Jak powstaj▒ kaski

Belgijska firma Lazer to przedsiΩbiorstwo ╢redniej wielko╢ci, produkuj▒ce rocznie 100 000 kask≤w rowerowych i 280 000 innych - do sport≤w motorowych, narciarstwa, lotniarstwa, itp. Przed opuszczeniem fabryki wszystkie kaski podlegaj▒ ╢cis│ej kontroli jako╢ciowej, a czΩ╢µ z nich poddawana jest brutalnym testom zniszczeniowym. Mia│em okazjΩ obejrzeµ to na w│asne oczy.

Roger Lacroix, dziadek obecnego w│a╢ciciela Lazera, Philippe Lacroix, za│o┐y│ sw▒ wytw≤rniΩ kask≤w i odzie┐y sk≤rzanej w roku 1919 w ma│ym, cichym belgijskim miasteczku Nivelles, kilometr od obecnej siedziby firmy. Produkowa│ tam (zgodnie z ≤wczesnym zapotrzebowaniem) sk≤rzane kaski dla cyklist≤w, motocyklist≤w i entuzjast≤w awiacji. Te wyroby by│y znane pod nazw▒ "MARQUE LA +" (s│owo Lacroix oznacza po francusku krzy┐). Wej╢cie na ╢wiatowe rynki w latach 60. sk│oni│o firmΩ do zmiany nazwy na angielsko brzmi▒ce Cross, za╢ nazwΩ handlow▒ Lazer zarejestrowano w 1980 r.

Sk≤rzane kaski dla kolarzy, znane jako "siatki na w│osy" lub "ki╢µ banan≤w", stosowane by│y powszechnie do lat 80., kiedy to Bell wprowadzi│ pierwszy rowerowy kask ze sztywn▒ skorup▒, znany pod nazw▒ "Biker-1". Dalej posz│o ju┐ z g≤rki - styropianowy kask z nylonow▒ opo±cz▒, a p≤╝niej - ze skorup▒ typu Microshell przyj▒│ siΩ w kolarstwie, a w szczeg≤lno╢ci w mountainbikingu.

A jak powstaje kask rowerowy? Jest to zagadnienie dosyµ z│o┐one, gdy┐ ka┐da firma stosuje w│asne metody produkcji, choµ niekt≤re operacje s▒ wsp≤lne dla wszystkich wytw≤rc≤w.

Wsp≤│czesny kask sk│ada siΩ ze styropianowej wk│adki (a w zasadzie - czΩ╢ci g│≤wnej), skorupy typu Microshell oraz uprzΩ┐y i wy╢ci≤│ki (sk│adaj▒cej siΩ z kilku czΩ╢ci, o r≤┐nych kszta│tach i grubo╢ciach).

SkorupΩ Microshell formuje siΩ pr≤┐niowo z tworzywa znanego z wyrobu butli do napoj≤w - PET (kopolimer polietylenu), lub z poliwΩglanu. U Lazera zewnΩtrzne skorupy kask≤w rowerowych formuje siΩ pr≤┐niowo z przezroczystego poliwΩglanu. DziΩki temu, ┐e nie zawiera on wype│niaczy (pigment≤w itp.), skorupy s▒ mocniejsze i bardziej odporne na udar. P│yty poliwΩglanu barwi siΩ przy pomocy sitodruku, co pozwala na szybk▒ i tani▒ zmianΩ wzoru.

Zadrukowane p│yty formuje siΩ w automatycznie sterowanej pr≤┐ni≤wce (maszynie do formowania pr≤┐niowego). S▒ one podgrzewane do temperatury 160 st. C i wydmuchiwane. W jednej operacji wydmuchuje siΩ jednocze╢nie sze╢µ skorup. W czasie gdy jedna partia stygnie, pracownik rozdziela wcze╢niej uformowane skorupy przy pomocy rΩcznej gilotyny - takiej, jak w introligatorniach. Wytw≤rnie ameryka±skie (w kt≤rych praca ludzka jest dro┐sza) stosuj▒ wy┐szy stopie± automatyzacji ni┐ Lazer i wydmuszki s▒ tam rozdzielane automatycznie sterowanymi no┐ycami.

U Lazera otwory wentylacyjne w skorupie wycina robot, a cz│owiek nadzoruje proces. Niekiedy pracownik usuwa rΩcznie opi│ki pozostaj▒ce po frezowaniu, po czym skorupa wΩdruje na liniΩ monta┐ow▒. Gdzie indziej, w firmach produkuj▒cych mniej rodzaj≤w kask≤w otwory wentylacyjne s▒ wybijane rΩcznie przy pomocy narzΩdzi o specjalnym kszta│cie, lub wycinane przy pomocy frez≤w, przypominaj▒cych powiΩkszone wiert│a dentystyczne.

W tym samym czasie wielkie maszyny z ha│d polistyrenowych granulek wytwarzaj▒ wk│ady styropianowe. Lazer zamawia je u wyspecjalizowanego kooperanta, producenta styropianu o wysokiej gΩsto╢ci. Podstawow▒ metod▒ kontroli jako╢ciowej wk│ad≤w jest ich kontrola wzrokowa i wa┐enie (r≤┐nica nie mo┐e przekraczaµ +/- 5 g przy masie ca│kowitej 180 g dla kasku rowerowego). NastΩpnie wk│ady spotykaj▒ siΩ ze skorupami na linii monta┐owej.

Skorupy najdro┐szych kask≤w kask≤w do downhillu (i niekt≤rych motocyklowych) s▒ pokrywane kalkomaniami. Lazer jest jedynym europejskim producentem, stosuj▒cym technologiΩ ink-transfer. Wymaga ona du┐ego nak│adu pracy i wysoko wykwalifikowanego personelu, lecz daje zadziwiaj▒ce efekty. Skorupa jest podgrzewana do 75 st. C i pokrywana specjalnymi kalkomaniami. Wzory, niekiedy bardzo z│o┐one, s▒ bardzo dok│adnie nanoszone i pozycjonowane, po czym po zwil┐eniu ciep│▒ wod▒ ze specjalnymi dodatkami usuwa siΩ zewnΩtrzn▒ warstwΩ folii ochronnej. TΩ pracΩ wykonuj▒ g│≤wnie kobiety, gdy┐ wymaga to precyzji, delikatno╢ci i cierpliwo╢ci.

Skorupy pokryte kalkomaniami wΩdruj▒ do pieca, gdzie odparowuj▒ resztki wilgoci. NastΩpna operacja to natryskiwanie w komorze elektrostatycznej (podobnej do tej, w jakiej lakieruje siΩ rowery) warstwy twardego, b│yszcz▒cego lakieru ochronnego. Gdy lakier wysycha, r≤┐nica faktury pomiΩdzy polami pokrytymi i niepokrytymi kalkomani▒ staje siΩ niewykrywalna - zar≤wno dotykiem, jak i optycznie.

CzΩ╢ci do monta┐u czterech kask≤w rowerowych (lub dw≤ch zjazdowych, ew. motocyklowych) umieszcza siΩ w jednej skrzynce, kt≤ra trafia na liniΩ monta┐ow▒. Tam przewleka siΩ uprzΩ┐e, przykleja Velcro (rzepy) do umocowania wy╢ci≤│ki, nakleja skorupΩ Microshell i nalepki odblaskowe.

W przypadku kask≤w wytwarzanych metod▒ in-molding, jak niekt≤re modele Bella i Louis Garneau, p│ynny styropian jest wtryskiwany do formy, w kt≤rej umieszczona jest skorupa Microshell. Styropian tΩ┐ej▒c przywiera do wydmuszki i tworzy z ni▒ jednorodn▒, nieroz│▒czn▒ ca│o╢µ. Lazer zamierza wytwarzaµ metod▒ in-molding sw≤j topowy model kasku na rok 1999.

Ka┐dy pracownik jest odpowiedzialny za zmontowanie od pocz▒tku do ko±ca kask≤w ze swej skrzynki, po czym nadaje im sw≤j numer. Je╢li kontrola jako╢ci wykryje, ┐e kto╢ powtarza taki sam b│▒d, pracownik zostaje poinstruowany.

Poza kontrol▒ jako╢ci w trakcie procesu produkcji, piΩµ na 400 z│o┐onych kask≤w (1,25%) podlega testom zniszczeniowym. Lazer jest jedn▒ z niewielu firm posiadaj▒cych swe w│asne laboratorium. Aby uzyskaµ rzetelne wyniki, opracowa│ w│asne normy, znacznie bardziej wymagaj▒ce ni┐ CE 1078 lub ASTM (stosowane do kask≤w rowerowych). Zgodnie z CE 1078, prΩdko╢µ uderzenia (dla przeszkody p│askiej) powinna wynosiµ 20 km/h, wed│ug ASTM - 23 km/h. Lazer, dla pewno╢ci, przeprowadza symulacjΩ zderzenia z prΩdko╢ci▒ 24 km/h.

Uprz▒┐ kask≤w r≤wnie┐ podlega testom - zar≤wno na wyd│u┐enie (dynamiczne i sta│e), jak i na stabilno╢µ mocowania na g│owie. Testy na wyd│u┐enie pozwalaj▒ mierzyµ wytrzyma│o╢µ systemu mocowania kasku na szarpniΩcie (wyd│u┐enie nie mo┐e przekroczyµ pewnej warto╢ci, ani te┐ klamra nie mo┐e pΩkn▒µ). Test na stabilno╢µ pozwala mierzyµ stopie± przemieszczenia siΩ kasku na g│owie w trakcie szarpniΩcia z odpowiedni▒ si│▒.

Lazer co jaki╢ czas poddaje testom r≤wnie┐ modele produkowane przez konkurencjΩ i uzyskuje dosyµ zaskakuj▒ce wyniki. Pracownicy Lazera prosili mnie o dyskrecjΩ, a wiΩc niestety nie mogΩ przytoczyµ tu nazw, lecz dobrze, ┐e niekt≤re firmy nie s▒ szczeg≤lnie popularne w Polsce.

Aby kaski zapewnia│y jak najwy┐sze bezpiecze±stwo, wprowadzanych jest wiele nowych idei. Oto kilka z nich, ju┐ funkcjonuj▒cych lub wprowadzonych do kolekcji na rok 1999:

RBS: Rigidity Brace System: aluminiowy pier╢cie±, wtapiony podczas wtrysku we wk│ad ze styropianu (zar≤wno do modeli rowerowych, jak i motocyklowych). Pier╢cie± RBS pozwala zachowaµ kaskowi integralno╢µ i przeciwdzia│a rozsypaniu siΩ na kawa│ki, nawet je╢li uderzenia nastΩpuj▒ seryjnie po sobie.

Quick Sizing System: ta╢ma obejmuj▒ca g│owΩ, chroni▒ca przed przesuwaniem siΩ kasku w wyniku wstrz▒s≤w, z mo┐liwo╢ci▒ regulacji jedn▒ rΩk▒.

Morpho Concept: system wymiennych i daj▒cych siΩ praµ wk│adek do kask≤w downhillowych i motocyklowych. Pozwala na dok│adne dopasowanie kask≤w integralnych do g│≤w u┐ytkownik≤w do r≤┐nych kszta│t≤w i rozmiar≤w.

Wk│adki ze styropianu o zmiennej gΩsto╢ci (stosowane w kaskach downhillowych i motocyklowych) umo┐liwiaj▒ lepsze roz│o┐enie si│y uderzenia i pozwalaj▒ na zmniejszenie masy.

Klamry nowego rodzaju do kask≤w motocyklowych i downhillowych, zgodne z brytyjsk▒ norm▒ BS, opracowane na wz≤r klamer do samochodowych pas≤w bezpiecze±stwa.

Carbon Dyneema: tkanina high-tech, sk│adaj▒ca siΩ ze zmieszanych w odpowiednich proporcjach w│≤kien wΩglowych i aramidowych, stosowana w kaskach downhillowych i motocyklowych, umo┐liwia lepszy rozk│ad si│ uderzenia i zapewnia wy┐sz▒ odporno╢µ na udar ni┐ samo w│≤kno wΩglowe, stosowane przez inne firmy. Jednocze╢nie ma wiΩksz▒ sztywno╢µ ni┐ sam kevlar.

Marek Utkin

bikeBoard 10/1998

Napisz do redakcji

Web design
& mastering:
Zbooy