Josef Maria Mathias (Jo) Ritzen werd op 3 oktober 1945 te Heerlen geboren.
Hij studeerde aan de Technische Hogeschool te Delft en behaalde daar het diploma Natuurkundig Ingenieur in 1971. In 1977 promoveerde hij in de economische wetenschappen aan de Erasmusuniversiteit te Rotterdam op het proefschrift "Education, economic growth and income distribution". Voor zijn dissertatie ontving hij de Winkler Prinsprijs.
Van 1970 tot 1971 was hij adviseur van de regering in Oost-Pakistan en van 1972 tot 1975 lecturer aan de universiteit of California, Berkeley. In 1976 werd hij het hoofd van de afdeling systeemanalyse van het Sociaal en Cultureel Planbureau.
In 1981 werd hij benoemd tot hoogleraar onderwijsplanning en -economie aan de Katholieke Universiteit van Nijmegen en in 1983 tot hoogleraar in de economie van de publieke sector, aan de Erasmusuniversiteit van te Rotterdam. In 1988 was hij visiting distinguished professor aan het La Folette Institute of Public Affairs van de Universiteit van Wisconsin.
Voorts was de heer Ritzen als adviseur van de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid projectleider van het werkgelegenheidsplan, commissaris van de Industrieele Maatschappy, Verolme Scheepswerf Heusden, Van Wijk en Heringa en Westhaven Amsterdam NV en lid van de Adviescommissie Uitbouw Technologiebeleid (Ministerie van Economische Zaken).
Op 7 november 1989 werd dr. ir. J.M.M. Ritzen benoemd tot minister van Onderwijs, Cultuur en Sociale Wetenschappen in het Derde Kabinet-Lubbers en op 22 augustus 1994 tot Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen in het Kabinet-Kok.
