Ka┐dy ma jaki╢ problem
Wywiad numeru |
 |
| Aleks van Wanderman - re┐yser filmowy i teatralny, pisarz, scenarzysta, aktor i malarz. Urodzi│ siΩ 14 VIII 1952 roku w Haarlemie w Holandii. Wyre┐yserowa│ cztery filmy fabularne: "Abel", "Ludzie z p≤│nocy", "Sukienka" i "Ma│y Tony" (pokazywany na XV WFF jako "Anto╢" - przyp. red.) W listopadzie zesz│ego roku Aleks van Wanderdam odwiedzi│ PolskΩ z okazji przegl▒du jego film≤w, kt≤ry odby│ siΩ w warszawskim kinie Wars. |
Anna Draniewicz - Odnosi│ Pan du┐e sukcesy w teatrze. Dlaczego zacz▒│ Pan robiµ filmy?
Aleks van Wanderdam - Wszystko zaczΩ│o siΩ od tego, ┐e by│em w grupie teatralnej "Hauser Orkaterw" w latach 70-tych i kiedy╢ poprosili╢my holenderskiego re┐ysera Fransa Weisza, ┐eby zrobi│ film oparty na jednej z naszych sztuk. To by│o moje pierwsze spotkanie z filmem. Po raz pierwszy znalaz│em siΩ na planie i zobaczy│em, jak to dzia│a. Do tamtej pory my╢la│em, ┐e re┐yser filmowy powinien znaµ siΩ na wszystkich technicznych szczeg≤│ach, lecz wtedy zrozumia│em, ┐e wcale nie jest to konieczne. Wystarczy wiedzieµ, czego siΩ chce i umieµ przekazaµ to ludziom, z kt≤rymi siΩ pracuje. Oni zrobi▒ wszystko jak trzeba, a ty zostaniesz re┐yserem filmowym. Kiedy zda│em sobie z tego sprawΩ, pomy╢la│em, ┐e te┐ mogΩ krΩciµ filmy i taki by│ pocz▒tek. Zacz▒│em powoli pisaµ scenariusz. ZajΩ│o mi to 7 lat, a┐ nadszed│ moment, w kt≤rym zdecydowa│em siΩ zrobiµ sw≤j pierwszy film.
A.D. - Czy traktowa│ Pan film jako kolejny stopie± rozwoju?
A.v.W. - Sko±czy│em szko│Ω plastyczn▒ i chcia│em byµ malarzem, ale spontanicznie znalaz│em siΩ w teatrze. W "Hauser Orkaterw" chcieli╢my robiµ mieszankΩ teatralno-muzyczn▒ i g│≤wnym powodem, dla kt≤rego chcia│em nale┐eµ do tej grupy teatralnej, by│ rock & roll. Poci▒ga│a mnie bardziej mo┐liwo╢µ grania na gitarze, ni┐ pomys│, ┐eby robiµ prawdziwy teatr. Film jest r≤wnie poci▒gaj▒cy jak rock & roll, wiΩc to nie by│ ╢wiadomy wyb≤r, tylko chΩµ spr≤bowania czego╢ nowego i ciekawego. Poza tym wtedy holenderskie filmy by│y bardzo s│abe, wiΩc chcia│em udowodniµ, ┐e w Holandii te┐ mo┐na zrobiµ niez│y film.
 | | Alex van Wanderman: Huis met schuur |
A.D. - Co zatem najbardziej poci▒ga Pana w filmie?
A.v.W. - Film daje mo┐liwo╢µ po│▒czenia aktorstwa, malarstwa i re┐yserii. Je╢li robiΩ niezbyt drogi film, to mam 100 procent wolno╢ci. »aden producent nie wp│ywa na m≤j film, nie m≤wi mi, ┐ebym zmieni│ zako±czenie lub zabi│ kogo╢ na pocz▒tku. Sw≤j pierwszy film robi│em z producentem, kt≤ry pozwala│ mi decydowaµ o wszystkim, ale kiedy przychodzi│o do rozmowy o tym, na co chce wydaµ pieni▒dze m≤wi│, ┐e nie mogΩ czego╢ sfilmowaµ, bo nie mo┐emy ju┐ wiΩcej wydaµ. Teraz moim producentem jest m≤j brat, wiΩc jestem szczΩ╢ciarzem. Rozmawiamy szczerze o priorytetach i dokonujemy wybor≤w. W trakcie monta┐u uda│o siΩ nam nawet przez kolejny tydzie± dokrΩcaµ sceny. W Holandii jest to niemo┐liwe, gdy┐ zwykle producent m≤wi ci, ┐e to ju┐ koniec zdjΩµ i musisz zrobiµ film z tego co masz.
A.D. - Wygl▒da na to, ┐e Pana ulubionymi aktorkami s▒ Annet Malherbe i Ariane Schluter, a aktorem Pan sam. Czy lubi Pan graµ w swoich filmach?
A.v.W. - Dot▒d tak by│o, ale zagra│em tylko w tych czterech, kt≤re do tej pory zrobi│em. W nastΩpnym ju┐ nie zagram. Jego g│≤wni bohaterowie to m│ode rodze±stwo: ch│opak i dziewczyna. Je╢li pojawiΩ siΩ w tym filmie, to tylko w jakiej╢ drugoplanowej r≤lce, ale jak na razie nie ma tam dla mnie miejsca.
A.D. - Czy wcze╢niej pisa│ Pan role specjalnie dla siebie?
A.v.W. - Nie, przewa┐nie dochodzi do tego przez przypadek. Ale w poprzednich filmach decydowa│em siΩ z ca│▒ ╢wiadomo╢ci▒ zagraµ tΩ czy inn▒ rolΩ. Zanim nakrΩci│em "Abla" zrobi│em zdjΩcia pr≤bne z innym aktorem, ale to by│o straszne, wiΩc zdecydowa│em, ┐e zagram sam. Wcze╢niej my╢la│em sobie: Za kogo ty siΩ uwa┐asz, chcesz nakrΩciµ sw≤j pierwszy film i jeszcze graµ g│≤wn▒ rolΩ? Ale po zdjΩciach pr≤bnych wola│em ju┐ ten pomys│, ni┐ pozwoliµ w nim zagraµ temu aktorowi. W kolejnych filmach: "Ludzie z p≤│nocy" i "Sukienka" wiedzia│em ju┐ wcze╢niej, kt≤re role chcΩ odtwarzaµ. Natomiast "Ma│y Tony" by│a to najpierw sztuka teatralna z innym aktorem, kt≤ry mia│ wyst▒piµ r≤wnie┐ w filmie. Lecz pewnego dnia zacz▒│em mieµ w▒tpliwo╢ci, gdy┐ odnios│em wra┐enie, ┐e odtwarzamy po prostu to przedstawienie i moja inspiracja zniknΩ│a. Aktorki, kt≤re graj▒ w filmie, wciela│y siΩ w te role r≤wnie┐ w teatrze, wiΩc je┐eli ten sam aktor kreowa│by rolΩ Branda, to jaki by│by sens robienia tego filmu? Pomy╢la│em wiΩc, ┐e sam zagram, choµ m≤wi│em sobie, ┐e nie mogΩ tego zrobiµ aktorowi, kt≤ry marzy ju┐ o Hollywood. Moja ┐ona przez ca│y czas krΩcenia filmu by│a temu przeciwna. Co wiecz≤r m≤wi│a mi, ┐e nie pasujΩ do tej roli. Ale kiedy zobaczy│a pierwsze sceny filmu powiedzia│a, ┐e jest w porz▒dku i wtedy odetchn▒│em z ulg▒.
A.D. - Opowiada Pan historie ludzi, kt≤rzy maj▒ problemy psychiczne, powiedzia│abym nawet: ludzi nienormalnych?
A.v.W. - A┐ tak? Nie, to przesada. Nie wiem co powiedzieµ. Moim zdaniem, ka┐dy ma jakie╢ problemy.
A.D. - Ale bohaterowie Pana film≤w s▒ wyizolowani, czΩsto mieszkaj▒ w domach na pustkowiu, tak jak w filmie "Ma│y Tony"...
A.v.W. - My╢lΩ, ┐e w Polsce jest wiΩcej pustych przestrzeni ni┐ w Holandii. W moich filmach sprawiam wra┐enie, ┐e bohaterowie s▒ odizolowani od ╢wiata, by ostrzej pokazaµ konflikt. Ale w Holandii nikt nie jest tak wyizolowany. Sztuka "Ma│y Tony" by│a napisana dla trzech os≤b, wiΩc nie widzia│em powodu, dla kt≤rego mia│bym to zmieniaµ. Poza tym nie lubiΩ pracowaµ z wieloma osobami na raz. Mam koleg≤w, kt≤rzy uwielbiaj▒ sceny zbiorowe, ale ja tego nie lubiΩ. W filmie "Ludzie z p≤│nocy" jest scena, w kt≤rej mieszka±cy zbieraj▒ siΩ, by pomodliµ siΩ za pewn▒ kobietΩ. Z tyloma statystymi czu│em siΩ nieswojo, wiΩc pozwoli│em j▒ wyre┐yserowaµ mojemu bratu, kt≤ry jest teraz moim asystentem.
 | | Alex van Wanderman: Bed II |
A.D. - Nazywa siΩ Pana artyst▒ renesansowym, gdy┐ uprawia Pan wiele dziedzin sztuki?
A.v.W. - Nie pretendujΩ do miana artysty renesansowego. W naszej grupie teatralnej ka┐dy m≤g│ robiµ to, co chcia│. Wtedy zacz▒│em pisaµ scenariusze, projektowaµ scenografie i kostiumy, a czasem graµ ma│e role. Wydaje mi siΩ nawet, ┐e nie zdawa│em sobie sprawy z tego, ┐e s▒ to r≤┐ne dyscypliny artystyczne. Ale wszystkie te dziedziny │▒cz▒ siΩ w jedno. Teatr i film s▒ do siebie w pewien spos≤b podobne. Istniej▒ pewne r≤┐nice, ale w obu przypadkach trzeba pisaµ teksty i prowadziµ aktor≤w.
A.D. - Nie chce Pan powr≤ciµ do teatru i malarstwa?
A.v.W. - Za ka┐dym razem gdy zaczynam krΩciµ film my╢lΩ sobie, ┐e zaraz po nim zrobiΩ nastΩpny, ale film zabiera strasznie du┐o energii od pierwszych liter scenariusza a┐ do premiery w kinie. Wtedy marzΩ o zrobieniu czego╢ w teatrze, bo tam pracuje siΩ z sze╢cioma, siedmioma osobami. Nie trzeba m≤wiµ o pieni▒dzach, nie trzeba siΩ ca│y czas z kim╢ spotykaµ, wystarczy powolutku pracowaµ, pal▒c papierosy i pij▒c kawΩ. A kiedy jest siΩ zmΩczonym i nie ma siΩ ju┐ na nic ochoty, mo┐na powiedzieµ: dobra, koniec na dzisiaj, doko±czymy jutro. W filmie jest to niemo┐liwe. W Holandii nie ma do╢µ pieniΩdzy na filmy, wiΩc gdy potrzebujesz 50 dni zdjΩciowych, masz ich 40. Ca│y czas trwa wy╢cig z czasem i trzeba siΩ skoncentrowaµ na samym filmie.
A.D. - Czy obraz z filmu "Sukienka" by│ Pana autorstwa?
A.v.W. - Tak, zosta│ namalowany specjalnie do tego filmu. Robi│em wiele powt≤rek z aktorem, kt≤ry gra│ malarza, gdy┐ nie umia│ nawet dobrze utrzymaµ pΩdzla w rΩku.
A.D. - Czy malarstwo i teatr traktuje Pan teraz bardziej jako hobby, spos≤b na spΩdzenie wolnego czasu?
A.v.W. - Mniej wiΩcej tak. PrzyznajΩ, ┐e mam pewne ambicje, ale gdzie╢ "na boku". Gdy piszΩ scenariusz, obok komputera stoj▒ sztalugi. Nie lubiΩ zbyt d│ugo pisaµ, wiΩc przerywam, ┐eby malowaµ, a p≤╝niej zn≤w wracam do komputera. To po│▒czenie bardzo mi odpowiada.
A.D. - DziΩkujΩ za rozmowΩ.
Filmografia Aleksa van Wanderdama:
1. "Abel" scen. i re┐. Alex van Wanderdam, wyst. Alex van Wanderdam, Henri Garcin, Olga Zuiderhoek, Annet Malherbe; Holandia 1986 (100 min.)
2. "Ludzie z p≤│nocy" ("De Noorderlingen") scen. i re┐. Alex van Wanderdam, wyst. Leonard Lucieer, Jack Wouterse, Rudolf Lucieer, Alex van Wanderdam, Annet Malherbe; Holandia 1992 (108 min.)
3. "Sukienka" ("De Jurk") scen. i re┐. Alex van Wanderdam, wyst. Alex van Wanderdam, Ariane Schlⁿter, Ricky Koole, Olga Zuiderhoek; Holandia 1996 (103 min.)
4. "Ma│y Tony" ("Kleine Teun") scen. i re┐. Alex van Wanderdam, wyst. Alex van Wanderdam, Annet Malherbe, Ariane Schlⁿter, Sebastian & Tomas de Wierik; Holandia 1998 (95 min.)
Anna Draniewicz
{ annad9@plearn.edu.pl }
|
|
 |
|
