Karl Zeller

Karl Zeller (19.VI.1842, St Peter in der Au - 17.VIII.1898, Baden k. Wiednia). Gdy przeminΩ│y, dopiero co, najwiΩksze sukcesy Jana Straussa i Millockera, a jeszcze nie nadesz│y premiery Lehara, Falla i Kalmana, Zeller wype│ni│ ten przej╢ciowy okres nurtem bardzo interesuj▒cym, a w│a╢nie przez klasyczn▒ i postklasyczn▒ operetkΩ wiede±sk▒ traktowanym po macoszemu: nurtem ludowym, nawi▒zuj▒cej raczej do starej formy singspielu ni┐ do francuskich fars i Offenbachowskich pastisz≤w. Odni≤s│ du┐y sukces, zyska│ spor▒ popularno╢µ, mimo ┐e muzykΩ traktowa│ zawsze tylko jako hobby, piastuj▒c solidne i zaszczytne stanowisko "hofrata" - radcy ministerialnego w ministerstwie wyzna± i o╢wiaty.
Chocia┐ bowiem od dziecka wykazywa│ zdolno╢ci muzczyne (jako jedenastolatek ╢piewa│ w znakomitym ch≤rze ch│opiΩcym Wiener Hofkapelle), to jednak poszed│ na studia prawnicze, uzyska│ doktorat i potem - szczebel po szczeblu wspina│ siΩ spokojnie na szczyty urzΩdniczej hierarchii. A komponowa│ - dla przyjemno╢ci. OperΩ komiczn▒ Jaconda (1876), operetki: Die Carbonari (1880), Wagabunda (Der Vagabond; 1886), Ptasznik z Tyrolu (Der Vogelhandler; 1891), Sztygar (Der Obersteiger; 1894), Der Kellermeister (doko±czona przez Johanna Brandla i wystawiona po ╢mierci kompozytora; 1903). Wyj▒wszy dwa pierwsze, m│odzie±cze utwory, pozosta│e s▒ w│a╢ciwie powtarzaniem tego samego tonu, jaki z powodzeniem uchwyci│ Zeller w Ptaszniku, st▒d ich warto╢µ jest mniejsza; Zeller w historii operetki pozosta│ w│a╢ciwie tw≤rc▒ jednego, lecz za to znakomitego dzie│a.
W 1897 w procesie spadkowym s▒d skaza│ go - za dwukrotne krzywoprzysiΩstwo - na rok wiΩzienia. KarΩ umorzono ze wzglΩdu na z│y stan zdrowia Zellera; cierpia│ na chorobΩ m≤zgu, miewa│ zaburzenia pamiΩci, czym zreszt▒ - co bardzo prawdopodobne - mog│y byµ spowodowane fa│szywe zeznania. Tak czy inaczej, musia│ ust▒piµ ze swego stanowiska. Rok p≤╝niej - zmar│.

Lucjan Kydry±ski - Przewodnik operetkowy, PWM 1994