Korby i ╢rodki suportu

Korby s▒ jedn▒ z najbardziej obci▒┐onych czΩ╢ci roweru. Na ka┐de ramiΩ korby dzia│aj▒ si│y dochodz▒ce do kilkuset kilogram≤w (przy ostrych zjazdach). Przy ich wyborze nale┐y wiΩc bacznie zwracaµ uwagΩ na jako╢µ.

Sposoby produkcji

Do produkcji korb u┐ywa siΩ przewa┐nie aluminium. Jest kilka sposob≤w wykonywania korb. Najbardziej rozpowszechnion▒ metod▒ jest kucie. Metal zostaje podgrzany do tak wysokiej temperatury, ┐e przechodzi w stan p≤│p│ynny. Tak▒ papkΩ wciska siΩ pod wysokim ci╢nieniem do odpowiedniej formy, a po wystygniΩciu dodatkowo kuje i szlifuje. Spos≤b ten nale┐y do najstabilniejszych, gdy┐ powoduje zagΩszczenie materia│u. Metoda ta umo┐liwia tani▒ produkcjΩ du┐ej ilo╢ci korb, przy czym najta±sze modele s▒ tylko odlewane, bez dalszego zagΩszczania. Liczy siΩ te┐ rodzaj aluminium. Zasadniczo kucie stosuje siΩ przy aluminium, ale ju┐ w tym roku pojawi│a siΩ nowo╢µ firmy Sugino - kute korby z magnezu.

Wiele ma│ych firm stosuje frezowanie. Dla jako╢ci nie ma przy tym znaczenia, czy do wycinania korb z walcowanych blok≤w aluminiowych stosuje siΩ obrabiarki maszynowe (metoda CNC - computer numerically controlled), czy te┐ frezarki obs│ugiwane rΩcznie. W celu usuniΩcia mikropΩkniΩµ niekt≤re firmy sk│aduj▒ nastΩpnie swoje korby przez pewien czas w temperaturze kilkuset stopni C. Korby takie maj▒ wtedy przy oznaczeniu materia│u dodatek T6. W celu otrzymania bardziej g│adkiej powierzchni korby s▒ czasami jeszcze rΩcznie szlifowane. Na koniec mo┐na je zaanodowaµ lub polakierowaµ proszkowo. Metod▒ CNC uzyskano wiele z najpiΩkniejszych modeli korb na rynku.

Dla wytrzyma│o╢ci korby wa┐na jest ilo╢µ materia│u wok≤│ newralgicznych miejsc, czyli czworok▒ta i gwintu na peda│. Nale┐y unikaµ korb z ozdobnymi wyciΩciami, gdy┐ zak│≤caj▒ one linie przebiegu si│ przechodz▒cych przez ramiΩ. Na ostrych krawΩdziach tych wg│Ωbie± si│y te kumuluj▒ siΩ i wywo│uj▒ tam tzw. szczyty naprΩ┐e±, kt≤re przy d│ugotrwa│ych obci▒┐eniach doprowadzaj▒ do powstania mikropΩkniΩµ struktury materia│u, a w efekcie do z│amania korby.

NastΩpnym sposobem produkcji korb jest spawanie rur b▒d╝ pe│nych ramion. Rury jak wiadomo gwarantuj▒ najlepszy kompromis pomiΩdzy nisk▒ wag▒ a wytrzyma│o╢ci▒. Korby musz▒ byµ spawane rΩcznie i dlatego nale┐▒ do najdro┐szych. Do ich wyrobu u┐ywa siΩ stali, tytanu lub rzadko aluminium. Je╢li zapragniecie takich korb, wybierajcie tylko modele renomowanych firm (np. Syncros).

Korby karbonowe uzyskuje siΩ przez owijanie w│≤kien wΩglowych wok≤│ rdzenia metalowego. S▒ one lekkie, │adne i bardzo drogie, lecz niezbyt sztywne. Jednym z pierwszych takich modeli by│y Bike Tech Powerarms. Obecnie spotyka siΩ ju┐ r≤┐ne warianty takich korb zbudowanych w ca│o╢ci z karbonu lub te┐ z karbonowych ramion z aluminiowym paj▒kiem.

Ponadto istnieje wiele modeli │▒cz▒cych w sobie uprzednio wymienione metody. Kanadyjska firma Race Face sw≤j model Turbine LP wykonuje kuj▒c wpierw blok aluminiowy w prasie o nacisku 3500 ton (!), a nastΩpnie obrabiaj▒c otrzymany p≤│produkt metod▒ CNC. Dla innego modelu - Next LP najpierw, identycznie jak powy┐ej, kuje surowiec, a potem wy┐│abia ramiona, zostawiaj▒c w nich tylko cienkie ╢cianki. Powsta│y ubytek jest wype│niany w│≤knem wΩglowym. Kilka lat temu odnoga Cannondale'a, firma CODA, oferowa│a korby, kt≤rych ramiona by│y zbudowane ze sklejonych ze sob▒ dw≤ch pod│u┐nych misek, uprzednio wyciΩtych CNC.

Dla wydajnego przekazywania energii korby powinny byµ jak najbardziej szytwne. Opr≤cz sztywno╢ci pionowej liczy siΩ te┐ sztywno╢µ skrΩtna, bo przecie┐ peda│y s▒ zamocowane do korb nie centralnie lecz bocznie. W celu usztywnienia tego wymiaru stosuje siΩ skrΩcanie osiowe ramion o 900. Tak wykonywane by│y np. korby Boone, ale tak┐e ostatnie modele Sachsa.

Paj▒ki i rozmiary

Paj▒ki, do kt≤rych siΩ przykrΩca koronki, mog▒ byµ zintegrowane z ramieniem lub byµ przykrΩcane do niego. Aktualnie na rynku wystΩpuj▒ trzy stworzone przez Shimano standardy paj▒k≤w MTB. Pierwszym by│ tzw. Standard - piΩcioramienny paj▒k, w kt≤rym ╢rednica rozstawu otwor≤w na koronki wynosi 110/74 mm. Drugi - piΩcioramienny Micro lub Compact ze ╢rednic▒ 94/58 mm. Zdarzaj▒ siΩ te┐ korby, kt≤re │▒cz▒ oba systemy oferuj▒c rozstaw otwor≤w 110/58 mm. Trzeci i najnowszy to czteroramienny 4-arm, ze ╢rednic▒ 104/64 mm. W korbach do DH paj▒k jest przystosowany przewa┐nie do tylko jednej koronki.

Z okazji wprowadzenia kaset 9-biegowych i w zwi▒zku z tym wΩ┐szych │a±cuch≤w, zmniejszy│ siΩ o oko│o 0,7 mm odstΩp najmniejszej koronki korby od koronki ╢rodkowej. Lekko zmieni│y siΩ tak┐e koronki, tzn. s▒ u podstawy nieco grubsze, aby zapewniµ bezpieczne prowadzenie w▒skiego │a±cucha. Jednak przy w│a╢ciwym ustawieniu przerzutek stary i nowy typ korb i koronek s▒ ze sob▒ kompatybilne.

Osie suportu

Przy wyborze ╢rodka suportu nale┐y przede wszystkim ustaliµ, jaka jest szeroko╢µ mufy suportowej. W wiΩkszo╢ci rower≤w MTB szeroko╢µ ta bΩdzie wynosiµ 68 mm, niekt≤re firmy produkuj▒ jednak jeszcze ramy z mufami 73 mm. W ╢rodkach suportu wystΩpuj▒ trzy rodzaje gwintu: w│oski, francuski i brytyjski (BSA), r≤┐ni▒ce siΩ skokiem naciΩµ. W rowerach MTB dostΩpnych w Polsce prawie zawsze bΩdzie to gwint BSA. Istniej▒ te┐ ramy, w kt≤rych mufy nie maj▒ gwintu, a odpowiedni ╢rodek suportu jest w nie wciskany specjalnym kluczem. Spotkacie siΩ z tym w wy┐szych modelach Klein≤w i Storck≤w.

NastΩpn▒ rzecz▒, jak▒ trzeba znaµ, jest d│ugo╢µ osi, a ta zale┐y od modelu korby. Jeszcze siedem lat temu produkowano korby, kt≤rych ramiona by│y ustawione do osi ╢rodka suportu pod k▒tem prostym. »eby ramiona nie ociera│y wiΩc o wide│ki ramy, trzeba by│o stosowaµ bardzo d│ugie czΩsto osi▒gaj▒ce 122 mm. Odk▒d jednak wprowadzono modele korb Low Profile, kt≤re odchodz▒ od suportu pod k▒tem wiekszym ni┐ 900, d│ugo╢ci osi dla wiΩkszo╢ci korb wynosz▒ od 107 do 113 mm. Inn▒ wa┐n▒ kwesti▒ jest tzw. linia │a±cucha. Og≤lnie rzecz bior▒c chodzi o to, aby │a±cuch biegn▒c na ╢rodkowej zΩbatce korby i na ╢rodkowej koronce wielotrybu by│ r≤wnoleg│y do osi pod│u┐nej ramy. Od tego zale┐y prawid│owe funkcjonowanie przedniej przerzutki i ┐ywotno╢µ │a±cucha. Przydatne s▒ ╢rodki suportu z regulowan▒ lini▒ │a±cucha, kt≤re mo┐na przesuwaµ w mufie w obrΩbie paru milimetr≤w. Inne ciekawe rozwi▒zanie znalaz│a firma Kastan - tutaj ca│a mufa suportowa by│a przesuwana bocznie.

ªrodki suportu mog▒ byµ oczywi╢cie │o┐yskowane maszynowo jak i kulkowo i dotycz▒ ich te same uwagi co przy piastach. Jako materia│ na osie u┐ywa siΩ stali b▒d╝ tytanu. Wysokiej jako╢ci osie s▒ dr▒┐one. Opr≤cz tego w celu wzmocnienia zdarzaj▒ siΩ konstrukcje typu helix. ªrodkowa czΩ╢µ osi jest w nich skrΩcona lub te┐ wyfrezowana w spiralΩ. Firma Tune z kolei do swych osi stosuje bardzo d│ugie ╢ruby, kt≤re dzia│aj▒ na zasadzie podobnej do zacisk≤w w piastach - naprΩ┐aj▒c materia│ wzmacniaj▒ go. Ostatnio pojawi│ siΩ nowy standard mocowa± korb - wielowpust zastosowany po raz pierwszy w korbach Shimano XTR. Jest to zdecydowany krok naprz≤d w tej dziedzinie. W trakcie naci▒gania korby na czworok▒t powstaj▒ w tym miejscu bardzo du┐e naprΩ┐enia, mog▒ce doprowadziµ do pΩkniΩcia materia│u. Dodatkowo czworok▒t korby jest przy ka┐dym kolejnym zak│adaniu bardziej rozpychany. Przy wielowpustach mo┐na korby za to naci▒gaµ i ╢ci▒gaµ z u┐yciem du┐o mniejszej si│y, nie odkszta│caj▒c materia│u. Zastosowana przez Shimano o╢ ma du┐▒ ╢rednicΩ i jest pusta w ╢rodku, co gwarantuje wiΩksz▒ sztywno╢µ, lecz ma tΩ wadΩ, ┐e nie mieszcz▒ siΩ na niej ju┐ ┐adne │o┐yska maszynowe. Sposobem na ominiΩcie tego problemu by│oby stworzenie szerszego standardu ╢rednicy mufy suportowej, np. takiego jaki obowi▒zuje w rowerach BMX. Jak do tej pory jedynie niemiecka firma Pure Power produkuje ramy MTB, w kt≤rych mo┐na wed│ug w│asnego uznania montowaµ suporty MTB albo BMX. Tak┐e ╢ci▒gniΩte z BMX-≤w s▒ systemy, w kt≤rych jedno ramiΩ korby jest na sta│e po│▒czone ze ╢rodkiem suportu (np. korby Tioga).

Na koniec parΩ s│≤w o systemie, w kt≤rym prawe ramiΩ korby jest po│▒czone z paj▒kiem i koronkami za po╢rednictwem sprΩ┐yn. Pozwala on na bardziej miΩkkie peda│owanie i │atwiejsze przezwyciΩ┐anie martwego punktu. Na czym╢ takim pobito kiedy╢ rekord jazdy na czas na torze. Jest on niew▒tpliwie przydatny do rekreacyjnej jazdy na szosie albo umiarkowanym terenie. Jego wad▒, opr≤cz du┐ej wagi, jest jednak┐e to, ┐e przekazuje si│Ω z pewnym op≤╝nieniem (takie by│o za│o┐enie konstruktorskie). Wyobra╝my sobie teraz pr≤g, do pokonania kt≤rego musimy gwa│townie depn▒µ w peda│y. Naciskamy mocno na peda│y i... przez decyduj▒cy u│amek sekundy stoimy w miejscu, spadaj▒c nastΩpnie z roweru.

Sven Maksymiuk

bikeBoard 5/2000

Napisz do redakcji

Web design
& mastering:
Zbooy