Obecny rok 1999 jest jedn▒ z wa┐nych dat dla fantastyki. Pojawia siΩ ona przynajmniej w dw≤ch wa┐nych dzie│ach fantastyki naukowej. WiΩkszo╢ci fan≤w kojarzy siΩ z bardzo znanym serialem "Kosmos 1999" emitowanym w naszej telewizji pod koniec lat siedemdziesi▒tych i przypomnianym niedawno przez jedn▒ z telewizji kablowych. Data ta pojawia siΩ tak┐e w "Kronikach marsja±skich" Raya Bradbury'ego w rozdziale "Rakietowe lato". Stycze± 1999 roku to czas startu pierwszych za│ogowych rakiet na Marsa. Ciekawy jest ten optymizm pisarzy i scenarzyst≤w filmowych lat piΩµdziesi▒tych, sze╢µdziesi▒tych i siedemdziesi▒tych. Ca│y uk│ad s│oneczny wydawa│ siΩ im byµ w zasiΩgu rΩki i uwa┐ali, ┐e na podr≤┐e miΩdzygwiezdne nie powinni╢my d│ugo czekaµ. Niestety, nie spe│ni│y siΩ owe optymistyczne przewidywanie. Zapoznajmy siΩ z nimi i zastan≤wmy, dlaczego tak siΩ nie sta│o. Prze╢led╝my wiΩc oczekiwania fantastyki na koniec obecnego i pocz▒tek nastΩpnego tysi▒clecia. W filmie "Podb≤j kosmosu" ("Conquest of space", re┐. Byron Haskin, 1955) akcja toczy siΩ w 1980 roku. Zbudowano ju┐ orbitaln▒ stacjΩ kosmiczn▒, ale jeszcze cz│owiek nie stan▒│ na KsiΩ┐ycu. Wyprawa ta jest planowana, ale w ostatniej chwili jej przeznaczeniem staje siΩ... Mars. Tam te┐ w owym roku 1980 docieraj▒ bohaterowie filmu. "Milcz▒ca gwiazda" ("Der schweigende Stern", re┐. Kurt Maetzig, 1960) to enerdowska produkcja oparta na "Astronautach" Stanis│awa Lema. Tu mamy te┐ lot miΩdzyplanetarny - w 1985 pierwsza ziemska wyprawa udaje siΩ na Wenus. Stanis│aw Lem w swym ksi▒┐kowym pierwowzorze by│ ostro┐niejszy i umie╢ci│ akcjΩ w 2003 roku. Ta data i tak ju┐ okazuje siΩ nieprawdopodobna, ale z punktu widzenia lat piΩµdziesi▒tych mog│a wydawaµ siΩ ca│kiem realna. Du┐o przezorniej post▒pi│ Lem w "Ob│oku Magellana". Tam lot miΩdzygwiezdny ma miejsce dopiero w XXX wieku. S│ynna "Odyseja kosmiczna 2001" ("2001: A Space Odysey", re┐. Stanley Kubrick, 1968) to jeden z najbardziej realistycznych pod wzglΩdem naukowym film≤w fantastycznych. Ale w owym 2001 roku mamy ju┐ sta│▒ bazΩ ksiΩ┐ycow▒ i za│ogowy lot do Jowisza. Streszczenie filmu "KsiΩ┐yc 02" ("Moon Zero Two", re┐ Roy Ward Baker, 1969) w ksi▒┐ce Andrzeja Ko│ody±skiego "Filmy fantastyczno naukowe" zaczyna siΩ od s│≤w "W roku 2021 era podboju kosmosu jest ju┐ zako±czona". W owym roku 2021 KsiΩ┐yc jest ju┐ skolonizowany, a pierwsi ludzie kt≤rzy na nim stanΩli dawno zostali zapomniani. "Kosmos 1999", serial z lat siedemdziesi▒tych, jest opowie╢ci▒ o losach za│ogi stacji ksiΩ┐ycowej Alpha, podr≤┐uj▒cej przez kosmos po wyrzuceniu KsiΩ┐yca z orbity. A wszystko to dzieje siΩ ju┐ w bie┐▒cym roku - 1999. W drugim filmowym Star Treku, "Gniew Khana", nakrΩconym na pocz▒tku lat osiemdziesi▒tych wspomniane jest, ┐e g│≤wny negatywny bohater zosta│ skazany na wieczne wygnanie w kosmos w 1996 roku. "Blade Runner" (re┐. Ridley Scott, 1981) to skolonizowane przez cz│owieka ╢wiaty w innych systemach gwiezdnych i androidy nie r≤┐ni▒ce siΩ od cz│owieka w 2019 roku. Tu jednak mo┐na realizatorom wybaczyµ. Sensem tego filmu nie jest przewidywanie rozwoju techniki i tak naprawdΩ nie ma znaczenia, w kt≤rym roku toczy siΩ jego akcja. W "Kronikach marsja±skich" Raya Bradbury'ego, kt≤re by│y pisane od 1946 r. trzy wyprawy na Marsa maj▒ miejsce w latach 1999-2000. Wkr≤tce te┐ ludzie lec▒ na odleglejsze planety Uk│adu S│onecznego, mowa jest m.in. o Jowiszu. W "Ubiku" Philipa K. Dicka (1969) w 1992 roku skolonizowany jest ju┐ Uk│ad S│oneczny. Zreszt▒ akcja wiΩkszo╢ci powie╢ci Dicka rozgrywa siΩ pod koniec XX wieku, a loty na inne planety uk│adu s│onecznego, w tym tak┐e do innych gwiazd, bywaj▒ tam na porz▒dku dziennym. Problemem jest jedynie fakt, ┐e tak naprawdΩ prawie nigdy nie wiemy u Dicka, czy opisany ╢wiat jest rzeczywisty, czy te┐ jest jakim╢ wyobra┐eniem jednego z jego bohater≤w. "Wieczna wojna" Joe Haldemana (1975) to opowie╢µ o wojnie kosmicznej, kt≤ra rozpoczΩ│a siΩ na pocz▒tku lat 90-tych XX stulecia. Ludzko╢µ dysponuje ju┐ bazami rozmieszczonymi w ca│ym naszym uk│adzie, a tak┐e zna spos≤b na podr≤┐e w odleg│e rejony Galaktyki z prΩdko╢ci▒ wiΩksz▒ od prΩdko╢ci ╢wiat│a. Co prawda autor wymy╢li│ prosty spos≤b na owe loty miΩdzygwiezdne - s│u┐▒ do tego pewne cia│a niebieskie zwane kolapsarami. Tak czy inaczej dotarcie do tych kolapsar≤w i tak przekracza nasze obecne mo┐liwo╢ci. Mo┐na mno┐yµ takie przyk│ady w niesko±czono╢µ. Oczywi╢cie, w czΩ╢ci z tych dzie│ daty nie maj▒ wiΩkszego znaczenia dla akcji. S▒ to po prostu opowie╢ci o ludziach, a nie o technice. Nie maj▒ one ambicji antycypowania rozwoju, a ich akcja jest po prostu umieszczona w bli┐ej nieokre╢lonej przysz│o╢ci. Faktem jest jednak, ┐e wiΩkszo╢µ pr≤b przewidywania kosmicznej ekspansji ludzko╢ci okaza│o siΩ zbyt optymistyczne. Na szczΩ╢cie pewna liczba pesymistycznych prognoz r≤wnie┐ siΩ nie spe│ni│a. W szczeg≤lno╢ci dotyczy to proroctw wybuchu III Wojny ªwiatowej nios▒cej zag│adΩ ludzko╢ci. Wed│ug "Ostatniego brzegu" Neville'a Shute'a sfilmowanego w 1959 r. przez Stanleya Kramera i wed│ug "Wehiku│u czasu" ("The Time Machine", re┐ George Pal, 1960) na motywach Wellsa wojna ta mia│a wybuchn▒µ ju┐ w latach sze╢µdziesi▒tych. W "Terminatorze" Jamesa Camerona i "Seksmisji" Juliusza Machulskiego data ta przesuwa siΩ ju┐ do lat dziewiΩµdziesi▒tych. Z kolei "Mad Max", film stworzony na pocz▒tku lat osiemdziesi▒tych rozpoczyna siΩ zapowiedzi▒ "Za kilka lat...". A ╢wiat w nim przedstawiony to ╢wiat bez ropy naftowej, ╢wiat, w kt≤rym kryzys paliwowy wywo│a│ r≤wnie┐ wojnΩ ╢wiatow▒. Powr≤µmy jednak do optymistycznych prognoz podboju kosmosu. Sk▒d siΩ wziΩ│y i dlaczego siΩ nie spe│ni│y? W latach sze╢µdziesi▒tych po pierwszych sukcesach wydawa│o siΩ, ┐e ekspansja ludzko╢ci w kosmos bΩdzie coraz szybsza. Przecie┐ ledwie w 1957 r. pojawi│ siΩ pierwszy sztuczny satelita, w 1961 pierwszy cz│owiek znalaz│ siΩ w kosmosie, w 1968 odby│ siΩ pierwszy lot za│ogowy wok≤│ KsiΩ┐yca, a w 1969 mia│ miejsce ≤w s│ynny "ma│y krok cz│owieka, a wielki skok dla ca│ej ludzko╢ci" na KsiΩ┐ycu. Kolejne piΩµ l▒dowa± mia│o miejsce ju┐ w nastΩpnych latach, ostatnimi lud╝mi, kt≤rzy stanΩli na powierzchni ziemskiego satelity byli Gene Cernan i Harrison Schmitt w 1972 r. Planowano a┐ dziesiΩµ l▒dowa± na KsiΩ┐ycu, a nastΩpnym celem mia│ staµ siΩ Mars. Na pocz▒tku lat osiemdziesi▒tych na KsiΩ┐ycu mia│a powstaµ pierwsza sta│a baza. Wszystko mia│o toczyµ siΩ dok│adnie tak, jak marzenia tw≤rc≤w fantastyki naukowej. Tak siΩ jednak niestety nie sta│o. Loty kosmiczne to bardzo kosztowne przedsiΩwziΩcia, a materialne korzy╢ci s▒ praktycznie zerowe. Po awarii podczas lotu Apollo 13 pojawi│ siΩ argument bezpiecze±stwa astronaut≤w w nie maj▒cych wiΩkszego znaczenia praktycznego misjach. Przerwano program Apollo, gdy┐ opinia publiczna pyta│a, dlaczego Amerykanie wracaj▒ na KsiΩ┐yc, skoro ju┐ raz udowodnili, ┐e potrafi▒ tam dotrzeµ. Administracja drastycznie ograniczy│a wydatki, wstrzymano loty. Rosjanie te┐ nie widzieli sensu w locie na KsiΩ┐yc, bowiem byli tam ju┐ Amerykanie. Przez d│ugie lata wy╢cig w kosmos by│ napΩdzany przez rywalizacjΩ miΩdzy dwoma supermocarstwami, lecz w momencie, gdy Rosjanie nie byli w stanie ju┐ nad▒┐yµ za USA, Amerykanie te┐ stracili zainteresowanie ekspansj▒, lotami miΩdzyplanetarnymi, bazami kosmicznymi. I tak przez ostatnie 27 lat cz│owiek nie ruszy│ siΩ nawet o krok dalej w kosmos... Ostatnio wszystko wskazuje na to, ┐e co╢ zaczyna siΩ znowu dziaµ. Pojawia siΩ coraz wiΩksze zainteresowanie Marsem. I naprawdΩ nie ma dla mnie znaczenia, czy jest ono sztucznie tworzone, czy te┐ nie. Czy rzeczywi╢cie znaleziono na Antarktydzie meteoryt z mikroorganizmami z Marsa, czy ten meteoryt w og≤le ma z Marsem cokolwiek wsp≤lnego? Czy ╢lady na Marsie wskazuj▒ na wielk▒ pow≤d╝? Wa┐ne jest, ┐e ju┐ kto╢ zaczyna przeb▒kiwaµ o locie na Czerwon▒ PlanetΩ, ┐e podaje siΩ wstΩpn▒ datΩ lotu 2025. Mo┐na znowu zacz▒µ marzyµ, ┐e doczekamy relacji z pierwszego kroku cz│owieka na innej, odleg│ej planecie...

 
Konrad W▒growski { KWagrowski@eragsm.com.pl }
 

(c) by The VALETZ Magazine. Wszelkie prawa zastrze┐one.