<div align="justify"><font size="-1"><img src="images/images/u.gif" vspace=0 hspace=1 align="BOTTOM" border=0>k│ad wydalniczy<br>G│≤wnym narz▒dem wydalniczym s▒ cewki Malpighiego zamiast lub opr≤cz nich u niekt≤rych gatunk≤w funkcje wydalania pe│ni▒ tzw. narz▒dy wargowe oraz pojedyncze kom≤rki lub grupy kom≤rek wydalniczych. Cewki Malpighiego maj▒ kszta│t rurek ╢lepo ko±cz▒cych siΩ w jamie cia│a, a otwieraj▒cych siΩ do ╢wiat│a jelita zwykle na granicy ╢rodkowego i tylnego. Liczba cewek jest sta│a u poszczeg≤lnych jednostek systematycznych. Cewki zbudowane s▒ z pojedynczej warstwy kom≤rek - kwas moczowy jest g│≤wnym sk│adnikiem p│ynnych wydalin u owad≤w, pr≤cz niego wydalany jest mocznik, wΩglan wapnia, sole kwasu szczawiowego, amoniak, kwas salicylowy. Cewki mog▒ r≤wnie┐ wydzielaµ enzymy trawienne i substancje przΩdne. <br><br><b>Uk│ad krwiono╢ny</b><br>Jest otwarty. Wzd│u┐ cia│a owada po stronie grzbietowej biegnie g│≤wne naczynie krwiono╢ne (serce), jest to pulsuj▒ca rurka zaopatrzona w boczne otworki, tzw. ostia. Z jamy cia│a przez ostia hemolimfa wlewa siΩ do serca. Ku przodowi serce przechodzi w wΩ┐sz▒ nieco aortΩ nie maj▒c▒ bocznych otwork≤w. Aorta ko±czy siΩ w puszce g│owowej otworem, przez kt≤re hemolimfa wt│aczana jest z powrotem do jamy cia│a, opr≤cz tego w r≤┐nych miejscach znajduj▒ siΩ mniejsze naczynia pulsuj▒ce dzia│aj▒ce na podobnej zasadzie jak serce. W sk│ad krwiono╢nego serca owad≤w wchodzi te┐ kilka zatok. PomiΩdzy sercem a przewodem pokarmowym rozci▒ga siΩ przepona grzbietowa; miΩdzy przewodem pokarmowym a │a±cuchem nerwowym - brzuszna. PomiΩdzy przeponami a ╢cianami cia│a s▒ otwory umo┐liwiaj▒ce przep│yw krwi. Uk│ady krwiono╢ny i oddechowy wsp≤lnie zaopatruj▒ organizm w tlen, kt≤ry jest wi▒zany i rozprowadzany przez znajduj▒ce siΩ w hemolimfie barwniki oddechowe. Tlen przenika do krwi przez tchawki lub bezpo╢rednio przez sk≤rΩ. Uk│ad krwiono╢ny wyprowadza r≤wnie┐ dwutlenek wΩgla i produkty przemiany materii.<br><br><b>Uk│ad oddechowy</b><br>Sk│ada siΩ z systemu tchawek stanowi▒cych drzewkowate wypuklenia sk≤ry │▒cz▒cych siΩ ze ╢rodowiskiem zewnΩtrznym za pomoc▒ przetchlinek (10 par, w tym 2 na tu│owie i 8 na odw│oku) wyposa┐onych w aparat filtracyjne i zamykaj▒cy.<br>Istniej▒ dwa typy oddychania; dyfuzyjny (bez aktywnej roli owada) i wentylacyjne (zwi▒zane z wykonywaniem przez owada ruch≤w oddechowych).Gatunki wodne posiadaj▒ skrzelotchawki, inne formy wykazuj▒ zdolno╢µ oddychania sk≤rnego.<br><br><b>Uk│ad nerwowy</b><br>Zbudowany w postaci │a±cuszka i podzielony na centralny (o╢rodkowy), obwodowy (peryferyczny) i autonomiczny (trzewiowy, sympatyczny). Sk│ada siΩ z neuron≤w le┐▒cych w wΩz│ach nerwowych po│▒czonych w pnie nerwowe. Neurony dzielimy na ruchowe (centralny uk│ad nerwowy) , czuciowe (poza centralnym uk│adem) i skojarzeniowe (│▒cz▒ motoryczne z sensorycznymi).Przedni odcinek centralnego uk│adu to m≤zg le┐▒cy ponad prze│ykiem. tworzy on raz ze zwojem podprze│ykowym pier╢cie± oko│oprze│ykowy. Uk│ad ten unerwia p│aty wzroku, czu│ki, labrum, mandibullae, maksillae i labium oraz skrzyd│a i nogi.Obwodowy system nerwowy tworzy du┐a liczba nerw≤w skierowanych do wszystkich narz▒d≤w. Trzewiowy sk│ada siΩ z uk│adu stomatogastrycznego, ogonowego i nerwu nieparzystego (unerwia przetchlinki czΩ╢µ przewodu pokarmowego i serce). <br><br><b>Narz▒dy zmys│≤w</b><br>Owady posiadaj▒ skomplikowane oczy i narz▒dy s│uchu oraz prostsze wΩchu, smaku i dotyku. Do analizy wstrz▒s≤w i drga± d╝wiΩkowych s│u┐y narz▒d Johnstona, narz▒dy strunowe i bΩbenkowe. Owady posiadaj▒ r≤wnie┐ narz▒dy r≤wnowagi.Oczy dziel▒ siΩ na trzy typy: z│o┐one (oculi), oczka grzbietowe (ocelli) i boczne (stemmata).<br>Oko z│o┐one sk│ada siΩ z kilku lub kilkunastu tysiΩcy ommatidi≤w. W ka┐dym ommatidium znajduje siΩ czΩ╢µ dioptryczna zawieraj▒ca aparat soczewkowy i receptoryczna oraz izolacja pigmentowa. Wyr≤┐nia siΩ dwa typy oczy z│o┐onych: apozycyjny (przystosowany do widzenia w dzie±) i superpozycyjny (w nocy). Oczy grzbietowe i boczne nosz▒ nazwΩ przyoczek, jednemu aparatu dioptrycznemu odpowiada w nich ca│y szereg aparat≤w receptorycznych, s▒ one unerwione przez ╢rodkow▒ czΩ╢µ m≤zgu. Oczka grzbietowe wystΩpuj▒ w liczbie 3-1 na cole i 2 po bokach ciemienia. Boczne r≤wnie┐ s▒ pojedyncze.<br><br><b>Uk│ad rozrodczy</b><br>Owady s▒ rozdzielnop│ciowe, jaja wytwarzaj▒ jajniki, s▒ to proste rurki tworz▒ce dwa grona. Jajnik sk│ada siΩ z szeregu cewek jajnikowych uchodz▒cych do wsp≤lnego jajowodu bocznego. Pojedyncza cewka jajnikowa zawiera czΩ╢µ przedni▒ i tyln▒; w przedniej formuj▒ siΩ jaja, kt≤re w tylnej s▒ otaczane zewnΩtrzn▒ otoczk▒ (chorionem). W otoczce tej pozostaje ma│y otw≤r (mikropyle), przez kt≤ry dostaje siΩ plemnik. Dojrzewaj▒ce jajo rosn▒c przesuwa siΩ ku ty│owi. Boczne jajowody uchodz▒ do jajowodu ╢rodkowego ko±cz▒cego siΩ otworem p│ciowym. Ten natomiast uchodzi do komory p│ciowej. Wej╢cie do niej od zewn▒trz nazywa siΩ wulwy. Znajduje siΩ zazwyczaj na ≤smym segmencie odw│oka. W macicy odbywa siΩ u wielu gatunk≤w rozw≤j zarodkowy jaja. Nasienie podczas kopulacji trafia do torebki a z niej do zbiornika i tu oczekuje na z│o┐enie jaj. Do pochwy uchodz▒ gruczo│y dodatkowe. Wytwarzaj▒ one substancje u│atwiaj▒c▒ przyklejanie jaj do pod│o┐a. U wiΩkszo╢ci owad≤w j▒dra s▒ parzyste, a ka┐de sk│ada siΩ z kilku zro╢niΩtych pΩcherzyk≤w, po│▒czonych z przewodem nasiennym. Nasieniowody │▒cz▒ siΩ w przew≤d wytryskowy, jest on silnie umiΩ╢niony wypycha nasienie na zewn▒trz przez otw≤r znajduj▒cy siΩ na ko±cu dziewi▒tego segmentu odw│oka. Dooko│a mΩskiego otworu p│ciowego ╢cianki cia│a rozrastaj▒ siΩ tworz▒c cewkΩ, kt≤ra wraz z wyrostkami tworzy pr▒cie. Jego budowa jest odmienna u przedstawicieli r≤┐nych grup owad≤w.<br>Rzadkie zjawisko u owad≤w stanowi obojnactwo przy kt≤rym kolejno dojrzewaj▒ kom≤rki ┐e±skie i mΩskie, a rozr≤d wymaga kopulacji, albo te┐ zachodzi samozap│odnienie.<a href="#1"><img height=10 width=10 src="a.gif" vspace=0 hspace=0 align="RIGHT" border=0></a></font></div>
