|
Triumf prowizorki Z danych GUS wynika, ┐e w Polsce sp≤│ek cywilnych jest prawie dwa razy wiΩcej ni┐ wszystkich innych. Teoretycznie powinny one prowadziµ niewielk▒ dzia│alno╢µ gospodarcz▒, w praktyce formΩ tΩ wykorzystuj▒ nawet du┐e przedsiΩbiorstwa. Kto za nimi stoi? Podstawowy problem ze sp≤│kami cywilnymi polega na tym, ┐e s▒ ma│o wiarygodne dla klient≤w i kontrahent≤w. Nie│atwo je prze╢wietliµ: czΩstokroµ trudno dociec, kim s▒ wsp≤lnicy, kto zarz▒dza tak▒ firm▒, kto mo┐e j▒ reprezentowaµ, jaki jest jej obecny adres, i - co arcywa┐ne - maj▒tek. Co prawda pewne dane s▒ og│aszane w ewidencji dzia│alno╢ci gospodarczej prowadzonej przez gminy, jednak nie mo┐na do nich podchodziµ bezkrytycznie. Ewidencja bowiem, w przeciwie±stwie do rejestru handlowego, nie korzysta z tzw. rΩkojmi wiary publicznej. RΩkojmia ta polega na tym, ┐e w razie niezgodno╢ci informacji wpisanych w rejestrze ze stanem faktycznym, tre╢µ zapis≤w jest wi▒┐▒ca dla osoby trzeciej, kt≤ra podjΩ│a jakie╢ dzia│ania, ufaj▒c w ich prawdziwo╢µ. Z drugiej strony, po wpisaniu danych do rejestru nikt nie mo┐e powo│aµ siΩ na ich nieznajomo╢µ. Regu│y s▒ wiΩc czytelne: je┐eli przedsiΩbiorca zaniedba dokonania wpisu (np. zmiany pewnych informacji), to obci▒┐aj▒ go wszelkie konsekwencje tego faktu. Je┐eli jednak np. potencjalny kontrahent nie sprawdzi danych swojego partnera w rejestrze, to sam sobie bΩdzie winien, gdy ten ostatni oka┐e siΩ niesolidny. W praktyce brak rΩkojmi ewidencji dzia│alno╢ci gospodarczej kontrahenci sp≤│ki cywilnej odczuwaj▒ najbardziej, gdy spotykaj▒ siΩ z jej reprezentantem. Brakuje np. doprecyzowania, kto w imieniu s.c. mo┐e podpisaµ umowΩ. Mo┐na zaryzykowaµ twierdzenie, ┐e bardzo du┐a czΩ╢µ kontrakt≤w, zawartych przez sp≤│ki cywilne, jest w ╢wietle prawa niewa┐na w│a╢nie z tego powodu. Jeden wsp≤lnik jest na targach, inny podpisuje umowΩ bez wiedzy pierwszego i problem gotowy. W przeciwie±stwie do handlowych sp≤│ek osobowych (jawnej i komandytowej), w przypadku cywilnych nie ma wymogu umieszczania nazwisk wsp≤lnik≤w w nazwie. Na dobr▒ sprawΩ nie wiemy wiΩc, kto za dan▒ firm▒ stoi, a co nawet wa┐niejsze, kto jest odpowiedzialny za jej zobowi▒zania. Do s.c. nie stosuje siΩ r≤wnie┐ innych przepis≤w odnosz▒cych siΩ do sp≤│ek prawa handlowego (z o.o. i akcyjnej), a maj▒cych zabezpieczaµ interesy os≤b trzecich. Nie wymaga siΩ od nich publikowania danych w Monitorze S▒dowym i Gospodarczym, nie musz▒ te┐ przeprowadzaµ procedur likwidacyjnych w razie zako±czenia dzia│alno╢ci, co pozwala im niepostrze┐enie znikn▒µ z rynku. Nie╢mia│a zmiana Dostosowanie ju┐ istniej▒cych sp≤│ek cywilnych do wymog≤w bezpiecze±stwa rynku staje siΩ wiΩc konieczno╢ci▒. Jak to zrobiµ? Rozwi▒zanie jest proste - nadaµ im osobowo╢µ prawn▒. Nareszcie sp≤│ka cywilna sta│aby siΩ w stosunkach gospodarczych pe│nowarto╢ciowym podmiotem: mog│aby chocia┐by wystawiaµ weksle, co obecnie wolno jedynie jej wsp≤lnikom. Obowi▒zywa│yby j▒ wszystkie dobrodziejstwa re┐imu prawa handlowego, a wiΩc przede wszystkim przepisy o rejestracji, firmie (tak w jΩzyku prawniczym okre╢la siΩ nazwΩ) i prokurze (czyli pe│nomocnictwie handlowym). Konieczno╢µ s▒dowej rejestracji spowodowa│aby, ┐e sΩdzia zbada│by, czy nazwa nie narusza d≤br innych podmiot≤w gospodarczych. Obecnie urz▒d gminy bez problemu zarejestruje sp≤│kΩ cywiln▒ Adidas zamierzaj▒c▒ sprzedawaµ buty. Potem mo┐na j▒ oczywi╢cie wyeliminowaµ z obrotu, na podstawie ustawy o nieuczciwej konkurencji, ale to leczenie na etapie choroby, podczas gdy wystarczy│oby zwyk│e szczepienie. Z kolei prokura zapisana w s▒dowych aktach sp≤│ki jak no┐em uciΩ│aby wspomniane k│opoty z reprezentacj▒ sp≤│ek cywilnych. Obecnie wa┐no╢µ pe│nomocnictwa udzielanego przez wsp≤lnik≤w mo┐e byµ z │atwo╢ci▒ podwa┐ana, tak┐e przez nich samych. Jeden mo┐e o╢wiadczyµ, ┐e ju┐ odwo│a│ pe│nomocnictwo, inny zakwestionuje prawid│owo╢µ jego udzielenia. Tymczasem ustanowienie prokurenta przepisy nakazuj▒ odnotowaµ w rejestrze. Gdy powstan▒ w▒tpliwo╢ci czy podpisana przez niego umowa jest obowi▒zuj▒ca, wystarczy siΩgn▒µ po urzΩdowy wypis z akt. Inne problemy z reprezentacj▒ zniwelowa│oby dzia│anie sp≤│ki przede wszystkim za po╢rednictwem swoich organ≤w, takich jak zarz▒d. Wierzyciele zreformowanej s.c. odnie╢liby te┐ korzy╢µ z faktu, ┐e mia│aby ona wreszcie sw≤j maj▒tek, z kt≤rego mo┐na dochodziµ roszcze±. By│by on zapewne na tyle ma│y, ┐e nie zaszkodzi│oby utrzymaµ odpowiedzialno╢µ wsp≤lnik≤w za jej zobowi▒zania. WystΩpuj▒ca obecnie miΩdzy nimi maj▒tkowa wsp≤lno╢µ │▒czna jest nieporΩczn▒ hybryd▒, koliduj▒c▒ np. z podobnym statusem maj▒tku ma│┐e±skiego. Jest tylko jedna rozs▒dna alternatywa dla nadania sp≤│kom cywilnym osobowo╢ci prawnej: przymkniΩcie im drzwi do obrotu gospodarczego. S│u┐y│yby one w≤wczas innym celom ekonomicznym ni┐ zarabianie. W tej formie mog│yby np. dzia│aµ konsorcja budowlane, powo│ane dla zrealizowania jednego projektu, kt≤ry przekracza mo┐liwo╢ci ka┐dego ze wsp≤lnik≤w z osobna. Idealnie nadawa│aby siΩ te┐ do sytuacji, w kt≤rej kilka os≤b sk│ada siΩ na jacht, aby go wyremontowaµ i w przysz│o╢ci razem u┐ytkowaµ. Do takich dora╝nych przedsiΩwziΩµ nie trzeba przywilej≤w i obowi▒zk≤w wynikaj▒cych z posiadania osobowo╢ci prawnej. Niestety, reforma przepis≤w dotycz▒cych przedsiΩbiorc≤w (nowa ustawa o Krajowym Rejestrze S▒dowym, Prawo dzia│alno╢ci gospodarczej oraz projekt Prawa sp≤│ek handlowych) ┐adnego z tych postulat≤w definitywnie nie za│atwia. Akty te nie zr≤wnuj▒ sp≤│ek cywilnych z innymi ani nie ograniczaj▒ ich gospodarczych mo┐liwo╢ci. »aden te┐ nie kodyfikuje zasad ich nazewnictwa. Co gorsza, wej╢cie w ┐ycie owych trzech ustaw nie jest skoordynowane: ustawa o Krajowym Rejestrze S▒dowym zacznie obowi▒zywaµ 1 stycznia 2001 r., Prawo o dzia│alno╢ci gospodarczej - od po│owy przysz│ego roku, a data wej╢cia w ┐ycie Prawa sp≤│ek handlowych jest wci▒┐ niewiadoma. Wsp≤lnik wa┐niejszy od sp≤│ki Niemniej jednak w funkcjonowaniu sp≤│ek cywilnych co nieco siΩ zmieni. Na ich sytuacjΩ wp│ynie np. powstanie jednego, powszechnego i skomputeryzowanego rejestru wszystkich przedsiΩbiorc≤w, korzystaj▒cego z rΩkojmi wiary publicznej. Same s.c. nie bΩd▒ do± wpisywane, rejestracja obejmie za to wsp≤lnik≤w. Sp≤│ka cywilna (w przeciwie±stwie do innych osobowych) przestanie wiΩc byµ podmiotem w sferze stosunk≤w gospodarczych. Status przedsiΩbiorcy uzyskaj▒ osoby, kt≤re │▒czy swoista umowa o wsp≤│pracy (w│a╢nie umowa sp≤│ki cywilnej). Obecnie s.c. traktowana jest jako pozbawiona osobowo╢ci prawnej jednostka prowadz▒ca dzia│alno╢µ gospodarcz▒, a wiΩc tak jak przedsiΩbiorca. Zar≤wno przepisy prawa, jak i praktyka przyznaj▒ jej jednak pewne atrybuty os≤b prawnych (zdolno╢µ procesow▒, mo┐liwo╢µ wystΩpowania w obrocie pod nazw▒, zatrudniania pracownik≤w itd.). Upodmiotowienie sp≤│ki cywilnej nie ulega zmianie wraz z wprowadzeniem przepis≤w nowej ustawy o dzia│alno╢ci gospodarczej. W│a╢nie to uwa┐am za niebezpieczne. Bez w▒tpienia spowoduj▒ one wiele niejasno╢ci i problem≤w praktycznych. Nie bΩdzie wiadomo, kto - wsp≤lnicy czy sp≤│ka - jest pracodawc▒, kto otwiera rachunek bankowy, wystΩpuje o zezwolenie na prowadzenie okre╢lonej dzia│alno╢ci, otrzymuje REGON, jest p│atnikiem VAT itd. Nadzieja w tym, ┐e rozrost sp≤│ek cywilnych zostanie ograniczony przez prawo sp≤│ek handlowych. Przywraca ono definicjΩ dzia│alno╢ci gospodarczej "w wiΩkszym rozmiarze", z kt≤rej wy│▒czono by ten byt. Je┐eli roczny obr≤t przez dwa kolejne lata obrotowe bΩdzie przekracza│ 400 tys. euro, to wsp≤lnicy poddani zostan▒ obowi▒zkowi zg│oszenia jej do Krajowego Rejestru S▒dowego. Z chwil▒ wpisu stanie siΩ ona sp≤│k▒ jawn▒, a jej interesy bΩd▒ bardziej przejrzyste.
Autor jest prawnikiem w kancelarii Cameron McKenna
|