami wypowiedzenia wsp dne wyra ce nast pstwo czasowe. Obie cz ci sk adowe konstrukcji z onej oddziela si wtedy przecinkiem, kt ry stoi przed WRESZCIE. ugo po okolicy, wreszcie dotar em do domu. Telewizor sprawowa coraz gorzej, wreszcie ca kiem si zepsu W innych u yciach nie oddziela si wyrazu WRESZCIE od reszty zdania. Z Trzeba to wreszcie sko W nocy wreszcie doszed em do rozwi zania. WSKUTEK CZEGO (TEGO) - zestawiony wska nik zespolenia, cy wypowiedzenia wsp dne albo wprowadzaj cy zdania skutkowe. Stawia si przed nim przecinek. y , wskutek czego nie m na sal ugo chorowa , wskutek tego zwolniono go z pracy. WSZAK E - sp jnik cy wypowiedzenia wsp dne przeciwstawne lub cz ci zdania. Stawia si przed nim przecinek. Leczyli go najlepsi lekarze, wszak e nic nie wsk rali. Niby nie patrzy a w jego stron , wszak e zwr jej uwag WSZELAKO - sp jnik ksi kowy cy wypowiedzenia wsp dne przeciwstawne lub cz ci zdania. Obie cz ci sk adowe konstrukcji z onej oddziela si przecinkiem. t surowy, wszelako nie okrutny. Nie by wyrafinowanym smakoszem, lubi wszelako dobr kuchni ZAISTE - modulant o odcieniu podnios ym lub artobliwym. Na og nie oddziela si go od innych wyraz Zaiste powiadam wam, koniec wiata jest bliski. a to zaiste urodziwa niewiasta. ZAPRAWD - przestarza y modulant o odcieniu podnios ym, obecnie czasami artobliwym. Na og nie oddziela si go od s siednich wyraz Zaprawd powiadam wam, e kapitalista nie mo zbawiony. WIDOCZNIE - modulant, synonim PRAWDOPODOBNIE, ZAPEWNE. Najcz ciej nie oddziela si go od innych wyraz Nie mia a widocznie innego wyj Widocznie sp na poci ZALEDWIE - sp jnik wprowadzaj cy wypowiedzenia podrz dne. Stawia si przed nim przecinek. Je li cz podrz dna wyst puje na pocz tku lub w rodku konstrukcji z onej, to oba cz ony oddziela si przecinkiem lub przecinkami. Zaledwie ujecha em par kilometr w, samoch zepsu zadzwoni do drzwi, zaledwie po em si Janek, zaledwie usiad w fotelu, zasn ZALEDWIE - sk adnik kilku sp w skorelowanych: ZALEDWIE - (A) JU , ZALEDWIE - GDY (KIEDY), ZALEDWIE - WNET. Oba cz ony oddziela si przecinkiem. Zaledwie usiad em, a ju zapuka Zaledwie wjecha em w las, gdy nagle zatrzymali mnie partyzanci. Zaledwie zabrzmia y jego kroki, wnet odezwa szczekanie ps ZALEDWIE jako partyku a oznaczaj ca bardzo s abe nasilenie czynno ci albo kr tki czas trwania czego nie jest oddzielana od innych wyraz em zaledwie cztery godziny. Napisa em zaledwie szkic artyku Patrz ZALEDWIE WNET. ZAMIAST - wyraz oznaczaj cy zast powanie czego . Interpunkcja niejednolita. Oddziela si przecinkiem r wnowa nik zdania. | Zamiast i dalej t ulic , skr w stron placu. Po co tu si nudzisz, zamiast i po prostu do domu. Nie oddziela si czenia ZAMIAST z rzeczownikiem lub wyra eniem przyimkowym. N a sok zamiast wina. w prawo zamiast w lewo. Gdy ZAMIAST wyst puje jako sk adnik sp jnika skorelowanego ZAMIAST - TO, stawia si przecinek przed TO. Zamiast ci gle my o nast pnych wyborach, to pos owie powinni troch pomy o nast pnym pokoleniu. Zamiast i , to si tu kr cisz niepotrzebnie. ZANIM - sp jnik wprowadzaj cy wypowiedzenia podrz dne; por. NIM. Stawia si przed nim przecinek. Je li cz podrz dna wyst puje na pocz tku lub w rodku konstrukcji z onej, to oba cz ony oddziela si przecinkiem albo przecinkami. Zanim si zgodzisz, przemy l to dobrze. Zastan , zanim odpowiesz. Zawsze, zanim wejdziesz, pukaj trzy razy. ZARAZEM - przys wek o znaczeniu 'jednocze nie'. Nie oddziela si go od s siednich wyraz w w zdaniu. ] Chcia o jej si zarazem. Zarazem m ody by i do wiadczony. ZARAZEM wprowadza czasami wypowiedzenie wsp dne wyra ce oboczno w czasie. W takim wypadku stawia si przed nim przecinek. H em na Wawelu, zarazem zwiedzi em groby kr lewskie. WNO - JAK (I), JAKO TE - skorelowane wska niki zespolenia, ce wypowiedzenia wsp dne lub cz ci zdania. Oba cz ony oddziela si przecinkiem, kt ry stoi przed ca ym po czeniem JAK I oraz JAKO TE W powstaniu uczestniczy a zar wno szlachta, jak i ch wno z rana, jak i w nocy b l nie dawa mu spa wno ch opcy byli zadowoleni, jako te dziewcz ta szcz liwe. - sp jnik cy wypowiedzenia wsp dne przeciwstawne. Tradycyjnie wyst puje na drugim miejscu w zdaniu, obecnie tak e na pocz tku drugiego wypowiedzenia. Oba cz ony konstrukcji z onej oddziela si przecinkiem. Niekt rzy ludzie pracuj ko przez ca ycie, inni za nie robi nic po ytecznego. Ja mam na imi Waldek, za moja siostra Aldona. ZATEM - sp jnik cy wypowiedzenia wsp dne wynikowe. Oba cz ony konstrukcji z onej oddziela si przecinkiem. z Nie ufasz mu, zatem powiniene go zwolni Wszyscy ju li miejsca, mo na zatem w magnetowid. W zdaniu pojedynczym nie oddziela si go innych wyraz Musisz zatem si zgodzi ZA TO - sp jnik zestawiony cy wypowiedzenia wsp dne przeciwstawne lub cz ci zdania. Stawia si przed nim przecinek. n Matka by a brzydka, za to c rki mia adne. Nie jest zbyt zdolny, za to bardzo pracowity. ZDAJE SI - wtr cenie o znaczeniu 'wygl da na to, e...'; synonim PRAWDOPODOBNIE. Ujmuje si je w dwa przecinki lub dwa my lniki albo oddziela jednym przecinkiem (na pocz tku zdania). t Wojtek - zdaje si - nie zda egzaminu. Jest chory, zdaje si , na gryp Zdaje si chory. Patrz ROZUMIE , ZDAJE ZOWIE, JAK PATRZY, MA ROZUMIE Patrz Z JEDNEJ STRONY DRUGIEJ STRONY, Z POWODU, Z POZORU, Z TKIEM. Z JEDNEJ STRONY - Z DRUGIEJ STRONY - wyra enie skorelowane s ce do przeciwstawiania dw ch aspekt w jakiego zagadnienia albo wyliczania dw ch przeciwstawnych cech jakiej rzeczy. Oba cz ony oddziela si przecinkiem, kt rym stoi przed po czeniem Z DRUGIEJ (STRONY). Z jednej strony boi si kobiet, z drugiej uwodzi wszystkie. Z jednej strony nawo uje si do wyt onej pracy, z drugiej strony gn bi podatkami dla utrzymania nierob Czasami opuszcza si pierwsz omawianej konstrukcji, przecinek jednak pozostaje. M Nie mam pieni dzy, z drugiej strony jednak mam du o czasu. Patrz Z JEDNEJ STRONY DRUGIEJ STRONY. Patrz Z JEDNEJ STRONY DRUGIEJ STRONY. Z TEGO POWODU - zestawiony wska nik zespolenia cy wypowiedzenia wsp dne wynikowe. Synonim DLATEGO. Stawia si przed nim przecinek. Nie zaprosi a go, z tego powodu si na ni miertelnie obrazi em zm czony pisaniem, z tego powodu robi em mn stwo b eli to po czenie wyst puje w zdaniu pojedynczym jako wyra enie przyimkowe, to nie oddziela si go od innych wyraz Czy mam si z tego powodu powiesi Z WYJ TKIEM - wyra enie przyimkowe o znaczeniu 'opr cz tego'. Je eli wyra enie to wraz z innymi wyrazami ma charakter wtr cenia lub dopowiedzenia, wtedy oddziela si je przecinkiem albo przecinkami, rzadko - my lnikiem. Por. OPR TEGO. q Czytuj niemal wszystko, z wyj tkiem romans Przyjechali dzisiaj wszyscy - z wyj tkiem Ewy. eli wyra enie Z WYJ TKIEM nie tworzy wtr cenia lub dopowiedzenia, to wtedy nie oddziela si go od innych cz ci zdania. ^ Z wyj tkiem ciebie byli wszyscy. Przeczyta em ca z wyj tkiem pos owia. E - sp jnik wprowadzaj cy wypowiedzenia podrz dne. Stawia si przed nim przecinek. Je li cz podrz dna wyst puje na pocz tku lub w rodku konstrukcji z onej, to oba cz ony oddziela si przecinkiem albo przecinkami. Powiedzia e przyjdzie jutro. e mia o czasu, poszed do kina. O tym, e masz nowy komputer, dowiedzia em si od Jurka. W zestawieniach typu TAK E, DLATEGO E, ZA TO E, ZW ASZCZA E przecinek stoi przed ca ym po czeniem, a nie przed E. W po czeniach takich jak I E, ORAZ E przecinka si nie stawia. h wiono, e jest nierobem oraz upija. e jeste adna i e masz tupet. E to r wyraz o charakterze ekspresywnym, stoj cy na pocz tku zdania pojedynczego. 6 wcze niej na to nie wpad Patrz te CHYBA E, DOSY E, ILE E, MIMO E, POMIMO E, TYLE E, TYLKO E, JAKO PRZETO, TAK EBY - sp jnik wprowadzaj cy wypowiedzenia podrz dne. Stawia si przed nim przecinek. Je li cz podrz dna wyst puje na pocz tku lub w rodku konstrukcji z onej, to oba cz ony oddziela si przecinkiem albo przecinkami. Pracowa w soboty i niedziele, eby tylko utrzyma rodzin Spotkali si eby powspomina studenckie czasy. jnik EBY rozpoczyna cz sto wypowiedzenia z one podrz dnie, czasem w formie sp jnika skorelowanego EBY - TO. W takim wypadku r oddziela si obie cz ci sk adowe przecinkiem, rzadziej - my lnikiem. ^ eby nie przypadek, sprawy przybra yby z y obr eby by dry - to nie. EBY to tak e partyku a eskpresywna wyst ca w zdaniach pojedynczych. L eby ci szlag trafi eby mi si nikt st d nie rusza Patrz te CHYBA EBY, DLATEGO EBY, TAK EBY, TAKI EBY, TYLE EBY. - patrz EBY. MY - patrz EBY. CIE - patrz EBY. EBYM - patrz EBY. - patrz MY - patrz CIE - patrz EM - patrz Patrz ANI CHYBI. Patrz BY GDZIE - patrz GDZIE. - patrz JAKI. JAKIEJ - patrz JAKI. JAKIEGO - patrz JAKI. JAKIEMU - patrz JAKI. DLA PRZYK ADU - patrz PRZYK ADOWO, NA PRZYK Patrz DLA PRZYK ADU.