Piasty

W swoim dzisiejszym kszta│cie istniej▒ ju┐ od prawie stu lat. Og≤lnie rzecz bior▒c, sk│adaj▒ siΩ z trzech czΩ╢ci: korpusu, │o┐ysk i osi.

Korpus piast przewa┐nie jest zbudowany z kutego kawa│ka aluminium, wyg│adzanego na frezarce, z wywierconymi w nim otworami. Ma│e firmy stosuj▒ te┐ metodΩ sklejania wycinanych CNC ko│nierzy z aluminiow▒ lub karbonow▒ tulej▒ (znane s▒ tak┐e pojedyncze przypadki zastosowania tulei z tworzywa sztucznego). Przy starannym wykonaniu nie mo┐na temu sposobowi nic zarzuciµ.

Ko│nierze piast musz▒ byµ lekko nachylone do ╢rodka, gdy┐ wtedy szprychy uk│adaj▒ siΩ w swojej naturalnej pozycji. Otwory na szprychy powinny byµ czysto nawiercone i g│adkie, aby g│≤wka szprychy znalaz│a w nich trwa│e oparcie.

W piastach rowerowych spotykamy zwyk│e │o┐yska kulkowe na konusach albo te┐ tzw. │o┐yska maszynowe. Oba maj▒ swoje zalety i wady. W │o┐yskach z konusami mo┐na regulowaµ lekko╢µ toczenia. Charakteryzuj▒ siΩ jednak du┐▒ rozpiΩto╢ci▒ jako╢ciow▒, │atwo wyczuwaln▒ manualnie (wystarczy por≤wnaµ piasty Shimano XTR i Alivio). úo┐yska maszynowe s│abo znosz▒ obci▒┐enia osiowe i s▒ nieco ciΩ┐sze, ale najczΩ╢ciej s▒ dok│adniej wykonane i wyposa┐one we w│asne bie┐nie. Dlatego w ostatnich latach to zdecydowanie one s▒ preferowane, gdy┐ w razie zu┐ycia mo┐na je wymieniµ i u┐ywaµ piast dalej. Nie da siΩ tego zrobiµ z │o┐yskami kulkowymi, gdzie bie┐nia kulek jest czΩ╢ci▒ korpusu piasty.

Dla wielu z was okre╢lenie "│o┐yska maszynowe" jest synonimem wysokiej jako╢ci. Jednak lepiej kupiµ piastΩ na dobrych │o┐yskach kulkowych ni┐ na kiepskich maszynowych. W jednych z najlepszych piast Chrisa Kinga zastosowano np. oba rodzaje │o┐ysk. Najwy┐szej jako╢ci │o┐yska maszynowe s▒ wykonywane prawie wy│▒cznie w Europie i m. in. dlatego Shimano do tej pory u┐ywa tylko │o┐ysk kulkowych.

Zdarzaj▒ siΩ tak┐e egzotyczne konstrukcje z │o┐yskami ╢lizgowymi (ciernymi) - piasty Zipp. úo┐yska cierne s▒ lekkie, znosz▒ znacznie wiΩksze obci▒┐enia bez uszkodze± - u┐ywane np. w Formule 1 - jednak gorzej siΩ tocz▒, a przede wszystkim nie mo┐na ich dobrze uszczelniµ.

Dla ┐ywotno╢ci piast wa┐na jest ilo╢µ │o┐ysk oraz ich rozmieszczenie. Prz≤d krΩci siΩ przewa┐nie na dw≤ch │o┐yskach, w najlepszych piastach tylnych dwa │o┐yska osobno podtrzymuj▒ korpus, a dwa nastΩpne bΩben. Im wiΩksze rozstawienie │o┐ysk w pia╢cie, tym wiΩkszym obci▒┐eniom bΩdzie w stanie sprostaµ jej o╢. Aby do │o┐ysk nie wdziera│ siΩ brud i woda, zar≤wno piasty, jak i same │o┐yska powinny byµ uszczelnione.

Osie piast rowerowych wykonuje siΩ ze stali, aluminium lub tytanu. Jedynym, jak do tej pory, producentem piast z osi▒ karbonow▒ jest niemiecka firma Tune. Pierwotnie w u┐ytku znajdowa│y siΩ osie pe│ne, kt≤re okaza│y siΩ jednak za s│abe dla obci▒┐e± w warunkach MTB. Nowoczesne piasty posiadaj▒ dr▒┐on▒ o╢, napinan▒ w celu jej wzmocnienia zaciskiem (konstrukcja podobna do most≤w zawieszonych na linach). Zaciski s▒ wiΩc przede wszystkim niezbΩdne do uzyskania stabilno╢ci piast, a mo┐liwo╢µ szybkiego zdejmowania i zak│adania ko│a jest tylko dodatkow▒ korzy╢ci▒. Bez nich w og≤le nie by│aby mo┐liwa budowa lekkich piast. Dla w│asnego bezpiecze±stwa pamiΩtajcie zatem o mocnym naci▒ganiu zacisk≤w.

Znamy piasty skrΩcane ╢rubami, lub modele bez gwintu - wciskane (wygl▒daj▒ │adniej). Wszystkie tylne piasty MTB posiadaj▒ o╢ o szeroko╢ci 135 mm. Szeroko╢µ osi przednich piast wynosi 100 mm (z wyj▒tkiem piast z osiami sta│ymi - 110 mm). Im wiΩksza ╢rednica osi, tym piasta bΩdzie sztywniejsza i bardziej odporna na z│amanie. Obecnie grubo╢ci osi oscyluj▒ wok≤│ 12 mm.

W piastach przednich do DH jest bardzo gruba (20 mm) o╢ sta│a.

Nowoczesne tylne piasty s▒ zbudowane z korpusu i bΩbna, w kt≤rym znajduje siΩ wolnobieg, zwany te┐ sprzΩg│em czy mechanizmem zapadkowym - tzw. piasty kasetowe. Wszystkie piasty MTB posiadaj▒ obecnie bΩben pasuj▒cy do wielotryb≤w Shimano. Na bΩben nasuwa siΩ wielotryb (kasetΩ) i dokrΩca go centraln▒ ╢rub▒. Nieliczni producenci (np. Köchli) oferuj▒ te┐ piasty, w kt≤rych wielotryb jest przykrΩcany do bΩbna na trzy zwyk│e ╢ruby.

Rozr≤┐niamy trzy g│≤wne typy konstrukcji zapadkowych:

klasyczne zapadki, czyli stalowe haczyki (pieski - przyp. red.) odchylane przez sprΩ┐ynki i pozwalaj▒ce toczyµ siΩ ko│u w jedn▒ stronΩ bez przeszk≤d, a w drug▒ stronΩ zaczepiaj▒ce za uk│ad wy┐│obie±, klinuj▒c siΩ w nim i umo┐liwiaj▒c wprawienie ko│a w ruch. Jest to najczΩ╢ciej stosowany system, np. przez Shimano. W najlepszych piastach u┐ywa siΩ do piΩciu zapadek. Du┐a ilo╢µ daje lepszy transfer energii i pewno╢µ, ┐e nie wy│ami▒ siΩ przy mocniejszym depniΩciu, ani nie przepuszcz▒ ┐adnego wy┐│obienia.
mechanizm r≤┐nicowy, w kt≤rym czo│owo wzglΩdem siebie znajduj▒ siΩ dwa pier╢cienie z wyciΩtymi z▒bkami i tak samo zazΩbiaj▒cymi siΩ przy obrocie w jedn▒ stronΩ lub przepuszczaj▒cymi w drug▒ stronΩ. Jest to teoretycznie najbardziej wytrzyma│y system. Charakterystyczni przedstawiciele to piasty DT Hügi i Chris King.
mechanizm rampowo-rolkowy, w kt≤rym bΩben z piast▒ klinuj▒ kulki. Cechuje siΩ prawie zupe│n▒ bezg│o╢no╢ci▒ pracy. Jako du┐o ciΩ┐szy od innych, obecnie tylko Shimano stosuje go w opcjonalnych piastach ni┐szych grup.

Jako╢µ sprzΩg│a jest o tyle wa┐na, ┐e w piastach to przewa┐nie ono ulega uszkodzeniu, tzn. wy│amuj▒ siΩ w nim zapadki.

Z zapadkami po╢rednio powi▒zany jest tzw. martwy ci▒g piasty, czyli k▒t obrotu wykonywany przez piastΩ bez zazΩbienia siΩ. Bada siΩ go krΩc▒c bΩbnem do ty│u. Ilo╢µ "klikniΩµ" na pe│ny obr≤t bΩbna o 360 stopni bΩdzie ilo╢ci▒ zazΩbie± siΩ wolnobiegu. Im wiΩcej zazΩbie±, tym piasta ma mniejszy "martwy ci▒g", szybciej bΩdzie reagowaµ na gwa│towne obroty korb i lepiej zamieniaµ nasz▒ si│Ω w ruch do przodu. Ma│y "martwy ci▒g" odci▒┐a te┐ znacznie same zapadki, kt≤re maj▒ kr≤tsz▒ drogΩ do pokonania i nie klinuj▒ siΩ z takim impetem. Teoretyczny martwy ci▒g bliski zeru wystΩpuje w piastach z systemem rampowo-rolkowym.

Sven Maksymiuk

bikeBoard 4/2000

Napisz do redakcji

Web design
& mastering:
Zbooy