Rozwój społeczny i gospodarczy Polski w sposób szczególny zależy od poziomu oświaty, szkolnictwa wyższego i nauki. Dlatego edukacja musi stać się priorytetowym zadaniem panstwa niezależnie od układu politycznego. Jeżeli polski system edukacyjny ma rzeczywiście zaspokajać potrzeby u progu nowego tysiąclecia, konieczne są zmiany w jego funkcjonowaniu. Reforma oświaty musi następować kompleksowo wraz z reformą szkolnictwa wyższego i nauki.

Podstawowym celem edukacji jest umożliwienie młodemu człowiekowi harmonijnego rozwoju, rozwoju jego zdolności intelektualnych i fizycznych oraz duchowych i moralnych. A także nauczanie i wychowanie młodego pokolenia ku dobru wspólnemu zgodnie z interesem rodziny i państwa, w oparciu o chrześcijański system wartości oraz tysiącletnią tradycję narodu i państwa.

Podstawą edukacji powinna być rodzina.Rodzice mają prawo i obowiązek czuwania nad edukacją dzieci. Państwo, zgodnie z zasadą subsydialności, ma wspierać, a nie zastępować rodzinę w jej zadaniach wychowawczych.

Szkoła - jako instytucja społeczna - powinna pomagać rodzinom i jednostkom w zdobywaniu kompetencji, wypełnianiu ról i zadań życiowych. W działaniach edukacyjnych szkoły winny współuczestniczyć: gmina i wspólnota lokalna, Kościoły i wspólnoty religijne (parafialne), środki masowego przekazu, organizacje pozarządowe itp.

Zmiany systemu edukacji należy uczynić częścią procesu demokratyzacji i decentralizacji państwa oraz połączyć z reformą administracji państwowej. Szkoły powinny być przekazane różnym szczeblom samorządów terytorialnych i przez nie prowadzone (gmina,powiat,województwo).

Zadaniem ustawodawcy powinno być stworzenie takich rozwiązań prawnych i organizacyjnych, które umożliwiać będą zmiany merytoryczne w oświacie.

Główne kierunki reformy systemu edukacji w Polsce można określić następująco:

I. Kontynuowanie procesu scholaryzacji, tj. objęcie szkołą średnią i różnymi formami wykształcenia wyższego, coraz liczniejszych grup młodzieży - na miarę wskaźników państw Europy Zachodniej i Ameryki Północnej poprzez:

1) Rzeczywiste zapewnienie powszechności szkolnictwa - zarówno przez wsparcie finansowe (m.in. politykę podatkową), racjonalną sieć szkolną, różne formy wpływania na wzrost aspiracji (szeroko rozumiana "opłacalność" zdobywania wyższych kompetencji), jak i takie zmiany w koncepcji organizacyjnej i merytorycznej, które dadzą możliwość ukończenia różnych odmian szkoły średniej przez 70-80% populacji każdego rocznika młodzieży.

2) Otoczenie opieką i znalezienie miejsca w "normalnym" systemie oświaty dla grup "niepełnosprawnych" w podwójnym znaczeniu tego słowa. Chodzi zarówno o niepełnosprawnych w sensie zdrowotnym, jak i pochodzących rodzin upośledzonych pod względem cywilizacyjno-kulturowym z marginesu społecznego, a także że środowisk o wyjątkowo niskim poziomie wykształcenia).

3) Rozwój wyższego szkolnictwa zawodowego. Jednym z warunków awansu cywilizacyjnego Polski jest podejmowanie studiów wyższych przez co trzeciego maturzystę. Należy uwzględnić wchodzenie w dorosłe życie młodzieży z wyżu demograficznego lat 70-tych i zapewnić im warunki do osiągnięcia wykształcenia wyższego - przynajmniej na poziomie licencjatu.

4) Wprowadzenie częściowej odpłatności za studia, przy jednoczesnym stosowaniu kredytowego systemu stypendialnego (w formie zapomóg na studia i zwrotnych stypendiów)

5) Zapewnienie drożności systemowi edukacyjnemu, od przedszkola do studiów, niezależnie od zróżnicowania form. Progi edukacyjne nie mogą być barierami. Ukończenie jednego szczebla kształcenia, ewentualnie potwierdzone zewnętrznym (wobec szkoły) egzaminem, powinno uprawniać do przejścia do następnego etapu kształcenia.

II. Dokonanie zasadniczej zmiany w tym, "czego i jak uczymy".

1) Szkoła musi sprostać zasadniczym wyzwaniom cywilizacji przełomu wieków transformacji, którą przeżywamy po 1989r., a także rosnącej powszechności szczebli kształcenia. Zmiany powinny polegać m.in. na: odciążeniu z nadmiaru informacji, większej integracji wiedzy przedmiotowej, większym nacisku na kształcenie umiejętności (a nie tylko zapamiętywania), stworzeniu szerszego pola indywidualizacji, wprowadzeniu zagadnień ułatwiających życie w społeczeństwie itp.

2) Potrzebne jest stworzenie systemu łaczącego kanon kształcenia ogólnego (podstawę programową) z fakultatywnością programów, przy zachowaniu autonomii - szkoły, nauczyciela, ucznia.

3) Niezbędne są zmiany programów i systemu nauczania oraz określenie standardów edukacyjnych. Programy muszą umożliwiać każdemu uczniowi rozwój indywidualny jako osoby, jako członka rodziny i społeczności lokalnej, jako obywatela państwa i społeczeństwa, a jednocześnie wyposażać go w umiejętności przydatne do życia we współczesnej cywilizacji, (w tym umiejętności posługiwania się językami obcymi i nowoczesnym sprzętem informatycznym, a także funkcjonowania w ustroju demokratycznym i w systemie gospodarki wolnorynkowej.

4) Zmiany w programach i określenie standardu edukacyjnego musi być poddane kontroli społecznej i nie może dokonywać się poprzez wyłączną decyzję Ministerstwa Edukacji.

III. Konieczna jest dalsza decentralizacja systemu tworzenia i zarządzania oświatą, a także racjonalizacja metod oceny i kontroli placówek oświatowych :

1) Reforma oświaty musi łączyć się z reformą całego systemu państwowego i być jej integralną częścią.

2) Niezależnie od tego, kto jest organem prowadzącym, szkoła musi mieć prawnie zagwarantowaną autonomię.

3) Należy wypracować narzędzia pomiaru wyników pracy szkół oraz oddzielić prowadzenie szkół przez samorządy od nadzoru sprawowanego przez administrację rządową.

4) Zadaniem państwa jest stymulowanie rozwoju edukacji, promocja innowacji pedagogicznych, kontrola jakości kształcenia oraz uprawomocnianie dyplomów.

5) Państwo powinno także odpowiadać za sieć instytucji zajmujących się cykliczną oceną oraz kontrolą jakości pracy szkół. Oceny te mają stymulować doskonalenie nauczycieli, uzyskiwanie lepszych wyników przez uczniów i lepsze wiązanie pracy szkół ze środowiskiem i potrzebami państwa. Stworzenie takiego systemu nadzoru i oceny pozwoli na porównywanie dyplomów w całym kraju i późniejszą ich wymienialność w zjednoczonej Europie.

IV. Nauczyciele, którzy są rzeczywistymi twórcami edukacji, powinni uzyskać :

1) Precyzyjnie określone wymagania i uprawnienia.

2) Podniesione zarobki, a następnie powiązane z jakością pracy.

3) Racjonalny system oceny pracy i stworzone możliwości awansu zawodowego (m.in. poprzez system stanowisk nauczycielskich).

4) Dostosowane do potrzeb reformującej się szkoły formy kształcenia (m.in. nauczanie w blokach przedmiotowych, zdobywanie kwalifikacji do pracy wychowawczej).

5) Władze samorządowe i społeczności lokalne powinny dbać o prestiż społeczny i warunki materialne nauczycieli zatrudnionych na ich terenie.

V. Rozwój szkolnictwa niepublicznego musi być trwałym elementem reformy oświaty. Należy tworzyć warunki do rownorzędnego traktowania szkolnictwa niepublicznego i publicznego poprzez system finansowania z budżetu i system podatkowy.

VI.Reformę systemu edukacji należy połączyć z decentralizacją finansów publicznych. Nakłady finansowe na oświatę powinny stanowić co najmniej 7% produktu krajowego brutto.

System finansowania edukacji powinien zagwarantować możliwość wyboru szkoły, wprowadzić konkurencję między szkołami i spowodować zabieganie o ucznia.

VIII.Radykalnej zmianie powinny ulec instytucje opieki nad dzieckiem.

W państwie demokratycznym opiekę tę sprawuje przede wszystkim rodzina. Należy zatem wspierać rodzinę w wypełnianiu funkcji rodzicielskich i wychowawczych, a w razie potrzeby tworzyć rodziny zastępcze, rodziny kontraktowe, czy rodzinne domy dziecka.

VIII.Należy wzmocnić działania wychowawcze w szkole, m.in. przez zwiększenie roli wychowawcy klasy - co wymaga zmian w systemie kształcenia i doskonalenia nauczycieli, w systeme płac, w organizacji szkoły oraz w aktach prawnych określających wymagania stawiane nauczycielom.

IX.Szkoła winna przygotowywać do życia i pracy w jednoczącej się Europie.

Musi gruntować świadomość narodową, poczucie więzi z krajem i narodem, a jednocześnie stwarzać poczucie świadomości europejskiej, dawać elementarną wiedzę o Europie, jej instytucjach, warunkach pracy i życia. Stąd potrzeba głębokiego przełomu w nauczaniu języków obcych, czemu należy dać prioritet. Trzeba tworzyć mechanizmy integracji edukacyjnej na różnych szczeblach, dążąc do ekwiwalentności naszych zasad kształcenia i dyplomów z innymi krajami. Trzeba położyć nacisk na nowoczesne techniki i metody nauczania, w tym informatykę i jej praktyczne wykorzystanie.