|
 |
||||
| Temat
miesi▒ca
Spis artyku│≤w Archiwum Kontakty Informacje Strona g│≤wna Poczta do redakcji
|
|
Z polskimi urzΩdami │▒czy siΩ charakterystyczna oprawa obyczajowa bΩd▒ca efektem ≤wczesnego ustroju jak i charakteru narodowego. G│≤wn▒ cech▒ polskich urzΩd≤w by│a ich do┐ywotno╢µ. Raz mianowanego lub wybranego urzΩdnika nie mo┐na by│o odwo│aµ. Jedynym wyj▒tkiem by│o udowodnienie mu zdrady stanu. M≤g│ byµ za to przesuniΩty (o ile siΩ zgodzi│) na inne, co najmniej r≤wnorzΩdne stanowisko. Istnia│y nawet tendencje do wprowadzenia dziedziczno╢ci urzΩd≤w, ale bezskuteczne. Zdarza│o siΩ co prawda przechodzenie urzΩdu z ojca na syna, ale by│o to odbierane jako nadu┐ycie ze strony panuj▒cego. Ju┐ za Jana Kazimierza w 1661 roku szlachecki Zwi▒zek ªwiΩcony ┐▒da│ zniesienia do┐ywotno╢ci urzΩd≤w oraz wprowadzenia kryteri≤w odwo│ywalno╢ci. NajwiΩkszym mankamentem ≤wczesnych urzΩd≤w by│o handlowanie nimi. Np. w 1638 roku za podkanclerstwo koronne oferowano kr≤lowi 40.000 dukat≤w wΩgierskich winduj▒c tΩ cenΩ p≤╝niej a┐ do 60.000 dukat≤w. W XVIII wieku handel urzΩdami sta│ siΩ ju┐ regu│▒. Prawem obsadzania urzΩd≤w dysponowa│ kr≤l na mocy przywileju koszyckiego z 1374 roku. Kr≤l zape│nia│ pustki w szkatule sprzedaj▒c urzΩdy. Niestety dochodzi│o do wielu gorsz▒cych scen, gdy urz▒d kupi│ nie ten, kt≤remu je obiecano. W 1775 roku sejm zakaza│ kr≤lowi sprzedawania starostw, nakazuj▒c puszczanie ich w dzier┐awΩ. Historia obsadzania i kupowania w Polsce urzΩd≤w zas│uguje na odrΩbna stronΩ internetow▒. Mo┐na by j▒ czytaµ jak najlepsz▒ powie╢µ sensacyjn▒. Albrycht Radziwi││ opisuje elekcjΩ sΩdziego ziemskiego │uckiego w kwietniu 1643 roku w úucku. Jeden z kandydat≤w przyjecha│ uzbrojony w licznym towarzystwie te┐ uzbrojonej i popieraj▒cej go szlachty. Kontrkandydat przywi≤d│ z sob▒ oddzia│ wojska. Dopiero mediatorom uda│o siΩ unikn▒µ rozlewu krwi. ElekcjΩ jednak trzeba by│o prze│o┐yµ. August II, na przyk│ad, obdarza│ urzΩdami zwyciΩzc≤w pijackich zawod≤w na dworze. W╢r≤d pozornie zwartej warstwy szlacheckiej wytworzy│o siΩ na tle hierarchii urzΩd≤w wyra╝ne rozwarstwienie na „pan≤w”(urzΩdnik≤w) i „zwyk│▒ szlachtΩ”. Urz▒d zastΩpowa│ w Polsce funkcjΩ order≤w, kt≤rych dlatego nie wprowadzono, ┐eby nie naruszaµ szlacheckiej r≤wno╢ci. Polacy s│ynΩli z tytu│omani. By│o to, niespotykane gdzie indziej poza naszymi granicami dziedziczenie tytu│≤w urzΩdowych, czasami a┐ do trzeciego pokolenia. Np. (o ile nie obejmowali tego urzΩdu) syn starosty by│ staro╢cicem, c≤rka staro╢ciank▒. Wnuk zostawa│ Staro╢cicowiczem, wnuczka staro╢cic≤wn▒. Przemys│aw Bielewicz
Historia | Pogl▒dy | Wywiady
| Heraldyka | Religia i polityka
| Polska daleka i bliska
|
Data publikacji
|
|
|
||||
|
|
|
