Powszechnie znana jest mozolna praca pszcz≤│, kt≤rej
wynikiem bywa zwykle nagromadzony w ulu mi≤d. Jednak┐e w celu wyprodukowania 1 kg miodu
pszczo│y musz▒ zebraµ nektar z oko│o 1,3 miliona kwiat≤w rzepaku, albo z 800
tysiΩcy kwiat≤w akacji, lub z 8 milion≤w kwiat≤w gryki, czy wreszcie 6,5 miliona
kwiat≤w wrzosu. Trzeba pamiΩtaµ o tym, ┐e przy zbiorze w sezonie przez 1 rodzinΩ
pszczel▒, licz▒c▒ 40-50 tysiΩcy robotnic, 100 kg miodu, pszczelarz bierze udzia│ w
plonach na prawach "dziesiΩciny". Na potrzeby wy┐ywienia pszcz≤│ doros│ych,
potomstwa i na przezimowanie rodzina pszczela zu┐ywa oko│o 90 kg miodu. Przy mniejszej
produkcji pszczelarz mo┐e nie uzyskaµ dla siebie miodu. O powodzeniu decyduj▒ w
naszym klimacie warunki pogodowe w maju i czerwcu, bo w tym okresie zbiera siΩ ponad 75%
rocznej produkcji miodu. Miesi▒ce letnie przynosz▒ ju┐ tylko uzupe│nienie produkcji.
Po przyniesieniu do ula rzadkiego nektaru czy spadzi zaczynaj▒
zachodziµ w nim zmiany fizyczne i chemiczne, ko±cz▒ce siΩ stadium, kt≤re nazywamy
dojrza│o╢ci▒ miodu. NastΩpuje to wtedy, gdy nektar zostanie zagΩszczony do
okre╢lonego stopnia, cukry z│o┐one (wielocukry) zostan▒ przekszta│cone na cukry
proste i wreszcie mi≤d zostanie wzbogacony w enzymy, kwasy organiczne, niekt≤re
aminokwasy. Po zagΩszczeniu miodu pszczo│y przenosz▒ go do kom≤rek g≤rnej czΩ╢ci
plastra, a w miarΩ przybywania - do coraz ni┐szych. Kom≤rki z miodem ca│kowicie
dojrza│ym pszczo│y zabudowuj▒ cienk▒ pow│ok▒ woskow▒, tzw. zasklepem, chroni▒c go
w ten spos≤b przed wp│ywem niesprzyjaj▒cych zmian w atmosferze ula. Najwy┐szy stopie±
dojrza│o╢ci maj▒ zawsze miody z plastr≤w ca│kowicie zabudowanych zasklepem woskowym.
Jest to prosty spos≤b rozpoznawania dojrza│o╢ci miod≤w pszczelich.
Dojrza│o╢µ odwirowanego miodu mo┐na │atwo sprawdziµ
na podstawie jego gΩsto╢ci. Najprostsz▒ pr≤b▒ jest przelewanie miodu │y┐k▒. Mi≤d
dojrza│y jest na tyle gΩsty, ┐e przelewany - uk│ada siΩ warstwami, tworz▒c wyra╝ny
wzg≤rek. Natomiast mi≤d niedojrza│y jest rzadki, a przy przelewaniu tworzy siΩ
wg│Ωbienie. Przy wykonywaniu tej pr≤by nale┐y zwr≤ciµ uwagΩ, aby mi≤d mia│
temperaturΩ pokojow▒.
Ka┐dy mi≤d pszczeli, maj▒cy pocz▒tkowo formΩ patoki, to jest postaµ jednolitej
przejrzystej cieczy, po pewnym czasie zaczyna krystalizowaµ. W zale┐no╢ci od gatunku
miodu, stopnia zagΩszczenia i dojrza│o╢ci, warunk≤w przechowywania, temperatury jedne
miody krystalizuj▒ wcze╢niej, inne p≤╝niej. Wiadomym jest, ┐e im lepszy jest mi≤d
(g│≤wnie im mniej zawiera wody, a wiΩcej cukr≤w), tym prΩdzej krystalizuje. Tak wiΩc
szybka krystalizacja miod≤w pszczelich daje r≤wnocze╢nie w pewnym stopniu ╢wiadectwo o
ich wysokiej jako╢ci. Z tych powod≤w spotyka siΩ w obrocie handlowym mi≤d w dw≤ch
postaciach: jako patokΩ, czyli mi≤d bΩd▒cy jeszcze w stanie ciek│ym oraz jako
krupiec, to jest mi≤d ju┐ zestalony wskutek krystalizacji.
Krystalizacja, czyli skrupianie
siΩ miodu, jest procesem naturalnym, zachodz▒cym prawie we wszystkich miodach
odwirowanych (krajowe krystalizuj▒ wszystkie). Jedne rodzaje miodu krystalizuj▒
szybciej, inne za╢ wolniej, ale na og≤│ bior▒c, mi≤d p│ynny, nieskrystalizowany
jeszcze w styczniu czy lutym mo┐e budziµ pewne podejrzenia, je╢li chodzi o jego
jako╢µ.
Mi≤d skrystalizowany mo┐na │atwo doprowadziµ do stanu p│ynnego ogrzewaj▒c go, ale
trzeba to wykonywaµ bardzo ostro┐nie, aby miodu nie przegrzaµ powy┐ej 450C, gdy┐
wtedy traci prawie wszystkie warto╢ci lecznicze i od┐ywcze. Naczynie z miodem nale┐y
wstawiµ do wiΩkszego z niezbyt gor▒c▒ wod▒ i trzymaµ go w niej, dop≤ki nie stanie
siΩ zupe│nie p│ynny.
Nektarowanie ro╢lin i wydzielanie py│ku kwiatowego
odbywa siΩ przewa┐nie r≤wnocze╢nie. Dlatego te┐ mi≤d zawsze zawiera ziarna py│ku
kwiatowego. Wielko╢µ i kszta│t py│k≤w s▒ cechami charakterystycznymi dla
poszczeg≤lnych gatunk≤w ro╢lin. Liczba ziarn py│ku wystΩpuj▒cych w miodach
jednogatunkowych jest raczej sta│a w pewnych granicach i stanowi podstawowe kryterium
ich klasyfikacji.
Za mi≤d odmianowy uznaje siΩ taki, w kt≤rego obrazie
py│kowym ziarna okre╢lonego gatunku przekraczaj▒ 45% liczby wszystkich ziarn w
obrazie mikroskopowym.
NajczΩ╢ciej jest to mieszanina wielu gatunk≤w ro╢lin, ale po zastosowaniu odpowiednich
wska╝nik≤w mo┐na obliczyµ, w jakiej proporcji nektar poszczeg≤lnych gatunk≤w
z│o┐y│ siΩ na mi≤d tak zwany wielokwiatowy.
Szczeg≤│ow▒ analizΩ py│kow▒ mo┐na wykonaµ przy
pomocy wysoce nowoczesnej techniki i mikroskopii; warunki te spe│nia w Niemczech Instytut
Badania Miodu w Bremie. W Polsce zajmuje siΩ tym Oddzia│ Pszczelnictwa Instytutu
Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Pu│awach. Dla konsument≤w praca tych instytucji jest
niezwykle wa┐na - gwarantuje, ┐e mi≤d znajduj▒cy siΩ w handlu jest rzeczywi╢cie
prawdziwym miodem gatunkowym.
Miody odmianowe s▒ mo┐liwe do pozyskania dziΩki
pszczelej "wierno╢ci" kwiatom okre╢lonego gatunku w ci▒gu d│u┐szego czasu.
Powy┐sza sta│o╢µ jest szczeg≤lnie korzystna dla kwiat≤w ze wzglΩdu na szybko╢µ i
skuteczno╢µ zapylania; jasne, ┐e py│ek koniczyny nie jest potrzebny rzepakowi.
Wierno╢µ pszcz≤│ w stosunku do kwiat≤w opiera siΩ na odr≤┐nianiu zapachu
poszczeg≤lnych gatunk≤w kwiat≤w.
