Pojedynki gladiator≤w Rzymianie prawdopodobnie przejΩli od Etrusk≤w, kt≤rzy zamiast sk│adaµ ofiary z je±c≤w wojennych, zmuszali ich, by walczyli miΩdzy sob▒. Przypuszcza siΩ, ┐e pomys│ przejΩto od Samnit≤w, g≤rali kt≤rzy oko│o roku 290 p.n.e. ulegli Rzymowi. Gladiatorzy po wkroczeniu na arenΩ witali cezara okrzykiem:

- Ave Imperator, morituri te salutant! (Witaj Cezarze, pozdrawiaj▒ ciΩ, id▒cy na ╢mierµ)

Typowy gladiator mia│ zazwyczaj obna┐ony tors i nogi. Nosi│ okr▒g│y lub wysoki he│m z przy│bic▒. Os│ania│ siΩ prostok▒tn▒ lub owaln▒ tarcz▒. Genitalia chroni│ pasem lub przepask▒. Na lewej nodze mia│ sk≤rzany lub metalowy nagolennik. Sk≤rzany rΩkaw os│ania│ prawe ramiΩ. Uzbrojony by│ w miecz (gladius - st▒d nazwa gladiator) lub sztylet.

Rzymianie wyr≤┐niali co najmniej kilka kategorii gladiator≤w:

• Samnita - nosi│ ciΩ┐k▒ zbrojΩ, wzorowan▒ na oryginalnych zbrojach samnickich. Samnici mieli owaln▒ tarczΩ, miecz lub w│≤czniΩ. Nosili he│my z przy│bicami, ozdobione wielkimi grzebieniami i pi≤rami.
• Trak - nosi│ zakrzywiony miecz i ma│▒ tarczΩ oraz nie jeden, lecz dwa nagolenniki. Trakowie czΩsto walczyli z Samnitami.
• Retiarius (sieciarz) - wyposa┐ony w tr≤jz▒b lub harpun zrobiony z o╢ci tu±czyka, sztylet i sieµ. G│owΩ mia│ zazwyczaj obna┐on▒. NajczΩ╢ciej walczy│ z sekutorem uwa┐ano go za zawodnika ni┐szego rzΩdu.
• Sekutor - czyli ╢cigaj▒cy. Uzbrojony jak typowy gladiator.
• Eques - walczy│ konno. Mia│ okr▒g│▒ tarczΩ.
• Andabatae - byli ubrani w kolczugi, nosili he│my z przy│bicami, bez otwor≤w na oczy. Na o╢lep szar┐owali konno jeden na drugiego.
• Velites - walczyli pieszo. Ka┐dy z nich mia│ w│≤czniΩ.
• Esedarii - zostali wprowadzeni prawdopodobnie za Juliusza Cezara. Szar┐owali na siebie, stoj▒c na konnych rydwanach, powo┐onych przez wo╝nic≤w.
• Dimachaeri - nie nosili he│m≤w. Walczyli pos│uguj▒c siΩ dwoma sztyletami.
• Sagittarii - mieli │uk i strza│y. CzΩsto walczyli z dzikimi zwierzΩtami.
• Myrmilo - nazywani tak od wizerunku ryby (mormylos), kt≤rymi mieli ozdobione he│my.

Moda na walki gladiator≤w zosta│a zapocz▒tkowana w roku 264 p.n.e. kiedy w dniu pogrzebu Brutusa Pery jego dwaj synowie urz▒dzili na targu trzy r≤wnoleg│e pojedynki.

Trajan uczci│ swoje zwyciΩstwo w Dacji czteromiesiΩcznym widowiskiem, w kt≤rym udzia│ wziΩ│o 10 tysiΩcy gladiator≤w. Juliusz Cezar tymczasem uczci│ po raz pierwszy wystΩpami gladiator≤w pamiΩµ kobiety - swojej c≤rki. Cesarz Kommodus wyst▒pi│ na arenie ponad tysi▒c razy.

W tym czasie powstawa│y szko│y gladiator≤w. Najs│ynniejsze z nich znajdowa│y siΩ w Kampanii, Rzymie i Kapui. W roku 73 p.n.e. w Kapui nast▒pi│ bunt gladiator≤w. Rebeli▒ kierowa│ by│y ┐o│nierz rzymski, sprzedany w niewolΩ po tym, jak zdezerterowa│ i zosta│ rozb≤jnikiem imieniem Spartakus.

Spartakus zosta│ pokonany przez Pompejusza. Gladiatorami zostawali tak┐e ochotnicy z arystokratycznych rodzin, oraz kobiety. NajwiΩcej gladiatorek by│o za rz▒d≤w Nerona. Dopiero Septymiusz Sewerus w roku 200 n.e. zakaza│ pojedynk≤w kobiet.

Poleg│ych na arenie usuwano przez bramΩ libity±sk▒ (Libityna by│a rzymsk▒ bogini▒ pogrzeb≤w). Pos│ugacze ubrani byli jak Hermes (b≤g odprowadzaj▒cy dusze zmar│ych), inni za╢ przebrani byli w str≤j Charona (starca, przewo┐▒cego dusze zmar│ych przez rzeki Hadesu).

ZwyciΩzcy wychodzili bram▒ zwan▒ Porta Snavivaria. Kariera gladiatora ko±czy│a siΩ zazwyczaj zgonem po kilku walkach. Rekordzist▒ by│ Publiusz Ostorius, wyzwoleniec, wystΩpuj▒cy jako ochotnik, kt≤ry bra│ udzia│ w 51 pojedynkach.

Igrzyska gladiator≤w zni≤s│ edyktem w roku 326 n.e. Konstantyn Wielki, ale ostatecznie zaprzestano ich dopiero w roku 681.

Artyku│ udostΩpni│ serwis Mini Encyklopedia Sredniowiecza

Artyku│ opracowano na podstawie: Michael Grant "Gladiatorzy" oraz informacji w│asnych autora