home *** CD-ROM | disk | FTP | other *** search
/ litopys.org.ua / litopys.org.ua.tar / litopys.org.ua / sborlet / pok.php?192.orig < prev    next >
Text File  |  2011-01-24  |  227KB  |  3,708 lines

  1. <html>
  2.  
  3. <head>
  4. <meta http-equiv=Content-Type content="text/html; charset=windows-1251">
  5. <meta http-equiv="Content-Language" content="uk">
  6. <meta name="KeyWords" content="╙Ω≡α┐φα, │±≥ε≡│ , ╨≤±ⁿ, τß│≡Ωα, δ│≥ε∩Φ±│Γ, └φ≥εφεΓΦ≈">
  7. <meta name="Robots" content="all">
  8. <meta name="revizit-after" content="120 days">
  9. <meta name="Description" content="╟ß│≡Ωα δ│≥ε∩Φ±│Γ, ∙ε ∞α■≥ⁿ Γ│Σφε°σφφ  Σε │±≥ε≡│┐ ╧│ΓΣσφφε┐ ≥α ╟α⌡│Σφε┐ ╨≤±│. ╧│Σ. ≡σΣ. ┬.┴.└φ≥εφεΓΦ≈α. ╩Φ┐Γ, 1888.
  10. ╤ßε≡φΦΩ· δÇ≥ε∩Φ±σΘ, ε≥φε± ∙Φ⌡±  Ω· Φ±≥ε≡│Φ ▐µφεΘ Φ ╟α∩αΣφεΘ ╨≤±Φ, ΦτΣαφφ√Θ ╩ε∞∞Φ±±│σ■ Σδ  ≡ατßε≡α Σ≡σΓφΦ⌡· αΩ≥εΓ·, ╩│σΓ·, 1888
  11. ╤ßε≡φΦΩ δσ≥ε∩Φ±σΘ, ε≥φε± ∙Φ⌡±  Ω Φ±≥ε≡ΦΦ ▐µφεΘ Φ ╟α∩αΣφεΘ ╨≤±Φ / ╧εΣ. ≡σΣ. ┬. ┴. └φ≥εφεΓΦ≈α. - ╩., 1888. - 386 ±.
  12. ╤Ωαφ≤Γαφφ  ≥α εß≡εßΩα http://litopys.org.ua/ (http://litopys.kiev.ua/) 27.IX.2004">
  13. <meta name="Document-state" content="Static">
  14.  
  15. <title>╦Ç≥ε∩Φ±ⁿ ▐τσ⌠εΓΦ≈α. ╤ßε≡φΦΩ· δÇ≥ε∩Φ±σΘ, ε≥φε± ∙Φ⌡±  Ω· Φ±≥ε≡│Φ ▐µφεΘ Φ ╟α∩αΣφεΘ ╨≤±Φ. ╩│σΓ·, 1888.</title>
  16.  
  17. <LINK href="sborlet.css" rel=stylesheet type=text/css>
  18.  
  19. </head>
  20.  
  21. <body lang=UK ALINK=red LINK=navy VLINK=brow>
  22.  
  23. <div class="dop0">
  24. </div> 
  25.  
  26. <LINK href="http://litopys.org.ua/zsuv.css" rel="stylesheet" type="text/css" />
  27.  
  28.  
  29. <div  align="center" class="osnova">   
  30.  
  31. <div class="gora">
  32. <marquee id=scrolltext onmouseover=this.stop(); onmouseout="this.start();document.getElementById('scrolltext').scrollDelay='30'" trueSpeed scrollAmount=1 scrollDelay=30 loop=2>
  33. <p class=Prym>
  34.   
  35. </p>
  36. </marquee>
  37.  
  38. </div>           
  39.  
  40. <div class="smuga">          
  41.  
  42. <table width="800" border="0" cellspacing="0" cellpadding="0">
  43. <tr>
  44. <td>
  45.  
  46. <div class="shapka_osnova">
  47.  
  48. <div class="shapka_strichka">
  49.     
  50. <a href="http://litopys.org/guestbook/" target='_top' class="dc">πε±≥ⁿεΓα</a>     
  51. <a href="http://forum.izbornyk.org.ua/index.php" target='_top' class="dc">⌠ε≡≤∞</a>     
  52. <a href="http://litopys.org/news.htm" class="dc">Ω│∞φα≥α φεΓΦφ</a>     
  53. <a href="http://litopys.org.ua/links/links.htm" class="dc">∩ε±Φδαφφ </a>     
  54. <a href="http://izbornyk.org.ua/" target='_top' class="dc">Στσ≡Ωαδε</a>     
  55. <a href="http://litopys.org.ua/links/poshuk.htm" class="dc">∩ε°≤Ω</a>     
  56. </div>
  57.  
  58. <div class="shapka_izb2">▓╟┴╬╨═╚╩</div>
  59. <div class="shapka_izb1"><a href="http://litopys.kiev.ua/" target='_top' class="dc">▓╟┴╬╨═╚╩</a>
  60. </div>
  61.  
  62. <div class="shapka_dali">
  63. <HR align="left" height=3px width=800px color="navy">
  64. <p class="DAL">
  65. <a href="javascript: history.go(-1)"  title="Ω≡εΩ φαταΣ" class="dc">‹</a>  <a href="http://litopys.org.ua/links/inlitop.htm" class="dc">╦▓╥╬╧╚╤╚</a>    <a href="http://litopys.org.ua/links/inistor.htm" class="dc">▓╤╥╬╨▓▀</a>    <a href="http://litopys.org.ua/links/inmovozn.htm" class="dc">╠╬┬╬╟═└┬╤╥┬╬</a>    <a href="http://litopys.org.ua/links/inoldlit.htm" class="dc">─└┬═▀ ╦▓╥┼╨└╥╙╨└</a>    <a href="http://litopys.org.ua/links/inliter.htm" class="dc">╦▓╥┼╨└╥╙╨╬╟═└┬╤╥┬╬</a>    <a href="http://litopys.org.ua/links/inpolit.htm" class="dc">╧╬╦▓╥╬╦╬├▓▀</a>    <a href="http://litopys.org.ua/links/inslovo.htm" class="dc">╤╦╬┬╬ ╬ ╧╬╦╩╙</a>    <a href="http://litopys.org.ua/links/inlex.htm" class="dc">╦┼╩╤╚╩╬═╚</a>  <a href="javascript: history.go(1)"  title="Ω≡εΩ Γ∩σ≡σΣ" class="dc">›</a>
  66. </p>
  67. <HR align="left" height=3px width=800px color="navy">
  68. </div>
  69.  
  70. </div>
  71.  
  72. </td>
  73. </tr>
  74. </table>
  75.  
  76.  
  77. </div>
  78.  
  79.  
  80. <div align="left" class="pole">     
  81.  
  82. <div>
  83. </div>
  84.  
  85.  
  86.  
  87. <div class="dop3">
  88.  
  89. <p class=K1><br>
  90. <a href="sborlet05.htm">╧ε∩σ≡σΣφ </a>     
  91. <a href="sborlet.htm">├εδεΓφα</a>     
  92. <a href="sborlet07.htm">═α±≥≤∩φα</a>
  93. </p>
  94. <p class=K1><br></p>
  95. <p class=K1><br></p>
  96. <p class=K1><br></p>
  97.  
  98.  
  99. <p class=K1><br></p>
  100.  
  101. <h1>V.</h1>
  102.  
  103. <h1><b>╦Ç╥╬╧╚╤▄ ╤╬┴█╥▓╔ ┬┌ ▐╞═╬╔ ╨╙╤╚</b></h1>
  104.  
  105. <h2><b>╦ⁿΓεΓ±Ωαπε ΩαφεφΦΩα ▀φα ▐τσ⌠εΓΦ≈α</b></h2>
  106.  
  107. <h2><b>1624 ù 1700.</b></h2>
  108. <p class=K1><br><a href="sborlet01.htm#let5" target=opys>╬∩Φ± ≡≤Ωε∩Φ±≤</a></p>
  109.  
  110. <p class=K1><br></p>
  111.  
  112. <p class=K1><br></p>
  113.  
  114. <p class=K1><br></p>
  115.  
  116. <p class=K1><br></p>
  117.  
  118. <p class=K1><br></p>
  119.  
  120. <p class=K1><b>1624.</b></p>
  121.  
  122. <p class=K1><br></p>
  123.  
  124. <p class=K1>Cosaci quoque Zaporovienses, damna innocentis Russiae
  125. ulturi, mense Septembri ex Borysthene centum myoparonibus per Pontum Euxinum
  126. Corstantinopolim usque delati, oppidum Turcarum non incelebre, Jangikie dictum,
  127. exciderunt flammisque vastaverunt. Qui postea, opimis spoliis aucti, Turcis
  128. Constantinopoli ipsa magno terrore correptis, nec per sex horas opem suis
  129. pereuntibus ferre audentibus, quinimo parata triremium classe, secure
  130. regredientes spectantibus, feliciter domum remearunt.</p>
  131.  
  132. <p class=K1><br></p>
  133.  
  134. <p class=K1><br></p>
  135.  
  136. <p class=K1><br></p>
  137.  
  138. <p class=K1><b>1625.</b></p>
  139.  
  140. <p class=K1><br></p>
  141.  
  142. <p class=K1>Interim Cosaci pro restituendo fratre ad principatum,
  143. quem Turcarum imperator exauthoraverat, a Mechmet Gereio vocati, totam
  144. Tauricam. usque ad Capham, in ultima ora sitam, peragrarunt, Tartaros partis adversae
  145. multoties fuderunt, et domum cum gloria et victoria redierunt, quod et iterum
  146. prospere fecerunt, at Mehmet Gereium ipsum (quod unam eorum plalangem dolo
  147. excindi fecerat) trucidarunt, ac servatis ordinibus, inter continuoscum
  148. Tartaris conflictus, ad propria remearunt, ita ut Turcarum imperator de
  149. violatione pactorum cum rege per legatum expostulare debuerit. Quocirca
  150. Koniecpolscius, iam tunc palatinus Sendomiriensis, militiae regni praefectus,
  151. collecto exercitu auxilisque a proceribus petitis, ad eosdem, versus
  152. Kryłow stativa agentes, triginta millia numerum complentes, castra movit.
  153. Et quia moniti arma ponere reeusarunt, proelio eos aggressus, ad lacum Kurukow
  154. et silvestria loca recedere compulit, ubi, post sanguinolentas castrorum
  155. oppugnationes, caedesque mul-<strong id="page116">/116/</strong>torum ex parte utraque, coram regiis
  156. delegatis subjectionem jurarunt. tum quod in ditiones Turcarum amplius
  157. excurrere non audebunt, sola auctione stipendiorum contenti, jurejurando sese
  158. abstrinxerunt.</p>
  159.  
  160. <p class=K1><br></p>
  161.  
  162. <p class=K1><br></p>
  163.  
  164. <p class=K1><br></p>
  165.  
  166. <p class=K1><b>1630.</b></p>
  167.  
  168. <p class=K1><br></p>
  169.  
  170.  
  171. <p class=K1>Ob stipendia non soluta railes ad seditionem
  172. propendebat; futuris prospiciens Koniecpolscius, exercitum, per cohortes
  173. divisum, in longinqua Kioviensis palatinatus stativa ad reprimendos quasi
  174. Tartarorum incursus, abduxit. Perperam tamen hoc aestimant: archimandrita
  175. Kiovensis schismaticos et cosacos sub praetextu, quod ab exercitu, ex Prussia
  176. redeunte, eorum sedes praecipua palatinatus Kioviensis opprimeretur ac in
  177. perpetuum possideretur, ad suspicionem quandam primo, deinde brevi exortam
  178. seditionem movit. Praefectum itaque suum Hryckonem, a se electum, a rege
  179. approbatum, Folonis fidelem, motus hos sedare volentem, trucidant cosaci,
  180. cobortes regias, pacifice hybernantes, in stationibus turbant, alias opprimunt,
  181. alias locum mutare compellunt. Occurit subito cum toto exercita Polono ad
  182. arcendam in principiis seditionem dux ipse Koniecpolscius; et cosaci quoque
  183. parati od proelium magno numero obviam duci processerunt, ac, lecto sibi in
  184. antesignanum quendam Taras dictum, castra sua exercitui Polono opposuerunt, proeliaque
  185. diutius decertare ausi, donec post multos conflictus caedesque mutuas, sicut et
  186. causam belli iniquam, ita et fortunam malam habentes, in angustias redacti,
  187. veniam erratorum suppliciter petere; illa a Koniecpolio impetrata, obedientiam
  188. ac fidelitatem regi novo jurameuto firmare, praefecto, quem ipse Koniecpolius
  189. autboritate regia afferet, ex nunc parere, ad obsequium reipublicae redire et,
  190. quod summa rei erat, authores rebellionis coram rege in commitiis puniendos
  191. sistere debuerint.</p>
  192.  
  193. <p class=K1><br></p>
  194.  
  195. <p class=K1><br></p>
  196.  
  197. <p class=K1><br></p>
  198.  
  199. <p class=K1><b>1637.</b></p>
  200.  
  201. <p class=K1><br></p>
  202.  
  203. <p class=K1>Cosaci pro suis retinendis libertatibus serio
  204. laboraverunt, sed fortuna illis faverc noluit. Nobiles Poloni, regnique
  205. proceres in pa-<strong id="page117">/117/</strong>latinatu Kioviensi, in quo praecipua sua domicilia
  206. cosaci ab antiquo babebant, villas, possessiones emebant, alii munificentia
  207. regis Vladislai per privilegia acquirebant, utque sibi reditus ex illis
  208. ampliores facerent (secundum fortunam imbecillo animo ferentes) cosacorum
  209. licentiam, quae proposito ipsorum obstare videbat, refrenari oportere privatis
  210. respectibus criminatiouibus publicis apud regera scnatumque palam clamitabant.
  211. Demandavit itaque rex ac senatus geuerali exercituum Koniecpolio, ut
  212. propugnaculum firmum, loco ad eos coercendos opportuno erigeret. Explevit
  213. mandata regia Koniecpolius, munimentum, Kudak dictum, apud fluvium Samaram ac Borysthenem
  214. impensis reipublicae, satis idoneum et quibusvis munitionibus non impar, erigi
  215. curavit. Et quia ducentos manipulares Germanos regiae cohortis, ab initio
  216. operis cepti oppresserant, structuramque dirruerant cosaci, eo decimanos
  217. exercitus Poloni ad biberna transire mandavit; colligebant et cosaci vires suas
  218. ac ducibus propriis (quasi regi polonisque faverent) per furorera in tumultu
  219. mactatis, dum de novis sufficiendis consultant ac simul dissentiunt, celeritate
  220. Nicolai Potocki ultra Corsunium, intra oppida Moszni et Kumejki opportune
  221. preventi, non sine clade Polonorum dispersi, ac postea ad Borovitiam obsessi,
  222. ducem suum Paulucum, tumultuarie electum, cum quatuor antesignanis captivum
  223. (conditione culpae at indemnitate vitae apud regem promissa) ad sequestrum
  224. tradiderunt.</p>
  225.  
  226. <p class=K1><br></p>
  227.  
  228. <p class=K1><br></p>
  229.  
  230. <p class=K1><br></p>
  231.  
  232. <p class=K1><b>1638.</b></p>
  233.  
  234. <p class=K1><br></p>
  235.  
  236. <p class=K1>Paulucus dux cosacorum, cujus in anno praeterito
  237. traditionem descripseram, caede sua ac sauguine annum hunc nobilitavit. Hic
  238. vero in comitiis Varsaviensibus reipublicae oblatus cum sociis, dum nemo causae
  239. cosacorum opitulare curat, forte ideo, quod regno custodiat metus, capitis
  240. supplicium accepit. Frustra idem sibi salutis, ab Adamo Kisiel, succamerario
  241. Czernihoviensi, commissario, nomine regio promissae, implorans. Omnesque
  242. immunitates cum oppido Trechtymirow, congregationi cosacorum a regibus Poloniae
  243. concessae, abrogatae sunt. Ducibusque exercitus data potestas illos expeditione
  244. <strong id="page118">/118/</strong>bellica, uti rebelles, tollendi, omnes decreto huic comitiorum
  245. contrarios seu resistentes ferro puniendi, et, quod praecipuum erat malorum
  246. impendentium initium, aliam normam militiae cosacorum ordinandi.</p>
  247.  
  248. <p class=K1>Doluere cosaci fidem sibi non servatam, ducemque suum
  249. sine crimine, pro sola electione, cui resistere non poterat, capite plexum; ac
  250. ideo majori studio sibi suorumque saluti prospiciendum esse clamitabant.
  251. Adveniebat mandatorum regis reiquepublicae arbitriorum executor cum exercitu
  252. Nicolaus Potocki. Sed hunc fortiter exceperunt acie cum multa clade utriusque
  253. partis. Deccrtarunt ad Starcza fluvium, castra vallo, fossa, curribus munita
  254. Polonis opposuerunt; per Julium, Augustum expugnare non poterant, pedites
  255. germanorum fere omnes in statione, castris suis proxima, irruptione facta,
  256. trucidarunt, tormenta receperunt, pluresque nobiles et veterani milites una
  257. illa expeditione cosacorum ceciderunt, quam toto bello Pruthenico nuper gesto;
  258. ita augit desperatio vires et ad victoriam quandoque viam pereiintibus aperit
  259. praeceps ad fortia audacia.</p>
  260.  
  261. <p class=K1>Offerebat quidem tractatus militiae magister
  262. Potocius, sed ad illos elici cosaci non poterant nec quemquam suorum ob caesum
  263. innocenter, prout asserebant, Paulucum, vadem deditionis mittere volebant.
  264. Flexit tamen eos sed sero Potocius multis sponsionibus: restituendas illis fore
  265. in proximis comitiis pristiuas libertates pollicitus; modo duci, a rege sibi
  266. praeficiendo, parere, arbitrio regis militiam suam cum sex millium numero a
  267. republica dudum praescripto, exercere vellent. Et his quidem rationibus persuasi
  268. posuerunt arma cosaci, sed nec tunc iis fides servata, accepta etenim itineris
  269. seeuritate, cum ex castris, pactione inita, solutis, ad propria per manipulos,
  270. varie tamen sparsi pro more suo redibant, multi eorum a nostris, partim
  271. vindictae sanguinis Poloni totque militum amissorum, partim tumore superbiae
  272. mentis Polonos ad insolentias quasvis agitante, in via caedebantur. Privilegia,
  273. immunitates eorum malo consilio ambiguis commitiorum deliberationibus
  274. tractatae, contemptim supplicationes, a potenti pro illo tempore republica et
  275. quanti casus humana rotant parvi pendente, auditae; duces a rege nunc his, modo
  276. <strong id="page119">/119/</strong> ilic nec ad placitum, nec ad gentis genium dati, socordiam magis inter
  277. mandata regia praeferentes quam fortitudinem in populum illum, ad bella
  278. conficienda natum, induxerunt; ita ut nullum commodum operique praetium ex illa
  279. mutatione status cosacorum provenerit, praeter lucra privatorum, continua
  280. provinciarum discrimina, damna reipublicae ingentia, quae futura aetas brevi
  281. stupens et lugens videbit, cum, loco praesidii cosacorum vigilis et gratuiti,
  282. pro custodia Kudaci propugnaculi contra Tataros alere tenebatur tardigradum
  283. stipendiarium, qui ipsi multis tributis agrariis constitit. Haec quanto plura
  284. non calamo sed lachrymis scribere possumus, quae vidimus et passi sumus mala
  285. hac nostra aetate infelici.</p>
  286.  
  287. <p class=K1>Ante tamen hanc expeditionem ultimis Januarii
  288. decurentis diebus et nostra Eussia annum hunc cum trepidatione inchoavit, triginta
  289. enim millia selectorum Scytharum in campos Oczakovienses prodierant, ut inde in
  290. ditiones proximas Russiae praedatum excurrerent. Dux vigilantiae singularis
  291. Stanislaus Koniecpolski, magna festinatione coacto exercitu ad Vinnicam,
  292. instructa acie munitisque castris ductilibus, Thabor vocatis, ad Ochmatow summa
  293. diligentia processit, proelium Tartaris, ad paratas Polonorurn copias (quas
  294. nunquam speraverant) stupentibus, obtulit, et caesis quingentis, ad laxandas in
  295. fugam equorum habenas, compulit. Plurimi illorum ab exercitu subsequente, etiam
  296. duce Geremia Wiszniowiecki accurente, et ab excurrentibus illius terrae
  297. oppidanis villanisque in via caesi, alii vivi capti; a Petro Łaszcz in
  298. transitu filuvii Syna Woda, etiam in hyeme limosi, circiter mille, multo plures
  299. a cosacis Zaporoviensibus in campis Oczakoviensibus, in quibus cladem suam securi
  300. tristesque meditabantur, ex improviso adorti, concisi, ausus improbos sanguine
  301. eluerant, alii fusi, terroreque impellente, in Tauricam suam festinabant, sed
  302. pauci admodum redierant.</p>
  303.  
  304. <p class=K1><br></p>
  305.  
  306. <p class=K1><br></p>
  307.  
  308. <p class=K1><br></p>
  309.  
  310. <p class=K1><b>1640.</b></p>
  311.  
  312. <p class=K1><br></p>
  313.  
  314. <p class=K1>Tartari, mutatum statum miltiae cosacorum
  315. intelligentes, novi regiminis industriam et fortunam experiri voluerunt.
  316. Excurreruut <strong id="page120">/120/</strong>mense februario magno numero in provincias Poloniae sibi
  317. proxiraas, omne territorium Pereaslaviae, Korsuni ac ditiones Visnioviecii
  318. ducis, praesidio cosacorum, post bellum cum Polonis in anno 1638 gestum,
  319. destitutas, nemine resistente, miserabiliter devastarunt. Ferebat quidem
  320. subsidium partibus illis strenuus bellator et impiger laborum Koniecpolius
  321. generalis exercituum, sed cum vexillis Polonorum stipediariis, tardum gradum
  322. ferentibus, veloccs Tartaros, 30,000 captivorum ac praedam ingentcm trahentes,
  323. assequi non potuit. Ductor vero cosacorum, a rege tum primo datus, ablatis
  324. conditionibus morem gerendo rigorem sancitorum quasi reformidans, nec
  325. venientibus restitit, nec abeuntes persequi ausus est. Quod saepe et futuris
  326. temporibus magistri militiae illius ad informationem arbitrariam, sive obsequio
  327. aliquo, sive praetio privato paratam, a rege constituti, (non ut olim genuini
  328. illorum per simplicem, sed per virtutem partam electionem duces assumpti)
  329. faciebant, lenta mandata regia sive generalium exercitus juxta comitiorum
  330. decreta exspectantes, spectaverunt non averterunt Tartarbrum incursus, impune
  331. florentissimas regni provincias vastantium, cosacis ipsis novitati consiliorum
  332. illudentibus, ac saepissime damno quoque suo indolentibus. Et successu temporis
  333. patuit, quam tervo in patriam agitati spiritu illi fuerunt, qui cosacorum
  334. libertates militiamque per vim tollendam esse suaserunt; ex eo enim defensionem
  335. voluntariam gratuitam sine mora et dispendio sumptuum praestandam, ex nunc tot
  336. provinciis, tot populis, sibique ipsis surripuerunt, tum vel maxime ex eo, quod
  337. praecipuum robur cosacorum magno praesidio regni, tunc jam detrimento futurum,
  338. partim ad Moschos, partim ad ipsos tartaros sponte dilabebatur in exitium
  339. dominorum suorum nominisque Poloni (tragico spectaculo orbis totius) in proximo
  340. concursurum. O! utinam tunc mala tua praevidisses, tot cladibus tibi venturis
  341. miseranda Polonia! Haec tibi prima labes mali, hoc initium impendentis ruinae
  342. fuit, quod in rebus secundis modum servare noluisti. O! fallax bonum libertatis
  343. quantum malorum fronte quam blanda tegebat. <strong id="page121">/121/</strong></p>
  344.  
  345. <p class=K1><br></p>
  346.  
  347. <p class=K1><br></p>
  348.  
  349. <p class=K1><b>1648.</b></p>
  350.  
  351. <p class=K1><br></p>
  352.  
  353. <p class=K1>His viribus (cosacis) regnum Poloniae cum suis
  354. provinciis nixum felix longo tempore exstabat, bella prospere cum externis
  355. hostibus sinc dispendio sumptuum gerebat, conficiebat gloriose, donec felicibus
  356. rebus insolescere, in superbiam attolli, nobilitas se supra homines aestimare,
  357. reliquos pro rusticis, cosacorum gentem pro vili, plebeia, aggresti, rustica
  358. censere, crimmationibus, mulctis, poenalibus excogitatis augendorum censuum
  359. suorumque emolumentorum exactiouibus gravare, opprimere per arrogantiam
  360. intolerabilem occiperet.</p>
  361.  
  362. <p class=K1>Nihil insolentiae a kwarcianis (ut vocant) militibus
  363. omissum, nihil saevitiae inteutatum ab heris, qui ubi oranem furroris sui
  364. impetum in capita privatorum exprompserant, in alios, quasi coutumaciae et
  365. perduellionis reos, cohortes immitebant, a quibus quandoqtie integra municipia,
  366. sine delectu infantium et sequioris sexus, exscindebantur; non uxores
  367. conjugibus, non filiae venustiori forma (qua hic etiam gaudent) spectatae,
  368. parentibus in libertate erant, et divina et humana jura passim polona libido
  369. pessundabat. Crescebat in majus judaeorum audax nimium praesumptio, qui
  370. haeredibus, bonorum proventus, vulgo intratas (verius sibi) plus justo cum praejudicio
  371. municipum, avara gentis suae sagacitate, intendentes, monopolia, cauponarias,
  372. mercimonia, artificia, majori praetio apud dominos cum evidenti iucolarnm
  373. injuria, redimebant; sicque modum etiam vivendi et honestae media vitae
  374. praesidio seu protectione nobilium, sive herorum suorum, freti Christianis in
  375. patria sua architectionis, illi erripuerant.</p>
  376.  
  377. <p class=K1>Audivi ab antiquioribus etiam nostris Polonis, rei
  378. scientiam habentibus, quod in tantum iu partibus illis insolens dominatio
  379. Polonorum processerat, ut etiam super ecclesias jus isti genti tribueret. Non
  380. enim praesbiter cosacorum, (vulgo vocatur pop) sacramenta baptismi, matrimonii
  381. aliaque in ecclesia sua administrare paraphianis suis licitum habebat, ni prius
  382. a clavibus judaeo (quas semper ad judaci manus ab ostio ecclesiae suae deferre
  383. et deponere cogebatur) <strong id="page122">/122/</strong> constitutam a domino pensionem persolveret;
  384. haec cum quanto abusu et praejudicio sacramentorura ac fidei Christianae erant,
  385. judicet posteritas fidelium. Et ita merito malis tuis succubuisti Polonia,
  386. justas superbiae ac flagitiorum tuorum poenas recipisti; nemo violenta imperia
  387. retinuit diu, raoderata durant, ut Seneca scripsit; hi sunt cosacci flagella
  388. tua, qui olim florentis regni et spes et robur erant et non temcnda virium
  389. manus tum propugnabant. Ruina tibi fatalis, ubi indignante peccatis jnstitia
  390. Dei impugnabunt.</p>
  391.  
  392. <p class=K1>Non cessarunt tamen (cosaci) catholicos odio veteri
  393. novoque habere, accedentibus causis praetensionum, sive ab austero dominorum
  394.  
  395. seu praefectorum suorum ingenio, sive a sui pro plebis rusticae natura adversus
  396. imperantes morigera, aut calcitrante intractabili genio ideo frequenter pacis
  397. et obsequii pertaesi, rebellionem ciebant, turbas concitabant, milites polonos,
  398. sive stativa habentes, sive limites regni contra Scythas defendentes (forte
  399. etiam injuriis lacessiti) aggrediebantur nocte, securos in domibus suis,
  400. suffocabant; cultris exscindebant somno indulgeutes, et vicissim etiam pro
  401. vindicta ab exercitu polono snpervenienti debitas poenas luebant, quod iterum
  402. pro injuria, nou pro justitia reputabant. Et ita frequentia Ukrainae ergastula,
  403. mancipati cultores catenati, pro excessibus rei, materiara tam atroci, tam
  404. funesto bello, tot annis duraturo, praebuerunt.</p>
  405.  
  406. <p class=K1>Eliscebat tamen ignis suppositus cineri doloso, donec
  407. jus sceleri datum ac fomes incendiarum impiae rebellionis primus author motorque
  408. Bochdanus Chmielniczenko sive Chmielnicki accesserit. Is patre Michaele (quem
  409. alii Mazovia oriundum, alii Liszanka, municipio Ukrainensi retulere) natus,
  410. puer in gymnasio Kiioviensi seu in Jaroslaviensi collegio apud patres
  411. societatis Jesu studia puerilia didicisse putabatur. Maturior annis sensum
  412. abdere, ex usu praesentia metiri, spem iu futura promittere, comitatem
  413. ferociamque prout conduceret ostendere, minas saepe simulare, nunquam ultionem
  414. ammitere pro natura habebat. Militari praessa sermone facuudia animus obtegens
  415. sui vultns renidens erat. Dum a Koniecpolio generali exercituum fortalitium
  416. Kodak, placito ordinum reipublicae excitaretur, sciscita-<strong id="page123">/123/</strong>tus de natura
  417. loci et regulata operis situsque forma, respondisse fertur Koniecpolio: ämanu
  418. facta, manu destruiô; quod re ipsa praestitit, dum majori stipatus potentia
  419. rebellionis, hocce fortalitium, tam nobile frenum cosatieac insolentiae,
  420. evertit. Ab Alexandro Koniecpolio, regni vexillifere, ob indicia conspirationis
  421. in vincula conjectus, mox ad fldejussionem Krzeczovii honesta custodia
  422. retentus, dum evasit vincula, apertam rebellionem concitavit, caeso fraudc ad
  423. hospitalem natalis filiii mensam Elia Barabaszenko, duce Zaporoviensium, regno
  424. reiquepublicae Polonae fidelissimo, apud quem notarium agebat, primo quidem,
  425. quasi pro duco suo indiguantibus cosacis, deinde conniventibus, postea
  426. approbantibus, ita certc honesta quaedam scelera successus facit.</p>
  427.  
  428. <p class=K1>In Russia nostra etiam hoc a senioribus rebellionis,
  429. invidiae et conceptae vindictae in nos fomentum adstruitur, quod diu ob
  430. rusculum sibi ereptum in judiciis sacrae regiae Majestatis cum potentiore
  431. litigavit, per comitia reipublicae et conciliabula cosacorum quaerulabatur et
  432. haeredialum illud qua prece, qua instantiis, qua etiam minis pro genio cosatico
  433. vindicare volebat, sed non poterat, quocirca uti turbator pacis, silentio
  434. carceri demandatus, ne facinus pro vindicta sumeret, morti destiuatns, fuga
  435. tamen manus percussorum fefellit, et, quoniam nullibi securitatem habebat, dies
  436. noctibus jungens ad claustra Borysthenis, solita maleficorum receptacula,
  437. cucurrit, et Tochay-Begum, in campis Budziacensibus cum suis Scythis
  438. stabulantem, sibi in protectorem assumpsit. O coelites! o Superi, quantum ex
  439. tam minuta, erepti violenter unius praedioli, scintilla, incendium, quod tanto
  440. sanguinis et lachrimarum profluvio extingui non poterat et ad haec tempora
  441. latet in cinere. Sed ego redeo ad propositum. Strepente novorum motuum fama,
  442. majori quam dici potest ardore percita plebs in auspicia novi ducis et sedicionem
  443. inibat, egentissimus quisque, descrtis penatibus, rastris et agris, velut ad
  444. classicum ad castra currebat, quae, magno multitudinis accursu, nimium aucta,
  445. exercitum potentem brevi in campos patentes effuderunt. Accessit et Tohay-Begus
  446. scitha cum sexdecim millibus Tarta-<strong id="page124">/124/</strong>rorum in auxilium rebellibus, quo
  447. subsidio erecti, consilia etiam proelio experiundi cum nostris agitavere. Ad
  448. hos reprimendos impetus et obturandam in capite pullulantem rebellionem, Nicolaus
  449. Potocki, castellanus Cracoviensis, omnem diligentiam adhibuit, insuper subipsa
  450. propalatae soditionis initia, legiones quarcianas 4000 virorum, animo,
  451. disciplina ac experientia belli prestantiorum, complentes, cum honorariis
  452. procerum alis, ad 2,000 accedentibus, opposuit. Regestrati cosaci (albo
  453. militari nomina professi ita vocabantur) acribus edictis conjungi exercitui
  454. jussi sunt.</p>
  455.  
  456. <p class=K1>Interim praemissus cum levioribus cohortibus,
  457. sclopigeris octingeutis, Stephanus Potocius, Nisinensis praefectus, adolescens,
  458. filius generalis, contra consistentes jam cosacos et Tataros in campis ad Żolte-wody,
  459. id lacui nomen, qui ab argillaceo fundo flavescentibus aquis, herbido voragine
  460. profunda limo lubrico invadiabilis, ita ab accolis loci vocatur. Sed jam iu
  461. partes rebellium traxit Chmielnicius eadem perfidia regestratos cosacos, longo
  462. et constanti obsequio reipublicae commendatos, quorum accessu facilem victoriam
  463. sperabant et exspectabant nostri; idco jam spes ambigua futurorum fecit, ut
  464. currorum serie et subitariis operis firmarentur castra polona; mox ante curraginem
  465. signis eductis, identidem advenienti hosti acies ostentata, pugnatum acriter,
  466. signis collatis in Scythas, sed legiones Theutonicae, quas genere Russi, habitu
  467. tantum germani simulabant, ab ipso proelii incipicntis aestu, primo in speciem
  468. trepidare, mox loco sensim cedere, tandem obliquo flexu, dum in cohortes
  469. polonas hostis incumbit. exilem aciem proditorie nudare coperunt; abscedere
  470. proinde campo nocessum crat, tribunis suppelias intra curraginem praestolari
  471. censentibus. Jam pulvis pyrius, continuos explosionibus exhaustus, jam commeatus
  472. deficiebat, aqua equis ab boste iutercepta, ac ideo, die undecima Maji, equi
  473. libere e castris superflui dimissi, tormenta hostis eripuit, ac, quod eo
  474. temporis nulla comparerent auxilia, dolor simul et metus cum taedio
  475. periclitantes subibat, ideo inter ductores convenerat, retro mota in militarem
  476. regressum curragine, hoc, quod in loco hacrentibus imminebat periculi eluctari
  477. om-<strong id="page125">/125/</strong>nibus brevi conamine viam sibi ad exercitum aperire facile
  478. judicantibus. Die 16 maji gemino jara milliari a Zołte-wody recesserant,
  479. cum ecce subita impressio, ne sistunt curraginem scytbae, adeo impetu
  480. pertinaci, ut primarurn ordinum equi jugales aut sagittarum ictibus caderent.
  481. aut mutilarentur. Duravit aliquantulum pugna, fortissime nostris rcsisteutibus,
  482. non militum strenuitatem ductores, non milites ductorum exemplum desideravere;
  483. omnes pariter fortes laudabiliter decertabant donec densior imber, corruptis madore
  484. selopetis pyrioque, novissimum defensionis beneficium eripuisset; pugnabant
  485. tamen non jam pro vita sed pro decore mortis, nec prius hostes curragine
  486. potiti, donec Potocius, juvenis licet, sed bellator fortis et egregius, dupliei
  487. vulnere (a quo sine mora vitam in mortem mutavit) sterneretur, tum ut quisque
  488. caesi aut vincti: Sapieha saucius Tohay Bego cessit, Schembergius scythis,
  489. Czarnecius ac Grodzicius, futura patriae psaesidia, in vinculis ad fortalicium
  490. Kudacense a Chmielnicio remissi. Sic ille praestantissimus virorum nucleus,
  491. trium millium numero computatus, continuo 14 dierum (ut Kochowius), 20 (ut in
  492. littens privatis legi) conflictu, nulla succursu novella, hostili ferociae
  493. victima cecidit; adeo omnes infelici fato praeventi, ut ex tanto numero vix
  494. unus altervc cladis nuntius ad castra polona evaserit.</p>
  495.  
  496. <p class=K1>Jam generalis prope Czerkasios cum exercitu majori
  497. penetraverat, cum caesos cohortes, hostem adesse, de properatis itineribus
  498.  
  499. contra tendere denuntiatum est; quocirca Corsunium malo consilio retrogredi
  500. placuit, exercitu ad 6000 redacto. Sed et hostis in crastinum ibidem deproporavit,
  501. et Dominica ante Pentecosten, quae fuit 25 Maji, exercitui nostro se videndum
  502. praebuit. Eductae itaque legiones, ac praetensis cornibtis acies instructa, vix
  503. campum ingerant, ecce ingrueus hostis necessitatem pugnae imponebat.
  504. Odrzywolscius invectum in se Tohaj Begum egregie repressit iterum atque iterum.
  505. Calinovius campidux cosacos invadentes pepulit atque hac die nihil lucratus
  506. hostis, finem proelio fecit. Corsunium tamen, omnigeno commeatu refertum, occupavit.
  507. Inter hoc regem non vivere tacite pri-<strong id="page126">/126/</strong>mum, ac sparsim etiam hoste
  508. suggerente rumor crebrescit, unde multiplex subibat animos nostrorum
  509. consideratio. Contigit tamen ut subjecto horreis oppidanis igne, Corsunium
  510. violenta ffamma sive imperatam ab hostis receptionem a nostris, sive fortuitam
  511. absumpserit, unde ex penuria victus involatura in castris inodia timebatur.
  512. Consultabatur itaque a nostris in acie instructa proelii aleam subire, an sub
  513. curraginis tegumento regredi conducibilius foret; plures ipseque campidux
  514. Kaliriovius sentiebat, aperto campo Scythas agrediendos esse, quibus pulsis
  515. etiara ex cosacis victoriam fore certiorem. Generalis nihil tutius arbitrabatur
  516. (violentia accelerantis fati - impellente) militari regressu sub curraginis
  517. munimento, quod componi opera Nicolai Bieganovii contra aliorum sensus
  518. jusserat, acrius objurgato campiduce (qui fervore militum ad pellendas scythas
  519. utendum esse, eurraginem deserendam contendebat) ut sibi primicerio pareret.
  520. Mota itaque currago illa Bogusłaviam versus infeliciter; sed hoc non latuit
  521. sagacem et astutum Chmielnicium, qui ex suis 6000 praeoccupandae viae
  522. praemiserat, ut eluvies aquarum cavis aggeribus discriminatas transversis
  523. fossis conciterent, lacunas alibi, praecipitia alibi in transitu viarum
  524. facerent, alibi super egestos aggeres sclopetarii vigilarent. Aderant brevi et
  525. cosaci, qui nostros circa eliberationem curraginis ex abruptis viarum
  526. occupatos, facile disperserant, currus multos interceperant, statioues
  527. postremas ita turbaverant, ut aliqui Polonorum locum desererent. Verum campidux,
  528. laborantibus ea parte cum pilano milite subsidio accurens, animos ordinesque
  529. restituit, brevi tamen desulturiorum aliquot manipulis, cum duabus pedestribus
  530. Hungarorum vexillis aperiendae viae praemissis, ab hoste fusis, eodem simul
  531. impetu a fronte et lateribus currago invasa, ubi Ealinovius gemino vulnere in
  532. capite et cubito manus enormiter sauciatus. Nondum tamen vicerat hosti,. nisi
  533. equisones ac lixarum plerique, intra meditullium curraginis recepti et tamen
  534. paventes, insessis equis in fugam se praecipitarent, ac latus curraginis
  535. residuae imprudenter nudarent. animos strenue dominorum pugnantium secessione
  536. turbarent, bostium augerent. Quippe ad sublatum a cosacis clamorem summo <strong id="page127">/127/</strong>
  537. connisu accurebant Scythae, densa sagittarum procella nostros laedentes, ac
  538. deinde (qua disrupta curruum serie nudatum praesidio latus apparebat) patulam
  539. curraginem perfregere. Atrox hic proelium; jam pugnacissimus quisque adversa
  540. fronte in hostes ingruentes inibat, honestum martem mutuis vulneribus
  541. qnaerendo; pauci erant, qui, reperditae vitae magis quam decori memores, per
  542.  
  543. occulltos tramites vitarunt fuga mortis seu servitutis discrimina; plures et
  544. potiores, post edita fortitudinis opera succubuere necessitati moriendi, aliqui
  545. vinculis et compedibus. Inter captos generalis exercituum dux ac princeps
  546. senatus, affecta valetudine ac continuo labore lassus; carapidux Kalinovius,
  547. Casanovius, Odrzyvolscius, Bałabanus et alii multi fuere; reliqui,
  548. crudeliter trucidati, aut scythicam captivitatem subire coacti, ad quam aegro
  549. Potocio generali et saucio Kalinovio campiduci devehendo currus miseriocordia
  550. barbarorum attributus est; sic visum numini longam Poloniae prosperitatem, sub
  551. ignobili victore geminata clade brevi terapore castigare et ulterius adhuc
  552. eidem castigandam relinquere.</p>
  553.  
  554. <p class=K1>Leopolis nostra, uti imminentibus malis propior,
  555. citius haec fulmina percussae Poloniae percepit, quam aliae regni civitates, quibus
  556. notitiam mutatae felicitatis Poloniae communicavit, se ad defensionem
  557. necessariam, etiam ex laudo cousulari ad turbam publicato (quo civibus omnibus
  558. interdicitur sub privatione honoris et confiscatione bonorum recessum a
  559. civitate) omnino paravit, supplicationibus repetitis, clero praeeunte, cum
  560. conjugibus, parvisque liberis ac concursu multitudinis villanae, veniam irarum
  561. coeli, finemque cladibus suppliciter praccabatur. Jam enim, caeso utroque
  562. exercitu, Shythae pro more suo, cosaci pro vindicta ad praedandum dilapsi,
  563. libere opima Russiae populabantur; jam Pobrebyszczc, Lipowiec, Niemirów,
  564. Borszczowka, Kalnik, Machnowka, Bercliczowo, Białopole, Pavołocz,
  565. Przyłuka, Pikow, et alia multa egregia ac opulenta municipia et villarum
  566. pomoeria in cineres redegerunt, nobiles, aeque et ignobiles crudelitate
  567. intolcrabili sublati, vinctorum 200,000 (qui felicem et populosam Russiam noverat
  568. facile credet) ad castra hostium deducta; <strong id="page128">/128/</strong> ideo timor et metus animos
  569. Leopoliensium magnus invaserat, ad placandam justitiam Dei etiam infideles
  570. judaeos impulerat.</p>
  571.  
  572. <p class=K1>Redierat interim et quidem brevi tempore Hieronymus
  573. Seniawski, ex captivitate Tartarica libertati restitutus, die 4 Junii Leopolim,
  574. votumque inter adversa fortunae factura imagini beatissimae in Caemeterio
  575. exsolvit, ac litrum 20,000 aurcorum hungaricalium Tuhay Bego (a quo ob
  576. praestita beneficia honorifice tractabatur) ad oppidum Międzyboże per
  577. Scythas redeuntes enumeravit. Cosaci vero a caedibus, rapinis, incendiis
  578. cossabant. Maximus Kryvonossus, ob agitata latrocinia poena capitis damnatus,
  579. nunc illorum antesignanus grassatorum et perditissimam hominum 60,000 catervam
  580. trahens, tranato fluvio Bug, populosa et satis ampla oppida ducis Wisniovecensis:
  581. Ładyżyn, Berszada, Werchowka, Alexandryn et alia plurima celeritate
  582. insperata cepit, homines crudeliter trucidavit, sub oppido Nestervar sive
  583. Tulczyn, ab aliquot nostrorum cohortibus repulsus, sed paulo post et oppidum et
  584. arcem occupavit non tamen sine caede suorum. In hoc oppido magnam crudelitatem
  585. super praesbyteros romanae ecclesiae, super nobilitatem sexus utriusque, etiam super
  586. Judaeos (quorum 15,000 caesa dicebant) utpote angarisatores suorum cosacorum
  587. exercuit, in sanguine vivorum debacchatus est, in corporibus mortuorum, quibus
  588. sensum doloris mors pridem ademerat, rustica barbarie tyrannus apperere voluit.
  589. Illa etenim ex urnis et loculis eiecta, in frustra concisa, laevi farina conspersit
  590. et canibus in esum per vicos et vias projecit; et hinc patet, quanto odio,
  591. quanta crudelitate in vivos Polonos ferebatur et saeviit, qui etiam mortuos
  592. tanta feritate insectatus est.</p>
  593.  
  594. <p class=K1>Hoc tyranno auctore ardenti et voraci flamma refulsit
  595. quidquid a Pripecio et Słucza amnibus usque ad Sanum florentis orae
  596. continetur. Videre erat luctuosum et tantis spatiis terrarum continuum
  597. incendium, dum sacrae aedes, aedificia sumptuosa, operosae palatiorum
  598. structurae velut una foce urerentur. Passim indefensae arces, oppida, adversus
  599. vim subitam inparatae, hostibus patebant, nemini ad repuguandum animus, cunctis
  600. stupor et piger metus et <strong id="page129">/129/</strong> desperatio fataliter in malo torpentibus,
  601. deforta ultra hostilem modum regione, quidquid divini humanique juris obvium
  602. habuit, Kryvonossus totum funditus evertere destinaverat. Praeculcata religio,
  603. jurisdictio omnis eversa, sublati magistratus, infida nedum itinera, verum et
  604. latebrae fugientibus, domus, vici, campi rapinis, stupris, incendiis, caedibus
  605. foedati, trucidatis, promiscue ex solo nomine, ut quemque sors obtulit,
  606. Lacliis, notissima in heros saeviendi materia subditis protrahebant, antias
  607. capitum adnixi conquirebant abditos et cunctis sine discrimine sexus et parvae
  608. aetatis, qui non praevenerant discrimen, crudeliter morieudum erat.
  609. Czetwertinius (kniazium nuncupant) in Borowice haereditario suo oppido
  610. interceptus, constuprata a barbaro in conspectu cbarissima et nobili forma
  611. uxore, ac statim crudeliter perempta, post matrem liberis necatis, demum ipse
  612. crudelitatis impiae scopus, a molitore proprio, ferrata pila medius praecisus,
  613. alii securibus scissi, alii per summum dedecus et contumelias tractati, alii ad
  614. limina vilis ergastuli loris adstricti, quasi ligna dolabellis et macherionibus
  615. in capita, in pectora, in viscera seu renes percussi, gementes et dolentes
  616. caedebantur. Rusticam illam tyrannidem ex aequo et justo posteris describere
  617. calamo non concessum; ego super reliquam execrandae crudelitatis scenam velum
  618. tymantis legentibus pono.</p>
  619.  
  620. <p class=K1>Hyeremias Wiszniowecensis, dux bello strenuus, in
  621. pace comis, solus res perditas Russiae reintegrare paratus, magnum nomen non
  622. inter suos tantum, sed etiam apud hostes habebat; solus illo tempore suo
  623. ingenio, et sumptu, et manu hostem, in ruinam Poloniae praecipitem, sustinuit.
  624. Resciverat, quod cosacorum pbalanges celeriter festinabant, ut se Kryvvonosso
  625. jungerent; contrabit ergo quidquid cohortium polonarum in contiguo erat, ac,
  626. cum Tyszkiewicio, palatino Kijowiae, ac Ossinio, ducatus Lituaniae metatore,
  627. vix 3000 militum computans, citus iu Krywonossum justo majorem miltitudinem
  628. trahentem pergit; mox classicum canitur, pugnatur a nostris virtute, ab hoste numero
  629. copioso nimis. Succumbit hostis, 3000 e plebe caesi, equites dispersi,
  630. Krywonossius, equum nactus, evasit. Sed iterum aleam <strong id="page130">/130/</strong> proelii
  631. pereclitari ausus, cum totis copiis Wiszniowiecio occurrit et iterum parvo
  632. exercitu sed fortitudine magna, cum ipsi Wiszniowiecius, dimissis in Tuczynum
  633. impedimentiis, alacres nupera victoria cohortes objecisset, fusus, vix sua
  634. curragine tectus, peditatem, campumque amisit. Wiszniowiecius vero, oppugnandae
  635. curragini impar, satis habuit vicisse praevaleutem numero et viribus hostem, a
  636. cujus caede reversus, Niemirow, oppidum suum haereditarium, a rebellibus
  637. occupatum, vindicavit, spolia deposita recepit et inter milites suos Dardanos,
  638. ut vulgo vocantur (qui strenue semper sese gerebant) distribuit, quod in
  639. contione ecclesiae nostrae ad augendos timentium animos publicatum erat.</p>
  640.  
  641. <p class=K1>Inter hos tamen horridos undique motus, Mathias
  642. Łubinski Ar. Gn., primas R. P., convocationem pro more solito indixit, in
  643. qua delectus militares in provincias decreti, exercitus 36,000 componi
  644. injuncta. Cujus regendi praefecti (regemintariorum nomine) tres (pessimo
  645. consilio) designati, videlicet: Dominicus dux in Zasław, palatinus
  646. sendomiriensis, Nicolaus Ostrorogus pocillator et Alexander Koniecpolski
  647. vexillifer regni. Additi his et consiliarii tam ex senatorio ordine (inter quos
  648. fuit et Hieremias dux Wiszniowiecius, palatinus Russiae, heros inclytus, non ad
  649. levia consilia sed ad bella conficienda natus) quam et ex equestri statu, quos
  650. enarrat Kochovius.</p>
  651.  
  652. <p class=K1>Commeabat lento pro more passu polonus ex
  653. districtibus palatinatuum exercitus, 36,000 numero computatus et iu armilustrio
  654. splendidissimae apparuere legiones, rutilantia arma, auro nitentes phaleras,
  655. segmentata Phrygio opere ephippia, preciosas pelles, vestes versicolores,
  656. culcitas stragulatas, auro argentoque intertextas, cunctis fastu, tanquam ad
  657. nuptias non bellum pergentes, certantibus, superbe praesentabant; exquisiti
  658. mensarum apparatus, instructae dapes, compotationes frequentes, charae conversationes
  659. in eastris cum mulieribus, paranymphos effeminatos non milites indigitabant;
  660. licentia ingens; in gestis, in verbis magnifica praeseferentibus effrenis
  661. procacitas, adeo, ut ad bellum euntes belli obliviscerentur; ante bellum, hoste
  662. non viso, victoriam canebant, ad quam comparandam non ferro, <strong id="page131">/131/</strong> sed
  663. flagris sibi opus esse, palam dictabant et de reficiendis seu conservandis post
  664. victoriam Ukrainensibus ditionibus praemature ad mensas consultabant, regia et
  665. spiritualia bona summopere divexantes. Villarum et oppidorum incolis gravissime
  666. transibant: gemitum pauperum, lacrymas inopum pro risu et jocis militaribus in
  667. heroicam magnanimitatem vertebant et vindictam Dei, puuientis jam superbiam
  668. polonam, magis accelerare sibi in ruinam urgebant; et his artibus muniti in
  669. bellum praecesserant. Interim discordia praeceps animos ducum et procerum
  670. militarium (ut sernper ex aemulatione et fastu inter Polonos evenit) tacite et palam
  671. distrahebat simultationibus manifestis, quod Hieremiae Visniowiecio, viro haeroico,
  672. imbellis Dominicus praelatus exitiabilis omnino aemulatio erat, sed charitate
  673. patriae, interventu amicorum abolita ad Czołhański Kamień et in
  674. concordiae signum sexto diffidentiarum mense dexteras ad invicem dedere.</p>
  675.  
  676. <p class=K1>Inviserat Leopolim Nicolaus Ostrorog, regni
  677. pocillator et honorifice a civitate acceptus; postquam vero polona castra ad Gliniany
  678. constiterunt, die tertia Augusti cum vexillis terrae Leopoliensis, splendido
  679. apparatu praemissis, per consules orationibus e civitate expeditus, ad eadem
  680. castra porrexit; quem secuta nobilitas palatinatuum inter applausus et
  681. acclamationes faustitatis futurae; die 24 Augusti 18 aenea tormenta magnae
  682. molis ex arsenali reipublicae, tum et magna copia globorum ac pulveris
  683. tormentarii sub Glianiany ad castra ex nostra Leopoli deducta, quo apparatu
  684. duces instructi, ulterius castra inoverunt.</p>
  685.  
  686. <p class=K1>Sed nec cosaci, quamquam pacem se optare simulabant,
  687. quiescere volebant: Międzyrzec, Korzec, Ostrog, nemine repugnante, exciderunt,
  688. oppida famosa. Miedzyboż, tribus oppugnationibus rejectis, dum procastria
  689. igne amisit, quasi ante damnum sapere nesciret, deditionem cosacis fecit.
  690. Zasław, oppidum non incelebre, ab iisdem occupatum, sepulcra ducum in
  691. Zasław vi ablata, corpora ejecta, in partes conscissa, farina seu furfure
  692. conspersa, canibus ad vorandum projecta. Wołhynia, feracissima regio,
  693. magno sanguinis diluvio exhausta. Ołyka, ducum Radziviłłoviensium
  694. egregium oppidum et arx <strong id="page132">/132/</strong> bene muhita, impetu capta, spoliata, excisa.
  695. Luceoria, metropolis Wołhyniae turpiter occupata. Wlodimiria subjugata. In
  696. oppido Kamionka Strumiłowa, quinque milliaribus a Leopoli distahte,
  697.  
  698. seditio in apertum erupit, sacerdotes, cives catholici cruciati et perempti,
  699. sacra conculcata.</p>
  700.  
  701. <p class=K1>Etiam Neczajus, cosacorum tribunus, prope exercitum
  702. suggressus, aliquos oppidis succensit, Constantinoviam in oculis ducum invasit
  703. impune, quam et occupaverat, praesidiumque cosacorum imposuit, quod tamen a
  704. supervenienti exercitu polono oppugnatum, ejectis cadaveribus polonorum e
  705. tumulis, nocte aufugit ad Chmielnicium, octuagiuta tamen illorum municipes
  706. interceperunt et haeredi suo, duci Dominico in Zasław, deprecantes veniam,
  707. vinctos obtulerunt. Luceoria iterum 18 Semptembris a cosacis violata, a quibus
  708. catolici crudeliter trucidati etiam cum Ruthenis civibus, ac civitas succensa cum
  709. ecclesiis catolicis et ruthenis. Satanow oppidum fraude rusticorum interceptum
  710. et jam Camenecum a 10,000 cosacorum tentatum, sed ab Halicio, viro strenuo,
  711. (qui illorum 1500 ceddit, grave tamen vulnus in latere a lancea accepit et
  712. filius ejus in faciem vulneratus est) fortiter defensum. Pinsko expoliatum etc.</p>
  713.  
  714. <p class=K1>Archipraesul Krosnovius ad comitia electionis regis
  715. iter arripiens, ob crudelem cosacorum et tartarorum incursionem judicia limitavit,
  716. sefo reassumenda, supplicationesque indixit pro necessitatibus regni et pro
  717. avertendis hostilitatibus seu periculis Divinam majestatem omnibus et singulis
  718. exorare mandavit. Praeeuntem archiepiscopum capitulares multi et nobiles secuti
  719. ad tutiora Poloniae, gratam sibi Leopolim incertis fatis et dubiae sorti linquentes.
  720. Et pater Severinus Karwat, concionator alternans ecclesiae noctrae soc. Iesu,
  721. auditores suos exterruit, dum ex ambona objurgando peccata Polonorum, palam
  722. dixit: äinter dies octo videbitis vindicis omnipotentis dexteram super vos et
  723. salutabitis fugientes magnatos vestrosô. Quod re vera factum est.</p>
  724.  
  725. <p class=K1>Chmielnicius interim cum tota virium suarum mole
  726. contra adventantem Polonum exercitum festinatis passibus properabat; com-<strong id="page133">/133/</strong>plebant
  727. ipsius castra: Valachi, Moldavi, Servii, Rascii et alii desertorum accolae;
  728. confluebat natio rustica odio gentis Polonae, quasi classico ex ergastulis
  729. excita, magnumque nimis regestrum, videlicet 150,000 bellatorum conscriptum.
  730. Primum impetum tantae multitudinis sensit et non sustinuit Kodacum fortalitium,
  731. quamquam munitum bene, quod torvo oculo semper casaci, utpote suae insplentiae
  732. frenum, aspiciebant; expugnatum summa violentia et pro affectu, quem
  733. Koniecpolio (ut supra tetigi) prodiderat Chmielnicius, funditus dirutum,
  734. Alexaudro Marjani gallo, praefecto, fidem integram reipublicae fideli morte
  735. consignante. Barium quoque populosam urbem cum arce munita, quamquam strenue
  736. propugnante Potocio, ineunte Augusto Chmielniczenko cepit.</p>
  737.  
  738. <p class=K1>Ad Pilawce oppidum, fluvio, vada fallacia faciente,
  739. munitum, congregata agmina rebellium castraque ingentia; prior inscssor loci
  740. hostis locavit scrobes foveasque, in quibus celeres equi Polonorum cespitantes
  741. noxio casu sessores suos provolverent, excitavit, per virgulta et arundineta sclopetarios
  742. disposuit, qui pugnacissimos Polonorum ex destinato ferirent, ipsi adversus ictus
  743. reciprocos inter herbas et vireta securi. Supervenit brevi et exercitus Polonus
  744. ac loco iniquissimo, ad unum milliare protensus, inter puludes et valles
  745. consedit, statimque ceperunt a procursatione velitum prima pugnae praeludia.
  746. Aspirabat primis principiis fortuna polono labori: Samuel enim Łascius
  747. Czarnotam, cosacorum metatorem, dum in commorantes nostros erumpit, non sine
  748. caede repressit. Michael Jordantis, Dobczycensis praefectus, trajectum paludis
  749. multo limo lutosae eluctatus, castra cosacorum summa celeritate invasit.
  750. Osinius, erecta munitione, hostem poenitus aggerem rejecit.</p>
  751.  
  752. <p class=K1>Sequenti die correxere errorem suam cosaci, occupato
  753. rursus vado, quo Jordanus heri trajecerat, tum praemunitis egesto vallo
  754. castris, a tergo et fronte facti securiores; et subito sero diei clamor ac
  755. vociferatio audiri, macbinae belli mugire, ac sub intempestam noctem nictitare
  756. ignes cepere, qui nostris, multa primo in diversnm interpretantibus, postea
  757. indicium dedere laetitiam cosacorum ex <strong id="page134">/134/</strong> adventu Scytharum 40,000 cum Tohaj
  758.  
  759. ac Szerim-Girej crescere ac potentiam augeri. Proinde in castris nostris
  760. proclamatum iterum adosse hostem; extemplo veterani milites in campum
  761. prosiluere, quos et alii secuti sine ordine, sine duce, sine delectu. Videre
  762. erat ordinis pessimam normam: imperabant multi, pauci exequebantur, consilia
  763. ambigua, animi discordes, duces nutantes, fortes illae voces mutatae in
  764. formidinem, omnia inordinata, confusa, spem boni successus non faciebant.</p>
  765.  
  766. <p class=K1>Palatinus Sandomiriensis Witowski primos impetus
  767. hostium fnrtissime retundebat et, cum fervidiores ex Mazoviis nullo jussu ducum
  768. sua sponte hostibus catervis se immiscuissent, ac urgentium hostium vi simul et
  769. loci uligine constricti, laborantes, succursum implorarent, ab eodem Witowio
  770. concitatis equis periculo erepti. Sed ipse Witowius cum suis jam circumveniri
  771. ab universa mole, jam acie fluctuare ceperat, ni accursu Ossolinii,
  772. Stobuicensis praefecti, ac quorundem amicorum salvaretur, ac rursus signa in
  773. Chmielnicium (omnem peditatem cosacorum fronti, Scythas lateribus nostrorum objicientem
  774. et suos his verbis: äza wiru, mołodci, za wiruô! adhortantem) vertens,
  775. mediam partem hostium in aggerem et aquas, quibus mergebantur, compulit, ac
  776. ipse circumventus, multis suorum amissis, vehementiori impetu in castra
  777. retrocedere compulsus est, ex eo magnam laudem promeri, quod equo, succisis
  778. suffraginibus insidens, impetu ruentium in aquas praecipitatus, aegre curruli
  779. ministris ope, vitae et campo reditus est. Non perfunctorium hoc certamen erat,
  780. et tamen nullum classicura in subsidium pugnantium auditum, non cornua aciei mota,
  781. nullae in succursum laborantibus cohortes a regimentariis submissae, quod sive
  782. malevolentiae eorum, sive rei militaris supinae ignorantiae atribuebatur.</p>
  783.  
  784. <p class=K1>Jam palam erat, quod fata polona inclinabant ultra
  785. diem crastinum extremam belli aleam diferri non posse, cum ecce pavida
  786. deliberatio nonnulos ad consilium vocavit in quo, Constantinoviam deducendis
  787. per planum ordinibus opportuniores campos habentem, militari curragine
  788. reducendum exercitum persuasum fataliterque conclu-<strong id="page135">/135/</strong>sum. Interim exacto
  789. die 23 Septembris (Mercurii dies erat), rumor fatalis inter tentoria exortus, senatores
  790. e castris fugisse; tanta cataplexis animos invasit, ut cuncti in primis summo
  791. silentio stuperent, deinde meditarentur, postea in tenebris fuga se notari
  792. nonputantes, singuli primo, deinde plures, postea turmatim, relictis omnibus,
  793. tacite stationibus castrorum abscedunt, fugiunt turpiter. et velociter; ut
  794. tamen hostem eluderent sive morarentur, canes ad currus latrantes alligaverant,
  795. candelas ex saevo curribus funiculo scintillantes, vigilias nocturnas excubare
  796. monstrantes in seorsivis hostilibus; disposuerant. Christoforus Arciszewski
  797. Ossiniusque. peditum praefecti, ubi rem perditam vident, diu inter ignaviae
  798. metum et nihil profuturam fortitudinem haesitantes, et. ipsi castris exeunt, cum
  799. coborticum hostem persequentem fortiter sustinentes et globis igneis sternentes
  800. plurimos, Leopolira usque inter continuas digladiationes pervenerunt. Non
  801. statim de fuga nostrorum hostis rescivit, donec ad diem ardentes candelae
  802. funiculi loco eidem haerentes, rem insolitam ac incertam monstrarent; agrestes
  803. vetulae, venalia victus ad castra jam vacua ferentes, de abitu nostrorum certum
  804. indicium fecerant.</p>
  805.  
  806. <p class=K1>Sublato clamore cosaci, sine ordine, sine armis, sine
  807. jussu prae curiositate et laetitia ad castra polona excurrunt, eaque viris
  808. vacua, spoliis amplissimis referta, multis tamen nobilibus matronis, quae
  809. sccuritatis causa domibus villisque suis excesserant, inhabitata, reperiunt.
  810. Proceres et nobilitas opulenta plus auri argentique secum ad mensas in castra
  811. aduxerat, quam ferri in hostes, contemptui habitos. ù Diripuit procerum
  812. aeraria vilis animae, cumulutas longo labore, opes dominorum suorum maesones
  813. abjecti expilant ea satietate et luxuria, ut vel unus cyathus vini argenteo
  814. vase aut pretiosa villosa serica veste permutaretur; gemmae praeciosae, pecunia
  815. signata non numero distincta, sed modio pleno distribueretur. Tormenta bellica,
  816. ingens pulveris pyri copia, victualium congesta granaria magnusque belli
  817. apparatus victori barbaro cessere. Curruum, ut ex privatis litteris certum
  818. legi, 120,000 erant, inter quos, prout ipsi cosaci referebant, currus ferro
  819. obducti (skarbniki vulgo dicuntur) 6460 <strong id="page136">/136/</strong> computabantur. Clavam quoque
  820. ducalem auratam, lapidibus cinctam, bono omine invenerunt. Inprimis tamen sive
  821. simul cum rapina in exstantes circa castra viros infirmos sive saucios feroci
  822. crudelitate desaeviebant, obvios captivarunt, omnesque, quasi morti relictam
  823. victimam obtruncarunt, gementes, squallidae, luctae matronae polonae nobilesque
  824. nmlieres non effugere stupra in publico, nudationes, virgas, flagra inter
  825. ludibria crudelem mortis acerbitatem; nun filiis, puellis parvisque liberis
  826. virginibusque decoris, et aetas, et forma, et innocentia profuit, passim
  827. mactati omnes, preces contemptae insolenter, passim trucidati, nisi forte
  828. Scythae, pro implenda libidine aliquas mulieres per vim seu furtum a communi
  829. illa strage vindicassent.</p>
  830.  
  831. <p class=K1><br></p>
  832.  
  833. <p class=K1>Venerat dies 26 Septembris qua, summa mane portis pro
  834. more patentibus, tristis rumor authore incerto per civitatem sparsus de caede
  835. et fuga nostrorum. Et primo nullus credebat, quod aversebatur, donec ad
  836. meridiem cum festinatione multi, sese invicem praevenientes militares viri,
  837. veritatem incertae famae fecissent et brevi hostem Leopolim inssessurum
  838. nuntiassent. His auditis turbata est vehementer Leopolis, ita, ut cives in
  839. vallum et ad portas exnunc cum armis consistere debuerint; sequior sexus et imbellis
  840. aetas ad ecclesias cum lacrymis et precibus confugerint. Crudelis ubique
  841. luctus, ubique pavor et plurima mortis imago. Venerunt et triumviri illi,
  842. iufelicis negotii ministri, et respective pocillator regni, votis et
  843. apprecationibus magnis in castra e civitate nuper eductus, nunc cum lachrymis
  844. et questu cordis silentio spectatus. Venerat et dux Hieremias Wisniowiecius,
  845. illeque solus et omni famulitio et suppelectili privatus, venerant multi post
  846. hos officiales, tribuni, ductores militum, qui omnes obliti prioris suae
  847. ferociae, jam tristes, jam modesti, pusillanimitatem suam multo sermone
  848. palliabant, ignorantium regimentariorum in exercitu regendo causamtanti mali quaerulabantur
  849. et ipsismet regimentariis ad oculos palam multa convitia improperabant. <strong id="page137">/137/</strong></p>
  850.  
  851. <p class=K1>Quam primum Leopolienses ad hospitia adventantium
  852. regimentariorum cum compassione tantae infelicitatis comparuerunt, deprecantes,
  853. ne civitatem, cives et ecclesias sine gubernatione, sine praesidio, sine
  854. consilio in summo discrimine desererent, seu indefensam relinquerent; sed illi
  855. res patriae jam conclamatas esse, consilia, auxilia nulla pereuntibus nisi a
  856. solo Deo profutura, fata reipublicae extrema, per tot saccula tardo, nunc
  857. celeri passu advenisse ù tristes responderunt et subeundum satius servile per
  858. deditionem imperium, quam arripiendam defensionem, ni pereundum morte cruenta
  859. cum uxoribus charisque liberis eligerent, prono in desperationem sensu
  860. suadebant, ac se ad ferendum civitati auxilium defectum pecuniae pro retinendo
  861. in obsequio milite, tum et armorum ac belli apparatus in toto deperditi ac
  862. alias rationes obtendentes, diutius et serio impares esse dicebant, ac consules
  863. civesque metu suspensos dimiserunt.</p>
  864.  
  865. <p class=K1>Non ita animo cadebat Leopolis, opulenta pro illo
  866. terapore civitas, et sibi, et reipublicae laboranti succurere in tanto periculo
  867. intendens. Nervum belli ex suismet facultatibus libere providit et ducibus, pro
  868. retinendo in obsequio milite, prompto animo obtulit. Consiliumque cives inter
  869. se concorditer ineunt, et super taxationem bonorum suorum conveniunt, sponte
  870. jurant et a quolibet centenario, in bonis suis reperibili, sexagenam grossorum
  871. pro milite conferunt. Mercimonia item tractantes multos centenarios imperialium
  872. ofterunt. Ecclesiae, monasteria regulariorum etiam Ruthenorum summas fundatiouum,
  873. argentum sacrum ad manus ducum consignant et pro moneta cudenda congerunt.
  874. Collegium Leopoliense p. p. soc. Iesu, quod argentum, 15,000 aostimatum, ad
  875. officinam nummariam libenter detulerit, in actis consulum expressum legi. ù
  876. Etiam mulieres liberales ultra modum fuere, matronae tenerae, civissae Leopolienses,
  877. ut quondam Romanae illae, mundam muliebrem, aetate confectae ù quas justis
  878. funeralibus tacite servabant, ultro in aerarium ducum pecunias deportarunt,
  879. atque tamen maturiori consilio, se ad tutiora et remotiora Poloniae
  880. recipientes, Leopolim linquebant; et evaserunt quidem periculum, qui tempestive
  881. excesserant, qui vero post aliquot dies, inter-<strong id="page138">/138/</strong>cepti celeritate
  882. Scytharum et fortunas suas et vitam simul amiserunt, quanquam contra abscessum
  883. illorum feria quarta ante festum sancti Francisci confessoris ordines civitatis
  884. protestati, laudum fecerunt longo tempore observatum. Nobiles aeque ac
  885. ignobiles sernissem substantiae hilares promptis manibus deportarunt et brevi
  886. tempore notabilem sumraam, sublevando exercitui sufficientem, composuerunt et
  887. aerario ducum, parata pecunia ultra aliquot centena millia florenoruin
  888.  
  889. intulerunt. Obstupuere fracti infortunio duces ad tam promptam Leopoliensium
  890. liberalitatem ac eadem tantisper recreati et ad fortia pro patria subeunda
  891. animati, defensionem arripiunt, ac pro generali bellico consilio diem 28
  892. Septembris, in qua vigilia sancti Michaelis archangeli inciderat, locumque in
  893. ecclesia patrum conventualium sancti Franeisci designant. Acciderat, dum de
  894. summa resistendi ratione deliberant, quod nobilis matrona, vel ex eo calamo
  895. digna, Catharina Słoniowska, ad eandem ecclesiam praemeditato veniret, et
  896. oborta lachrymis, publicam calamitatem quaerulata, ducem Hieremiam
  897. Wiszniowiecium per caram patriam divosque penates obtestata, omnino
  898. compellaret, ut ipse regimen exercitus susciperet, pro ejus juvamine
  899. suppelectilem suam argenteam, non vili praetio aestimatam, ad pedes ipsius
  900. liberaliter deposuit et soluta in lachrymis recessit. Quod viso totum ille
  901. militare concilium, admiratione defixum, parvum silentium tenuit, subito cum
  902. magno quaestu et lachrymis unanimi ore expetiit, ut dux Wiszniowiecius toto exercitui
  903. et patriae, in ultimo discrimine positae, subveniret. Resistebat ille omnino,
  904. multas rationes excusationum inferebat: regimen exercitus a republica non sibi
  905. sed Ostrorogio, pocillatori regni, delatum esse, se peccarre contra sancita
  906. status et reipublicae nec posse nec debere, modeste subinferens. Et ecce
  907. incondito clamores, cruda verba, inproperia acerba, fatalem pocillatoris et
  908. aliorum administrationem et regno, tot saeculis felici, et reipublicae, in tot
  909. et tantis bellis nunquam similem jacturam passae, per ignaviam et ignorantiam
  910. rei militaris exstitisse; ideo perniciosum imperium regimenque fatale se non
  911. posse nec teneri subire, palam ad oculum assidentis pocillatoris <strong id="page139">/139/</strong> cum
  912. indignatione gravi cuncti clamitabant, Wiszniowiecio sese submitteutes.
  913. Expetiit vocem inter tumultuantium vociferationes Tyszkiewicius, Kioviae
  914. palatinus, et lachrymis obortus, gravem ad Wiszniowiecium sermonem direxit, per
  915. sacra omnia, per amorem florentis, nunc jam pereuntis, populi Poloni nominisque
  916. eundem Wiszniowiecium obtestando, ut tot votis hominum annuere, regimen
  917. exercitus acceptare, salvare patriam, sub ictu positam, non renueret. Non
  918. potuit ultra refragari tot et tantis expostulationibus Wiszniowiecius; suscepit
  919. et invitus ultra offerentium exercitus gubernium, socium tamen laboris regni
  920. pocillatorem adsciri sibi desideravit. Contradixit per aliquot horas militaris
  921. ille consessus, multis exagerationibus praesentem pocillaterem lacessens,
  922. allaborante tamen Wiszniowiecio aegre consensit. Quae omnia, quia in vigilia
  923. sancti Michaelis, Wisniowiecii tutelaris, acta sunt, pro omine prosperi
  924. successus multi habebant, eo etiara accedente, quod cosacus, inter ipsam ducis
  925. Wiszniowiecii electionem, pro explorandis rebus nostris, Leopoli gestis,
  926. ordinatus, pro exploratore cognitus, et statim frameis in frustra concisus est.
  927. Oppidani etiam Gołogorienses, fraudis et perfidiae damnati: captivatus
  928. siquidem unus ex illis, litteras ad Chmielnicium (ut, quanto suis adesset, sibi
  929. auxilium contra tyrannidem polonorum laturus, omnia freta bello pro subsidio
  930. inventurus) datas sibi, exhibuit. Sed et mulieres aeque villanae russicae
  931. exploratrices consilii illius bellici captivatae, in civitate proditionis a Russis
  932. indicium fecerant.</p>
  933.  
  934. <p class=K1>Itaque decreta auspiciis Wiszniowiecii ad patriae
  935. moenia Leopolis strenua defensio, fide bona, conscientia jurata; argento, quod
  936. ecclesiae abunde et ultra in communi necessitate contulerant, praeficitur civis
  937. idoneus aurifaber Grymwald. Omnis bellicus apparatus, apud mercatores et
  938. artifices in magna copia repertus, pannum, materiae etiam preciosi serici ex
  939. oificinis civium pro vestibus militum, summae nobilium in deposito manentes et
  940. omnes, quomodocunque in Leopoli repertae, pro solutione instantanea authoritate
  941. commissariali per vim ad aerarium ducis Wiszuiowiecii deportabantur:
  942. Brzuchovii, 14,000, Armeni Jwasz-<strong id="page140">/140/</strong>ko 16,000, Grabianka 80,000, Wyszel
  943. 12,000 et multorum aliorum, quos enumerare longum esset, pro bono communi et
  944. defensione oblata. Ex hac prompta solutione militibus cives prospera sibi
  945. eventura putabant.</p>
  946.  
  947. <p class=K1>Sed fallaces filii hominum! tum primum patuit, quocl
  948. non sit salus in principibus et praecipue Polonorum gentis. Hi enim magnifica
  949. dictis praeseferentes, securitatem seu defensionem strenuam Leopoliensibus
  950. polliciti, exbaustis opibus illorum, mereimoniis ablatis, pecunia sacra aeque
  951. ac profana asportata, civitate de imminenti periculo nihil praemonita, iterura
  952. turpiter a moenibus ipsis, feria secunda, quae fuit quinta Octobris, regressi,
  953. per medias Scytharum turmas, jam agros circumcirca occupantes, cosacos
  954. praevenientes, Zamoscium versus tetenderunt, Leopolim per abitum suum tristem
  955. et suspensam contra datam fidem deseruerunt, eluserunt turpiter, spoliarunt
  956. pecunia, armis, annona, mercibus fraudulenter; quamvis enim ex ratione belli
  957. intra pomocria civitatis exercitus retineri non poterat, non tamen fas erat
  958. affidatam civitatem, sibi adeo beneficam, de imminente periculo non
  959. praemonitam, subito deserere inermem, imparatam, quasi victimam bostium furrori
  960. innocenter objicere. Ut tamen saltim in fuga meminisse Leopolis viderentur,
  961. Andream Cikowski, hexacoutarchum, alias tribunum cum 60 dardanis palatinatus Cracoviensis,
  962. quasi pro praesidio, sive verius ludibrio cum denuntiatione recessus sui,
  963. hostium accessus, Leopolim retromiserunt. Consternati cives hoc tristi nuntio,
  964. dum auxilia humana defecerunt, ad imploranda divina animum mentemque
  965. converterunt, Cristophorum Grodzicki, virum bellatorem egregium, in
  966. gubernatorem sortiti.</p>
  967.  
  968. <p class=K1>Quocirca in discrimine tanto devotio 40 horarum
  969. indicta. Tres enim mitrati antistites (narrata fide dignorum, senumque refero)
  970. fluvialibus splendidis induti, in ultimo altaris majoris gradu flectentes
  971. apparruere, quos dum aliquot viri et mulieres manentes in templo conspiciunt et
  972. observant diutius a longe, ac tandem, utrum vera videant, propius audaciores
  973. exploraut, visio disparuit, gradum vacuum, stuporem cum timore inquirentibus
  974. reliquit. Ab aliis itidem <strong id="page141">/141/</strong> audivi, etiam ad praesens viventibus, quod
  975. sub tempus ejusdem devotionis 40 horarum alio tempore persona quaedam
  976. episeopali habitu mitraque induta in eodem gradu ultimo, ante sanctissimum
  977. orans, se a tergo visibilem aliquibus exbibebat. Qui illi manes sacrati
  978. fucrint, scire nofas.</p>
  979.  
  980. <p class=K1>Actum erat de salute civitatis, ni superna mens, quae
  981. intus agit ad corda hominum, omni spe et auxilio destitutis, subvenisset et ad
  982. fortia agenda Leopolienses animasset. Statim enim, habita infidi nostrorum recessus
  983. notitia, explosa ad vesperem ex arce superiori majora tormenta, ut colonos
  984.  
  985. villarum periculi imminentis, hostes defensionis praemeditatae, praemonerent,
  986. totam hanc noctem insomnem in vallis, meditabundi de eventu futurorum, inter
  987. suspiria ad coelum cives duxerunt; jam enim circumfulserunt undique villarum
  988. incendia, ex quibus pueri, mulieres puellaeque, in Tauricam servitutem raptae,
  989. senes et viri trucidati.</p>
  990.  
  991. <p class=K1>In crastino comparuere in montibus praecursoria
  992. Scytbarum 60,000 agmina curn Tohay Bego et statim circa pomoeria civilia
  993. discursavere celeriter, deinde eadem, a suburbanis defensa, oppugnavere, ad
  994. quas explosa iterum tormenta majora minoresque bombardae repulere interim
  995. ulteriores violentias non sine caeda aliquorum, inter quos sororinus Tohay
  996. Begi, globo percussus, interiit; major tunc animus ad ulteriorem defensionem
  997. crevit civibus, severior hostibus, ad vindictam. Feria quarta ad matutinum
  998. gravis oppugnatio suburbanarum munitionum per Scythas exorta. Sustinuere tamen eandem
  999. cives fortiter, armis manualibus cum invadentibus certantes et globis strenue
  1000. impetum retundentes; totaque haec dies feliciori marte civibus quam hostibus
  1001. cucurrit. Nox nigra iterum magnis ignibus, quos advenientes cosaci circa currus
  1002. suos excisaverant, refulsit; ac ita summo mane feriae quintae, quae fuit dies
  1003. octava octobris, appropinquavit civitati nostrae Bogdanus Chmielniczenko, 200,000
  1004. cosacorum sub 35 tribunos computans, quae complebant 15 millia Rumehorum
  1005. turcicae militiae et legio Valachorum; confluebat in dies et horas ad castras
  1006.  
  1007. cosacorum plebs agrestis cum armis et baculis <strong id="page142">/142/</strong> sine numero, quam
  1008. antesignanus ille, suos servare volens, in locis periculosis magis contra
  1009. munitiones civitatis locavit.</p>
  1010.  
  1011. <p class=K1>Et brevi tertio jam majori impetu stationes suburbii
  1012. oppugnatae, sed tamen a suburbanis et civibus strenue defensae. Hac die Chmielniczenko
  1013. urbis munimina, locumque, unde oppugnatio procedere deberet, contra civitatem
  1014. cum tribunis et Tohay Bego lustravit, igneo tamen globo sub equum, quem
  1015. insederat, e tormento civili cadente, ab ulteriori lustratione deterritus, sua
  1016. castra repetiit. Incumbit nox, obsessis gravis atque laboriosa ac pariter
  1017. temenda: totis siquidem viribus aggrestis illa plebs, ad castra cosacorum
  1018. noviter admissa, Tartaris et cosacis associata, ad oppugnanda suburbia a Bogdano
  1019. disposita, munitionibus civilibus incumbuit. Iam aggressores globis passim
  1020. prostrati cadebant, jam passim saucii retrocesserant, his tameu pro multitudine
  1021. ingenti, aliis denuo et aliis caeco impetu succedentibus, jam aegre a
  1022. suburbanis, ob caesorum numero diminutis, resistebatur; jam aliquot stipeae disjectae,
  1023. sublicae erutae, sudes fracti in vallis, jam manus et vires fatigatae
  1024. defendentium ambiguam spem retinendae munitionis faciebant. Nox illunis omnia
  1025. in formidinem majorem vertebat, clamorque hostium omnia confundebat. Et ecce
  1026. gravi specie virum, pilosa veste indutum, cingulo praecinctum, luce inter
  1027. tenebras noctis corruscantem, manibus in coelum elevatis, genibus in modum
  1028. orantis flexis, super ecclesiam bernardinorura apparentem, in aëre aliqui
  1029. conspiciunt; et subito omnes vires ad resistendum cives resumunt, hostes ad
  1030. oppugnandum ammittunt et sensim recedunt. Steterat a longe et ipse Bogdanus
  1031. Chmielniczenko cum Tohay Bego seu oppugnationem speculati, seu suos ad agenda
  1032. fortia animantes, qui viro eo inter nebulas fulgente diutius observato attoniti
  1033. et ipsi exterriti, recedere et suos milites ad castra redire imperant. Agnovit
  1034. Bochdanus quoque, quod multoties publice profitebatur, esse cuipiam sancto viro
  1035. Leopolim curae, ideo mitiora cogitare persuasus, hoc a se visum commissariis nostris
  1036. paulo post et Chmielniczenko et Tochay Begus publice refererebant, ab illisque
  1037. sciscitabantur, quodnam illud portentum fuerit? <strong id="page143">/143/</strong> utrum a civibus in
  1038. oppugnatione conspectum? Crediderant pie et certo cives, quorum aliqui eodem
  1039. tempore hoc idem viderunt, venerabilem servum Dei Ioannem de Dukla, cujus
  1040. corpus in ecclesia bernardinorum cum gloria et gratiis multis quiescit, in
  1041. aëre apparuisse, opem et auxilium clientibus suis, in extremo discrimine
  1042. positis, tulisse, cosacos ac Tartaros et aliam barbariem e caede et sanguine
  1043. innocuo avertisse, ut in processu beatificationis ipsius testes deposuerunt et
  1044. pater Damirski in libello ä Taumaturgus Russiaeô enarrat.</p>
  1045.  
  1046. <p class=K1>Iam ulterius precastriorum valla, quamquam diu edicto
  1047. regis Wladislai erecta, contra impetum tantae multitudinis defendere suburbanis
  1048. in parte caesis tutum non erat; ex consilio itaque illa deserunt et se cum suis
  1049. omnibus intra civitatis sinum, pro majori defensione augenda, recipiunt, eamque
  1050. et numero et inedia eomplent. Alii vero, qui iutrare civitatem non poterant,
  1051. intra moenia conventuum suburbanorum, utpote: carmelitarum calceatorum, bernardinorum,
  1052. dominicanorum, sanctae Magdalenae sese cum domesticis conferunt, praesidio his
  1053. quoque conventibus futuri. Post abscessum defendentium invadunt tacite primo,
  1054. post subito domos aedicula pauperum scythae, agrestes et cosaci, cuncta
  1055. scrutantur, relicta rapiunt, ac, quasi victoria potiti, debaccbantur stolide, ecclesias
  1056. suburbanas ac altaria violant et quia jaculatores, ut vulgo dicitur
  1057. samopalnicy, fuere multi, disponuntur per fenestras coenobiorum et domorum, e
  1058. quibus cives, in vallis male patentibus excubantes, globis inobservatis
  1059. laedebant frequenter; saepissime gnari jaculandi notabant et ipsi pariter a nostris
  1060. cadentes.</p>
  1061.  
  1062. <p class=K1>Intererat publicae saluti civium, ut hostes longius a
  1063. civitate abessent, ideo ut suburbiorum coloniam, quamquam magni aestimatam, sed
  1064. jam sibi detrimento et cladi manifestae futnram, ruina hostium subruerent.
  1065. Cives supponunt hora 21 domibus ignem, qui subito aedes vicinas corripuit,
  1066. ecclesias, monasteria, quamquam pauca pro illo tempore erant, aulas nobilium
  1067. absumpsit, totamque civitatem flammivoma corona cinxit et non majus periculum
  1068. ab hostibus, quam <strong id="page144">/144/</strong> ab flammis voracibus fuit. Sed et hic subsidium a
  1069. coelo fuit, quod grande pluvium in civilia tegumenta misit, eaque servavit
  1070. integra.</p>
  1071.  
  1072. <p class=K1>Recedere debueruut et cosaci, multos tamen nostrorum
  1073. ex iracundia crudelitcr et exquisitis modis trucidarunt. In hospitali S. Lazari
  1074. 119, acl ecclesiam S.Mariae Magdalenae ultra 70, ad ecclesiam S. Stanislai
  1075. ultra 30, qui fugcre non poterant. Etiam ecclesia S. Georgii, quamquam illorum
  1076. ritus, ab impetu tuta essc non poterat, scalas enim fenestris applicaverunt et
  1077. ex iis homines suae fidei globis explosis mactabant, deinde ruptis foribus,
  1078. viros interemerunt, mulieres tartaris vendiderunt, ac his subito ablatis,
  1079. Głovacki tribunus, locum illum oppugnandae eivitati idoncum obsedit,
  1080. Kryvonosso et alio tribuno pro globis igneis demitendis in Tarnawka decumbentibus.</p>
  1081.  
  1082. <p class=K1>Sabathi die arx superior in monte graviter a cosacis
  1083. oppugnata, nec leviter defensa; evasere tamen sub ipsa moenia hostes, sub
  1084. quibus subterraneos cuniculos irrifos fecerunt, nisi quod eos clade percepta
  1085. deserere compulsi civitati aquam potabilem (a Ruthenis Cracoviensis vici
  1086. transfugis instructi) adimerint; sufficiebat tamen in puteis civilibus, e
  1087. quibus Monales fontes ebuliunt, tum et monasteriorum; quamquam circa aquam ob
  1088. turbam haurientis populi mulierum rixae frequenter oriebantur.</p>
  1089.  
  1090. <p class=K1>Dominica ipsa tota die exarsit acrior oppugnatio
  1091. arcis superioris, tum et ipsius civitatis; ubiquejam cosaci, 12 currus scalis
  1092. longioribus onustos ad invadenda civilia propugnacula advexerant, jam per
  1093. ordines ordinati processerant, jam multitudine campos ac montes clamoribus
  1094. omnia minisque compleverant. Ubique tamen magna fortitudine resistebatur, hosti
  1095. ab arce oppugnanda egregie rejecti, a vallis civilibus inusitata civibus
  1096. generositate repulsi. Tanta enim audacia cives cum ipsis conflixerant, et etiam
  1097. ex vallis suis ad turmas illorum macerias transsilicntes (licet poena capitis
  1098. prohibebantur) desilirent, cum illis manus consererent, pugnarent feliciter,
  1099. obvios perimerent ac cum stupore ipsorummet hostium, corpora spoliarent et cum
  1100. gloria victoriae ad valla sua redirent. Latitabant cosaci inter exusta latibula
  1101. domorum, sed etiam inde a civibus in-<strong id="page145">/145/</strong>vadentibus cum strage suorum
  1102. compellebantur recedere turpiter fugientes. Feliciter hic ad valla civitatis
  1103. certatum, sed ad conventum Carmelitarum calceatorum infelicissime. Resisterat
  1104. conventus iste aliquot diebus iisdem hostibus non impigre, cacsis ad 40 cosacis
  1105. ac tartaris, multisque aliis ex rustica plebe aggressoribus importunis, donec
  1106. fraus ad ipsius ruinam adminiculum hostibus porrigeret. Dum enim acriter
  1107. impugnantibus a fronte resistetur, vicinus pictor schysmaticus, amore earundem sacrorum
  1108. ac ritus, aditum per sepes ligneas domosque incolarum intrandi a tergo ad
  1109. conventum cosacis monstravit. Quod subito arripuere consilium et nostros, a
  1110. fronte fortiter pugnantes, a tergo inopinate aggressi, tantae multitudini
  1111. impares, facile dissiparunt, aliquos in fugam verterunt, plurimos, ultra 388,
  1112. erudeliter mactaverunt; ultra 120 homines sub tegumen ecclesiae latentes (quod
  1113. subito succederunt cosaci) combusserunt, puerorum infantium numero non
  1114. cemputato. Ecclesiae ac conventus suppellex direpta tota, altaria concisa
  1115. frameis, imagines sacrae scisae conculcatae pedibus inpropelantium multas
  1116. blasphemias. ù Religiosi loci illius vario modo ultra 14 mactati (±δ<SMALL>Ç</SMALL>Σ≤σ≥·
  1117. Γ√∩Φ±Ωα Φτ· Ωα≡∞σδΦ≥±ΩεΘ δ<SMALL>Ç</SMALL>≥ε∩Φ±Φ ε ≤ßΦ≥√⌡· ∞εφα⌡α⌡·). Fecerunt tamen et ad
  1118. conventum eundem (rejecto a suis moeniis valisque hoste) cives strenuam
  1119. excursionem ac carnifices illos, in sanguine sacro aeque ac profano
  1120. debacchantes, loco moverunt, sero tamen, cum jam omnia incendio ac caedibus
  1121. vastata fuerant, mortuorum corpora sepulchro promptuario intulerunt, ac in
  1122. civitatem recesserunt. Audivi nuper ab emerito ordinis illius patre, ac protunc
  1123. hujus conventus priore, quod certam religiosi loci hujus inter se traditionem
  1124. seniorum habeant, quod nocte quadam iidem occisi flectentes coram imagine
  1125. beatissimae (quae ad altare S. Iosephi devote a populo colitur) manibus aeros
  1126. accensos gestantes, fratribus sui ordinis, pro matutino ad ecclesiam
  1127. venientibus, apparuerint, et sui piam memoriam opinionemque martyrii lucrati
  1128. reliquerint.</p>
  1129.  
  1130. <p class=K1>Et quia Chmielnicius magnam leopoliensiura audaciam in
  1131. resistendo, pares animos in invadendo considerabat, amiticiam simu-<strong id="page146">/146/</strong>labat
  1132. scriptis litteris rutheuice, extremam oppugnationem eamque fatalem civibus
  1133. minitans, ni ducem Wiszniowiecium, vexilliferum regni et cum eo omnes fugientes
  1134. e castris Pilavecensibus prodere sibi velint sine omni mora, praemonebat simul
  1135. et cives Russicae fidei, ut sese in ecclesia civitatensi Graeca abscondant
  1136. contra vim aggressorum, seripserat et alias litteras, requirendo similiter, ut
  1137. omnes judaei, qui hujus belli causa extiterunt, sumptumque coutra Zaporozcenses
  1138. suppeditant, extraderentur etc. Ad utrasqne litteras modeste et generose
  1139. gubernatoris Grodzicki consilio cives responderunt. Et primo, quod dux
  1140. Wiszniowecensis et alii nobiles Poloni civitatem ad praesens non inhabitent,
  1141. castra cum exercitu incolant, sibi opem et auxilium, si necessitas
  1142. postulaverit, laturi; quo vero ad judaeos, se in illos jus non habere, quod
  1143. regi reiquepublicae competit, tum quia pro publica defensione aequaliter cum
  1144. Christianis et incommoda belli et mortem subire sint parati. Tertio jam miserat
  1145. litteras Chmielnicius, ut civitas, propter hanum Tartarorum, qui hoc die ad
  1146. Leopolim cum suo exercitu steterat, propter Sołtanem Gałga et Tohay
  1147. Begum, filiamque hani 200,000 aureorum hungaricalium pararet, ni periculum et
  1148. excidium fato aliarum civitatum, quarum nomina expresserat, subire malit.
  1149. Vocati itaque ad curiam ordines et status civitatis pro consilio, aderant at
  1150.  
  1151. nobiles in civitate residentes, aderant, et duo ex capitulo omnesque religiosi
  1152. ordines per suos deputatos, et unanimi sensu decreverant. ut tractatus sine
  1153. retardatione iniretur cum Chmielnicio, pro quo et certae personae, ex omnibus
  1154. ordinibus electae et deputatae sunt. Abiere ergo ad castra: ex consulibus
  1155. Andreas Wachlowicz, e scabinis Samuel Kuszewicz, ex Armenis Christophorus
  1156. Sachnowicz, ex ruthenis Paulus Ławryszewicz, e 40 viris Andreas
  1157. Czechowicz, regens civitatis; quibus ex curiositate videndi assotiaverat sese
  1158. multa juventus tam Polona, quam Armena. Eggressi omnes per portam, statim a
  1159. tribunis duobus, vulgo assawułowie dictis, recepti et versus ecclesiam
  1160. parvam S. Petri inter turbas cosacorura et Scytharum deducti. Et quia Chmilnicium,
  1161. cum Tohaj Bego commoratum, in hospitio non repererunt, ad villam <strong id="page147">/147/</strong>
  1162. Łysieniec a tribuno Ostafi missi fuerunt. Ex quo ad castra cosacorum et
  1163. tartarorum deputati praedicti in Łysienice pervenerunt, statira ad
  1164. Chmielnicium admissi sunt, ab eoque humaniter accepti et ad mensam poculis
  1165. adusti potus (crematum dicitur) tractati honoris causa, longumque sermonem pro
  1166. libertate civitatis et favore instituerunt, representando calamitatem publicam,
  1167. quam per adventus Poloni et ipsius exercitus perpessi sunt. Non potuit tenere
  1168. lachrymas Chmielniczenko, sed publice illachrymatus, exponebat diutius causas
  1169. et injurias gentis suae, quas et ille et exereitus Zaparoscensis a milite
  1170. Polono insolenti et nobilitate superba nimium sustinuit. Litrum omnino
  1171. propositum exigebat tum et summam, a vexillifero regni promissam, ex quo
  1172. Tartaris, ad conjunctionem armorum suorum invitatis, modum alium satisfaciendi
  1173. non habebat; accedentibus deinde precibus deputatorum, sese ad arbitrium suorum
  1174. referebat et eosdem deputatos pro ultimaria declaratione ad tribunum Ostafi
  1175. iterum Leopolim remisit, se quoque superventurum declarans.</p>
  1176.  
  1177. <p class=K1>Venerat ad Ostafi et ipse brevi Chmilnicius cum Tohay
  1178. Bego et sołtano Gałga, ac multis tribunis suis, auratas clavas,
  1179. lapidibus preciosis intertextas, portantibus, qui ablegatos leopolienses per
  1180. porrectionem dexterae salutabant; deinde mensis assederunt: priorem locum
  1181. habebant Scythae, cosaci posteriorem. Exponebat Chmielnicius causam adventus
  1182. leopoliensium Tohay Bego et Soltano Gałga, qui omnia ad ipsummet
  1183. referebant Chmielnicium, quamquam Tohay Begus pro suis multis militibus
  1184. peremptis et specialiter pro occiso sororino suo torvo oculo ablegatos
  1185. intuebatur et inter senticosa verba excidium et mortem minabatur. Post varios
  1186. discursus et tractatus eo res devenit, ut civitas honorarium aes unicuique
  1187. militi unum florenum persolveret tam parata peeunia, quam mercibus reperibilibus,
  1188. ad quarum recognitionem una cum deputatis venit in civitatem Petrus
  1189. Głowacki tribunus cum Pyri-aga tartaro et cum aliis aliquot Scytbis. qui
  1190. firme duabus septimanis in civitate habitabant, donec componeretur et summa et
  1191. merces juxta taxam acceptaretur. Extradebantur itaque et devehebautur ad castra
  1192. aurea et argentea sacra <strong id="page148">/148/</strong> ex consensu cleri, profanae ex consensu et
  1193. mandato secularium suppellectiles, vasa; offerebantur mercimonia juxta taxam,
  1194. pro arbitrio positam, et praecipue pannus, cujus aestimator accuratus fuit
  1195. ipsemet Tohay-Begus, valorem et materiam considerans, modo placabili, nunc
  1196. corrugata fronte, acriter et leniter nostros aspiciens. Soluta itaque a
  1197. Leopoliensibus 700,000 florenorum polonicalium (qui multo minori proetio
  1198. monetae, pro illo tempore computabantur) juxta taxam mercium et pecuniae
  1199. signatae summa numero militum, prout jactitabant, correspondens, non computatis
  1200. potibus: hydromellis, vini, cremati, panis dulciorumque, quae hostium ira
  1201. lenire solent, edulis. Ex pannicidio unius civis, Ioannis Rorayski,
  1202. aestimabatur pannus florenis 40,590, qui nec successoribus soluti, ut elicitur
  1203. ex decreto regio, in actis consularibus Sabbatho post festum S. Francisci
  1204. proximo anno 1688 oblato.</p>
  1205.  
  1206. <p class=K1>Inter hos pacis condictae tractatus non cessabant
  1207. impetitiones continuae, tam ad vallum civile, quam ad arcem superiorem;
  1208. habitabatur pro illo tempore arx illa eratque ad instar fortalitii idonei ad
  1209. quosvis hostium retundendos impetus sufficiens, et ad praesens multos cosacorum
  1210. insultus ac tartarorum eggregie rejecerat, donec post abscessum (malo consilio)
  1211. die 14 octobris burgrabii, deinde sequenti die tribuni Rybinscii cum
  1212. peclitibus, fraude et dolo plebis schysmaticae in manus hostium veniret;
  1213. obturaverant incendiaria foramina tormentorum aliquoties schysmatici tacite,
  1214. adhuc praesidio manente, quod iterum, post abitum praesidiorum fecerunt.
  1215. Excetrae villanae multas technas in ruinam munitionis agebant, plebs tamen
  1216. Polona ex iis, qui remanserant animosiores, per triduum lapidibus, ex sublimo
  1217. projectis, turmas Tartarorum ac cosacorum, in sublime pedibus, manibus
  1218. eluctantium arcebant. Etiam mulieres, cum ferventibus fritillis, sorbillis (ab
  1219. antiquioribus audivi) ascendentes per scalas, deterruerant, adusseraot, donec
  1220.  
  1221. scbysmatici maesones, condictamine inito (quod una sit eorum fides, eadem sacra
  1222. curn cosacis, ideo ab iis securitas certa) ingressum in arcem subdole hostibus
  1223. monstrarent et catolicos et se ipsos perderent, nescientes, quod quae scelere
  1224. pa-<strong id="page149">/149/</strong>trata est et parta, scelere rumpetur fides. Et ita primus invasor
  1225. (ut ex traditione accepi) pro cosaco putatus Scytha fuit, qui districto acinace
  1226. obvios nostros, pro timore pallentes, obtruncabat. et ipse, securi a tergo in
  1227. caput percussus, cecidit suae crudelitatis digna victima; convolantibus tamen
  1228. tartaris et cosacis ad monstratum ingressum, fit caedes ingens obssessorum,
  1229. cadebant pariter schysmatici ac catholici; non quemquam eadem sacra ac ritus
  1230. seu diversitas sexus a morte exemit. Matres cum liberis, uxores cum maritis
  1231. suis mactabantur, aliis metu stupentibus ad vulnera aliorum et in eadem ex nunc
  1232. succedentibus. Miserae matres infantes suos intra reduvias rupis, quae ibi
  1233. crassa exurgit, ac rudeata loca occultabant, ipsae miserabili caede periturae;
  1234. sed se ipsi infantuli, nescientes tacere, fletu prodebant, et ideo cuspidibus
  1235. mucronum transfigiebantur, iu oculis matrum frameis proscindebantur; 1,000
  1236. capita in arce illa (praeter infantes) cecidisse, acta consularia docent, ita,
  1237. ut sanguis ex monte illo abunde alvei instar deorsura fluxerit.</p>
  1238.  
  1239. <p class=K1>Tandem die 23 Octobris, numerato honorario (ut
  1240. dicebat) aere, cum captivis Polonis, quorum millia multa et cosaci et scythae
  1241. habebant, recessit a vallis civilibus soltanus Gałga Camenecum versus cum
  1242. suis, Tochay Begus verum versus Zamoscium. 24 die Octobris et ipse Bogdanus
  1243. Chmieniczenko, praetenso banno suo, castra movit itidem Zamoscium versus; prius
  1244. tamen, quasi valedicendo civitati, vibrata tormenta vicies quater in eam
  1245. explodi mandavit, quae tamen grandibus globis nibil civitati nocuerunt, terrorem
  1246. tamen auxerunt. 28 Octobris reliqnus cosacorum exercitus, itidem Zamoscium
  1247. versus signa praeferebat, ut tamen nihil intactum relinquerent, aedificia
  1248.  
  1249. suburbii, quae ignis non attigerat, die nocteque comburrebant, donec ipscmet
  1250. Cbmielnicius protestatus fuerit coram cosacis suis et delegatis civitatis
  1251. palam, quod ausus hic incendiarius contra conventa pacta curn Leopoliensibus,
  1252. non ex ipsius voluntate et mandato, sed ex sola insolentia cosacorum
  1253. processerit; ideo ex assensu suorum tribunorum (assawułòw et
  1254. watamanòw officiales exercitus vocabulis his, dicebatur, destinavit),
  1255. non procul enim a civitate recesserat, <strong id="page150">/150/</strong> pro coercenda hac malitia,
  1256. Zachariam Chmielniczenko, patruelem suum, pro arrliabone securitatis cum aliis
  1257. militiae praefectis, ad aliquot dies civitati reliquit et postea, feria
  1258. secunda, quae fuerat 26 Octobris, cum tormentis totoque exercilu ulterius
  1259. Zamoscium versus tetendit.</p>
  1260.  
  1261. <p class=K1>Statim in crastino, quod fuerat dies 27 Octobris,
  1262. publicas gratias in ecclesia archicathedrali civitas tota pro sui libertate
  1263. exolvit. 3 die Novembris in praetorio devotionem solemnem consules innovarunt,
  1264. quod locum illum, tanquam sedem consilii benedixerit altissimus; etiam die 4
  1265. Novembris in ecclesia patruum conventualium iterum gratiarum actio, cum
  1266. sacrificio solenni et concione hymnoque ambrosiano instittita fuit. Coniicio ex
  1267. actis, quod dum populus ex vallo contra hostes decertabat, votum hoc fecerit,
  1268. cur vero in hoc et non alia ecclesia? ù non exprimitur.</p>
  1269.  
  1270. <p class=K1>Praestilit se gratam civitas iis omnibus qui
  1271. magnanimitate sua illam servarunt. Et inter hos speciali fortitudinis gloria
  1272. enituit Nicolaus Josephoficz, apotecarius in re armamentaria, egregie cosacos
  1273. reprimens et multos perimens, ita, ut post fata ipsius, conjunx vidua,
  1274. Catharina Faierbachowna, ab omnibus et singulis contributionibus, exactionibus,
  1275. collectis et aliisque nomine appellandis datiis, per ordines civitatis in
  1276. quocunque casu instituendis, usque ad mortem laudo publico eximeretur et in
  1277. numerum sed album duodecem viduarum, vigore decretorum serenissimorum regum
  1278.  
  1279. Poloniae, inscriberetur, ut patet in actis consularibus feria secunda post
  1280. festum S. Ioannis Babtistae proxima, anno 1651.</p>
  1281.  
  1282. <p class=K1>Non ita tamen libera fuerat civitas ab obsidione, ut
  1283. integra pace gauderet, circumcirca enim turmae cosacorum cursitabant,
  1284. tartarorum vellites errabant passim, rapiebant, trucidabant, captivabant
  1285. quoscunque reperire poterant; et ita civitas ab extra lenta adhuc obsidione
  1286. tenebatur inclusa. Intra vero civitatem male suada fames affligebat summopere
  1287. inclusos municipes et convenas, ob acrem inediam ad edenda cruda obsonia
  1288. compulsos. Videre erat sub protectis subolaminibus lapideis et templis passim
  1289. jacentes ditioris nu-<strong id="page151">/151/</strong>per fortunae viros et mulieres, quae, amissis sive
  1290. per nostros recedentes milites, sive per hostes, sive per incendium fortunis, opibus
  1291. et domibus, miserrime vitam finiebant, macilento stomacho incondita fercula e
  1292. corporibus felium et canium edebant, super sua calamitate lachrymis oborti,
  1293. quaerulabantur palam, infirmabantur continuo, moriebantur promiscue; multaque
  1294. infirmitate hominum et coeliaco morbo et lienteria quoque squallebat Leopolis,
  1295. cadaveribus hinc inde sparsis foetebat adeo, ut expurgari magnum in caemeterio
  1296. nostrae ecclesiae sepulchrum, corporibus repletum, ob periculum contagionis
  1297. omnino debuerit, quod ut manuscripta P. P. Soc. Jesu collegii nostri
  1298. Leopoliensis testatur, 7000 cadaverum habebat intra 3 menses conditorum.</p>
  1299.  
  1300. <p class=K1>Haec ex actis consulum ac descriptione praetactae
  1301. obsidionis, aliqua ex antiquiorum relationibus fide dignis collecta, sucointe
  1302. descripsi, quia Kochovius in descriptione oppugnationis Leopolis non omnia
  1303. expressit. Patet tamen legentibus quantum sanguinis, quantum fortunarum
  1304. Leopolis, ab omnibus deserta, devastata expendit, quantam vim hostium
  1305. sustinuit, quara proficua in illo discrimine fatali reipublicae totique regno
  1306. exstitit! Quam vero et quantam pro tantis laboribus et meritis suis
  1307. gratitudinem recepit, non ignorant illi, qui continuata incommoda, oppresiones,
  1308. angarias, fastumque nobilitatis, omnia jura confundentis, sustinere cum
  1309. detrimento sui coguntur patiunturque.</p>
  1310.  
  1311. <p class=K1>Et cum Leopolis, una cum salute totius reipublicae
  1312. periclitatur, nemo pro auxilio ferendo, unusquisque magnatum ac nobilium ad
  1313. imaginariam illara liberae vocis praerogativam pro novi regis electione
  1314. festinabat; interim praedatoria scytharum agraina, cosacorum latrocinantium
  1315. turmae, impune per populosas Russiae ditiones, etiam ultra Vistulam
  1316. grassabantur et depopulabantur oppida igne et ferro, expilabant relictam
  1317. arbitrio suo electorum regis familiam ac suppellectilem.</p>
  1318.  
  1319. <p class=K1>Electus quidem rex Casimirus, frater Vladislai nuper
  1320. functi, in cujus venerationem Chmielnicius obsidionem Zamoscii, sibi ar-<strong id="page152">/152/</strong>duam,
  1321. suis multis fatalem, se solvere jactitabat, ac in Decembri, explosis militari more
  1322. tormentis, Kioviam per nives ac frigora securus festinavit. Hanc ingressus est
  1323. cum legato regis electi Casimiri ù jacobo Smiarovio. ù More victoris
  1324. vehebatur equo generoso, adequitabunt tribuni vestibus praeciosis splendentes, circum
  1325. lata: signa Polona, clavae, ancilia. Prodiere obviam etiam popones, studiosi
  1326. scholarum, orationes panegyricas victoriae meditantes. Plebs, late effusa,
  1327. insolite spectaculo gaudebat, aplaudebat, ovabat, assertorem et vindicem religionis
  1328. suae advenisse clamitabat.</p>
  1329.  
  1330. <p class=K1><br></p>
  1331.  
  1332. <p class=K1><br></p>
  1333.  
  1334. <p class=K1><br></p>
  1335.  
  1336. <p class=K1><b>1649.</b></p>
  1337.  
  1338. <p class=K1><br></p>
  1339.  
  1340. <p class=K1>Cosaci, associati hano Crimensi Islan-Girejo, ultra
  1341. 100,000 militarium suorum censenti, magnum exercitum oppugnandae Russiae et
  1342. toti regno parem, videlicet 300,000 bellatorum denuo trahebant. Currebant
  1343. etenim passim sub signa illorum validiores agrestes Rutheni; prostabant
  1344. exinanita viris oppida, carebant mappalia petronibus, rura agricolis, artificia
  1345. operariis, municipia, praeter sexum muliebrem, habitatoribus, vix quemquam
  1346. imbellis, aut effecta aetas aut infirmitas ratioque domi suae Russiae a bello
  1347. retinuit. Tantae multitudini 300,000 et ultra exertitus Polonus (novem re
  1348. ipsa), ad famam duodecem millium numerum complens, sese ad oppidum Zbarazium,
  1349. vulgo Zbaraz, opposuit, majori tamen audacia quam fortuna, etenim a
  1350. superabundaute illa colluvie circumdatus obsidionem longam fortisime sustinuit.
  1351. Jam omne alimentum defecerat. equina caro, fume indurata, ex equis quos
  1352. carnosiores inopia pabnli non nuli sponte mactarunt, etiam primoribus, sine
  1353. aromate praestantissimum obsonium erat, peditibus ac aliis minoris nota viris
  1354. canes felesque et alia, quae etiam abominatur ipsa natura pro dapibus; lora et
  1355. corriaca curruum, velamina lebetibus ad ignem in aquis emollita, minutatim
  1356. scissa, pro praestanti ferculo; aqua cadaveribus, tum sordibus castrorum
  1357. infecta, vermibus scatebat, libenter tamen etiam a praestantisimis bibebatur;
  1358. liquores, juvandae utcunque sanitati proficui, in imensum primo praetium aucti,
  1359. deinde poenitus defecerant. Ag-<strong id="page153">/153/</strong>grestium imbecilium tufma, 6000 numero
  1360. computata, sexusque proraiscuus, dum ob inediam summam dimissionem e castris et
  1361. oppido omnino poscunt et aegre obtinunt, vix e castris pedem efferunt, ab
  1362. accurentibus Scythis mactantur semiviva cadavera; jam et pyrius pulvis deerat,
  1363. libratores mutilati aut enecti fame; bostes e 70 inagnis tormentis sine
  1364. interstitio ad castra fulminabant, globi ad instar grandinis magni cadebant,
  1365. mactabant passim, semper terrebant; proditores ad hostes, etiam urgenti inedia,
  1366. transfugiebant saepe; inter praefectos militiae vetus heroicarum mentium tinea
  1367. ù diffidentia et simultates intercesserant et ita qui ultra humanas vires
  1368. hominibus restiterant, necessitati et fato succumbebant. Nihilominus prodigio
  1369. affine fuit: 12,000 Polonorum, juxta oppinionem computata, vulneribus, strage,
  1370. inedia, aëris et aquarum, ultra modum exundantium, injuriis vexata,
  1371. 300,000 ferocissimi exercitus iras et irapetus sustinere potuisse, 20 assultus
  1372. hostium generales fuere, 16 proelio equestri decertatum, contractio valli
  1373. quater ad minorem circumferentiam reducta, 75 eruptiones et prosperae, et (ut
  1374. martis ambigua alea est) inprosperae fuere, reliquos heroicos actus scire
  1375. invisa heroicis actibus invidia, sive oblivio, sive seribentium neglectus, non
  1376. permisit. Constiterat rex, coronatus recenter, suis in obsidione laborantibus
  1377. opem ferens, cum exercitu ad Zborovum et statim ab occurrentibus Scythis et
  1378. cosaccis, cruenta Martis praeludia cepere; primo quidem, infausta nostris alea,
  1379. deinde feliciori, eo tandem fine, ut saevi belli sanguinea tempestas, pacis,
  1380. quamquam non diu duraturae inter hanum Crimensem, Chmielnicium impium (qui
  1381. regem supplex die 19 mensis Augusti in castris deprecatus est), sopiretur, et
  1382. conditionibus praescriptis ab untrinque discederetur, obsidium ad Zbaraź
  1383. solveretur; Scytha in partes suas retroabiret, fortitudinis Polonae et testis
  1384. et aequus laudator, usurpato passira dicterio: ½Ad Zbarazium ab uno Polono
  1385. decem Scythae jugari, ad Zborovum e contra ab uno Scytha decem Polonos
  1386. propelli╗. Ad Zborovum etenim non bene sese res Polonae habebant, et nisi a
  1387. societate cosacorum retraheretur hanus cum Tartaris, magnum discrimen exercitus
  1388. ille, ob pusilani-<strong id="page154">/154/</strong>mitatem et praecipitem vexillorum ex conflictu
  1389. regressum subire cogebatur. Et quia hoc sine donariis et compensatione retenti
  1390. honorarii expediri non poterat, Leopolis nostra media capfandae amicitiae
  1391. suppeditare adacta est, dum praeciosas merces, 30,000 taxatas, et mandato regis
  1392. et voluntate senatus iterum extradere debebat.</p>
  1393.  
  1394. <p class=K1>E contra fortitudo exercitus ad Zbarazium apud suos
  1395. meritam gratitudinem non invenit: quaerulabatur enim palam exercitus ille, quod
  1396. longa fame ac vulneribus enecatus, nullum commeatus nec micam panis sibi
  1397. submissam a rege, nec currus seu saltem vehicula parva, quae a Zborovio pro
  1398. aegris corpore et scminecibus per vnlnera socciis facile submitti poterant, impetravit;
  1399. ideo macillenti illi milites, viventium seu emorientium simulacra, armorum
  1400. fascos super humeros suos deferre pede vacillianti debebant; haeroes mutos, in
  1401. tot cruentis praeliis tot palmas et laureas promeritos, aegritudine seu
  1402. vulneribus lecte affixos, in oppido illo famelico sine ulla provisione linquere
  1403. cum lachrymis adigebantur.</p>
  1404.  
  1405. <p class=K1>Confecto bello, Casimirus rex Glinianos primo, deinde
  1406. Leopolim venit, hospes gratissimus et lauream et oleam pacis ferens, magno
  1407. urbis applausu, eleganti oratione Martini Anczowski consulis medici exceptus.
  1408. Hic fessam valetudinem brevi respirio solabatur.</p>
  1409.  
  1410. <p class=K1>Rex Leopoli commoratus, civitati (quae multas merces
  1411. variorum, praecipue Pbillipi Duci, ad 130,000 taxatas, pro retrahendis a societate
  1412. Chmielnicii Scythis, ex sequestro officii sui ex regis et senatus mandato
  1413. extradiderat) diploma regium dedit, quod pro eo nemine causam dicere
  1414. obligaretur, ipseque rex ac senatus in quovis foro ac judicio protectione sua
  1415. suffragari, ac libertatem civitati a quavis impetitione ellargiri pollicitus.
  1416. Scripto suo promissa firmavit, ut patet ex ingrossatione ad acta consularia
  1417. feria 4 post dominicam Oculi, anno 1650. Nihilominus tamen contrarium in
  1418. judiciis ejusdem regis latum decretum in anno 1652 et thesaurus reipublicae, ad
  1419. quem directa erat solatio, damnura passis nihil solvit, nibilque egenti et
  1420. suppliciter clementiam petenti civitati, ad haec tempora praestitum indulserat,
  1421. et res omnes, summas, merces, tam <strong id="page155">/155/</strong> indigenarum, quam aligenarum, jure
  1422. caduco ad fiscum regium spectantes, pro fortificatioues civitatis vallorum,
  1423. turrium, moeniorum reparatione, privilegio suo, dato Leopoli 8 Septembris anno,
  1424. quo ingrossatum ad acta capitularia feria 2 ante festurn S. Scholasticae, anno
  1425. 1062; sed et hoc opportunum subsidium, surreptum avara potentia capitanei
  1426. nostro tempore. Cum reparata per medicos Leopolienses sanitate, rex Leopoli
  1427. iter appararet, habitum germanicum, quo a teneris utebatur, deposuit et polonum
  1428. induit. Iucundum hoc erat aspectu tam Polonis, quam nostrae civitati.</p>
  1429.  
  1430. <p class=K1><br></p>
  1431.  
  1432. <p class=K1><br></p>
  1433.  
  1434. <p class=K1><br></p>
  1435.  
  1436. <p class=K1><b>1650.</b></p>
  1437.  
  1438. <p class=K1><br></p>
  1439.  
  1440. <p class=K1>Kisielus, Kiioviae palatinus, porrexit cum
  1441. reinducenda iu possessionem nobilitate, ex vi pactorum a rege et republica
  1442. ordinatus, ad Chmielnicium, ab illo divertit Kiioviam; sequuntur ejecti exules,
  1443. reinducuntur ficte in possessionem, imperatur subditis obedientia; sed brevi
  1444. plebs insolens recalcitravit et quasi (ut ajebant) exosam et duram dominationem
  1445. ferre non possent, caedes iterum dominorum suorum, Hołubio, viro nobili et
  1446. strenuo, crudeliter interempto, inchoavit.</p>
  1447.  
  1448. <p class=K1>Linquebant domos, haereditates, opima villarum
  1449. pomoeria domini naturales et, congregati in agmen, Kijoviam conservandae vitae
  1450. studio venerunt. Sed nec ibi illis tuta salus. Statio in urbe non permissa,
  1451. extra consistere debuerunt, nec panis nec foenum ex propriis ditionibus
  1452. exportari permissum, praetium victualium supra modum (quo ad Polonos tantum)
  1453. actum, ut citius inedia, penuria, defectu pecuniae impellente, e loco illo
  1454. recedere compellerentur. Laboravit quidem ipse Kisielius, palatinus Kijoviae,
  1455. hinc inde, mutuo pro pace servanda, sed et ille variis injuriis ac
  1456. machinationibus exagitatur. Chmielnicio, quasi communium sacrorum proditor,
  1457. palam et privatim exosus, primo urbe illa, sub specie mutandi aeris
  1458. (acutissimis enim doloribus podagrae vexabatur) migravit, deinde Ukraina
  1459. decessit.</p>
  1460.  
  1461. <p class=K1>Potocius et Kalinovius duces exercitus, quamvis
  1462. Chmielnicius multa largitione de retinentibus iisdem laborabat, a tartaris,
  1463. vigore Zboroviensium pactorura Poloniae carisque penatibus restituli sunt.
  1464. <strong id="page156">/156/</strong></p>
  1465.  
  1466. <p class=K1><br></p>
  1467.  
  1468. <p class=K1><br></p>
  1469.  
  1470. <p class=K1><br></p>
  1471.  
  1472. <p class=K1><b>1651.</b></p>
  1473.  
  1474. <p class=K1><br></p>
  1475.  
  1476. <p class=K1>Rebelles cosaci publicam expeditionem contra Polonos
  1477. indixerunt, bellumque recens, pactis Zboroviensibus sopitum, foedifrago ausu
  1478. innovarunt, contra hos Kalinovius, e tartarica captivitate nuper redux, cum
  1479. aliquot cohortibus praemissus, Neczajum tribunum cecidit, aliquot propugnacula
  1480. cosacorum cum ralidis praesidiis summa fortitudine expugnavit, sed brevi,
  1481. adveniente in subsidium suis exercitu cosacorum ac scytharum, citis passibus, multitudini
  1482. hostium impar, ad interiora patriae festinavit. Camenecum interim vim et oppugnationem
  1483. cosacorum tribuno Dżedżały sustinere debuit. Deinde ipsius
  1484. Chmielnicii impetum per aliquot dies toleravit, sed utrasque fortiter excussit
  1485. et superavit die 19 Maii, Potocio arcis praefecto, Morowik et Niewierski urbis
  1486. centurionibus.</p>
  1487.  
  1488. <p class=K1>Ingruentium periculorum provisu tertiis litteris
  1489. evocari tota nobilitas in defensionem regni a rege debebat ad Veterem
  1490. Constantinoviam. Ad Socalum itaque rex cum exercitu, ultra 40,000 numerum
  1491. complente, constiterat, ibique jubileum, a summo pontifice Innocentio X specialiter
  1492. pro exercitum Polonum elargitum, devote celebravit.</p>
  1493.  
  1494. <p class=K1>Processerat rex cum exercitu ad Beresteczko, non
  1495. ultra 60,000 bellatorum numerans. Et ecce hanus Crimensis, fidem et pacem
  1496. juratam rumpens, cum 100,000 selectissimi equitatus, cosacis, quorum 200,000
  1497. selecti e plebe militis censa, junctus, in praecinctu stetit, pugnamque illico
  1498. tanto ardore obtulit, ut in praeludio certaminis dimidio exercitus ad vesperam
  1499. usquo a nostris decertari debuerit. Pulsi tamen fortiter scytbae, campo
  1500. excesserunt, quos uno integro milliari Koniecpolius prosecutus (plurimis in
  1501. trajectu paludis nocte inumbrante viam baerentibtis), ad sacietatcm cecidit
  1502. suasque injurias ultus est.</p>
  1503.  
  1504. <p class=K1>Die festo SS. Petri et Pauli ab ipso diluculo diei
  1505. magnis viribus ab utraque parte certatum est, ultra quatuor horas gradu
  1506. pugnantium invicem collato, rege Casimiro fessis auxilia recentia submit-<strong id="page157">/157/</strong>tente,
  1507. fluctuantibus generosam vivacibus oculis iram et metu ingruenti vindictam
  1508. ostendente, ubique accurrente, disponente et, nisi retraheretur, omnino
  1509. discrimen pugnae in persona sua subituro. Adfuit tamen pro auxilio Poloni
  1510. exercitus misericordia domini exercituum. Dum enim reliquum Poloni equitatus
  1511. robur in hostem demittitur, Scytharum agmina turbantur et paulo post loco
  1512. cedant, quos et turmae cosacorum sequuntur, polono exercitu ob noctis
  1513. imminentis tenebras dolosque fugientium et aggredientium improvide Scytharum in
  1514. loco victoriae immobiliter etiam nocte tota persistente.</p>
  1515.  
  1516. <p class=K1>Radiis aurorae albescente coelo, in arenam martis
  1517. eductae legiones de summa jam rei certaturae. Sed hanus Crimensis differre
  1518. pugnam volebat, nisi a rege, morae impatiente, per nuntium ad conferendum manum
  1519. provocaretur. Itaque clangentes tubae, clamor promiscuus, mortiferi machinarum
  1520. fragores, signum pugnae dederunt. Concurritur jam hinc et inde fortiter, nostri
  1521. milites rem strenue agunt, resonat horrendo fragore armorum aër; machinae
  1522. per opacum pulverem fummumque flammas globosque fatales ructabant; concussa tot
  1523. millium secum luctantium passibus tellus, sive cadentium corporibus pulsata,
  1524. pulvere caliginoso praeliantes involverat.</p>
  1525.  
  1526. <p class=K1>Turbaverant jam multitudine sua cosaci et Scytharum
  1527. arquites cum Nuradino alas exercitus; jam in laeva cornu Gracovensis et
  1528. Sandomiriensis legiones periclitabantur, nisi illis Hieremias Wiszniowecius,
  1529. animadverso discrimine, a legione sua, jam tum pugnante, vexillia aliquot
  1530. submisisset, fluctuantes stetisset et ad victnriam magnum momentum adjecisset.
  1531. Rege Casimiro per alas cohortium, toto certaminis tempore discurrente, verbis,
  1532. studiis, severitate vultus ad fortia gerenda animante, et pericula maxima
  1533. regalis pectoris objectu acceptante.</p>
  1534.  
  1535. <p class=K1>Taudem meridiem ante usque ad vesperum sustinentes
  1536. pugnam cosaci ac Tartari vacillare ac nutare ceperunt. Et primi quidem Scythae,
  1537. dum interruptos a nostris suorum ordines conspiciunt, fugam velociter
  1538. arripiunt, quibus abscendentibus nec cosaci morantur: alii intra curraginem
  1539. sese reeeperunt, alii cum Scythis, comite Chmiel-<strong id="page158">/158/</strong>nicio suo, fugerunt.
  1540. Etiam pluvia, quae ultra solitum ad finem pugnae adeo violenta ceciderat, ut
  1541. equos virosque involveret aquis, proelium caedesque cosacorum, quasi
  1542. praestigiis illorum, dirimente. Caesi hostium ad 6,000, nostrorum non magna sed
  1543. magnorum aliquot victorum jactura fuit; maxime tamen victoriam fuga tot hostium
  1544. et tantorum millium nobilitavit et fecit mirabilem, regisque casus Casimiri,
  1545. sub cujus equum globus pilae termentariae procidens, pedem, quo crus talo
  1546. jungitur, violentia impetus concussit, tanta ardore laborabat pro victoria rex ille
  1547. magnanimus, ut incolumitatem propriam postponeret, eximi dubiis proeliorum non
  1548. peteretur, ne vincendi oportunitatem amitteret.</p>
  1549.  
  1550. <p class=K1>Jam equitatus cosacorum cum Scythis, perfidiae
  1551. suorumque scelerum asseclis, meritas poenas etiam iu fuga, in qua madore
  1552. vehementissimae pluviae (suis, ut passim putabantur, incantationibus causatae)
  1553. deteuti, passim cedebantur, seu captivitatem apud tartaros nostrates, murzamque
  1554. illorum Coelebi (qui carpendo agmini extremo missus erat) subibant. Peditatus
  1555. vero, ductore suo Dżedżały in curragine sua clausus, rem
  1556. fortiter, etiam per desperationem victoriae agere volebat; intra noctem,
  1557. eggesto vallo, curribus, terra infertis et superne locatis, hinc inde,
  1558. loculamentis tormentorum inditis per belli stationes muniverant; alluebat utrumque
  1559. latus fluvius Plesna, Styro immissus, admodum lutulentus, paludes pro moenibus
  1560. erant, lutum pro vallo. Sic muniti, ad improperium victoris exercitus in
  1561. adversis laetitiam fingebant: sub diluculum quovis die clamore et
  1562. praecentoriarum tibiatum coucentu, auribus nostrorum obstreperant, donec cantus
  1563. illos tormenta interrumperent et ferales multis facerent. Deprecabantur tamen
  1564. apud regem senatumque veniam supplicitur illorumque legati, quidquid elaborata
  1565. simulatione comminisci poterant, non omisere: flebant, jurabant indiguos se
  1566. misericordia, morte dignissimos coram rege senatuque asseverabant, alli
  1567. lacinias conopei regii, dum illorum legatus suppliciter peroraret,
  1568. osculabantur, risumque movebant lacrymantes; sed dum ejurare patrocinium
  1569. Scytharum, hostilitatem ponere, ad obsequium redire, arma ad pedes victoris
  1570. <strong id="page159">/159/</strong> abjicere jubentur, regressum ad suos, ut imperata referrent, legati
  1571. petierunt et obtinueruut, sed non redierunt. Manifesta contumacia suadente,
  1572. fortius a regio exercitu comprimi debebant, dumque se in dies operibus stringi
  1573. advertunt, spem redituri subsidii ammitunt, fugam subdole meditantur. Et primo
  1574. quidem equitatus, qui se a proelio nupero subduxerat, quasi ad confligendum cum
  1575. nostris progressus, duce Bohuno, astute sed turpiter fugit. Peditatus, a suis
  1576. inopinate desertus, in similem fugam labitur, insequitur, quamquam sero miles
  1577. polonus saevit acriter, praeter eos, quos lacunae absorpserant, ad 22,000
  1578. praeventos caedit. Imminebat fugientibus trajectus paludis, profundo limo
  1579. immeabilis, cujus voragine plurimi absorpti etsi lutulentam abyssum jam
  1580. curribus, jam suppellectili castrensi, armis, vestibus, etiam cadaveribus
  1581. suorum planare contendebant; jacebant per campos passim corpora expirantium,
  1582. repleta cadeveribus palustria sylvaeque, et tamen deditionem facere recusabant,
  1583. quinimo ferrum nostrorum qua verbis acerbis, qua minis laedentibus,
  1584. provocabant. Accendebant in milite justissimam iracundiam reperti in castris
  1585. illorum semineces poloni, manuum pedumque summitatibus detruncati, alii in
  1586. morem pecudum excoriati, alii verubus ad lentem ignem assati, alii extractione
  1587. viscerum exanimes, multi horrenda carnificina recenter absumpti. Ideo miserando
  1588. spectaculo efferatus victor, jure talioni super victos saevire impune sibi
  1589. arbitrabatur,</p>
  1590.  
  1591. <p class=K1>Repertae in castris ultra 60 tormenta, machinae
  1592. diversi modi, licet plurimas in voraginem paludis obturandam praecipitarunt.
  1593. Gladius, Chmielnicio a Byzantino patriarcha, quasi cum benedictione praemissus,
  1594. vexilla duo, a Vladislao et Casimiro recenter in autoramentum fidei data,
  1595. litterae externorum principum, etiam commentarii, quid in commitiis etiam
  1596. secreto regis cubiculo actum dictumque erat, enarrantes.</p>
  1597.  
  1598. <p class=K1>Post hanc victoriam dum intolerans laboris nobilitas
  1599. domuitionem a rege, qua publice per legatos, qua privatim postulat, licet
  1600. quidem prosequi victoriam ex re fuerit et rex praeterlabi opportunam sedandae
  1601. rebellionis occasionem summopere doleret, cessit ta-<strong id="page160">/160/</strong>men postulantium
  1602. importunis praecibus, ipseque paulo post a Cremenecia Leopolim nostram venit,
  1603. sed infirmus ultra solitum, etenim in castris laboravit: dies in continuis
  1604. negotiis. disceptationibus, consiliis peragebat, noctes in lustrationibus vigiliarum,
  1605.  
  1606. quas caballo, albicantibus maculis omnibus noto, circumire ipse in persona
  1607. solitus erat, quinimo dum ad obsessam curraginem invetitum soporem, quem nec
  1608. tribuni, nec imperatae sub mortis poenae stationes excutere poterant, passim solveretur
  1609. miles, ille, ut equum ascendit, ita eidem usque ad diluculum tota nocte
  1610. insedit. Ideo curis fractus, doloribus laboravit, quibus pertinacissima febris
  1611. accessit.</p>
  1612.  
  1613. <p class=K1>Apparabat Leopolis nostra exquisitissimam triumphi
  1614. pompam, cui detraxit sequior regis valetudo, ob quam ex arce Brodensi celeriter
  1615. et inopinate devectus, solennem ingressum intermisit; subito vocati
  1616. Leopolienses medici obstupuere, ubi incisa vena pigra praeusti sunguinis
  1617. stillicidia dedit. Singulari tamen Dei beneficio et sedula medicorum
  1618. Leopoliensium curatione brevi cum stupore multorum convaluit et Lublinum
  1619. properavit.</p>
  1620.  
  1621. <p class=K1>Exercitus vero Polonus, 31,000 numero computatus, cum
  1622. ducibus suis, juxta regis mandatum Kijoviam tetendit. Sed ad eam Lithuani
  1623. priores venerunt, quam, juramento in nomen regis Casimiri obstrictam, casus
  1624. sive insolentia militaris, sive, ut urbis magistratus referebat, institoris
  1625. cujuspiam negligentia, duplici incendio penitus absumpsit, exercitu polono ad
  1626. Pawołociam pro respirio subsistente. Et hic grave vulnus Polonia accepit ex
  1627. morte Hyeremiae ducis Wiszniovecensis, terrarum Russiae palatini. Immaturae
  1628. mortis causam melonum censabatur, ex quo stomachi languore, deinde febri
  1629.  
  1630. ardentissima correptus, in oculis totius exercitus cum lachrymis et summo
  1631. omnium moerore ad Pawołociam extinguitur.</p>
  1632.  
  1633. <p class=K1>Iunxit se brevi Polono Lithuanorum exercitus, illeque
  1634. in partibus suis cosacorum victor, oppida rebellium summa vi capta, alia
  1635. flammis succensa, alia excisa, ferro cosacos ad pacem sincere petendam,
  1636. Chmielnicium ad pacta ineunda inclinarunt, quae labore Kisielii, palatini
  1637. Kijowiae, hinc inde condicta, conclusa juxta pacificationis <strong id="page161">/161/</strong> contenta,
  1638. sed brevi denuo a cosacis rumpenda. Venerat ad castra polona et ipsemet Chmielnicius,
  1639. ac in pretorio generalem cum ducibus exercitus more suo demisse salutavit, simulquo
  1640. veniam transactorum praecatus, facile obtinuit pactiones suas, sponte
  1641. subscripsit ac juramento firmavit, ac ideo ad mensam generalis Potocii
  1642. discubuit cum suis, ac suaviter donec sobrius, ebrius inepte epulatus est.</p>
  1643.  
  1644. <p class=K1>Eodem anno Nicolaus Potocki, exercituum regni
  1645. generalis, brevi humanis exemptus est, cui ad summum militiae imperium campidux
  1646. Kalinowski fataliter successit.</p>
  1647.  
  1648. <p class=K1><br></p>
  1649.  
  1650. <p class=K1><br></p>
  1651.  
  1652. <p class=K1><br></p>
  1653.  
  1654. <p class=K1><b>1652.</b></p>
  1655.  
  1656. <p class=K1><br></p>
  1657.  
  1658. <p class=K1>Tumultuabatur iterum plebs trans Borysthenem et odia
  1659. vetera, exulceratosque magis quietis et pacis condictae spatio animos resumebat
  1660. auctore Buhajo, cum Chmielnicius, quasi respiraret, in nova facinora vires
  1661. resumpturus. Iam ipsius litterae, ad hanum Crimensem raissae, in Valachia interceptae
  1662. (quamqum illas confictas esse a Kalinovio mentiebatur) apertam perfidiam
  1663. ostenderant; jam trans Borysthenem cohortes polonae a cosacis invasae, jam et
  1664. cosaci, ratione tumultus exorientis, per delegatos e polonis et cosacis puniti,
  1665. jam ad motus comprimendos pars exercitus 3,000 complens cum Andrea Potoccio in
  1666. Zaporoże expedita; sed frustranei conatus erant, ubivis jam latissimae
  1667. Ukrainae tractu arma in polonos sonabant, tympana rebelles pulsabaut.</p>
  1668.  
  1669. <p class=K1>Quocirca Kalinovius ad Batoviam, haud procul Hyppani,
  1670. castris in vastitatem campi deductis, quod nocumento erat (fuere 6000
  1671. equitatus, 3000 peditum) infeliciter consedit; pauco nimium coque diviso
  1672. exercitu, nec juxta consilia tribunorum in unum collecto, nec illis 3,000,
  1673. quorum supra memini, ad corpus revocatish, nec debita futuri discriminis
  1674. cireumspectione praehabita. Suadebant veterani retrocessionem, peditatu relicto
  1675. pro valli et castrorum defensione, sed Kalinovius probrum sibi loco cedere et
  1676. bostium solatium reputans, spreverat consilia tuta, fortia et periculosa,
  1677. viribus impar, quasi pro <strong id="page162">/162/</strong> gloria gentis urgente pro mortem fato
  1678. praeeligens; prohibere nulla ratio periturun potest.</p>
  1679.  
  1680. <p class=K1>Eodem tractu Timotheus, filius Chmielnicii, cum Nuradino
  1681. sultano, proxeneta suo primoque paranympho, in Valachiam pro nuptiis cum filia
  1682. dynastae Valachiae Basilii Lupi iter apparabat. Aderant scytharum praetoriana
  1683. agmina, utpofe ad nuptias invitatorum selectiora. Polonus exercitus in via
  1684. obstare corrivalibus illis videbatur, nec ad ancipitas Chmielnicii patris
  1685. cautiones loco cedere volebat. Subito itaque eoque improviso accursu simul
  1686. invasus simulque et oppugnatus erat. Et dum in campo strenue satis cum Tartaris
  1687. pugnatur, ad castra, a tergo invadenda obliquo flexu, cosacos Thymotheus cum
  1688. antesignano Zołotarenko circumducebat<i>, </i>quae sine mora, summa vi
  1689. invasit. Restitit fortissime cum peditatu suo Przyjemscius, et dum rem strenue
  1690. agit, militesque totis viribus ad vallum pugnant, sive ab igne incustodite
  1691. habito, sive dolo hostium supposito, flamma vorax foenum (quod multum nimis in
  1692. pabulum equorum erat) corripuit, exoritur atrox incendium, quo casae militares
  1693. exarsere, subito densissima fumi calligo et oculos et defensiouem confundebat,
  1694. pugnantibus jam flamma, serpens humi, tutum recessum in castra pro subsidio
  1695. negabat; instabat hostis confusis inceudiario casu ordinibns, fumo ac terra
  1696. caligine ad duplicatum terrorem circumfusis. ù Jam et Kalinovius, dum et ducis
  1697. et militis magnanimi vices adimplet, in pugna saucius, multique ad portam
  1698. castrorum obtuncati Poloni; cosaci jam vallum castrorum, cortinasque
  1699. munitionis, non ad numerum defensorum extentas, superarunt; itaque re perdita,
  1700. Kalinovius, ne iterum se capi permitterot, mori fortiter praeeligit et se in
  1701. medios hostes iniicit, ac, desperata salute pugnans, ignotus interimitur. Amisso
  1702. jara duce fit caedes exercitus ingens, cum fortisimi quique, se ultro generosa
  1703. audacia periculis offerent, dimicarent etiam per desperationem fortissime, ut
  1704. gloriosa morte crudelitatem hostium, toties in aliis exercitam, non inulti
  1705. praevenirent et heroice evitarent. Multi tamen astuto beneficio victorum aut
  1706. sadetate sanguinis a caede illa erepti, verius, ut atrocius perirent servati.
  1707. Brevi enim Zołota-<strong id="page163">/163/</strong>renko cum Wisoczano tribuno, Nuradiuum
  1708. scythasque precibus conveniunt, quinimo praetio, a capite uniuscujusque Poloni
  1709. constituto, inducunt, ut omnes captivi in publico pro exhilarandis animis
  1710. scytharum et cosacorum mactarentur. Atrox et illicitum, utpote in dedititios et
  1711. vinctos postulatum, quamquam barbari diu aversati erant, non sanguine, sed majori
  1712. pecuniae pro redemptis captivis, ut mos ipsis, inhiantes; corruptus tamen
  1713. flagitiosa largitione Nuradinus, saevis petitis consensit.</p>
  1714.  
  1715. <p class=K1>Praefigitur ergo dies mortis innocentinm, invitantur
  1716. vicini, complent loca mappalium incolae, arca campi tota horrendum visu
  1717. theatrum panditur; ducuntur miseri nec resistentes, nec ignari supplicii,
  1718. vincti, omnes inermes, nudata corpora ad quosvis ictus parata ferentes; turba
  1719. lachrymabilis, ultra 5000 e nobilibus aeque ac castrensi faraulitio numerata.
  1720. Peditatus enim, cum suis ducibus in castris oppresus, fortiter et laudabiliter
  1721. morte occubuit. Stetere in armis, non frameis solum sed quovis mnrtis
  1722. instrumento accincti contra vinctos inermes lanistae, crudelissimi hominum
  1723. Nohaici Scythae, a cosacis operi huic perficiendo idonec electi: ù Atque sic
  1724.  
  1725. agmen illud nobile et liberum, jus dominii retinens, a servis suis saevitiem
  1726. invcnit, internecionem toleravit.</p>
  1727.  
  1728. <p class=K1>Triduo deinde integro investigabantur adhuc, si qui
  1729. inter manipulos scytharum seu cosacorum beneficio capientium commiserati seu
  1730. spe majoris praemii, luerent. Poloni reperti mactabantur similiter a sicariis.
  1731. Praeter alios tamen debebat vitae beneficium tartaris Christophorus Grodzicki,
  1732. germanicae legionis tribunus, servator nostrae civitatis, pro scytha habitus.
  1733. quod illi, e tormento pulvis evaporans, vultum fuscaverat; alias, more suo
  1734. pellibus hirsutis vestitos, procurata vultibus nigridine decoris a densiori hyosciami
  1735. fumo, quem intra sua guttura perpetuo attrahunt, manipulis suis insemere
  1736. scythae, alios, detonsa lanugine oris, sub ementito sexu muliebri miserescentes
  1737. barbari lanienae tantae exemerunt.</p>
  1738.  
  1739. <p class=K1>Post caedem hanc cum opportune possent excurrere in
  1740. vacuas defensore protunc provincias Russiae nostrae scythae, tamen in Tau-<strong id="page164">/164/</strong>ricam
  1741. maturarunt, forte contagium vicinum metuendo, jam enim, qua late patet,
  1742. Poloniam pervagata pestis, Ukrainam corripuerat.</p>
  1743.  
  1744. <p class=K1>Rex Stanislaum Potocium ù Podoliae ac Lanckoronium
  1745. ù Braclaviac palatinos Leopolim vevsus direxit, qui praemissis consiliis,
  1746. rebusque, quantum in arcto licuit, provisis, unus ad Gliniany, alter ad
  1747. Stremielcum cum paucis vexillis constitere, accedentibus a Borysthene
  1748. cohortibus (quae jam insidias obsidentis ubivis itinera ripasque fluminum
  1749. trajectumque Borysthenis plebis superaverunt) sese juncturi. </p>
  1750.  
  1751. <p class=K1>Ad comitia legati cosacorum venerant, cladem
  1752. Batovianam in temeritatem Tymothaei, ad meditatas in Valachia, nuptias
  1753. pergentis et exercitum polonum in via pro offendiculo habentis, reiiciebant,
  1754. addebantque patris Bogdani horum omnium ignorantiam (quamquam omnium author erat),
  1755. filii increpationes, captivorum polonorum honestam et munificam dimissionem et alias
  1756. technas excusationum pro more suo obtestationibus miscentes. Interim
  1757. Chmielniczenko cum exercitu ad Winniciam subsistebat, Valachicarum nuptiarum
  1758. successum et offensae Polonorum molimina exploraturus. ù Obsederat postea
  1759. Camenecum, quamquam pestis rabie evacuatum viris qui defenderent, impio pacto
  1760. Turcis appromissum, expagnare tamen non potuit, quinimo multis suorum amissis,
  1761. infecto pestilentia exercitu, dura catervatim in dies cadebant, et reliqui
  1762. infici lue pestifera timebant, spe evacuata, turpius recessit quam accessit,
  1763. oppidaque Ucrainae lue cosacorum suorum implevit, ut plures, vindice Deo,
  1764. perirent, quos tam cito perdere justitiae gladius nou poterat.</p>
  1765.  
  1766. <p class=K1>Remissi et legati cosacorum Varsavia, suspensa
  1767. declaratione, negata enim magnis sceleribus semper fides, ne tamen desperarent
  1768. cosaci regis clementiam, legatos eorum secuti sunt delegati regis ad tractandum
  1769. de pace, irrito tamen conatu, jam enim inflatum Moschorum auxiliis Chmielnicium
  1770. inclinare ad mitiora non poterant, ideo retrocedere debuerunt.</p>
  1771.  
  1772. <p class=K1><br></p>
  1773.  
  1774. <p class=K1><br></p>
  1775.  
  1776. <p class=K1><br></p>
  1777.  
  1778. <p class=K1><b>1653.</b></p>
  1779.  
  1780. <p class=K1><br></p>
  1781.  
  1782. <p class=K1>In junio venerat rex Casimirus Leopolim: de bello
  1783. cosatico deliberabat; militibus stipendiorum aes cum consilio commissariorum
  1784. <strong id="page165">/165/</strong> reipublicae providebat, ac Moldaviae regulum Stefanum, fusis cosacis
  1785. ac Valachis, Soczavam. in qua nurus Chmielnicii, uxor Tymothaci, cum opibus et
  1786. thesauris latitabat, oppugnantem, 4,000 militum, duce Kondracki, submissis
  1787. juvabat.</p>
  1788.  
  1789. <p class=K1>Campidux Potocius, Podoliae palatinus, levioris
  1790. armaturae cohortes in Ukrainam, aliquo cosacorum dissidio agitatam, direxit.
  1791. Regimen exercitus, ad 30,000 ascendentis, Stephanus Czarnecki, castrorom
  1792. metator, habebat. Et faciebat nostris primo fortuna prosperos eventus, oppida
  1793. etenim: Jalmbiec, Lipowiec, Pohrebyszcza et alia multa capta ac excisa.
  1794. Monastyryszcza oppidum non temnendae munitionis fortiter oppugnatum etiam
  1795. sepimentis rescissis fere captum, ne in manus nostrorum veniret, casus
  1796. Czarnecii impedimento fuit; dum enim inter stridentia arma volantesque globus
  1797. distribuendo imperia discurrit, e tubo rotulato per utramque genam a cosaccis
  1798.  
  1799. obsessis glande ferrea laelhaliter vulneratus adeo, ut tota palati concava
  1800. superficies, violentia ictus una cum sanguine concussa, exciderit, sauguisque
  1801. respirium intercluderet. Hoc ducis casu inopinato consteruatus miles,
  1802. oppugnationem deserere, ab oppido, jam fere capto, quiuimo tota Ukraina brevi
  1803. excessere, quasi unius vulnere cuncti dejicerentur praecipiti, recessus Bohnno
  1804. instante compulsus est.</p>
  1805.  
  1806. <p class=K1>Subsistente Leopoli rege, venit legatus Moscorum in
  1807. comitatu militum 300 equitum, pro cosacis intercedendo. Primis Septembris rex
  1808. Leopoli exercitus a Gliniany in Ukrainam movit. Scythae interim cosacis juncti
  1809. in Lithuaniam excurrunt, multos, insperata irruptione in Tauricam deduxerunt.</p>
  1810.  
  1811. <p class=K1>Interim a nostris Polonis, junctis coligatorum
  1812. Moldavorum copiis, duce Kondracki, Soczavae obsidio continuabatur, eo arctius
  1813. instantibus, quo atrociori casu Tymothaei perculsa erat. Discumbebat ille cum
  1814. sociis intra conopeum, ad quod utpote celsius librator hungarus machinam
  1815. tormenti direxit, e qua pila ferrea, rotam currus diffingens, bino axis
  1816. fragmento ad elisionem cerebri caput ac pedem Tymothaei contudit et subito
  1817. exanimavit. Per sex dies et uxor et cosaci abditum cadavor mortemque. Tymothaei
  1818. caelabant, <strong id="page166">/166/</strong> dum ultra coelare non poterant, mortuum publicarunt. Uxor
  1819. tamen illius et planctu et suspiriis, etiam utero praegnanti, quem ex Tymothaco
  1820. portabat, cum potioribus cosacorum stationes ingressa, ad se defendendam
  1821. urbemque animabat obsessos efficaeiter. In nomen tamen regis Casimiri
  1822. conditionibus praescriptis, fidelitate polonis, amicitia Moldavis jurata, die 9
  1823. Octobris urbs dedita, brevi et ipso victoriae hujus authore Condracio finiente
  1824. vitam cum suspicione propinati ob invidiam et aemulationem veneni.</p>
  1825.  
  1826. <p class=K1>Ad Zwanecium rex cum exercitu consistens, post
  1827. subitarios cum scythis concursus et velitationes continuas, cum hano, ultro
  1828. ambiente, aequis conditionibus foedus pepigit, exercitus ad propria redigere e
  1829. finibus; brevi et ipso hano Isłan Gereo e vivis excedente per propinatum
  1830. (ut scythae credebant) a Chmielnicio in cremato venenum.</p>
  1831.  
  1832. <p class=K1><br></p>
  1833.  
  1834. <p class=K1><br></p>
  1835.  
  1836. <p class=K1><br></p>
  1837.  
  1838. <p class=K1><b>1654.</b></p>
  1839.  
  1840. <p class=K1><br></p>
  1841.  
  1842. <p class=K1>Moschovia subito et innocenter bellum indicens, cui
  1843. ut praetextus praeiret defensio religionis Russiae et patrocinium Russorum
  1844. oppressorum speciosa vocabula vulgabantur, ac ideo mandato Alexii
  1845. Michajłowicz, Cari protunc Moschoviae, 40,000 armatorum, ducibus Srebrny
  1846. et Chowański in Lituaniam ivere. Potior et multo major exercitus in
  1847. Ukvainam, Antono et Buturlin ducibus, cum 150 tormentis majoribus descendit et
  1848. Kijoviam sedem belli fixit. Accurrerat ad eundem Moschorum exercitum et
  1849. Chmjelnicius, honorem introductionis hospitum exhibiturus. Et post salutationes
  1850. mutuas, solleniter possessionem Ukrainae, quam nullo jure habebat, Moschoviae
  1851. duci dc manu sua obtulit; castella, munitiones, armamentaria jurisdictioni
  1852. Moschorum consignavit, praesidia eorum acceptavit; vice versa et ipse dux
  1853. cosacorum generalissimus, a solo magno Moschoviae Caro dependens, renuntiatus
  1854. est cum magno Moschorum et cosacorum applausu et immodica plebis laetitia.</p>
  1855.  
  1856. <p class=K1>Praccessit tamen in hosticum die 24 Octobris
  1857. exercitus polonus, ultra 28,000 numerum complens, et aliquot oppida per
  1858. deditionem <strong id="page167">/167/</strong> cepit. Oppidum Bucza multo praessidio cosacorum et magis
  1859. positione loci a natura minuitum, Comeneco Podoliae persimile, occupavit magna
  1860. fortitudine et, talionem rependeus, excidit. Ad Braclaw, caput provinciae,
  1861. signa Polona protenta ibique multis congressibus certatum in eum finem, ut
  1862. cosaci, mersis amne machinis etiam ponte aquis Hyppanis submisso, dum urbs per
  1863. nostros majori parte exusta, in fugam subitante abirent. Chmielniczenko interim
  1864. Czehriniae, multis facinoribus et fraudibus in nos intentus, tacite per speciem
  1865. valetudinis curandae delitescebat. Construxerat nuper, quasi pro victoria divis
  1866. gratificaturus, ligneum majori mole pro fastu suo delubrum Czehryniae in eoque
  1867. putidum Zołotarenko (novissime ad Szkłow oppidum a praesidiariis
  1868. Lithuanorum caesum) corpus funeri mandare constituerat, illudque in eum finem
  1869. in pergula templi illins locari mandavit.</p>
  1870.  
  1871. <p class=K1>Mirabile dictu, difficile ereditu ipsimet cosacci
  1872. enarrare solebant: exsangue illud cadaver multos noctu dieque terrebat;
  1873. audiebatur frequenter gemere, proquiritari, modo sese in urna provolvere, modo
  1874. ex urna attollere, seu divino permissu, seu phantasmate aliquo operante,
  1875. plerisque haec omnia, favore amicitiae erga defunctum subticcutibus, aliis
  1876. dissimulantibus, aliis non credentibus, fictioni referentium seu illusioni
  1877. cuipiam subscribentibus. Convenerant ad designatam sepulturae diem Moschorum et
  1878. cosacorum focalibus braccisque suis induti potiores clerusque eorum pro tam solenni
  1879. funere, quod notabili sumptu Chmielniczenko ipse, assertor (ut palam vocabant) Rossicae
  1880. religionis comparaverat frequentior. Incipiunt piaculare sacrum cantu liturgico
  1881. pro illo defuncto, et ecce mortuum cadaver, quasi vocibus clamorosis e somno
  1882. correptum, operimentum mortuale disiicit, ex urua squallidas foetore manus
  1883. attolit, ex quibus quasi recontis sanguinis magna copia guttatim stillare conspicitur
  1884. ab omnibus; corripit hic spectantes primo admiratio, deinde cum ille, ut
  1885. terrorem incuteret, clomorosa voce ter ingeminaret: äUtykayte!ô subita et
  1886. ingens trepidatio. ù Igitur magna festinatione onmes sese ex illo pastophorio,
  1887. tam spirituales quam seculares et ipse <strong id="page168">/168/</strong> Chmielniczenko, praesens suis
  1888. sacris sumptibusque, proripiunt fugiuntque spectri emortui cruentas mauus vocemque
  1889. funestam. Etiam druidae illi, qua possunt via turmatim ruunt. Interim sacrorum causa
  1890. accensae faces et male custoditi per fugam, seu tractati candelarum ignes
  1891. parietes et sarcophagum corripiunt et totum illud ligneum aedificium occupant,
  1892. absumuntquc brevi tempore. Absumptae sunt et infclices illae, iu vita adhuc
  1893. foco dignae, Zołotarenko exuviae, multique cum illis, ob coarctatum
  1894. multitudine exitum, igne illo intericrunt et Chmielniczenko ipse, lymphato per
  1895. terrorem animo, aegritudinem contraxisse credebatur. Quod ita evenisse et fama
  1896. publica et consensus narrantium etiam Daniel Wychowski, cosacorum legatus,
  1897. sexenio post Varsaviae praesens, oculatus protunc dictorum testis, comprobant.</p>
  1898.  
  1899. <p class=K1><br></p>
  1900.  
  1901. <p class=K1><br></p>
  1902.  
  1903. <p class=K1><br></p>
  1904.  
  1905. <p class=K1><b>1655.</b></p>
  1906.  
  1907. <p class=K1><br></p>
  1908.  
  1909. <p class=K1>Iunxerant sese excrcitui nostro ex vi societatis
  1910. armorum scythae, et aliqua oppida in Ukraina dedita, multa per vim capta, multa
  1911. igne succensa sunt. Demowka oppidum, loco munitum, ab ipsoque naturali domino
  1912. Demetrio Wiszniowiecki duce, 400 nostrorum deperditis vindicias justas sumente,
  1913. expugnatum, tribunis palo infixis, perfidiae poeuas luit. Humanium, haereditas
  1914. domus Kalinoviae in confinio Ukrainae, aequo situ loci ac incolarum strenuitate
  1915. cum scythis exercitata munitum, tentatum tantum erat et ob adventum cosacorum
  1916. et moschorum pro liberatione ab obsidione violenta, interim desertum. 80.000
  1917. enim peditum Moschi, cosacis juncti,ducebant, 20000 scythae Kalmucenses
  1918. praecipue equitatus. Contra hos exercitus noster ab Humanio processit instructa
  1919. acie, campiduce Lanckoronio, castrorum metatore Czarnecio, praeeuntibus, ad
  1920. subitariam pugnam paratus etiam tauricanis turmis tartarorum succiuctus. Primis
  1921. diebus Januarii mensis equestri concursu grande proelium coepit nocte obscura;
  1922. e 70 tormentis fulminabant Moschi adeo regulariter, ut non ordines modo militum
  1923. nostrorum, sed personas quoque jaculatorum, ad fulgores ignis observatas per
  1924. tenebras noctis, perimerint. Rupta tamen <strong id="page169">/169/</strong> magno fortique conatu prima
  1925. Moschorum acies ac fusus equitatus per illata signa nostrorum; jamque confusi
  1926. et turbati, jam palantes in extrenus positi, sese subdere Polonis clamitabant,
  1927. vitam et misericordiam poscentes. His clamoribus auditis, pronior ad parcendum,
  1928. quam ulciscendum miles polonus, palam jussus, ferrum retrahit, ac importuna
  1929. commiseratione fructum consumendae victoriae amisit. Moschi etenim, reassumpto
  1930. animo, ordines suorura restituunt. ac sese, intra curraginem retractis
  1931. agminibus, clanculum recipiunt, postea majori fervore arma reassumunt, quinimo
  1932. expectantes deditionem polonos continuis ictibus bombardarum sternunt. Tartari
  1933. vero, subsidiarii nostri, sub tempus proelii campo decesserant, nec quidquam
  1934. sive favore cosacorum, sive sui conservatione ad victoriam cooperati sunt,
  1935. rationem obtendentes, quod noctu pugnare insoliti, ad diurna proelia et se et
  1936. equos caballosque suos pararent. Caesa tamen Moscorum ibidem circiter 10,000;
  1937. tormenta 30, 8 signa, divum effigie picta, a nostris intercepta. Quarta post
  1938. proelium die, curragiue, torquibus ferreis concatenata, muniti, fugerunt Moschi
  1939. et cosaci, nostris ob intensissimum gelu atrocis hyemis et emorientes frigore
  1940. pedites adversus curraginem, nudis equortim pectoribus pulsatam, nihil
  1941. operantibus et solum 2000 currium avelentibus. Digressus itaque uterque
  1942. exercitus; noster ù quod campo depulisset moschos ac cosacos, victorem se
  1943. putabat, illi, quod vivi recesserant, victoriam sibi arrogabant. Non otiabatur
  1944. tameu miles noster, sed majoribus copiis ob adventum scytharum ineunte Martio
  1945. cum Sołtan Gałga auctus, rebelies cosacos in multis oppidibus
  1946. perdebat. Scythis multa millia plebis in servitutem abducentibus. donec
  1947. laboribus continuis, proeliis, frigore, inedia rarescerent cohortes, ordines
  1948. militum minuerentur, praefecti militiae sese substrahereni et centuriones
  1949. variis praetextibus dilaberentur.</p>
  1950.  
  1951. <p class=K1>Pars exercitus regis Casimiri edicto ex Ukraina, quod
  1952. majus periculum imminebat a Suecis quam cosacis, revocata fuit, ideo cum
  1953. relictis siguis generalis Potocius impetum hostium aegre sustinebat et tandem
  1954. sese et exercitum ad intimiora regni subduxit, ita, ut, <strong id="page170">/170/</strong> urgente
  1955. hostium multitudine, sub oppido Gliniany die 20 Septembris consistere debuerit,
  1956. sed nec ibi modicis ad resistendum vexillis tutum receptum habebat, quocirca
  1957. die 20 Septembris Leopolim praetergressus, ad oppidium Grodek castra sua
  1958. metatus est, quae vix 4000 bellatorum complebant, ad futura intentus, hostium
  1959. gressus circumspiciens, Leopolim tamen de imminenti cosacorum Moschorumque
  1960. potentia, cui impar retrocedere debebat, praemature monuit, ut se tanto magis
  1961. ad defensionem pararent, quanto acriorem oppugnationem providerent, cives ab
  1962. exercitu habituri etiam proximum subsidium. Nec diu moratus Chmielnicius, die
  1963. 25 Septembris, cum Buturlino, Moschorum generalissimo, 60,000 bellatorum
  1964. praeter gregarios, machinasque permultas ad oppugnandum de industria comparatas
  1965. trahentibus, ingressus est obsidionemque urbis inchoavit.</p>
  1966.  
  1967. <p class=K1>Cujus obsidionis descriptionem adolescentis Ioannis <i>Bożecki,
  1968. </i>studiosi protunc collegii Leopoliensis patrum soc. Iesu, polonice sed
  1969. enucleate cuncta connotantis, actisque consularibus inserentis (quia seniores,
  1970. sive occupati, sive otiosi non scripserunt) secutus, compendiose edicero:</p>
  1971.  
  1972. <p class=K1>Praesidebat tunc urbi nostrae cum gubernio
  1973. Christophorus Grodzicki, artilleriae regni generalissimus; de illius mandato,
  1974. ne hosti adversus ictus defendentium cataplasma seu receptaculum fierent,
  1975. arsere supposito igne domorum structurae, campanis, horologiis silentium
  1976. indictura, munimenta civilia vallumque peditibus insessum, civibus ad tutionem
  1977. designata stativa, vulgo kwatery, arx superior praefecto Grotus livoni
  1978. demandata, et subito, sicut oppugnatio ab hostibus, ita et defensio ab civibus
  1979. civitatis suae caepit. Excurrerant a Grodeco 27 Septembris velites nostri ad
  1980. observandos gressus hostium, quia tamen jam ad urbem nostram totis viribus
  1981. hostis resederat, infectis rebus redierunt, nuntium tamen infallibilem de
  1982. obsessa Leopoli et se fortiter defendente generali tulerunt. Hac nocte
  1983. clanculum sub ipsa propugnacula civilia turmatim hostis excurrerat et rursus
  1984. globis ardentibus, tam ab arce superiori, quam bat-<strong id="page171">/171/</strong>teriis civitatis
  1985. propellabatur, ita, ut deserere excursiones suas debuerat invitus.</p>
  1986.  
  1987. <p class=K1>Tota 28 die Septembris transibant per montana nostra
  1988. hostium phalanges, quas distrahebant in citeriorem abitum ictus tormentorum,
  1989. duoque cosaci, a civibus capti, in civitatem deducti, informarunt de numero
  1990. obsidentium magnaque potentia Moschorum et cosacorum.</p>
  1991.  
  1992. <p class=K1>Die 29 Septembris in tractu Stryjensi in magna copia
  1993. videndum se praebuit hostis: adveniebat etenim Hrehory Sachnowicz, dux
  1994. Mirhorodensis et dux Romodanowski cum altero, Grotus dicto, qui in exercitu
  1995. Moschorum praecipui fuere. Cecidere hoc die aliquot ex cosacis, globis
  1996. tormentorum prostrati, his tainen cadentibus non territi, caeperunt hac die
  1997. adversus civitatem e cespite et terra propugnacula struere, quae toto obsidionis
  1998. tempore magno labore erigebant; illorumque ad haec usque tempora quamquam
  1999. depressa exstant promontoria. Civitas tamen strenue sese defendebat, operas
  2000. contra se structas una cum operariis, tum globis tormentorum, tum per submissos
  2001. vernaculos suos disjiciebat, redebatque irritos conatus contra se quosvis
  2002. hostium, favente sibi omnibus his diebus fortuna. Eaclem tamen fortuna hac die
  2003. nostris, ad Grodecum castra habentibus, sinistram se praebuit: generalis
  2004. Potocius stagnum illud, quod oppidum alluit, et multorum torrentium aquas,
  2005. latissimo spatio diffusas, continet, pro munimento exercitui sufficere ratus,
  2006. aggerem occupaverat, arcere hostes ingruentes praemeditatus, etiam experimentum
  2007. pugnae, si opporiunitas daretur, facturus. Volnit primo Chmielnicius exilem
  2008. nostrorum equitatum campo depellere ut tutius, a tergo discrimine amoto,
  2009. aggrederetur Leopolim, ideo fortuna et successu utens, dispalatis apud
  2010. adjacentia arbusta excubitoribus, oppidum incendit, vitatoquo aggere, qui
  2011. praesidio exercitus tenebatur, per lutulentam voraginem, aliquot tuguriis
  2012. expletam, incredibili celeritate trajectum operavit, nostrosque, a fronte
  2013. pugnae intentos, a tergo inopinate invasit. Sustinuere tamen ad tres horas
  2014. eggregie vim hostium a fronte et tergo pugnantes, sed postquam permultos,
  2015. egregie decertantes, caesos esse linqnobant et loci angustiae <strong id="page172">/172/</strong>
  2016. explicare aciem non permittebant, turbatis ordinibus, et multitudine hostium
  2017. involuti, retrocedere generalis necessum habebat, etiam hostibus praedae magis
  2018. intentis, quam nostrorum recessui. Pulso exercitu regressus ferox successit
  2019. Cmielniczenko, acrius obsidione cinxit Leopolim, securus a tergo pro statione
  2020. militari. Coenobium S. Georgii sibi eligit, ubivis suam spargendo victoriam,
  2021. terrorem ac ferociam in Polonos ostentans. civibus deditionem ingeminans
  2022. obsessis.</p>
  2023.  
  2024. <p class=K1><i>1 die </i>Octobris quasi
  2025. continuabat triumphum, ideo nihil contra civitatem attendebat; tentarunt
  2026. fortunam nostri obsessi adversus equitantes turmatim Moschos et cosacos, ex
  2027. quibus et aliquot ceciderunt et pecora multa arx superior iisdem ademit.</p>
  2028.  
  2029. <p class=K1><i>2 die </i>Octobris ipso
  2030. meridie, astu bellico praeoccupare civitatem intendebant cosaci, ideo centena
  2031. vexilla, subitaneo incursu intra suburbia ex tractu Krzywoczycensi ad portas
  2032. civitatis festinaverunt, sed quia paratam civitatem ad resistendum invenerunt,
  2033. tribuno et vexillifero amissis multisque aliis, globis pulsi, recesserunt. Ergo
  2034. fraudibus suis non patere locum intelligentes, vim apertam intentarunt,
  2035. tormenta contra civitatem libranmt, e quibus hac die primo jaculati sunt.</p>
  2036.  
  2037. <p class=K1><i>3 die </i>Octobris jam
  2038. undique tormentis gratiebatur civitas sine nocumento tamen obsessorum. Et hac
  2039. ipsa die Chmielniczenko prima vice misit praecentorias litteras suas ad
  2040. civitatem, suadendo deditionem pro veteri amicitia, ni cives cum liberis et
  2041. conjugibus extrema pati mallent. Distulit responsum in crastinum gubernator. Et
  2042. interim, nescitur quo turbine agitati cives. nocte intempesta continue
  2043. explodebant in cosacos tormenta bombardasque, ita, ut aegre tumultus ille
  2044. authoritate gubernatoris sapiretur.</p>
  2045.  
  2046. <p class=K1><i>4 die </i>Octobris venit
  2047. tubicen Chmielnicii, responsum a civitate laturus, et retulit litteras a
  2048. civibus ita calamo attemperatas, ut et modestiam et resistendi audaciam prae se
  2049. ferrent, deditionem totaliter negarent.</p>
  2050.  
  2051. <p class=K1><i>5 die </i>respondit ad easdem
  2052. Chmielnicius, sed crudeli ex omnibus partibus tormentorum boatu. Volitabant
  2053. passim per urbem saxi-<strong id="page173">/173/</strong>fragi iique praegrandes globi, summitates
  2054. lapidearum frangebant, ipsas quatiebant, sirpeas valli discuticbant sine tamen hominum
  2055. noxa, intra humilia sese recipientium. Respondebat talionem et Leo noster
  2056. simili mugitu justam iram ostentans, ac ideo laesam patientiam verti in furrorem
  2057. observans Chmielnicius, litteras denuo direxit, ad conferendum aliquas ad se
  2058. mitti personas postulans. Deliberavit ergo gubernator cum magistratu
  2059. nobilibusque, qui semper adsciscebantur in curiam, utrum respondere ad
  2060. litteras, ablegatos mittere stante hostilitatis ardore expedierat? Placuit
  2061. tamen ex consilio scribenti rescribere, sed ad proposita indefferenter nec
  2062. denegare conferentiam per internuntios, dummodo par vadimonium, jure gentium et
  2063. praxi bellorum usitata, in civitatera mitteretur. Direxit magistratus et
  2064. ceremoniales litteras ad Wyhovium, supremum notarium Zaporoscensis militiae pro
  2065. benevolentia antiqua (quam sub prima expeditione cosatica civitati sese
  2066. declaraturum spoponderat) favorem patrocinii implorando. Abiit gerulus
  2067. litterarum tubicen medius inter volitantes hinc inde glandos bombardarum
  2068. tormentorumque tonitrua. Et brevi inter easdem explosiones responsum, tam a
  2069. Chmielnicio quam Wyhowio attulit, ut verbo dato ducis fiderent, vadimonium non
  2070. requirerent, sed sine metu ad colloquendum idoneas persouas submitterent.
  2071. Crevit hic anceps in consilio bellico disceptatio, utrum fidere hosti liceret
  2072. virosque sine pignore ad nuda hostis verba toties fidefragi ad castra inimica
  2073. submittere. Post multam tamen deliberationem placuit gubernatori Grodzicio
  2074. nobilibusque, uti irent ad expiscandum hostis praemeditata ii viri, qui nupera
  2075. expeditione, notitiam cum cosacis habebant familiaritatemque contraxerant,
  2076. videlicet: Samuel Kuszewicz, Christoforus Sachnowicz, Paulus Lauryszewicz. Sed
  2077. hi, de evidenti periculo ab amicis praemoniti, operam suam primo detrectare
  2078. videbantur, dilata tamen consultatio ad crastinum.</p>
  2079.  
  2080. <p class=K1><i>6 die </i>Octobris
  2081. requirebantur nomine publico praenominati viri, quatenus obsequium pro communi
  2082. bono, proposita etiam, quam vellent, gratitndine non renuerent. Tunc illi,
  2083. facto inter se colloquio, egregio responderunt: se ideo cum pignoribus suis hoc
  2084. periculoso tempore <strong id="page174">/174/</strong> in civitate resedisse, ut etiam mori pro patria sua
  2085. non renuerent, eandemque sortem suam esse, tam intra moenia, quam extra moenia
  2086. pro civitate mortem opportere, ideo non recusare laborem, nec ullam amore
  2087. patriae mercedem petieruut, tamen addi sibi Ioannem Gąsiorkowicz scabinum,
  2088. Ioannem Thomicki sendicum, periculorum et legationis comites, litterasque
  2089. creditionales ad Chielnicium scribi. Aderat brevi tubicen ferentarius ad
  2090. portam, tum et Ioannes Kowalowski, assawuła exercitus Zaporoscensis, praefectus
  2091. rei familiaris Chmielnicii, qui iuternuntios civitatis ad castra sine noxa
  2092. deducerent. Egressi itaque per portam parvam, Iezuicka dictam, deputati,
  2093. pergebant vico, Sixtowski dicto, per densas phalanges primo Moschorum, deinde
  2094. cosacorum, quos per modum hospitum amice salutabant et rursus ab iisdem per
  2095. humanitatem resalutabantur, donec ad stationem deducentis sese Kowalovii pervenirent,
  2096. in qua paululum ab itinere respirantes, invitati per Sobol, aulicum, magnanimo
  2097. passu ad Chmielnicium perrexere. Sedebat ille in tentorio ad mensam, comigata
  2098. in iram facie, pedibus pro more gentis in crucem versis, humanitatis tamen
  2099. causa advenientibus internuntiis assurrexit, eosdem, paucis verbis se nomine
  2100. civitatis compellantes, benigne suscepisse visus, litterasque recepit et, ut
  2101. tantisper in militaribus sellis castris recumberent, imperiose requisivit. Assidebant
  2102. protunc Chmielnicio: Iohannes Wyhowski, notarius exercitus, Paulus Tetera,
  2103. poloni, latini, slavonici idiomatis peritus, Gregorius Silnicki Sachnowicz,
  2104. tribunus Mirhorodensis, Samuel Bohdanowicz Zarudny, judex exercitus generalis,
  2105. Thomas Nosacz, castrorura metator, Daniel Wyhowski, tribunus
  2106. Pereasłaviensis, tum et legatus serenissimi regis Casimiri consanguineus
  2107. Wyboviorum, legatus Hani Tartarorom Ioannes Graecus, homo versipellis
  2108. experientiae, qui sub Adziak pacta inter Carum Moschoviae et portam
  2109. Ottomanicara ante annos aliquos condiderat et nunc colligationis armorum inter
  2110. Moschos et cosacos proxeneta fuit, fuere et alii permulti, sed hi recedere
  2111. jussi, nominati tantum in conclavi manserunt.</p>
  2112.  
  2113. <p class=K1>Post recepta et praestita humanitatis officia,
  2114. exponebat ipse Chmielnicius coram delegatis civilibus causas, propter quas eum
  2115. exercitu <strong id="page175">/175/</strong> ad has partes pervenerit, incusando desolationem Ukrainae per
  2116. scythas, ex instructione polonorum anno praesenti factam, tum quod duces
  2117. exercitus contra cosacos non cessant etiam ad praesens meditari hostilia, licet
  2118. rex ex clementia aliter procedere cum ipsis maudaverit, Deinde commendare cepit
  2119. sui exercitus strenuitatem, nostri profligationcm, et pro documento dictorum
  2120. adduci jussit Potocium, palatinidem Bracłaviensem et Bychovium ibidem
  2121. captivos, quos sine mora adductos benigne aspexit. Invitavit simul et Moschorum
  2122. duces, Romodanovium et Grotum, qui, ab ablegatis civitatis moderata hurnanitate
  2123. salutati, postquam consederunt, stantesque captivos torvo oculo suspexerunt,
  2124. probra in gentem polonam jacere et cladem ad Grudek fortitudine Moschorum
  2125. exercitus armisque factam exprobrare, mala subsequentia improperare ceperunt Polonis.
  2126. Non poterat ultra pro generositate mentis dissimulare, captivus licet,
  2127. Potocius, sed voce libera palam refutavit Moschorum jactantiam, ne sibi
  2128. victoriam ex Polonis arrogarent, nisi enim peditatus cosacorum supervenisset,
  2129. magna clade a Polonis pulsi fuissent. Lepide et jucunde audiit Chmielnicius cum
  2130. suis tribunis hoc in laudem militiae suae responsum, e contra Moschi
  2131. convitiabantur captivo Potocio et cum remorsu cordis, subticentibus per risum
  2132. ad omnia cosacis, brevi recesserunt. Denuo Chmielnicius cum Wybovio coram
  2133. iisdem internuntiis de attritis jam rebus regni Polonorum sermonem longum
  2134. instituerunt, nuntiarunt legatis Sueeorum adventum, ab illis pulsum regem,
  2135. captam Cracoviam, Vilnam a Moschis ne exserto quidem ferro cum aliis
  2136. fortalitiis occupatam; Lithuaniam pessum abire, turbatum scissione senatum,
  2137. nobiles studiis contrariis ad invicem praeventos, omnia desperata Lachis, ipsum
  2138. regera Casimirum, rebus perditis, jam regno excessisse exagerabat. Quorsum
  2139. ultra cives Leopolienses spes suas tenderent? Se quidem miseratione duci et
  2140. christiano sanguini parcere velle et simul, si in contumacia persistant, se
  2141. illorum sanguinis reum non fore profitebatur coram Deo, divosque obtestabatur
  2142. nunc suspiraus, nunc hilaris, modo pro charitate proximi sibique amicae quondam
  2143. gentis et urbis profunde ingemiscens. Inter haec colloquia <strong id="page176">/176/</strong>venit hora
  2144. prandii, ad quod invitati legati civitatis, benedicente popone et eandem
  2145. benedictionem successibus Moschorum dinastae impertieute, assederunt mensae cum
  2146. Ghmielnicio, ad quam protracto tempore litteras responsales ad magistratum
  2147. receperunt et, ad sequentem diem dilata conferentia, in civitatem redierunt,
  2148. gubernatorem Grodzicium, magistratum, nobilesque praesentes super gestis et
  2149. sermonibus Chmielnicii informaverunt.</p>
  2150.  
  2151. <p class=K1><i>7 die </i>Octobris consultius
  2152. duxit gubernator, nobilitas, magistratusque mulcendum interim affabilitate
  2153. hostem, donec melior spes futurorum affulgeret, quam armis imparibus
  2154. irritandum; ideo iterum cum ceremonialibus litteris iidem civitatis nuntii in
  2155. castra perrexerunt et ad Wyhovium primo cum manusculis panis et vini descenderunt.
  2156. Quaesivit ille, utrum litteras habeant ad Basilium Wasilowicz Buturlinum, ducem
  2157. Moschorum exercitus? et postquam intellexit, quod nullas haberent, suasit
  2158. amice, ut ipsi nomine civitatis panem et vinum prae humanitate sua offerent.
  2159. Tres itaque legati civitatis: Gąsiorkowicz, Laurysowicz, Thomicki,
  2160. praemoniti a suis, ne ullum cum Moschis tractatum facerent, iverunt ad
  2161. Buturlinum, reliquis legatis apud Wyhovium manentibus, ad quos brevi cum multis
  2162. aliis supervenit Chmielnicius et jucunde conversatus est. E contra Buturlinus,
  2163. in gestu atrox, in verbis procax, caperata fronte legatos venientes suscepit,
  2164. sprevit panem nec vinum benigne aspexit, se non his bellariis indigere sed
  2165. urbis et arcis in nomen Cari sui, totius Russiae dynastae supremi, deditione,
  2166. soloque juramento in nomen ipsius a civibus praestito placari posse asseverans,
  2167. ni urbem arcemque dedant, cladem cruentam minatus. Rediere ad suos internuntii,
  2168. illosque super indigna sui apud Basilium tractatione, super prolatis crude
  2169. verbis, crudioribus affectatis edocuerunt. Presentem tunc in tintorio et
  2170. familiter commorantem secum Chmielnicium iuformavit prae antiqua confidentia,
  2171. silentio linguae auriumque servato Kuszewicius de dictis Basilii, sperans se
  2172. amicum illius patrocinium inventurum. Ast Chmilnicius vulpinam pellem, quam
  2173. hactenus gerebat, exuens, lupum se, prout intus erat. aperuit. Ita omnino
  2174. debere fieri, <strong id="page177">/177/</strong> prout dux Moschorum ipsis injunxerat, severo vultu palam
  2175. et pathetice vociferatus est. Hoc idem et Wyhovius, tichabates nasutus, cum
  2176. furore et iracundia, manu meusam quatiens, approbavit, multa infortuna regni
  2177. exagerans, improperando multotics, quod nec Deum jam inter nos esse, nec fore
  2178. Polonis propitium, ex pessimo regni totius statu regisque abitu certa
  2179. coniiceret; iugeminabat saepe numcro, quod ubi stetit victrix cosacorum framea,
  2180. ibi illorum domiuium terminum habiturum, intermiscebat multas minas, multa
  2181. paraphrasi praesumptione impotenti spargebat in faciem legatorum terrores. Audierunt
  2182. patienter et attente omnia internuntii illi et postquam finierat dicta et
  2183. affectum Wyhowius, petiit Samuel Kuszewicius, suo el suorum collegarum nomine,
  2184. ut sibi liceret ad proposita respoudere et aliqua libere in medium proferre.
  2185. Permisit Chmielnicius et simul monuit, ut seria diceret et non moraretur. Ait
  2186. itaque assurgens Kuszewicius, ut erat vir facundi oris, quod ex scriptis ipsius
  2187. liquet: äMagnanime dux Zaporoscensis militiae! Ubi de rebus magni momenti
  2188. agitur, verbis non morabor. Ecce et vita et salus nostrum omnium, qui in
  2189. conspectu tuo stamus, in manibus tuis est. Ita jam credimus, quod locus hic fatalis
  2190. nobis est vitaequc sarcophagus, nec nos amplius nostris sistet penatibus, nisi
  2191. gratiae tuae dux Zaporoscensis patrociuio. Certo tamen scias, quod in nomen
  2192. Cari Moschoviae nec juramus nec tradimus civitatem; servamus integram fidem
  2193. serenissimo Ioanni Casimiro, regi nostro et domino clementissimo, quam semel
  2194. jurejurando spopondimus. Illum ipsum, quomodocunque eum exerceat fortuna,
  2195. dominum agnoscimus, hunc, gratia juvante altissimi, tuo, dux Zaporoscensis!
  2196. tuaeque studio militiae rediturum brevi ad propria non dubitamus. Qua poena
  2197. temeritatem nostram dignam fore censeres, si nulla necessitate et violentia
  2198. pressi, repudiato legitimo, adcito novo eoque illegitimo domino, in nomen
  2199. ipsius juramus. Quid et ipse Moschoviae Carus (cujus nomen, uti magni
  2200. monarchae, veneramur, obsequium omnino renuntiamus, nec quidquam cum Moschis
  2201. agere et colloqui volumus) de fidelitate nostra statuerit? Cessa itaque dux
  2202. Zaporoscensis tentare fideles regi suo dominoque naturali subditos, cessa
  2203. turpem <strong id="page178">/178/</strong> deditionem exigere et ad probrosum perfidiae crimen sollicitare
  2204. nolentes; quod si non desistis, unanimo sensu, uno verbo omnes respondemus: nos
  2205. fide integra majestatem regis nostri reiquepublicae constanter staro et
  2206. juramentum inviolabiliter etiam cum vitae periculo servareô. Hoc idem et
  2207. reliqui ablegati indistincte et palam dicebant, et dicta Kuszewicii assensu
  2208. expresso firmabant, et, ne se ad tantum facinus impelleret, unanimiter petebaut
  2209. a Chmielnicio. Siluit ad haec sive prae stupore, sive prae justitia et
  2210. acquievisse videbatur Chmielnicius dictis, sed Wyhowius multifariam multisque
  2211. modis proposita Buturlini exagerabat, respondentibus ad aliqua modeste
  2212. internunciis, ad aliqua prudenter subticentibus. Et dum multum temporis in
  2213. concertationibus verborum consumerent, ultimarie his verbis responderunt legati
  2214. per Kuszewicium: äAbsit, ut ulterius tempus teramus, hoc iterum profitemur,
  2215. quod, quousque serenissimus Casimirus rex noster et dominus legitimus vivit,
  2216. alium regem nec agnoscimus, nec accipimus, nec fidelitatem cuipiam alteri
  2217. juramus, quinimo certo scias, quod licet, nos ablegati, autoritate, potentia
  2218. minisque tuis territi, desporideamus, animum regique nostro scrcnissimo fidem
  2219. non dispondebit gubernator urbis, nec tradet civitatem, virtuti et dexteritati
  2220. suae commissam, nec fidelis semper regibus suis civitas defectionem, a nobis
  2221. promissam, ratam habebit, quinimo servilia pacta nostra improbabitô. Rogarunt
  2222. denuo, ue ulterius sollicitarentur super his, quae pro fide, conscientia,
  2223. salute populi, suaque indemnitate nec facere nec dicere possent. Obstupescere ad
  2224. haec Chmielnicius et Wybowius, rogantisque jam ablegatis civilibus, ut, rebus
  2225. infectis, satius in civitatem remitterent, quam super intorta propositione
  2226. sollicitarentur diutius. Audiit haec libenter, quauquam ignoto nomine, praesens
  2227. legatus regis Casimiri, tacite attentus ad omnia, audiit et legatus hani
  2228. tartarorum, etiam circa haec praesens, apertam ex hac declaratione laetitiam
  2229. ostentaus. Nec non et aliis cosacorum tribunis jucnudum crat haec audire.
  2230. Paulus etenim Tetera, legionarius Pereasłavensis, voce submissa ad
  2231. Thomicium legatum civitatis latine haec verba effatus: äSitis constantes et
  2232. generosiô. <strong id="page179">/179/</strong> Nec jam amplius hac die cum ablegatis recensitis quidquam
  2233. de tradenda urbe in nomen Cari Moschorum tractarunt; sed totum tempus super
  2234. variis colloquiis de clade nostrorum ad Grodek, de fortibus in hoc proelio
  2235. gestis cosacorum et moschorum, de colligatione armorum suorum cum Moschis, sibi
  2236. utili, Polonis perniciosa, consumpserunt; hoc firmiter prae se ferentes, quod
  2237. licet Moschorum ex necessitate patrocinium, non tamen jugum accoptaverunt vel
  2238. unquam sunt accepturi, qui contra Lachos, haereditarios dominos suos, pro
  2239. libertate arma sumpserunt. Remisit tandem vesperascente die ablegatos in
  2240. civitatem Chmielnicius, hoc verbo insinuans. ut die crastina ab omnibus
  2241. ordinibus civitas ablegatos cum deditione urbis in nomen Cari Moschoviae ad
  2242. castra sistat, habitura pro eo omnem gratiam et utriusque exercitus clementiam
  2243. finemque malorum suorum. Scripsit et litteras Chmielnicius et Wyhowins ad
  2244. magistratum consularem, laudando consilium, quod ad se ablegatos sine vadimonio
  2245. mittere non recusaverint, exigendo simul deditionis conditiones. Litteras has,
  2246. prout et alias omnes, etiam civitatis responsales actis consularibus connotatae
  2247. sunt <sup>1</sup>). Vix attigero vicinia civitatis legati, undequoque in
  2248. civitatem explosa tormenta, quae globis igneis magnoque fragore ad aliqnot
  2249. horas obsessos, sine tamen nocumento ob situm humilem civitatis, terrebant.</p>
  2250.  
  2251. <p class=K1><br></p>
  2252.  
  2253. <p class=K1><br></p>
  2254.  
  2255. <p class=Prym><sup>l</sup>) ╧Φ±ⁿ∞α ²≥Φ ∩εφ√φ<SMALL>Ç</SMALL>
  2256. ⌡≡αφ ≥±  Γ· ╦ⁿΓεΓ±Ωε∞· ∞απΦ±≥≡α≥<SMALL>Ç</SMALL> ù ±∞. ╧≡Φδεµσφ│ .</p>
  2257.  
  2258. <p class=K1><br></p>
  2259.  
  2260. <p class=K1><br></p>
  2261.  
  2262. <p class=K1><i>8 die </i>Octobris idem
  2263. tormentorum boatus globos ferreos per civitatem passim spargebat, ita, ut ex
  2264. sublimioribns ad infima locorum descendere uxores civium cum liberis debuerint.
  2265. Supervenit tamen tubicen cum assawuła ad portam, pro ablegatis mittendis
  2266. destinatus. Sed hos gubernator Grodzicius hac die retinendos, litteras solum
  2267. nomino magistratus scribendas cum ea declaratione decrevit: Ne exigat
  2268. Chmielnicius turpem in favorem Moschorum civitatis deditionem. Scripsit ad
  2269. Wyhovium etiam privatas litteras Kuscewicius, quod pro majestate regis Casimiri
  2270. fideque ipsi servanda omnes cives et jam parvuli usum rationis habentes,
  2271. mortem, quameunque sors et <strong id="page180">/180/</strong> fortuna dederit, occumbere sint, parati
  2272. fortesque animos ad sui defensionem omnes habeant. Eodem die in horto patrum
  2273. societatis Iesu et in aliis locis baterias terrestres contra civitatem Moschi
  2274. erexerunt, aliaquae oppugnandae civitatis struxerunt molimina: pulveres
  2275. subterraueos e loco conventus monialium S. Clarae (Bernardynki) tum et e loco
  2276. synagogae judaeorum incendere per meatos crypticos laborabant, sed loci
  2277. opportunitatem propter aquarum illuviem non invenerunt; ideo ab opore cepto
  2278. desistere coacti.</p>
  2279.  
  2280. <p class=K1><i>9 die </i>Octobris iterum per
  2281. tubicinem invitavit ad conferentiam Chmielnicius civitatem, omnem securitatem
  2282. personis pollicitus, dedit et litteras secretas Wyhowius per eundem, ut civitas
  2283. datae declarationi per ablegatos firmiter insisteret, nec se pertrahi in partes
  2284. Moschorum permitteret, suamque operam in rem civitatis pollicitus. Non placuit
  2285. gubernatori et magistratui hac die, licet secundo requirebantur, ablegatos
  2286. mittere, crastina die missurum se verbo per tubicinem declaravit; forte ideo,
  2287. quod tam cosacorum moschorumque tormenta, quam etiam civium Leopoliensium mutuo
  2288. sibi reboabant cum parvo civitatis, notabili cosacorum respectivo a missilibus
  2289. granatis damno, ut postea ipsi ablegati civitatis spectarunt.</p>
  2290.  
  2291. <p class=K1><i>10 die </i>Octobris ad
  2292. requisitionem tubicinis et assawułae expediti e civitate eidem ablegati
  2293. (ad quos Ioannes Ubaldini consul superadditus cum litteris magistratus) ad
  2294. castra obsidentium. Lectis coram Chmielnieio litteris, incusabat summopere
  2295. Wyhowius, quod religio Rutheno-graeca summum praejudicium in hac civitate
  2296. patiatur, cujus patrocinium suscepisse ducem Zaporoscensis exercitus
  2297. dictitabat. Jactabat et Chmielnicius, se jam principem totius Russiae ducatus
  2298. creatum esse, ideo injurias russorum, in sacris et profanis causis perpessas,
  2299. ultum iri, neminique titulum et defensionem cessurum Russiae. Cum ablegati
  2300. religionem rutheno-graecam aliqua praejudicia pati in civitate negassent,
  2301. quinimo eandem a tot seculis in viridi observantia vigere legibusque regni
  2302. praeseripta securitate gaudere allegassent, ideo neminem illius injurias (cum
  2303. nullas patiatur) ulcisi ex justitia debere, respondissent, facile obtrusum
  2304. lesae religionis negotium sopitum est. Quaesivit ergo Chmielnicius ex
  2305. ablegatis, quid <strong id="page181">/181/</strong> igitur sibi ab illo praestari vellit civitas? Et cum
  2306. ablegati sine mora, ut exercitus cosacorum et Moschorum a civitate recederet,
  2307. cum expostulatione publica respondissent, non potuit ultra celare secretum,
  2308. quod in corde fovebat: äBene, inquit, est, sed mihi et exercitui aes honorarium,
  2309. quamquam non in tanta quantitate, prout ante annos septem, solvere dobitis!ô
  2310. Indnlgere etenim se malis praesentibus civitatis ex amicitia veteri toties
  2311. quoties repetierat. Reliqua ad erastinam confereutiam distulit et ablegatos,
  2312. datis ad magistratum litteris, quasi verbo suo optemperans, remisit. Vix tamen
  2313. ex statione Chmielnicii exiverant ablegati, undique ex batteriis ih circulum
  2314. locatis, horrendo modo explosa tormenta Moschorum et cosacorum in civitatem, ad
  2315. quos vicissim et civitas largo pulvere explodebat sua, talionem belli
  2316. rependens, subireque grande periculum ablegati, a volitantlbus super capita sua
  2317. hinc inde globis, vel maxime Ubaldini et Kuszewicz, quorum, insimul secum in
  2318. pergendo colloquentium, medium hostilis globus circa latera pervasit.</p>
  2319.  
  2320. <p class=K1><i>11 die. </i>Ex praefixione
  2321. haesterna iterum ablegatos civitatis, nominatos supra, cum Wachlewicz, Alembek,
  2322. Olkuski stitit ad castra Chmielnicii necessitas ad continuatam conferentiam, in
  2323. hanc diem dilatam. Non cessabant tameu frequentissimae jaculationes, quae per
  2324. hanc et subsequentes dies, videlicet per diem 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19 et
  2325. 20 continuabantur contra civitatem, quae vice versa suis quoque tormentis
  2326. fortiter respondebat usque ad hostium iracundiam ex jactura multorum militum
  2327. snorum palam exprobrantium, quod Leopolienses simulate pacem petant, dum ab
  2328. irritatione utriusque exercitus non cessant.</p>
  2329.  
  2330. <p class=K1>Inter haec machinarum tonitrua <i>die 13 </i>Octobris
  2331. dedit Chmielniczenko ablegatis has pacis conditiones civitati deferendas, una
  2332. cum litteris suis et omnino adimplendas, quas fideliter descriptas recenses: 1)
  2333. Ut omnes status ordinesque civitatis militesque. in praesidio manentes, jurejurando
  2334. sponderent, quod post abscessum exercituum ab obsidione civitatis redeuntes a
  2335. Polonia pabulatores missorum ibidem exercituum nullatenus hostiliter impetent.
  2336. Vicissim omnem <strong id="page182">/182/</strong> securitatem tam civitati quam illius suburbiis
  2337. spondebit dux Zaporoscensis militiae, tum quod exercitus ipsius Moschorumque ab
  2338. omni hostilitatc cessabit, ne amplius in villas, pomoeria, subarbia incendiis ac
  2339. violentiis grassabitur. 2) Quoniam dux Zaporoscensis abstinere a caede et
  2340. sanguine innocentium, et ideo invadere per assultum civitatem non dosiderat,
  2341. ideo honorarium pro eo civitas incunctanter 4,000 fl. enumerare exercitibus
  2342. tenebitur. 3) Pro legionariis et aliis militiae pracfectis panni coccinei,
  2343. karmazyn dicti ù volumina 50; panni crocei praestantissimi, alias
  2344. pułgranacie ù vol. 20; panni Tyrii, alias pułszkarłacie ù vol.
  2345. 10; holoserici vol. 5; telae Damascenae vol. 10; pro famulitio ducis equestri
  2346. panni praestantioris, vulgo falendysz vol. 100, deterioris, vulgo szyptuch vol.
  2347. 200; kożuchów paratos 1,000, calceorum 2000 parium. Plumbi pro
  2348. militiam peditum centenaria 50. 4) Captivi tam Moschorum quam cosacorum
  2349. libertati exnunc restituantur et civitate dimittantur. 5) Judaei, utpote hostes
  2350. Christi et omnium christianorum, ut cum omnibus bonis suis et liberis et
  2351. uxoribus tradantur in servitutem tara Moschis quam cosacis, nec protegantur a
  2352. civibus. 6) Ut ad haec pacta adimplenda teneantur tam spirituales quicunque
  2353. quam et saeculares omnesque cives concurrant et nobiles. 7) Ne in aliquo puncto
  2354. pactorum sive per praesidiarios, nobiles, cives ex una parte, ex aitera per
  2355. Moschos et cosacos oriatur contraventio, liberum erit duci Zaporoscensis partem
  2356. exercitus Zaporoscensis et Moschovitici relinquere ad civitatem pro coercendis
  2357. impetitionibus quibusvis attentandis in Moschos et Cosacos redeuntes sive in
  2358. polonos, in civitate degentes.</p>
  2359.  
  2360. <p class=K1>Stetere suspensi ad has conditiones gubernator et
  2361. ordines civitatis et quia ipsis parere vix possibile intelexerant, <i>die 14. </i>Octobris
  2362. ad moderandas easdem conditiones alios ablegatos: Stanislaum Kruźanowski,
  2363. Valerianum Alembek illis prioribus addiderint et ad castra hostium una cum
  2364. litteris, a magistratu ceremonialiter scriptis ad Chmielnicium et Wybovium,
  2365. expediverunt, quibus redditis, cum solo Wyhovio de moderatione punctorum
  2366. tractabant, et quidem: Qno ad 1) facile nomine civitatis et praesidiorum, in ea
  2367. manentium, <strong id="page183">/183/</strong> consenscrunt, dummodo turmae pabulatorum sine noxa
  2368. civitatis et suburbiorum transirent. Ad. 2. et 3 representabant
  2369. impossibilitatem ablegati ob multas calamitatcs hoc bello perpessas,
  2370. depauperationes publicas, ipsi exercitui cosacorum optime notas, nec sibi
  2371. tantum mercium extare in civitate etiam libera ob non comportationem ex aliis
  2372. partibus metu continui periculi mercium materiarum ettam preciosi panni, tum
  2373. propter cvectionem anticipatam metu obsidionis, si quae reperiri poteraut. Paratos
  2374. se tamen, quamquam cum summa sui populique molestia, enumeraturos 20,000 idque
  2375. non parata pecunia sed etiam mercibus, in civitate reperibilibus. Plumbum vero
  2376. dixerunt se totaliter non habere in civitate et petebant, ut contenti fiant eo
  2377. plumbo, quod ex tecto ecclesiae armenorum S. Crucis in suburbio via Cracoviensi
  2378. dicti nuper perceperunt. Ad 4 consenserunt ea conditione, ut ii ipsi captivos
  2379. tam cives quam suburbanos civitati cidem restituerent. Ad. 5. Ob multas et
  2380. graves causas, a decisione reipublicae pendentes. judaeos ex civitate
  2381. nullatenus se posse dimittere seu eos, ut censuales reipublicae subditos,
  2382. servituti mandare posse, ob rigorom legum regni, quem merito reforraidant. Ad.
  2383. 6 consenserunt omues nomine omnium, in civitate manentium. Ad. 7. Nulla timenda
  2384. est duci Zaporoscensi ex parte Leopolis contraventio, ideoque nullo ipsius
  2385. praesidio indigere, cum sit contenta civitas praesidio sat sufficienti contra
  2386. quaevis emergentia pericula, quod presto habet a serenissimo rege, domino suo
  2387. cleraentissimo. ù Audiit atteute responsa haec Wyhowius et cum illis ad
  2388. Chmielnicium festinavit, a quo brevi declarationem, quod stat firmiter circa
  2389. sua proposita nec ca diminuenda velit dux Zaporoscensis, dedit ablegatis, litterasque
  2390. ad magistratum seriptas obtulit, eo adjecto, ut die crastina cum resolutione
  2391. ultimaria ab ordinibus civitatis compareant. Et ita ablegati, re imperfecta,
  2392. inter volitantia machinarum pila in civitatem redierunt; ceciderunt hac tamen
  2393. die cluae in civitate personae, globis hostium discerptae ex tormentis, mulier
  2394. et miles ex peditibus, sed et nostri duo Moschorum inteceperunt, aliquot iu
  2395. subitaria incursione mactarunt. <strong id="page184">/184/</strong></p>
  2396.  
  2397. <p class=K1><i>15 die </i>Octobris Ioannes
  2398. Ubaldini cousul cum ablegatis processit iu castra juxta datam temporis
  2399. praefixionem litteras ferens a magistratu responsales, ut Zaporoscensis militia
  2400. acccptet oblatam secundum posse civium pensionem, si velit. Nihil enim civibus,
  2401. quod reliquum redimerent, superesse. Litteras has ubi Wyhowius perlegerat,
  2402. magna iracundia denuo in ablagatos debacchatus est, quod religionem
  2403. Rutheno-graecam floccipendaut catholici, illiusque cultores opprimant,
  2404. indignabatur summopere et religiosis Bernardinis, quod aliquot interceptos
  2405. cosacos crudellissime maetaverint, quod ad pacta incunda nullus e clero, e
  2406. nobilibus per sui postpositionem compareant. Negabant utrumque ablegati, multis
  2407. rationibus falsam relationem ostendentes, sed furiosum non mitigabant ingenium,
  2408. sed magis excusatione incendebant ad iram, ideo postquam silentio usi erant,
  2409. facilius ad mitiora inclinarunt.</p>
  2410.  
  2411. <p class=K1>Post minas illas implacabilis Wyhowii dum ablegati
  2412. nihil a propositis, hesterna die responsis, recederent, cruclas litteras, pertinaciam
  2413. in malo ad sui ruiuam exprobrantes, pro responso receperunt cum ea insinuatione,
  2414. ut crastina dic cum melioribus responsis, ni omnes perirc malint, ablegati ab
  2415. omnibus civitatis ordinibus spiritualis ac saecularis status selectiores cum iisdem
  2416. deputatis ad concluenda finaliter pacta compareant et indignanter ex castris in
  2417. urbem dimissi sunt, tormentis reboantibus. Ubi relationem negotii hujus
  2418. dictorumque Wyhowii fecerunt in curia ablegati, litterasque legerunt, priorcs
  2419. civitatis in congressu, ituros se pro bouo publico ad castra hostium: Arsenius
  2420. Źeliborski. episcopus ritus Rutheno-graeci Leopoliensis, Jacobus Gavoat,
  2421. canonicus supranumerarius, Petrus Oźga, succamerarius, Martinus Anczowski,
  2422. Jacobus Dolczyński, consules et duo patres societatis Jesu collegii
  2423. Leopoliensis (nomiua eorum non recenscnt acta), sponte declararunt.</p>
  2424.  
  2425. <p class=K1><i>16 die. </i>Octobris urbe
  2426. egressi, primum ad ecclesiam S. Georgii cum episcopo loci illius
  2427. Źeliborski descenderunt, de quorum adventu praemonitus Chmielnicius, cum
  2428. quo de rebus bellicis tuuc conferebat Buturlinus dux generalis Moschorum, honoris
  2429. causa praemisit Wy-<strong id="page185">/185/</strong>howium, Lesnicium et Teteram primarios, exereitus
  2430. sui officiales, a quibus episcopus Źeliborski solenniter salutatus, deinde
  2431. a suis ad cancellariam Wyhowii, postea ad Chmielnicium deductus est. Salutavit
  2432. benigne ad se vinientes Chmieluicius, permagm aestimans, quod episcopum sui
  2433. ritus hospitem, eundemque patremfamilias domi suae haberet; miscebat cum
  2434. succamerario aliisque varios de statu infelici regni, ordine pessimo
  2435. reipublicae discordiis scissae, diffidentia senatus in regem, inimicitiis
  2436. nobilium contra gentem cosacorum, de cladibus nostrorum et recenti victoria sua
  2437. sub Grudek, conjunctione armorum cum Moschis et de aliis multis, quae nec dici
  2438. nec scribi possunt, sermones. Ultimarie deputatus a Chmielnicio, ad tractatus
  2439. perficiendos accesit cum deputatis Wyhowius. Multa ex utraque parte
  2440. inferebantur usque ad vesperam. nec major circa dimissionem judaeorum difficultas
  2441. erat, quae omnia, quia simul concludi non poterant, dilata in crastinum; ideo
  2442. episcopus, et succamerarius, et reliqui in castris pernoctare necessum
  2443. habebant. Gąsiorkowicz, Sachnowicz, Olkuski innumbrante vespero in
  2444. civitatem dimissi. Eadem die venit ad Chmielnicium et legatus Gustavi regis
  2445. Suecorum, negotia ipsius contra Polonos tractaturus, nomine Gamocki, natus is
  2446. Leopoli ex Armena, a suecis juvenis in Prussia captus, abductus in Sueciam, dum
  2447. castra sequitur, ad magnos ibidem honores pervenit. Habuit secum sermonis
  2448. interpretem Polonum nobilem Piotrowski, Radziejowii domesticum.</p>
  2449.  
  2450. <p class=K1><i>17 die </i>Octobris ii qui
  2451. heri redicrunt Leopolim cives, adscito in consortium vicecapitaneo Leopoliensi
  2452. et Uniszewski rotmagistro, tum et Ioanne Attalmayer, proconsule, Martino
  2453. Anczowski medico, perrexere ad castra hostium. Sed hac die, nescitur quo
  2454. consilio, nihil tractavit Chmielnicius et Wyhowius de paciscendis conditionibus
  2455. obsidionis solvendae; ideo nihil operati, domum rursus redierunt.</p>
  2456.  
  2457. <p class=K1><i>18 die </i>Octobris statim ab
  2458. horis matutinis vebementer in civitatem jaculari e machinis tormentorura bostis
  2459. coepit. Cui etiam cives vicessim jacula ferrea mittebant e vallis, bateriis,
  2460. turribusque, <strong id="page186">/186/</strong> praecipue archicathedralis ecclesiae. Ceciderunt duo
  2461. uxores militum in vallo. in campo insignis quidam praefectus Moschorum illeque
  2462. alienigena, cujus mortem ultum ibant Moschi, poscebantque dare sibi tesseram ad
  2463. invadendam per assultum civitatem, hoc idem volebaut et praefecti cosacorum et
  2464. vel maxime Thomas Nosacz, metator cosacorum; cujus fervorem aliorumque
  2465. praefectorum prudenter moderabatur Chmielnicius, ab episcopo Żeliborski ad
  2466. mitiora persuasus. Ablegatos tamen civitatis summopere reprehenderat, quod
  2467. pacera et misericordiam petant et ipsi ad hostilitatem mutuo exercendam
  2468. provocent, quasi jus esset Moschis et cosaccis demoliri civitatem, civitati
  2469. nefas seque ipsam defendere. Durabat itaque vehemens machinarum explosio hac
  2470. integra die ab utrinque. Vix nox atris tonitrua haec belli umbris suis sopivit.
  2471. Quocirca magistratus expostulavit a Wyhowio ut, dum pax sequestra tractatur, ab
  2472. armis mutuo cessaretur, ac armisticium aliquod creberrimas in urbem Moschorum
  2473. jaculationes sopiret, ne contra datam fidem pactaque foedera hinc inde pecandi
  2474. occasio detur, sed impetrare sibi quietem non poterat.</p>
  2475.  
  2476. <p class=K1><i>19 Octobris </i>rediit ad
  2477. civitatem Christophorus Sachnowicz cum patribus societatis Jesu, litteras
  2478. ferens a Chmielnicio, ut gubernator urbis Grodzicius, uti suus amicus antiquus
  2479. se inviseret, absque ullo metu, denuntiabat simul, quod Cracovia regi Suecorum
  2480. dedita, quod cum rege Suecorum Gustavo conjunctionem armorum fecerit, quod is
  2481. Casimirum e regno expulerit victor, sibique Russiae ducatum jure belli debitum
  2482. cesserit.</p>
  2483.  
  2484. <p class=K1><i>Die 20 </i>Octoris. Non visum
  2485. erat ex rationibus belli gubernatorem urbis ad hostem abire. Abiere tamen ad
  2486. eundem ablegati, jarn sui negotii finalem decisionem implorautes, qui omnes ad
  2487. Wyhovium remissi, denuo, stante pertinacia Wyhovii et parum a propositis
  2488. punctis, etiam ad petitionem Arsenii episcopi et nobilium praesentium
  2489. recedente, pro ultimaria declaratione ad Chmielnicium ivere Martinus Anczowski
  2490. et Kuszewicius. Agitabatur protunc serium aliquid solus in cubili Chmielnicius,
  2491. cujus profundam medita-<strong id="page187">/187/</strong>tionem modeste interrumpens Anczovius et
  2492. suaviter solatus est et jucundus ore praemisso calamitatum, quas passa est et
  2493. ad praesens patitur Leopolis, compendio ut condolere velit tot malis innocenter
  2494. pressae civitati, futurae etiam Zaporoscensi exercitui secuta concordia solatio
  2495. et commoditati expetiit et atrocem animum emolivit. Iuvit loquentem Anczovium
  2496. et alter socius facundi oris Kuszowicius, ipsius Chmielnicii promissa et
  2497. benevolum in civitatem eaudem, quem spondebat, animum (ante annos 7) revocans
  2498. in memoriam. Ac dum longo tempore ambo illi cum solo duce Chmielnicio hanc
  2499. materiam tractabant, victus justis rationibus, annuit tandem, ut tantum
  2500. solveret civitas, quantum in suis responsis additis quibusdam honorariis
  2501. proponebat. Egere gratias et laetantes Anczowius et Kuszevvicius suis collegis
  2502. detulerunt hanc declarationem Chmielnicii, qui omnes convenientes simul,
  2503. dissimulata interim cordis laetitia, ivere ad tentorium Chmielnicii
  2504. venerationem pro gratitudine deferentes et quod stare dictis parati sunt nomine
  2505. civitatis declarantes. Licet pax condicta et conclusa fuerat, tota tamen hac
  2506. die tormenta ad invicem non silebant, praegrandes pilae mittebantur, violentia
  2507. visque contra civitatem in facie ablegatorum parabatur, forte ad intercutiendum
  2508. metum. Valedixerunt deinde Chmielnicio et Wyhowio omnesque simul cum episcopo
  2509. Żeliborski inter volitantia super capita pila tormentorum in civitatem, ex
  2510. adventu eorum tum ex pace conclusa laetantem, feliciter grati hospites
  2511. redierunt, quos honoris causa ad ipsam portam civitatis (ad praesens dictam
  2512. Iezuicka) multo suorum comitatatu stipatus deducebat Wyhowius, vino hungarico
  2513. tractatus et iterum ad castra, non sine honorario vini et adusti potus,
  2514. regressus.</p>
  2515.  
  2516. <p class=K1><i>Dies 21 </i>Octoris jam
  2517. paccatior suffulsit civitati, quâ invitatus erat per litteras Chmielnicii
  2518. et Wyhowii urbis gubernator Grodzicius ad amicum colloquium de communibus (ut
  2519. scripsere) reipublicae commodis Polonae quasi cum iisdem tractaturus.</p>
  2520.  
  2521. <p class=K1><i>Die 22 </i>Octobris venerunt
  2522. ad civitatem duo officiales generales exercitus cosacorum: Paulus Tetera
  2523. Pereasłavensis et Hryhory Lesuicki Myrhorodensis praefecti, cum aliquot
  2524. Assavulis et Watamanis.<strong id="page188">/188/</strong> Hi omnes, mandato gubernatoris Grodzicii intra
  2525. civitatem admissi, ad mensam invitati, laute tractabantur.</p>
  2526.  
  2527. <p class=K1><i>Die 23 </i>Octobris abiit
  2528. ipse gubernator Grodzicius, vadimonio competenti praehabito, ad castra
  2529. cosacorum, in quibus ad vesperam moratus, multa, sed quae, ipsi soli patebant,
  2530. de statu reipublicae cum Chmielnicio et Wyhovio agitavit et ad civitatem
  2531. incolumis rediit, nihilque hac die et nocte hostilitatis erat.</p>
  2532.  
  2533. <p class=K1><i>Diebus 24, 25, 26 </i>cum
  2534. praedictis officialibus cosacorum, in civitate residentibus, circa promissam
  2535. exercitui cosacorum satisfactionem tractabant deputati civitatis. Enumerabatur
  2536. summa 20,000 fl. tam pecunia signata, quam non signata: comportabantur merces
  2537. pannusque extortus resque promercales ad eorum hospitium sub taxam et censuram.</p>
  2538.  
  2539. <p class=K1>Quae omnia <i>die 27 </i>Octobris e civitate ad
  2540. castra cosacorum deportata sunt dictique deputati honorariis cupediis, psythio,
  2541. potulentis, uraeis et vel maxime (quae ipsis volupe est) phecla, variis
  2542. coloribus mixto sacharo cum aromatibus, arte, qua excellit Leopolis, condita,
  2543. in civitate donati. <i>die 28 </i>octobris ad suam stationem perrexere. Hac
  2544. eadem <i>die 28 </i>octobrls legatus regis Casimiri ad castra Chmielnicii cum
  2545. certis expressis conditionibus supervenit.</p>
  2546.  
  2547. <p class=K1><i>Die 29 </i>Octobris coram
  2548. ablegatis civitatis, jam amicis, prolixe et confidenter referebat Chmielnicius
  2549. ex litteris suorum. quantam cladem Lubliui Moschi et cosaci in nostris
  2550. fecerint; arroganter insultabat quomodo magistratus et tota cum suis ordinibus
  2551. Lublinensis civitas in nomen magni Moschorum Cari juramentum solenne emiserit,
  2552. eundem dominum et regem suum recognoscendo.</p>
  2553.  
  2554. <p class=K1><i>Dies 30 </i>Octobris pacate
  2555. lucit Leopoliensibus. <i>Dies 31 </i>armilustrium quoddam exbibuit: stetere
  2556. enim in campo disposita quasi ad congressum Moschorum et cosacorum legiones et
  2557. aliquoties, tam tormentorum, quam manualium bombardarum explosiones faciebant.
  2558. Putabant nostri, quod ex depraedato Lublino triumphum instauraverint, alii
  2559. dicebant, quod hac die milites stipendium perceperint, ideo testabantur
  2560. gratitudinem, alii quod corpns Andreae Wasilowicz Mos-<strong id="page189">/189/</strong>chorum satrapae,
  2561. ad Leopolim in castris demortui, hac die evehebatur in Moschoviam.</p>
  2562.  
  2563. <p class=K1><i>1. Die </i>Novembris ad
  2564. expiscanda hostium consilia, cur, jam in toto satisfacti, loco non moverent?
  2565. ivere denuo ad castra deputati supradicti cum Anczowski et Ubaldini, qui
  2566. Chmielnicium vomica iutus foventem, quia nimis tristem invenerunt. Non omnes
  2567. tamen, nisi 5 tantum: Anczovium, Ubaldini. Kuszewicium. Sachnowicz,
  2568. Dobieszowski ad se admisit et ad prandium invitavit. Alios Wyhovius et alii
  2569. cosacorum praefecti apud se, ut jam amicos post pacta foedera, tractabant.
  2570. Referebat coram 5 viris illis invitatis per modum quaerulantis Chmielnicius ad
  2571. mensam, quam magnam hominum et pecudum stragem per inopinatam incursionem suam
  2572. in Ukrainam tartari magno numero congregati fecerint, vindictas ferentes pro
  2573. Lachis devictis et rege Casimiro. Formavit deinde amplum discursum eumque publicum,
  2574. quomodo Crimeam etiam vincere possit, sperans se futura hyeme toto suo et
  2575. Moschorum exercitu tartaros invasurum et e locis suis longe pulsurum. Et quia
  2576. possionati animi, quo laeduntur primario apprehendunt, nihil de civitate
  2577. invocavit, ablegatique nihil lucrati redierunt in civitatem.</p>
  2578.  
  2579. <p class=K1><i>Die 2. </i>Novembris recepit
  2580. gubernator Grodzicius litteras a generali Potncio de data 18 Octobris, in
  2581. Słupia ad Sandomiriam scriptas, ut fortiter civitatem et arcem defenderet,
  2582. suppetias cito promittens ù serum post bellum auxilium.</p>
  2583.  
  2584. <p class=K1><i>Dio 3 </i>Novembris ad
  2585. Chmielnicium ivere ablegati civitatis, ab eoque, nimium clade suorum per
  2586. tartaros in Ukraina consternato, una cum Buturlino et ipsius cancellario
  2587. invitati ad prandium fuere, nihil tamen, ob solum discursum de invadenda
  2588. Crimea, lucrati, statim post prandium in civitatem remissi sunt.</p>
  2589.  
  2590. <p class=K1><i>Die 4 </i>Novembris iidem
  2591. ablegati ivere ad castra, in quorum praeseutia adveniebat Daniel Wyhowski cum
  2592. exercitu suo a Lublino. multa spolia traliens. Vocavit postea ad sui
  2593. praesentiam Chmielnicius ablegatos, invitavit et legatum regis Sueciae et
  2594. auscultantibus Leopoliensibus serio eundem monebat, ne rex Russiam intraret,
  2595. quod legatus nomine regis sui non futurum spopondit. <strong id="page190">/190/</strong></p>
  2596.  
  2597. <p class=K1><i>Die 5 et 6 </i>Novembris
  2598. Moschi frustrati, quod cum illis nullum tractatum habere civitas volebat, se
  2599. postponi rati, summopere indignabantur, ideo, dispositis contra turrim
  2600. praetorianam tormentis, eandem quatiebant, quod et cosaci, morem Moschorum
  2601. gerendo, faciebant, nihil jam ob pacta conclusa attentante civitate. Quinimo
  2602. missi cives, cur pactis non starent? sciscitatum: Gąsiorkowicz, Sachnowicz
  2603. et Olkuski, sub arestro detenti, nec nisi ad vesperam die sequenti rediti
  2604. civitati.</p>
  2605.  
  2606. <p class=K1><i>Die 8. </i>Novembris ultra
  2607. spem omnium Chmielnicius castra sua a Leopoli movit. relictis Moschis.
  2608. Comparuit valedicendo civitati cum numeroso equitatu Wyhowius, qui nomine
  2609. Chmielnicii totiusque Zaporoscensis exercitus amico modo gubernatori Grodzicio
  2610. totique civitati bona praecatus, subito viam aggressus est. Circumdederunt in
  2611. coronam totam urbem copiosae et splendidae cosacorum phalanges, apparatum
  2612. armorum egregium praesentantes. Ibat sub ipsa vala ac propugnacula civitatis
  2613. cum praetoriana cohorte sua sub labaro, equo generoso insidens, magna fiducia
  2614. Chmielnicius, quem statim secutae in ulteriorem viam turmae cosacorum milesque
  2615. rorarius volonesque pannosi, allii pro loricis thoraces laneos induti. Moschus
  2616. inter similes apparatus per <i>diem 9. </i>Novembris.</p>
  2617.  
  2618. <p class=K1><i>Die 10. </i>Novembris etiam
  2619. Buturlinus dux generalis Moschorum itidem per suos officiales valedixit
  2620. gubernatori Grodzicio et magistratui consulari itidem sub vallo et cum toto exercitu
  2621. suo numeroso secutus Chmielnicium.</p>
  2622.  
  2623. <p class=K1><i>Die 11. </i>Novembris post
  2624. interstitium 47 dierum prima clangues hactenus praeimperato silentio campanae,
  2625. exacto hoste, gratiam altissimo sonuere letanter liberasque ab jugo hostili
  2626. horas civibus metiri horologia ceperunt. Supplicationes publicae per ecclesias
  2627. pro liberatione cum gaudio celebratae.</p>
  2628.  
  2629. <p class=K1><br></p>
  2630.  
  2631. <p class=K1><br></p>
  2632.  
  2633. <p class=K1>Dum Leopolis obsessa cum fatis suis ludabatur,
  2634. Moschorum et cosacorum agmina direptionibus continuis et populationibus <strong id="page191">/191/</strong>
  2635. cruentis, incendiis. caedibus circumsitas oras gravissime premebant. Depredata,
  2636. excisa, exusta oppida villaeque Russiae ducatus. Lublinum et ingenti lytro
  2637. salutem redemit et immanem feritatem pertulit, licet Jwanowicz, Moschorum
  2638. ductor, quod salva omnia et integra civibus manerent, solita religione sua
  2639. Lublinensibus juravit. Trucidati viri, constupratae mulieres, urbs direpta,
  2640. magistratus in nomen Cari Moschoviae jurare compulsus, cuncta sanguine Polono
  2641. seu igne foedata usque ad Vistulae littora et quidem sine omni resistentia
  2642. ubivis saeviendi licentia impunita.</p>
  2643.  
  2644. <p class=K1><br></p>
  2645.  
  2646. <p class=K1><br></p>
  2647.  
  2648. <p class=K1><br></p>
  2649.  
  2650. <p class=K1><b>1657.</b></p>
  2651.  
  2652. <p class=K1><br></p>
  2653.  
  2654. <p class=K1>Mortuus est Bohdanus Chmielniczenko Czehriniae ultimis
  2655. Junii, filium minorennem Georgium reliquit sub cura tutorum, ut regimen, etiam
  2656. mortuus, super cosacos per filium extenderet, sed illi Joannem Wyhovium, aetate
  2657. et consilio maturum, sibi adsciri cupiebant, cui etiam Chmielnicius moriturus,
  2658. perspecto plebis amore, et filium et gubernium impense et cum suspiriis
  2659. commendavit.</p>
  2660.  
  2661. <p class=K1><br></p>
  2662.  
  2663. <p class=K1><br></p>
  2664.  
  2665. <p class=K1><br></p>
  2666.  
  2667. <p class=K1><b>1659.</b></p>
  2668.  
  2669. <p class=K1><br></p>
  2670.  
  2671. <p class=K1>Ad comitia Varsaviensia deproperarunt et cosacorum
  2672. legati 200 equitibus commitati: Constantinus et Daniel Wyhowski et Georgius
  2673. Nemirycz, succamerarius Kioviensis, a suecis in Ukrainam transfuga, quia in
  2674. Poloniam redire non poterat. Is compta oratione regi et reipublicae accessum
  2675. cosacorum anno praeterito gratulatus, Ukrainae avulsae, ac inter membra
  2676. corporis reipublicae receptae, obsequium nomine exercitus Zaporoscensis publice
  2677. reddidit.</p>
  2678.  
  2679. <p class=K1><br></p>
  2680.  
  2681. <p class=K1><br></p>
  2682.  
  2683. <p class=K1><br></p>
  2684.  
  2685. <p class=K1><b>1660. </b></p>
  2686.  
  2687. <p class=K1><br></p>
  2688.  
  2689. <p class=K1>Cosaci Wyhovium exautorant. Georgium Chmielnicki,
  2690. filium Bohdani illius, vigesimum annum aetatis complentem, in regimen sui et
  2691. novara hostilitatem Poloniae substituunt, ducem suum proclamant; et quia
  2692. juventam nondum excesserat aetatem, Cieciuram ipsi, insulsum, turbidum ac
  2693. stolida ferocia pro Moschis contra po-<strong id="page192">/192/</strong>lonos obstinatum, pro tutore et
  2694. adstite, prioribus moderatioribus relictis, substituunt. Hujus fraude et
  2695. meditato inter furibundos dissidio. Georgius Niemirycz, succamerarius Kijoviae,
  2696. enormiter trucidatus, impune vitam et animam amisit. Daniel Wyhowski, patruelis
  2697. ducis Zaporoscensis exautorati, eliquato argento in os auresque infuso, demum
  2698. eminenti palo enormi truculentia innocenter snffixus. Uxor Wyhowii ducis
  2699. Zaporoscensis et Czehrynia, oppidum ipsius non ignobile, cum praesidio et
  2700. collectis per decennium belli opibus captum. Wyhowius ipse, dux nuper, nunc
  2701. desertus a suis, sine satellitio viam longinquam ire, Ukrainam exsulare
  2702. coactus, Barium, irnpar seditioni ducique aemulo noviter electo, undique
  2703. miserabilis et servilibus notis compunctus, secessit.</p>
  2704.  
  2705. <p class=K1><br></p>
  2706.  
  2707. <p class=K1><br></p>
  2708.  
  2709. <p class=K1><br></p>
  2710.  
  2711.  
  2712. <p class=K1><b>1663.</b></p>
  2713.  
  2714. <p class=K1><br></p>
  2715.  
  2716. <p class=K1>Georgius Chmielniczenko, Czudnoviensi proelio
  2717. fractus, voto suo obtemperans, cucullum apud basilianos non procul Korsunio
  2718. induerit, tragediam cum ritu facturus, nam brevi ex ascetorio eodem trahetur a
  2719. Turca ad solium quasi Russiae dinasta sublimandus. Adsunt regi litterae ex
  2720. Ukraina, in quibus Paulus Tetera, se in locum Georgii Chmielniczenko, subducti
  2721. in cucullum, pro duce supremo cosacorum electum, denuntiat, a rege, uti
  2722. naturuli domino, conflrmationem ac dyploma generalis regiminis, cum reverentia
  2723. majestatis et debita modestia expetiit facileqne ob spem futurae fidelitatis
  2724. obtirmit.</p>
  2725.  
  2726. <p class=K1>Rex Die 15 mensis Augusti in Ukrainam Leopoli, multis
  2727. proceribus comitantibus, cum exercitu Polono processit et apud Białykamień
  2728. castra constituit. Aderant et socii armorum in campis Cecorensibus scythae,
  2729. quibus cum parte exercitus vexillifer regni Joannes Sobieski per ardua iter
  2730. sibi parans, associatus, ipsam prope Mosciscam victorias excursiones fecerat.
  2731. Rex Casimirus multa oppida rebellium, non sine notabili sauguinis Poloni
  2732. dispendio, per expugnationes, multa per humilem subjectionem, ipsumque Paulum
  2733. Teteram ducem, cum primariis cosacorum ad se fideliter venientem, in potestatem
  2734. <strong id="page193">/193/</strong> recepit. Ac exercitum bello, fame, frigore, enectum, continuis
  2735. proeliis et arduis victoriis fatigatum, in respirium per hyberna locavit,
  2736. ipseque Mohyloviae hyemem acerbam toleravit.</p>
  2737.  
  2738. <p class=K1>His forte sive multo antiquioribus expeditionibus
  2739. cecidisse in acie cum nostris perhibetur famosus apud cosacos bellator,
  2740. Sołodywy Buniak dictus; antesignanus eorum, Polonorum hostis acerrimus et
  2741. incentor odiorum, spectrum quinimo cacodemon, formam humanam indutus, cujus
  2742. quoniam vulgatum in Ukraina nomen, multi et magni acervi cadayerjtii, vulgo <i>Mogiły,
  2743. </i>per Polesiam Kiioviam versus saepius erecti, silvis pineis et quercinis
  2744. cooperti, retinent.</p>
  2745.  
  2746. <p class=K1>Hoc tamen observatione dignum, quod loca illa, quae
  2747. ille Buniak ppssiderat, lemures infesta hominibus atque sic inhabitabilia etiam
  2748. ad praesens facere dicuntur. Credant referentibus qui volunt. Alii Boleslaum
  2749. Chrobry, victoriosissimura in illis partibus regem Poloniae, Solodywy Buniak
  2750. intelligi volunt, sed illi haec historia non competit.</p>
  2751.  
  2752. <p class=K1><br></p>
  2753.  
  2754. <p class=K1><br></p>
  2755.  
  2756. <p class=K1><br></p>
  2757.  
  2758. <p class=K1><b>1664.</b></p>
  2759.  
  2760. <p class=K1><br></p>
  2761.  
  2762. <p class=K1>Principio hujus anni saeviebat frigoribus non suetis
  2763. hyems militique polono, adstrictis gelu onmibus lacunis, velut stratis ubique
  2764. pontibus, imperviam Ukrainam facile commeabilem reddebat, quinimo aperta et
  2765. praeparata itinera etiam in ipsam Moschoviam pendebant. Itaque rex Casimirus ad
  2766. initium anni ex stativis hybernalibus exercitum ad opera belli movit; primum fortalitium,
  2767. Dziewica dictum, spoliis et gravi praesidio refertum, ad initium dominii
  2768. Moschorum situm, vim ob contumaciam experiri debuit, armisque captum, 10,000
  2769. suorum amisit, reliqui clementiam regis praestolati, ferrum per deditionem
  2770. evasere. Aestimabant cuncti fortitudinem regis Casimiri, qui promptus in
  2771. quaevis pericula, alacer in itinere, in statione taediosus, signis ubique
  2772. praevius, parum quieti corporis inter ipsa frigora nivesque gelatos adversus
  2773. incommoda coeli laboresque continuos plane infractus, multis exemplo, pluribus
  2774. admirationi fuit. 17 die Januarii, anniversaria regiae suae post annos 16
  2775. inaugu-<strong id="page194">/194/</strong>rationis, victor iterum in Ukrainam, novis motibus hostilia attentantem,
  2776. rediit.</p>
  2777.  
  2778. <p class=K1>Dum rex Casimirus revocatur in patriam, Czarnecius,
  2779. palatinus Russiae, cum Ioanne Sobiesld, vexillifero regni destinatus, remedia
  2780. severiora rebellioni adhibuere, municipia armis ceperunt et inter haec
  2781. Stawiszcza, oppidum in contumacia perfidiae obduratum, praesidii reum 10,000
  2782. defensorum eorumque vel maxime exercitatorum, vallorumque aggeribus serio
  2783. firmatum, justis vindiciis aggressi post multos et acerbos conflictus
  2784. impressionesque, ex utraque parte sanguineas, in quibus Mars communis et victos
  2785. erigebat et affligebat victores, incensis domibus, nondum tandem deditionem sed
  2786. desperatam pugnam apparantibus cosacis, donec fame atroci urgerentur, ab
  2787. ineunte Iunio ad 20 diem octobris continuata nec intermissa oppugnatione
  2788. ceperunt, authores rebellionis traditos ad exemplum ceterorum puniverunt.</p>
  2789.  
  2790. <p class=K1>Etiam parens meus Stanislaus Iosephowicz, palatini
  2791. Czarnecii jamdudum familiaris, (quem in domo sua Leopoli frequenter exceperat,
  2792. humaniter tractaverat), litteris de statione ad Stawiszcza datis, pro militum
  2793. commoditate cum mercibus panni ad castra evocatus, dum ad victoriam cooperari
  2794. intendit, ac tormentorum explosionem jaculandi non ignarus, altera et tertia
  2795. vice dirutis circumvalationibus prosperam ordinat, a cosacis specialiter observatus
  2796. est; evenit, ut sequenti die immatura audacia repagula ab nostris expugnata, in
  2797. iisdem vestibus propius obequitaret, ideo, ut cosacis cognitus, multis globis
  2798. bombardarum impetitus insimul, uno tantum in caput supra auriculam ictus, de
  2799. equo decidens, vitam simul et substantiam, quam adveherat, in manibus
  2800. ministrorum amisit.</p>
  2801.  
  2802. <p class=K1>Ioanni Wyhowski palatino Kijoviensi objecta tacita in
  2803. regem et rempnblicam cum mitropolitano Kijoviensi schismatico conspiratio, vere
  2804. ne? an malitiose? ignotum, praevalentibus tamen labores ipsius apud cosacos pro
  2805. republica impensos criminationibus, sub specie consilli Chwastowia Corsuniam
  2806. quasi regiis litteris evocatum, militare judicium ex abrupto perfidiae
  2807. perstringit, intra spatium <strong id="page195">/195/</strong> unius noctis animae et rebus familiae
  2808. providere jubet, atque sic ipso diluculo ceptae sequentis diei, globis
  2809. militaribus trajectus senator regni. Hic fuit tragicus primarii consiliorum
  2810. Bohdani Chmielniczenko moderatoris ejusdemque in bellis cruentis comitis
  2811. exitus, quanquam forte poenitentis factorum ideoque senatoria curuli honorati.</p>
  2812.  
  2813. <p class=K1><br></p>
  2814.  
  2815. <p class=K1><br></p>
  2816.  
  2817. <p class=K1><br></p>
  2818.  
  2819. <p class=K1><b>1665.</b></p>
  2820.  
  2821. <p class=K1><br></p>
  2822.  
  2823. <p class=K1>In Ukraina non desidebant motus, plebisque armatae
  2824. coitiones. Machovii legio fusa a rebellibus, 200 amisit. Stawisciorum, anno
  2825. praeterito mulctatorum ferro, denuo conjuratio erupit. Afficiebant haec
  2826. summopere mala Stephanum Czarniecium, ad sedandam rebellionem sine ullo aetatis
  2827. suae et fractae bellis valetudinis respectu invigilantem. Ergo dies noctibus
  2828. jungens, summa celeritate advolat cum modico exercitu, Stawiszcze oppidum
  2829. ingressus, ferociam armis cohibet, residuum, quod a priori incendio clementia
  2830. victorum servaverat, flammis cremari imperat. Capistrum calcitrantibus ab
  2831. obsequio cosacis imponit. Intra has curas irrequietus, etiam viribus fractus,
  2832. extrema sibi imminere sensit. Agebat tunc annum aetatis 66, necessitate
  2833. adactus, Dubuam se deportari jussit, et exili rure Sokołowka, in vili
  2834. tugurio subsistens, febri periodico consumptus, animam Deo reddidit.</p>
  2835.  
  2836. <p class=K1>Georgius Chmielniczenko et Tokalscius, metropolita
  2837. Kijoviensis, a Czarnecio, igni fomitem subtrahente ex Ukraina, abducti et Marienburgi
  2838. sub honesta custodia ultra annum detenti, ad supplicationem Teterae et potiorum
  2839. ex cosacis ex senatus consilio in Ukrainam honorifice remissi sunt. Et
  2840. Tokalscius quidem, depositis metropolitanae dignitatis insignibus, inter
  2841. coenobias brevi extremum diem obiit. Senioris exemplum secutus est
  2842. Chmielniczenko, se quoque suo asceterio inclusit, tiaram cucullo ù
  2843. paludamentum cilicio permutavit.</p>
  2844.  
  2845. <p class=K1><br></p>
  2846.  
  2847. <p class=K1><br></p>
  2848.  
  2849. <p class=K1><br></p>
  2850.  
  2851. <p class=K1><b>1666.</b></p>
  2852.  
  2853. <p class=K1><br></p>
  2854.  
  2855. <p class=K1>Cosaci levissima fidei mutandae ingenia, frenum et
  2856. legitimum poloni regis imperium excutere volentes, moschorum protectionem sibi
  2857. inprosperam aspernati, patrocinium portae Ottomanicae, ductu <strong id="page196">/196/</strong> Dorosz
  2858. tribuni, assumpserunt. Contra hos motus expeditus Sebastianus Machowski, vetus
  2859. militiae sed inprosperus ductor. Venerat ille cum exercitu, 6000 militum
  2860. constanti, ad oppidum Stawiszcza, tamquam praegnantem saepe inimitiarum uterum,
  2861. sed supervenientibus in subsidium cosacorum scythis, hoc fortalitium deserere
  2862. intactum coactus est et castra ad Brahiloviam promovit. Adfuit incunctanter
  2863. Nuradinus cum 40000 scytharum, offensam simulans, quod nostripoloni
  2864. provocaverint bello Moschum et scythas sibi fideles deseruerint ac donaria
  2865. solita ab annis aliquot retenta negaverint, re autem ipsa a Turca, protectore
  2866. cosacorum, sub hoc praetextu submissus. Aderat cum Nuradino et ipse Petrus
  2867. Dorosz, 20,000 cosacorum, indignationem in Machovium (quem authorem caedis
  2868. Wyhowii proclamabant) moventium, stipatus. Mox caepit pugnae praeludium, licet
  2869. frigente frigoribus bruma manibus et armis gelubus acriter constrictis. Et
  2870. resistit pro virili polonus exercitus, post aliquot tamen fortes conflictus
  2871. eosque cruentes, Batovum regressu militari (feralem Kalinovio ipsiusque
  2872. militiae ante annos 14 arenam) eluctatus, rupta curragine fusus et totaliter
  2873. deletus est, ipseque Machovius effusus per aetatem consilii cum multis in
  2874. Tauricam pro mancipio aerumnosus senex pro ludibrio deduetus est.</p>
  2875.  
  2876. <p class=K1><br></p>
  2877.  
  2878. <p class=K1><br></p>
  2879.  
  2880. <p class=K1><br></p>
  2881.  
  2882. <p class=K1><b>1667.</b></p>
  2883.  
  2884. <p class=K1><br></p>
  2885.  
  2886. <p class=K1>In Octobri a scythis et cosacis exorta pericula
  2887. terruerunt, civitatem (Leopolim), pro quibus avertendis tam saecularium, quam
  2888. ecclesiasticorum mutuo adjutorio etiam ex decreto capituli circa munitiones
  2889. laborabant. Contributiones magnae exortae, armamentarii melius ordinati revisio
  2890. facta.</p>
  2891.  
  2892. <p class=K1>Ioannes Sobieski ivit cum pauca sed forti manu obviam
  2893. 80000 seytharum, 24,000 rebellium, antesignano Petro Dorosz, cosacorum, in
  2894. Volyniam Podoliamque tendentium, ac majorem multo subscquentium Turcarum
  2895. exercitum trahentium. Ad Podhayce oppidum domus Potoceiorum pauxillas copias
  2896. Polonorum, quia vix 12000 complentes, tripartim ad intercludendum trajectum
  2897. viarum diviserat, <strong id="page197">/197/</strong> ipse cum reliquis aciem invadentibus hostibus
  2898. opposuit. Pugnavit primo strenue ad Narajovum oppidum, secundo ad dictum
  2899. muriicipium, vallo et fossa subitanee praemunitum, Podhaycense feliciter;
  2900. recedere enim campo, cum latam planitiem densis cadaveribus straverant, scythae
  2901. debebant, deinde et fervorera pugnandi remiserunt. Sub haec enim gesta
  2902. invaserat vacuam defensoribus Crimeam Sierko, capitali odio tartaros
  2903. prosecutus, per ducem Iwaszkum, veteranum cosacorum centurionem, nulli aetati,
  2904. nulli sexui Tauricano pepercit, ferrum viventibus, flammam tuguriis injecit et
  2905. promiscuis caedibus in mortales deseviit, Perecopum arcem invasit ac incendit
  2906. tantaque consternatione Tauricam implevit, ut residui quoque in maritima aut
  2907. saltus invios profugerent, imo Hanus ipse in remotiora Colchidis suae
  2908. submoveretur. Sed nescierunt victoria uti cosaci, satis enim terruisse sive
  2909. vicisse rati, velociter regressum onusti spoliis maturarunt in Ukrainam, forte
  2910. veriti, ne in Sołtan Gałgam, in Polonia grassantem, inciderent, sive
  2911. ob vastatas tartarorum oras talionera in sua patria a scythis vindicantibus
  2912. reciperent. His ad Podhayce ad scythas delatis, mussitare cuncti in cosacos,
  2913. quos nunquam sibi fidos et incursionis recentis conscios suspicabantur,
  2914. fremere. Primores eorum fraudis et non servatae fidei ferociter et contumeliose
  2915. arguere, a discriminosa societate regressum in Tauricam apparare ceperunt.
  2916. Etiam Dorossius, vir in omne nefas projectissimus, quamquam irruptionis in
  2917. Poloniam scytharum author et socius, diffidens eorum amicitiae, secretis
  2918. nuntiis de successu Iwaszkonis in Crimea, festinatione scytharum in reditum,
  2919. asylum sibi amicabilis diffugii parando, conveniebat ducem exercitus nostri.
  2920. Iam per tres hebdomadas continuabatur cum numerosissimo hoste lucta, quam, ne
  2921. taediosa appareret, symphoniaci janczarorum (quorum 3000 cum 12 campestribus
  2922. machinis inusitato hactenus more Turcae sułtano Gałga
  2923. superaddiderunt) sub diluculum et crepusculum grandiora ex aere tympana
  2924. oblongas, lituorum instar tibias, aliaque belli instrumenta quotidie inflabant
  2925. et barbarnm melos exagerando fastui obstrepebant. Abruperat tamen taediosam
  2926. expectationem breve, <strong id="page198">/198/</strong> quia 4 horarum, die 16 Octobris per deputatos ab
  2927.  
  2928. utrinque colloquium eo fine, ut: scythae nomine hani sui fidelem amicitiam
  2929. sponderent, aes honorarium, a polonis appromissum, reciperent, captivos omnes
  2930. polonos dimitterent, specifice Machovium. Etiam Dorosz et cosaci pacis leges
  2931. scythis mediantibus acceptare coacti sunt. Et hostis quidem in Tauricam, cosaci
  2932. in Ukrainam, legiones in Poloniam remearunt.</p>
  2933.  
  2934. <p class=K1><br></p>
  2935.  
  2936. <p class=K1><br></p>
  2937.  
  2938. <p class=K1><br></p>
  2939.  
  2940. <p class=K1><b>1669.</b></p>
  2941.  
  2942. <p class=K1><br></p>
  2943.  
  2944. <p class=K1>Tartari partem exercitus nostri, pro excubiis in
  2945. Ukraina stantem, nihil opinantem, adversi conspiratione cnm cosaccis inita, disjererunt,
  2946. victoriae impetn in alias cohortes, proximis Russiae et Wolhyniae oris
  2947. hybernantes subitanee invecti, eas disperserunt, ex nunc in ulteriores Russiae
  2948. provincias sese effuderunt, terrorem et stragem igne, ferro longe lateque
  2949. dederunt, innumeram multitudinem promiscui sexus et status hominum in
  2950. servitutem abduxerunt.</p>
  2951.  
  2952. <p class=K1><br></p>
  2953.  
  2954. <p class=K1><br></p>
  2955.  
  2956. <p class=K1><br></p>
  2957.  
  2958. <p class=K1><b>1670.</b></p>
  2959.  
  2960. <p class=K1><br></p>
  2961.  
  2962. <p class=K1>Turcarum sultanus bellum intimavit, numerosissimas
  2963. phalanges, plusquam 80,000 militum habentes, Podoliae immisit, qui societatis
  2964. cum Doroszenko duce rebellium viribus, ferro, flammis, impetu per vicinas
  2965. provincias furebant.</p>
  2966.  
  2967. <p class=K1>Hanenko ductor Zaporowiensium contra Dorosz rebellem
  2968. prospere in nomen regis Michaelis pugnavit, interim tamen et ipse barathro
  2969. sanguinis sui Dorosz insinceritatis notatus, placabiliter tamen ad fidele
  2970. obsequium reipublicae regisque trahebatur. Piuro, voluntariorum in Ukraina
  2971. ductor, res egregias fortiter pro Polonis gerebat.</p>
  2972.  
  2973. <p class=K1><br></p>
  2974.  
  2975. <p class=K1><br></p>
  2976.  
  2977. <p class=K1><br></p>
  2978.  
  2979. <p class=K1><b>1671.</b></p>
  2980.  
  2981. <p class=K1><br></p>
  2982.  
  2983. <p class=K1>Rex procurabat summopere pacificationem Ukrainae,
  2984. ideo et Hanenko, bellatori egregio et sibi fideli, misit insignia, praefecturam
  2985. Zaporoviensis exercitus testantia, et Dorossio rebelli, tum Moschi
  2986. protectionem, tum Turcae assumenti, regiam clementiam offerebat, qua donis, qua
  2987. promissis, qua missionibus legatorum, amnistiam offerendo immisit. <strong id="page199">/199/</strong></p>
  2988.  
  2989. <p class=K1>Noh nocuit quidem anno hoc nobis Turca ob excitatos
  2990. per rebellionem Mecci gubernatoris motus seditiosos. Fortalitium tamen
  2991. Białacerkiew in magnis angustiis erat ob victus inopiam, qua praesidiarii
  2992. praemebantur; Joannes tamen Sobieski, supremus dux exercitus in expeditione hac
  2993. multa egregia fecit. Saepe enim cum hostibus feliciter conflixit, rebelles acie
  2994. pepulit, oppida amplia inter Hypanim et Tyram recuperavit, limites regni ab
  2995. hostilitate barbarorum securos fecit, exercitum, juxta desiderium reipublicae
  2996. ab autiquo praehabitum, pro hybernis in Bracłaviensibus regionibus
  2997. instituit ac distribuit et ipse Leopolim nostram feliciter remeavit.</p>
  2998.  
  2999. <p class=K1><br></p>
  3000.  
  3001. <p class=K1><br></p>
  3002.  
  3003. <p class=K1><br></p>
  3004.  
  3005. <p class=K1><b>1672.</b></p>
  3006.  
  3007. <p class=K1><br></p>
  3008.  
  3009. <p class=K1>Nescio an in vindicandis per annos anteactos Ukrainae
  3010. ditionibus laudare fortunam Polonam an arguere debeam? Feralia decreta
  3011. comitiorum reipublicae, acerba senatus consulta ferro praescindere cosacorum
  3012. perfidiam statuerant. Hi non justitiam sed tyrarinidem secum exerceri rati,
  3013. quasi desperabundi, fiducia animorum suorum nihilominus freli, jam modo nec
  3014. jugum ferre nec fraenum polonorum pati etiam auro clementiae intertextum
  3015. volunt, quinimo Turcarum gravem omnibus gentibus christianis potentiam, in
  3016. caput unius Poloniae devolvunt.</p>
  3017.  
  3018. <p class=K1>Hoc anno Mohometes III potentem nimium exercitum et
  3019. supra fidem numerosum die 12 Junii Adrianopoli moverat suique adventus fama
  3020. Poloniam universam attonitam fecit, Podoliam scythis praecurrentibus prostravit,
  3021. Russiam, ad casum illius trepidantem, inter caedes hominum, incendia villarum,
  3022. ruinas oppidorum agonisare credidit, Leopolim nostram, ultra spem, ultra
  3023. fortunam, ultra vires plus aliis audentem obstupuit. Primus futurae obsidionis
  3024. delator, redux a Turcis praenuntius regis Wieniawski fuit, qui et capti
  3025. Cameneci statum enarravit, et de imminenti urbi huic atroci potentia fideliter
  3026. praemonuit. Cives (ut in rebus trepidis fieri solet) ambigua inter se consilia
  3027. partiti: multi sperare fortia, plurimi pro tutiori praesidium fugae arripere
  3028. suadebant. Terrebat Leopolim <strong id="page200">/200/</strong> nostram vel maxime brevi nec attendibili
  3029. tempore captum Camenecum, forte situ a natura ipsa mirabili specialissimum regni
  3030. munimentum, quod quia Mahometes ultra spem omniumque opinionem per probrosam
  3031. deditionem accepit, Podoliam universam in una civitate subjugavit, ut ergo
  3032. occuparet similiter Russiam, Leopolim sui juris per violentam ac subitaneam
  3033. oppugnationem facere desideravit. Approximante jam scytharum colluvie multi
  3034. cives passim et sine omni mora e civitate, etiam pauperes, senes et juvenes
  3035. dilabebantur, matronae in publicum effusae, circa templorum altaria
  3036. discurrentes, et passim genibus nixae, supinas manus in coelum tendebant.</p>
  3037.  
  3038. <p class=K1>Hanc oppugriationem Turcicam, supra alias
  3039. antecedentibus annis periculosiorem, difficilioremque, qui nosse succinte
  3040. cupit, legat libellum a Bartholomeo Zimorowicz, consule Leopolinsi, ad omnia
  3041. hujus belli discrimina attendentis, qui cum alio consule, Gonsiorek dicto,
  3042. protunc proconsul, consilliis suis Leopolim e manibus asiatici tyranni eripuit
  3043. servavitque, prout hoc suo opere (quamquam scirpis verborum repleto) tcstatur.
  3044. Prodiit libellus iste inlucem anno 1693 a M. Joanne Moscicki Cracoviae typo
  3045. oblatus, cujus titulus est: äLeopolis, Russiae metropolis, latinitati donatnsô.
  3046. ù Ego sicut veritatis et brevitatis percupidus, ne cramben repetere videar,
  3047. sequor descriptionem Jacobi Gawach canonici, intemeratae fidei presbyteri, qui
  3048. gesta obsidionis illius ad informationem archipraesulis Korycinii nativo
  3049. idiomate scripsit, illique Cracoviam miserat; eam, quia ad manus mea annis ab
  3050. obitu ipsius plus quam 20 pervenit, illam pro veritatis stylo simplici
  3051. latinitati reddo et tenorem de verbo ad verbum refero:</p>
  3052.  
  3053. <p class=K1>Rumor ad aures nostras pervenit, imperatorem ipsum ad
  3054. arcem Chotimensem stetisse. ad se hanum Tartariae et Doroszenko convocasse, ut
  3055. cum omni apparatu suorum excreituum sibi assisterent.</p>
  3056.  
  3057. <p class=K1>Die 24 Septembris vexilla crucibus notata (hinc
  3058. patuit quod valachorum et cosacorum) per montes eluctabantur.</p>
  3059.  
  3060. <p class=K1>Die 1 Octobris władyka anterior Szumlanscius superinductus
  3061. suaviter in curiam, petitumque ab eo, ut, sicut gratus et bene <strong id="page201">/201/</strong> notus
  3062. Doroszenkoni ad eum, stativa bellica in ecclesia ruthena S. Georgii habentem,
  3063. (unde cosaci pilea ignea in civitatem tum et ex monte Szembeccio vehementer
  3064. jaculabantur), pergeret, persuaderetque, ne Christianos ipsemet Christianus
  3065. hostiliter impeteret, quinimo ad hanum tartarorum et ipsummet
  3066. Kapłan-baszam intercederet pro afflicta civitate, ne tam enorme litrum
  3067. exsolveret, prout proponebatur. Detractabat hanc functionem assumere in se
  3068. prima facie Szumlanscius, nimium se laesum et in causa honoris, quoniam
  3069. wladikatu spoliatus est et in substancia. Tandem Szumlanscius declaravit, se
  3070. discessurum ad Dorossmm, dummodo ipsi securitas transitus procuraretur, quod
  3071. ipsi appromissum est. Dicebatur ergo fuisse apud eundem Dorossium et
  3072. condolentiam ipsius super afflicto civitatis statu audivisse, sed ego circa
  3073. haec praesens non eram.</p>
  3074.  
  3075. <p class=K1>Hanenko cum 5000 cosacorum et Podlachiensi castellano
  3076. ab una septimana ad Sokalium constitit.</p>
  3077.  
  3078. <p class=K1><br></p>
  3079.  
  3080. <p class=K1><br></p>
  3081.  
  3082. <p class=K1><br></p>
  3083.  
  3084. <p class=K1><b>1673.</b></p>
  3085.  
  3086. <p class=K1><br></p>
  3087.  
  3088. <p class=K1>Expeditus pro feliciori omine cum 3000 militum, ante
  3089. exercitum praeambulo Nicolaus Sieniawski, regni protunc vexillifer. Is
  3090. adjacentia tractui suo oppida ab hostibus insessa subito aggressus. Turcas ab
  3091. iis expulit, alios profligavit, Satonoviam, Miendzyboż et alia sua
  3092. haereditaria municipia, juri suo denuo asseruit.</p>
  3093.  
  3094. <p class=K1><br></p>
  3095.  
  3096. <p class=K1><br></p>
  3097.  
  3098. <p class=K1><br></p>
  3099.  
  3100. <p class=K1><b>1674.</b></p>
  3101.  
  3102. <p class=K1><br></p>
  3103.  
  3104. <p class=K1>Fama fuere hanum tartarorum pcrsuasisse Turcis, ut
  3105. omissa Leopoli, arma in Ukrainam vertissent; atque rationibus ipsius persuasi,
  3106. multa fortalitia, utpote: Mohyloviam, Szarogrodiam, Barium, Scianam, Kune,
  3107. Ladyżynum ceperunt; Humaniam urbem, arte et praesidio munitam, et pene
  3108. viribus suis securam, et fortiter resistentem, semel et iterum assultu
  3109. instituto, quamquam non sine clade suorum, cepit vezyrius; statim excidium ivit
  3110. per omnia: aetate provecti succubuere immanitati ferri, teneriores mori
  3111. compulsi, foeminae vincula impleverunt et stupra perpessae. Moschi quoque <strong id="page202">/202/</strong>
  3112. pro Ukraina, sibi a cosacis tradita, certantes, juncti iisdem ingenti exercitu,
  3113. quin 300,000, Borysthenem trajicerunt, Pavotociam primo 30,000 cinxerant, sed
  3114. ab eodem oppido cum clade rejecti a Doroszenko, turcarum socio, deinde
  3115. Czehrynum urbem, non facile hosti cuilibet cessuram, obsederant, sed per
  3116. occultos recessus erumperit cum suis Doroszenko, necem et vincula praemium
  3117. obsidionis retulere. Fugiebant tumultuario abscessu trans Borysthenem, qui
  3118. plures gurgitibus suis abreptos hausit. Tormenta etiam abiicere metus mosehis
  3119. persuasit.</p>
  3120.  
  3121. <p class=K1>Rex electus (Joannes III) etiam hyeme ex necessitate
  3122. belli in Ukraina bellum gerebat. Barum oppidum, munitione et origine non
  3123. incelebre, scythico praesidio exciso, tum et arcem ipsam, fortius munitam,
  3124. deinde Mohyloviam, Peczary, Bratislaviam felici marte recepit, scythas in
  3125. multis locis fugavit, captivos cepit, alios in hani, amicitiara ostentantis,
  3126. favorem dimisit, militem in Ukraina per hyberna distribuit, Achmet-baszam cum
  3127. 12000 praesidiariorum, nocte interluni per Michaelem Rzewuski aggressum
  3128. Rascovia, multis caesis, expulit. Sic progressus noviter electus rex, inter
  3129. acerba frigora hyemans usque ad annum subsequentem.</p>
  3130.  
  3131. <p class=K1><br></p>
  3132.  
  3133. <p class=K1><br></p>
  3134.  
  3135. <p class=K1><br></p>
  3136.  
  3137. <p class=K1><b>1675.</b></p>
  3138.  
  3139. <p class=K1><br></p>
  3140.  
  3141. <p class=K1>Exercitus cum hostibus jam ab initio hujus anni
  3142. acriter dimicando, scythas inter Czehrynium et Stawisciam infestus excursus
  3143. facientes, clade mulctavit, ad Zorniscios Alexander Polanovius, ad Niemiroviam
  3144. dux Wisniowecensis Demetrius, alibi Stanislaus Jabłonowski, palatinus
  3145. Russiae, scytharum agmina et cosacorum profligabant, nec diu ovabat grassantium
  3146. hostium licentia, ferro victorioso ubivis edomita, ita ut Doroszenko jam
  3147. obsequium regi et reipublicae, quamquam ficte, offeret, Rascovia crebrius
  3148. lacessita sed nunquam hostibus impune. Nuradinus in Ukraina cum 4,000 scytharum
  3149. fusus est. Ad Czehrynum cum Adzygereyo a Michaele Rzewuski et iterum a Nicolao
  3150. Sieniawski ad Pawołociam funditus opprimitur: ipse in arena cadit ita, ut
  3151. vix 60 a fuga retracti ex toto <strong id="page203">/203/</strong> exercitu, vincula subiverunt.
  3152. Pawołocia, quam 30,000 Moschorum anno praeterito sanguine suo cruentarunt,
  3153. a 3,000 nostrorum duce Radzivillio oppugnata, igne et caedibus snorum absumpta,
  3154. obstinata tamen in martem, tandem ultimum exitium a subjectis in terra pulveris
  3155. fomitibus pertimescens, in regis clementiam se totam abjecit, arcemque potentem
  3156. duci Radzivillio tradidit. ù Ioannes Sirko, haeros et bellator contra tartaros
  3157. insignis, a rege Zaporowiensis militiae dictator constitutus est missis
  3158. insignibus militiae quod ipsi, diu haec ambienti, pergratum erat et ad agenda
  3159. fofia calcar.</p>
  3160.  
  3161. <p class=K1>Iam et hanus tartarorum ad pacis tractatus
  3162. sollicitabat regem. Tandem relevando militi spatium concessum, prasidesque per
  3163. Polesiam et Wołhyniam locatae, rex exeunte Aprili Zloczoviam attigit.
  3164. Mirum tamen est, quod hyemem, frigoribus suevam, rex ad bellandum in Ukraina
  3165. elegerit, passim enim ob defectum pabuli equi generosi cadebant, milites inedia
  3166. et incommodis macerabantur, pedites et non bene tecta famulitii paupertas
  3167. emoriebantur; magnumque impedimentum bello fecerant nivium crebre cadentium
  3168. congeries. In aestate hyemabat noster exercitus, dum Turcae, calentiori aura
  3169. favente, municipia expugnabant, nostri in autumno, hoste recedente, ad arma
  3170. prosiliebant.</p>
  3171.  
  3172. <p class=K1>In Ukraina rex totus in eam curam incubuit, ut
  3173. Doroszenkonem cum cosacis in suas partes petraheret: cum et ille obsequium non
  3174. denegaverat, mittebat crebrius Josephum Szumlanski, episcopum nostrum
  3175. Leopoliensem, ruthenum, adhuc in schismatc manentem, Doroszenkoni familiarem,
  3176. per quem mussitator versutus meliora regi pollicebatur, tempus vero tractatibus
  3177. studiose extrahebat, iuterum astuta mente Turcam respiciebat, quem assiduo per
  3178. suos legatos sollicitabat, tandemque effecit, ut primis diebus martii hostilis
  3179. potentia Ukrainam impeteret, cui forte motivum dederat factionum subdolarum
  3180. exercitus Lituaniensis, deserto rege exemplo inaudito castris excedens, domum
  3181. accelerans cum irreparabili damno felicioris progressus. ù Non otiabantur pro
  3182. suo more scythae, sed subito in vicinia Russiae effusi rapiebaut omnia,
  3183. vastabant, com-<strong id="page204">/204/</strong>burrebant villas et oppida pro sua libidine impune et
  3184. sine repulsa nostrorum: pauca et dispersa praesidia multitudini eorum sufficere
  3185. non poterant; oppressi celeritate eorum multi, caesique, captivati multi.
  3186. Ioannes tamen Sirko, ductor Zaporoviensium, centuriis suorum septus, scythas,
  3187. miseram tot hominum praedam agentes, ter cecidit, captivo agmini vincula
  3188. ademit, non omnes tamen vindicavit.</p>
  3189.  
  3190. <p class=K1>Interea basza Juliae Albae pontem in Danubio stravit,
  3191. per quem traduxit copias suas, ac Ibraimo, generali exercituum turcicarum,
  3192. sociavit. His oppugnata primo Rascovia, deinde Mohylovia, sed a cosacis regi
  3193. fidelibus fortiter et cum clade Turcarum defensa, utraque municipia, postea dum
  3194. viribus majoribus Turcae ingruerent, a civibus, alio sese transferentibus,
  3195. deserta; Barium, Miedzyboziam oppugnabant Turcae, Krasiłowiam tartari, sed
  3196. tam hi, quam illi rejecti fortiter. Noster exercitus, adversus insultus Turcarum
  3197. imparatus, defensive se habebat, quia de pace hani tartarorum audierat. ù
  3198. Tractatum enim interrumpit recusata eorum restitutio, quae Turcae, contempta
  3199. foederum religione, per nefas occupaverant. Itaque Ibrahimus, 15 bassis cum
  3200. suis copiis junctus, hano itidem cum omnibus dinastis Crimeae associatus,
  3201. invasit iterum arces et oppida: Wołoszczyna (sic) municipium munitum
  3202. perbelle et a cosacis fortiter defensum, dum sulfurati pulveris foraes ignea
  3203. tela fundere non suffecerat, cum clade suorum notabili excidit, telis tamen,
  3204. quae furor obtruserat, rem strenue prius agere municipes, quibus armati inter
  3205. densa agmina prorupere priusquam sua funera ulti, quam receperunt graviores
  3206. hosti, dum caderent certe vel ab ipsa morte immortales. Arcem Zbaravensem, a
  3207. natura loci et ingenio munitam, per proditionem infidae plebis occupavit, cujus
  3208. pars excidium, pars vincula, oppidum ignes, muri ruinam proemium flagitii
  3209. habuere.</p>
  3210.  
  3211. <p class=K1>Ibrahimus in Mikulińce divertit, quod
  3212. oppugnavit, in cujus oppugnatione stragem suorum notabilem passus, tandem per
  3213. deditionem accepit, sed fregit, quam spoponderat, fidem: primores enim illius
  3214. oppidi palis defixi, feliciores illi fuere, qui acies hostium ausu haeroico
  3215. praerupere et salntem egregia fortitudine conservaverunt. <strong id="page205">/205/</strong> Olexinium,
  3216. Poczajovia, Załoscy et alia oppida, quamquam tentata, sed non superata.
  3217. Praedam hominum, Zbaravii atque alibi raptam, ad Camenecum excussit; filio hani
  3218. aegrumque bassam infirtnari diutius non permisit Rzevuscius; ad Złoczoviam
  3219. a palatino Russiae Jabłonovio Adżi ù Gerejus cum 20,000 profligatus.</p>
  3220.  
  3221. <p class=K1>Inter haec Braclavia, regio praesidio defensa, a
  3222. Boluk ù basza dolo poponum schismaticorum capitur. Tribunus Constantinus, regi
  3223. et reipublicae fidelis indigna passus et Boluk ù bassae, urbis invasori, cum
  3224. liberis et affinibus impie traditus est.</p>
  3225.  
  3226. <p class=K1>Sic inter continuas et mutuas partium caedes annus
  3227. hic transiit, dataque interim armis quies, inter extrema fata Ukrainae, quae
  3228. inter bella et incendia in desertum triste abiit, nihil jam pagorum uspiam
  3229. hominumque habens, nisi ubi praesidia polona sedem fixerunt, videlicet:
  3230. Nemiroviae, Kalnicii. Pawołociae, Białocerkwiae, Kotelnae,
  3231. Czarnogrody. Moschus etiam: Kijoviam, Żabotynum, Subotoviam, Czehrynum,
  3232. injurioso nobis praesidio occupaverat, reliqua deserta erant regioque hominibus
  3233. inhabitabilis, et ubi steterunt Pergama, excreverant nemora, surdaeque pinus
  3234. pro oppidis prostabant.</p>
  3235.  
  3236. <p class=K1><br></p>
  3237.  
  3238. <p class=K1><br></p>
  3239.  
  3240. <p class=K1><br></p>
  3241.  
  3242. <p class=K1><b>1677.</b></p>
  3243.  
  3244. <p class=K1><br></p>
  3245.  
  3246. <p class=K1>Post Zurawnienses tractatus totam potentiam in
  3247. Moschos cosacorum patrones Ottomanus converterat ac in conspectu magni
  3248. exercitus Moschorum, videlicet: 200,000 eorum, 100,000 cosacorum, 50,000
  3249. Casanensis, Astrachanensis, Kałmucensis militiae, Czehrinum occupavit,
  3250. excidit magna clade mnlta millia cosacorum (80,000 perempta esse diccbantur)
  3251. vallaque, sublimitatem turrium aequantia, evertit.</p>
  3252.  
  3253. <p class=K1>Hoc successu ferocior vezyrius, dum circa 1
  3254. Septembris evacuatio Barii, Kalnicii, Niemirovii, Miendzybnzii juxta pacta
  3255. Zuraviensia, ob moram nostrorum non est subsecuta, totum exercitum in haec,
  3256. nondum evacuata, fortalitia convertebat. Evacuationem itaque horum fortalitiorum
  3257. extemporaneam snasit necessitas, quae interim Turcis cesserunt. <strong id="page206">/206/</strong></p>
  3258.  
  3259. <p class=K1><br></p>
  3260.  
  3261. <p class=K1><br></p>
  3262.  
  3263. <p class=K1><br></p>
  3264.  
  3265. <p class=K1><b>1683.</b></p>
  3266.  
  3267. <p class=K1><br></p>
  3268.  
  3269. <p class=K1>Rex ut Russiae nostrae a scythis furentibus
  3270. securitatera provideret, retraxit a suscepta secum via (ad Viennam)
  3271. Druszkiewiczium, castellanum Lubaczoviensium, virum et experientiae bellicae et
  3272. activitatis et sinceritatis in bonum publicum probatae, eundemque ad exercitum
  3273. cosacorum, noviter sub duce Kunicki subscriptum, cum charactere generalis
  3274. commissarii ordinavit, qui subito, loricatis vexillis et desiltoriis stipatus,
  3275. ivit ad Danubium. Prospero passu et eventu porrexerat Druszkievicius ad
  3276. Kunicium; cosaci enim et Valachi (hi exercitum Kunicii complebant) cum duce
  3277. Kunicki, a rege dato, nostris auxiliaribus conjuncti, a Soroka digressi, magnas
  3278. et notabiles progressus fadebant, qua Tehinenses tractus ulteriore Tyrae ripa
  3279. ducit prolixis itineribus, contendere mapalia scytlmrum, subito igne corripere,
  3280. uxores prolesque eorum ferro promissivo trucidare, christianos permultos
  3281. servituti eximere non dubitarunt, Białogrodum, turcarum praesidio munitum,
  3282. non quidera occupaverant, sed circumcirca lignis atque cespitibus constructas
  3283. domos cum acriori doloris sensu absumpere ignibus. Sic ad ostia usque Euxini
  3284. ponti, nullo resistente, penetraverunt; non otiabantur in Valachia etiam vexilla
  3285. polonorum. Iassy enim, sedem dynastae Valachiae, ipsumque Stefanum hospodarum
  3286. in patres regias per deditionem traxerunt.</p>
  3287.  
  3288. <p class=K1>Itaque ipso divae Barbarae die apud Tiglotinum magno
  3289. ardore cum supervenientibus Turcis ac tartaris conflixere, et qua constantia
  3290. primo steterunt, eadem magnos impetus hostiura vicerunt. Particularis illius
  3291. pugnae actus ex litteris ipsius Kunicii, quos ad regem scripsit, punctum
  3292. annecto, quod tale est: äQuidquid apud Tehiniam ac Białogrodum hostilium
  3293. virium ex scythis, spahis ac janczaris fuit, id omne cum duobus kajmakanis seu
  3294. praesidibus, sibi occurisse et postquam conserta manu pugnarunt, tandem a
  3295. cosacis et valachis disjectos, Techinensis praefectus ac Białogrodensis
  3296. caesi, ultra decem ex insignioribus murzis capti; Alibejus, equitum ductor,
  3297. orto inter eos, qui eum captivarunt, jurgio, interemptusô. Prodigio enim affine
  3298. fuit, <strong id="page207">/207/</strong> turcas et scythas tam numerosos cum tanta clade suorum (nam ad
  3299. 4000 cadaveribus viam straverunt) campo excessisse, cum cosaci ac valachi ne
  3300. unum quidem suorum in tanto conflictu amiserint.</p>
  3301.  
  3302. <p class=K1><br></p>
  3303.  
  3304. <p class=K1><br></p>
  3305.  
  3306. <p class=K1><br></p>
  3307.  
  3308. <p class=K1><b>1684.</b></p>
  3309.  
  3310. <p class=K1><br></p>
  3311.  
  3312. <p class=K1>Exercitus ille cosacorum duce Kunicki uno ictu
  3313. fatalis perfidiae sive discordiae concidit victoriasque suas tragico exitu
  3314. terminavit: junxerat suos cosacos zaporovienses valachorum manui copiisque
  3315.  
  3316. fraudulentis semper Kunicius, habitoque cum proceribus Valachorum consilio, ut
  3317. hano, adversus tendenti, occureret, recto Renium tetendit. Comperto hanus, quod
  3318. contra ipsura processerit, recesit retro ad ripam Danubii, ibique turcis,
  3319. tataris, janiczarisque ad majbrem numerum collectis, bene et tormentis armatus,
  3320. rediit contra Kunicium fortius pugnaturus, ac de repente ad pagum Tabacum die
  3321. 30 decembris anni 1683 exerdtum christianum a tergo agressus est; non renuerat
  3322. pugnam etiam Kunicius, prodiit in campum cum suis fortiterque restiterat, licet
  3323. 5,000 solum re ipsa habebat at 30,000 se habere bellatorum formalium (ob
  3324. majorem solutionem stipendiorum) corain rege jactitabat. Sequenti tamen die,
  3325. impedimentis et curribus sibi instar vallorum junctis, versus Prutum tetendit,
  3326. regressum maturans, tota hac die cum hostibus cruento marte decertans.
  3327. Protractae eae velitationes et certamina in quintam diem, qua Prianoviae, uno
  3328. milliari a Pruto constitit. Proceres Valachi, videntes potentiam paganorum
  3329. nimium sibi incumbere et qua majoribus tormentis, qua sclopetis manualibus
  3330. gravius toti exercitui infestam esse, formato inter se consilio 4-ta die
  3331. Januarii (juxta veterem stylum natalis Christi) mane ipso cum suo exercitu
  3332. fugam arripuerunt, Prutumque trajecerunt. Quo viso Zaporovienses in tantum
  3333. metum conjecti sunt, ut et ipsi, relictis curribus, frusta in reditum
  3334. solicitante Kunicio, turpiter diffugerent, quos sequi et ipse Kunicius debuit Iassosque
  3335. per Prutum evasit, juratam, turpi fraude violatam fidem per Walachos continuo
  3336. incussans. Collegerat tamen dispersos suos circa Jassy, ex iisque iterum
  3337. coadunavit suas copias, paucis, ut in <strong id="page208">/208/</strong> suis litteris scribebat,
  3338. desideratis, cum quibus recto in Ukrainam prorespirio porrexit. Pro his a duce
  3339. Iabłonovio pecunias petebat, ut corrigere ignominiae errorem posset,
  3340. quaerulabatur contra Valachos, regique fidele obsequium pollicebatur. Haec ex
  3341. ipsis Kunicii litteris Jassis ad Jabłonowium 9 Januarii, anno 1684 datis,
  3342. excerpsi. Et abierat ille Kunicius in Ukrainam, sed Petryczenko, palatinum et
  3343. principem Moldaviae omni subsidio destitutum reliquit, is debuit cedere
  3344. malevolentiae fatorum in Soczavam, cui Jabłonovius, dux exercitus nostri,
  3345. notabile subsidium, videlicet 45 vexilla submiserat, ducique Zaporoviensi
  3346. Kunicio, ut, deleturus priorem ex accepta clade ignominiam, dicto palatino
  3347. succurreret non nudum mandatum miserat, sed cum pecunia et 1300 integris panni
  3348. obvolutionibus, vulgo postawy, per castellanum Lubaczoviensem, pro 15,000
  3349. cosacorum; illisque 50,000 juxta rationem officiorum ipsorum militarium
  3350. pannumque castellanus distribuerant. Non bonum tamen fidem haec munificentia
  3351. invenit, perfida enim geus cosacorum et graeca fide mercari solita, promissis
  3352. Carorum Moschoviae, qui illis 30 florenos per equum et vestes pollicebantur,
  3353. corrupti, multibus dissidiis inter se scissi, tam pedites, quam equites,
  3354. aliquot praecipuos snorum, partes Kunicii promoventium, nostrosque occiderunt
  3355. et dissipati sunt: alii ad Moschos per Zaporoviam abierunt, alii, et praecipue
  3356. pedites, in diversa castra ac maleficiorum suarum loca dispersi sunt, ne tamen sine
  3357. scelere et parricidio, quo saepe polluuntur, secederent, ducem suum Kunicium,
  3358. sub cujus regimine tam feliciter a principio pugnarunt, graviter percussum
  3359. multaties, ad mortem quaesitum, tormento accatanarunt, hostibusque eum pro
  3360. ludibrio relinquentes, dissipati sunt; alii tamen Mohylam pro duce Zaporoviensi
  3361. elegerunt. ù Sic Petryczenko, postquam majorem partem exercitus a se avulsam
  3362. advertit, ulterius in Moldavia subsistere nou potuit, fugere debuit Jassis, per
  3363. tartaros occupatis. Semeniis aliquot centenis cosacis, qui sub Stanecki
  3364. colouello militaverant, novi palatini Demetrii auspicia adorantibus, et
  3365. proditores illi impii fuerunt, dictum enim colonellum Stanecki vinctum
  3366. Demetrioni tradiderunt et infidelitate meruerunt <strong id="page209">/209/</strong> donaria, stipendia et
  3367. vitam. Pro his Semenis ad Petri palatini instantiam missa fucrant 30.000 fl.,
  3368. quibus illos in suo contineret obsequio. Interea magno numero effusi tartari.
  3369. Zbarażum et Wiszniowecum exciderunt, circa Iampolum et Lachovios homines
  3370. quosdam obduxerunt, quosdam necarunt, Krasiłoviam excusserunt, przygrodkum
  3371. vi ceperunt, pauci homines vix se ad arcem fugarunt a caede salvando,
  3372. Lesniovium non procul a Brodis expilarunt.</p>
  3373.  
  3374. <p class=K1>Mohyła in locum Kunicii dux Zaporoviensis
  3375. tumultuario modo electus, verius suffectus, Niemirovia egressus cum suis
  3376. cosacis fuerat, de cujus copiis nonnisi spatiosa mendacia sparsa fuerant, quia
  3377. valde exiguae erant.</p>
  3378.  
  3379. <p class=K1><br></p>
  3380.  
  3381. <p class=K1><br></p>
  3382.  
  3383. <p class=K1><br></p>
  3384.  
  3385. <p class=K1><b>1685.</b></p>
  3386.  
  3387. <p class=K1><br></p>
  3388.  
  3389. <p class=K1>Hoc anno in locum generalis Samujłowicz
  3390. cosacorum, nostris polonis infensi (qui per suos milites herbas, gramina, foena
  3391. omnia exurebat et sub ficto nomine seytharum ulterioris persecutionis bellicae
  3392. Gallicini adinveniebat, secretasque conferentias cum hano habebat, ideoque sub
  3393. custodiam Moschorum ferro manus pedesque ligatus traditus erat) alius, nomine
  3394. Mazeppa, nobilis polonus ex palatinatu Wołhyniensi, nobis non adeo pro
  3395. illo tempore favens, suifectus est. Hic in aetate tenera adamaverat quandam
  3396. viro nobili polono maritatam mulierem, in cujus consortio forte deprehensus,
  3397. toto corpore nudatus, virgis recentibus ad sanguinem bene caeditur, mox equo
  3398. effreni manus pedesque ligatus male imponitur, ac in sylvas profundas,
  3399. proximiores deserti, quasi in praecipitem mortem casumque incertum abigitur et
  3400. quasi in exilium vitae impellitur.</p>
  3401.  
  3402. <p class=K1>Multos tamen casus felices fecit; ita et hunc, nescio
  3403. quo fato vincula stricta et effreni equi praecipitia eludatus, Zaporoviam
  3404. pervenit, ubi Zaporoviensium militiae associatus, tantum fortuna belli
  3405. profecit, ut Cari Moschoviae favore et imperio ducem Zaporoviensium dici
  3406. meruit, ac per 30 ac ultra annos et victorias Moschis ex scythis et turcis et
  3407. sibi divitias et suppelectilem multam comparaverit, quas tamen perfidia sua,
  3408. cum suecis victus, perdidit. Factis de his inferius (si Deus permiserit) dicam.
  3409. <strong id="page210">/210/</strong></p>
  3410.  
  3411. <p class=K1><br></p>
  3412.  
  3413. <p class=K1><br></p>
  3414.  
  3415. <p class=K1><br></p>
  3416.  
  3417. <p class=K1><b>1690.</b></p>
  3418.  
  3419. <p class=K1><br></p>
  3420.  
  3421. <p class=K1>Impostor quidam ruthenus sacerdos venit ad regem sub
  3422. specie ablegati, a Mazeppa, duce cosacorum, ingentcs copias cosacorum
  3423. pollicitus et aliarum civitatum ac terrarum subjectionem, si modo vicissim rex
  3424. dictum ducem de protectione sua contra Moschum assecuraverit. Rex, praesago mali
  3425. spiritu, diu versutum illum poponem in conspectu sui admittere noluit. Sed
  3426. ille, summo importunus, Varsaviam quoque regem secutus, longe ardentiores
  3427. prioribus litteras regi reddidit. ù Solito enim suae prudentiae modo rex deprehendit
  3428. dolos, quibus vaferrimus ille insidiator pacis utebatur. Repertum sigillum,
  3429. quod falacissimus homo, videns artes suas indagari, terrae insepeliverat,
  3430. patuit etiam imitatum fuisse manum et characterem ducis Mazeppa, quo sic
  3431. evinceret fidem et eliceret a rege litteras, quas infallibiliter ad Carum
  3432. Moschoviae detulisset, resque nostras deteriores fecisset. Acceptus ob has
  3433. causas in arestum ruthenus ille sacerdos (qui Samuel vocabatur), convocatus ad
  3434. judicandum illum Iosephus Szumlanski episcopus Leopoliensis ritus Rutheni
  3435. (protunc adhuc schismatici) cujus judicio fraudis improbae falacissimus ille
  3436. homo convictus, reus mortis adinventus, ex consilio senatus in Moschoviam pro
  3437. poenis sumendis ablegatus est.</p>
  3438.  
  3439. <p class=K1><br></p>
  3440.  
  3441. <p class=K1><br></p>
  3442.  
  3443. <p class=K1><br></p>
  3444.  
  3445. <p class=K1><b>1691.</b></p>
  3446.  
  3447. <p class=K1><br></p>
  3448.  
  3449. <p class=K1>Episcopus ritus rutheni Praemysliensis. Winnicki, cum
  3450. deputatis a nobilitate Varsaviam venit et facta die 23 Iunii in magna magnorum
  3451. praesentia schismatis abjuratione, cum universo grege suo ad graemium sanctae
  3452. Romanae ecclesiae accessit.</p>
  3453.  
  3454. <p class=K1><br></p>
  3455.  
  3456. <p class=K1><br></p>
  3457.  
  3458. <p class=K1><br></p>
  3459.  
  3460. <p class=K1><b>1700.</b></p>
  3461.  
  3462. <p class=K1><br></p>
  3463.  
  3464. <p class=K1>Post festa natalis Domini venit Leopolim, aegram
  3465. salutem in salubrem reparaturus, Winnicki episcopus Graeco-unitus
  3466. Praemyslensis, duxitque seeum domesticum, bene sibi fidum, probatum (qui aegro
  3467. corpori plasmata adhiberet, vacillantem levaret, dolentem solaretur <strong id="page211">/211/</strong>
  3468. obsequia) chirurgum. Hic pro offiicio suo aegro corpori membrisque die 24
  3469. Februarii splenia lini, cremato calenti delibuta, applicans, ineautus, sive
  3470. parum potus, candelam ardentem abrumpendo filo inclinavit, ex qua subito
  3471. cauteria lana illa flammam concipit, ad calentia plasmata eandem promovet;
  3472. ardent in nudo corpore applicata sanitatis remedia, medios inter aestus
  3473. episcopo gemente, nec ob debilitatem nexusque opem sibi ferenti, chyrurgo illo
  3474. nequam clanculum fugiente; subvenerunt tarde servi et dominum jam semiustum et
  3475. plane praemortuum e medio flammarum, quasi e purgatorio, cum difficultate
  3476. exemerunt. Sed quia pylorum vehementer ignis afflixerat, intra 4 horas, munitum
  3477. tamen sacramentis et nefario injuriam donantem, expirantem doluerunt.</p>
  3478.  
  3479. <p class=K1>Diu meditatum opus, pro quo laboraverunt saecula, Iosephus
  3480. Szumlanski, episcopus ritus Graeci Leopoliensis, perfecit in acceptanda unione
  3481. ecclesiae Romanae; abjuraverat ille schisma suum Varsaviae aliquoties: corara
  3482. nuntio apostolico, nunc recenter in manibus cardinalis Radziejowski, regni
  3483. primatis; ovile graeco-ruthenium, cui praeerat, in dominium apostolicum
  3484. pontificis Romani immisit ac dimisit. Verum unionem ecclesiae charitatemque
  3485. fraternam exosa synedria ad ecclesiam muratam in civitate sita
  3486. (confraternitatem ex clero et populo appellant) patriarchae Gonstantinopolitano
  3487. se immediate subjectam esse dicebat, ac ideo se rebellem praestitit, nec
  3488. unionem ecclesiae Romanae acceptare, jurisdictionem Szumlanscii agnoscere
  3489. noluit. Venerat dies sanctorum apostolorum Petri et Pauli cultuique sacra, quam
  3490. diem Ruthena natio speciali veneratione celebrat. Ad hujus diei celebrandam
  3491. solennitatem jurisdictionemque suam per celebrationem liturgiae in ecclesia
  3492. civitatensi reassumendam, accinxerat sese Szumlanscius episcopus et ad hanc
  3493. devotionem magni nominis hospites: Iabłonovium ducem exercitus, castelanum
  3494. Cracoviensem, filios ipsius: palatinum Russiae, vexilliferum regni et alios
  3495. multos a statu saeculari; ex ecclesiastico statu nostrum Constantinum Mrozovicki,
  3496. archidiaconum, religionum praelatos, qui uti administratori Mrozowicio, etiam
  3497. ex curiositate videndi una <strong id="page212">/212/</strong> cum magistratu consulari assistebant,
  3498. invitaverat. Et ecce, cum magno in illo numero selectissimorum hospitum ad
  3499. januam ecclesiae venit, clausam beneque obseratam reperit, aliasque similiter
  3500. portas additum non permittentes; debebantque illi invitati hospites alii circa
  3501. pronam et propileum stare cum rubore, alii in arceris cum murmure diutius
  3502. subsistere. Offensus hac inurbana urbanorum civium resistentia episcopus petiit
  3503. a Iablonowio, ut milites portam aperirent; annuit facile Iabłonovius,
  3504. paruere illico satellitae, at per tegulas vicinioris lapideae subintrantes
  3505. abdita, ecclesiae portas securibus (quia claves non habebant) reserarunt,
  3506. iterque ad ecclesiam episcopo et hospitibus patefecerunt. Absolvit itaque,
  3507. cathema juxta morem suum portans, episcopus Szumlanscius in praesentia et
  3508. populi sui et tot hospitum liturgiam sacram, ac illam ecclesiam in suam
  3509. jurisdictionem recepit et bac eadem die edulis et praemiis auxiliantes
  3510. tractavit, sed a plebe inconditas voces multoties audire patienter ac etiam a
  3511. plerisque e clero suo debebat.</p>
  3512.  
  3513. <p class=K1><br></p>
  3514.  
  3515. <p class=K1><br></p>
  3516.  
  3517. <p class=K1><br></p>
  3518.  
  3519. <p class=K1><br></p>
  3520.  
  3521. <p class=K1><br></p>
  3522.  
  3523. <p class=K1><br></p>
  3524.  
  3525. <p class=K1><br></p>
  3526.  
  3527. <p class=K1><br></p>
  3528.  
  3529. <p class=K1><br></p>
  3530.  
  3531. <p class=K1><br></p>
  3532.  
  3533. <p class=K1><br></p>
  3534.  
  3535. <p class=K1><br></p>
  3536.  
  3537. <p class=K1><br></p>
  3538. <br><hr width=440 align=left>
  3539. <p class=Prym>
  3540. <br>⌐ ╤Ωαφ≤Γαφφ  ≥α εß≡εßΩα: <a href="mailto:maksym@litopys.kiev.ua"><i>╠αΩ±Φ∞</i></a>,  <a href="http://litopys.org.ua/" target="_top">½▓τßε≡φΦΩ╗</a> <a href="http://litopys.kiev.ua/" target="_top">(http://litopys.kiev.ua)</a> 
  3541. <br>27.IX.2004
  3542. <br><br>
  3543. </p>
  3544. <hr width=440 align=left>
  3545.  
  3546. <p class=K1><br></p>
  3547. <p class=K1><br></p>
  3548. <p class=K1><br></p>
  3549. <p class=K1><br>
  3550. <a href="sborlet05.htm">╧ε∩σ≡σΣφ </a>     
  3551. <a href="sborlet.htm">├εδεΓφα</a>     
  3552. <a href="sborlet07.htm">═α±≥≤∩φα</a>
  3553. </p>
  3554.  
  3555. </div>
  3556.  
  3557. </div>
  3558.  
  3559. <div class="smuga">
  3560.  
  3561. <div class="dop00">
  3562.  
  3563. <div align="left" class="pidnyz">
  3564.  
  3565. <div style="background:wheat;height:auto;width:800px;">
  3566. <div style="margin-left:15;margin-right:15px;background:none;text-aligh:center">
  3567.  
  3568. <br>
  3569. <div style="font-size:10pt;font-family: Arial"><i>╪σΓ≈σφΩ│Γ±ⁿΩ│ ≈Φ≥αφφ  Γ c∩│δⁿφε≥│</i> <IMG SRC="http://litopys.org.ua/files/lj_comm.gif"><a href="http://community.livejournal.com/ua_kobzar/" target="_top" title="╥α≡α± ╪σΓ≈σφΩε"><b>ua_kobzar</b></a>:
  3570. <br><br>
  3571. <div style="background-color:ivory;margin-left:0pt;margin-right:0pt;margin-top:0pt">
  3572. <div style="color:#544134;background-color:ivory;margin-left:25pt;margin-right:20pt;">
  3573. <i>├. ╩Γ│≥Ωα-╬±φεΓÆ φσφΩε, 1840 ≡.:</i>   
  3574.  
  3575. ─σ±ⁿ,   Σ≤∞α■, φ│ τ εΣφΦ∞ ≈εδεΓ│Ωε∞ │ φ│ τ  ΩΦ∞ ∩Φ±ⁿ∞ε∞ φσ ß≤δε ≥επε, ∙ε ∞σφ│ ß≤δε τ ┬α∞Φ, ∞│Θ Ωε⌡αφΦΘ ∩αφσ, 
  3576. ╥α≡α± ├≡Φπε≡ⁿσΓΦ≈. ┘ε±ⁿ Σ≤µσ φσ ∩≡ε±≥ε ∩ε≈αδε±  │ Σε ≈επε ≥ε Γεφε Σ│ΘΣσ≥ⁿ±  ù ∩εßα≈Φ∞ε. └ ∩ε≈αδε±ⁿ │τ ∩ε≈Φφ≤, 
  3577. ∙ε ┬α±   Ω≡│∩Ωε ≤δ■ßΦΓ, τφαΘ°εΓ°Φ ≥αΩσ ∞Æ Ωσ±σφⁿΩσ ±σ≡ΣσφⁿΩε │ Σ≤°≤ ≈Φ±≥≤, ∞εΓ ⌡≡≤±≥αδⁿ.
  3578.  
  3579. <b>( <a href="http://ua_kobzar.livejournal.com/70260.html" target="_top" title="╫Φ≥α≥Φ τα∩Φ± Σαδ│">. . .</a> )</b>
  3580. </div>
  3581. </div>
  3582. </div>
  3583.  
  3584. <br>
  3585.  
  3586.  
  3587. </div>
  3588.  
  3589. </div>
  3590.  
  3591. </div>
  3592.  
  3593. </div>
  3594.  
  3595.  
  3596.  
  3597.  
  3598. </div>
  3599.  
  3600. <div class="nyz">
  3601.  
  3602.  
  3603. <p class=K1><br></p>
  3604.  
  3605. <!-- ╧ε°≤Ω ∩ε∞ΦδεΩ -->
  3606. <SCRIPT src="/files/pomylky/error-ua.js" type=text/javascript></SCRIPT>
  3607.  
  3608. <SCRIPT language=javascript><!--
  3609. document.writeln(
  3610. '<noframe name="send_frame1" frameborder=0 vspace=0 hspace=0 width=0 height=0 scrolling=no style="position:absolute;visibility:hidden;left:-10px;top:-10px;"></noframe>' +
  3611. '<div style="display:none">' +
  3612. '<form name=err_send_form target=send_frame1 action="/files/pomylky/sendpomylaka.php" method=get>' +
  3613. '  <input type=hidden name="URL" value="">' +
  3614. '  <input type=hidden name="ERR_TEXT" value="">' +
  3615. '  <input type=hidden name="REF_URL" value="">' +
  3616. '</form></div>'
  3617. );
  3618.  
  3619. var is_ok = false;
  3620. var err_text;
  3621.  
  3622. if(parent)parent.document.onkeypress=on_key_press;
  3623. document.onkeypress=on_key_press;
  3624. is_ok = true;
  3625. //-->
  3626. </SCRIPT>
  3627.  
  3628. <span><p style="text-align:left;margin-left:25px;color:red;font-size:12pt;"><br><b style="color:red">▀Ω∙ε ∩ε∞│≥ΦδΦ ∩ε∞ΦδΩ≤ φαßε≡≤ φα ÷iΘ ±≥ε≡iφ÷i, ΓΦΣiδi≥ⁿ ┐┐ ∞Φ°Ωε■ ≥α φα≥Φ±φ│≥ⁿ Ctrl+Enter.</b></p></span>
  3629. <!-- ╧ε°≤Ω ∩ε∞ΦδεΩ -->
  3630.  
  3631. <span style="text-align:left;margin-left:25px;">
  3632. <!-- SpyLOG f:0211 -->
  3633. <script language="javascript"><!--
  3634. Mu="u2933.27.spylog.com";Md=document;Mnv=navigator;Mp=1;
  3635. Mn=(Mnv.appName.substring(0,2)=="Mi")?0:1;Mrn=Math.random();
  3636. Mt=(new Date()).getTimezoneOffset();
  3637. Mz="p="+Mp+"&rn="+Mrn+"&t="+Mt;
  3638. My="";
  3639. My+="<a href='http://"+Mu+"/cnt?cid=293327&f=3&p="+Mp+"&rn="+Mrn+"' target=_blank>";
  3640. My+="<img src='http://"+Mu+"/cnt?cid=293327&"+Mz+"&r="+escape(Md.referrer)+"&pg="+escape(window.location.href)+"' border=0 width=88 height=31 alt='SpyLOG'>";
  3641. My+="</a>";Md.write(My);//--></script><noscript>
  3642. <a href="http://u2933.27.spylog.com/cnt?cid=293327&f=3&p=1" target=_blank>
  3643. <img src="http://u2933.27.spylog.com/cnt?cid=293327&p=1" alt='SpyLOG' border='0' width=88 height=31 >
  3644. </a></noscript>
  3645. <!-- SpyLOG -->
  3646.  
  3647.  
  3648.  
  3649. <!-- ALPHA-counter TOP100 -->
  3650. <a href="http://www.a-counter.com/" target="_top"><script>
  3651. //<!--
  3652. id='11001'
  3653. an=navigator.appName; d=document;  w='0'; c='0'; r=''
  3654. script='http://www2.a-counter.kiev.ua/a/ua88x31.png'
  3655. function a() {
  3656. d.write("<img src='"+script+"?id="+id+"&w="+w+"&c="+c+"&r="+escape(d.referrer)+"' width=88 height=31 border=0 hspace=0 vspace=0>");
  3657. }
  3658. //-->
  3659. </script>
  3660. <script language="javascript1.2">
  3661. //<!--
  3662. s=screen;
  3663. w=s.width;
  3664. an!="Netscape"?c=s.colorDepth:c=s.pixelDepth
  3665. //-->
  3666. </script>
  3667. <script>
  3668. //<!--
  3669. a()
  3670. //-->
  3671. </script><noscript><img src="http://www2.a-counter.kiev.ua/a/ua88x31.png?id=11001&w=0&c=0&r=" width=88 height=31 border=0></noscript></a>
  3672. <!-- ALPHA-counter TOP100 -->
  3673.  
  3674. <script type="text/javascript">
  3675. var gaJsHost = (("https:" == document.location.protocol) ? "https://ssl." : "http://www.");
  3676. document.write(unescape("%3Cscript src='" + gaJsHost + "google-analytics.com/ga.js' type='text/javascript'%3E%3C/script%3E"));
  3677. </script>
  3678. <script type="text/javascript">
  3679. var pageTracker = _gat._getTracker("UA-374049-1");
  3680. pageTracker._trackPageview();
  3681. </script>
  3682.  
  3683. </span>
  3684.  
  3685. <p class=K1><br></p>
  3686.  
  3687.  
  3688. </div>
  3689.  
  3690. <p class=K1><br></p>
  3691. <p class=K1><br></p>
  3692.  
  3693.  
  3694.  
  3695. <p class=K1><br></p>
  3696. <p class=K1><br></p>
  3697. <p class=K1><br></p>
  3698.  
  3699.  
  3700.  
  3701. </div>
  3702.  
  3703. </body>
  3704.  
  3705. </html>
  3706.  
  3707.  
  3708.