Fizjologia cyklu miesiecznego

Fizjologia cyklu miesiΩcznego

Faza miesi▒czkowa

Pierwszy dzie± miesi▒czki jest pierwszym dniem nowego cyklu. Przez kilka kolejnych dni nab│onek macicy (endometrium) ulega z│uszczeniu i towarzyszy temu krwawienie.

Faza dojrzewania pΩcherzyk≤w

W ci▒gu nastΩpnych dni nastΩpuje odnowa nab│onka macicy powodowana przez hormony ┐e±skie zwane estrogenami, kt≤rych poziom w tej fazie cyklu stopniowo wzrasta. Estrogeny powoduj▒ te┐ rozwieranie siΩ uj╢cia szyjki macicy oraz produkcjΩ ╢luzu, kt≤ry przy wysokim poziomie tych hormon≤w staje siΩ przejrzysty i ci▒gliwy.

Ta czΩ╢µ cyklu nazywa siΩ faz▒ dojrzewania pΩcherzyk≤w (inaczej faza pΩcherzykowa lub follikularna), gdy┐ w tym czasie, r≤wnie┐ pod wp│ywem estrogen≤w, w jajniku nastΩpuje wzrost i dojrzewanie tzw. pΩcherzyka Graafa, czyli pΩcherzyka wype│nionego p│ynem i zawieraj▒cego jedn▒ kom≤rkΩ jajow▒. W jajniku jest wiele tzw. pΩche-rzyk≤w pierwotnych i w ka┐dym cyklu tylko jeden z nich dojrzewa. D│ugo╢µ trwania fazy dojrzewania jest r≤┐na w poszczeg≤lnych cyklach u jednej kobiety, a r≤┐nice jej d│ugo╢ci u r≤┐nych kobiet s▒ jeszcze wiΩksze.

Faza owulacyjna

Kiedy pΩcherzyk Graafa osi▒gnie dojrza│o╢µ, pod wp│ywem nag│ego wzrostu stΩ┐enia (piku) hormonu przysadki ù lutropiny nastΩpuje jego pΩkniΩcie i uwalnia siΩ z jego wnΩtrza kom≤rka jajowa. Nazywamy to jajeczkowaniem lub owulacj▒.

Faza cia│ka ┐≤│tego

Z pozosta│o╢ci pΩkniΩtego pΩcherzyka Graafa wykszta│ca siΩ tzw. cia│ko ┐≤│te, kt≤re produkuje hormon, zwany progesteronem. Pod jego wp│ywem ╢luz≤wka macicy rozrasta siΩ, przygotowuj▒c siΩ w ten spos≤b na przyjΩcie dziecka. Progesteron powoduje tak┐e zmianΩ wygl▒du ╢luzu szyjkowego na bia│y i gΩsty oraz podwy┐szenie podstawowej temperatury cia│a.

Po owulacji kom≤rka jajowa przemieszcza siΩ wewn▒trz jajowodu w kierunku macicy i jest w tym czasie gotowa do zap│odnienia. »yje ona najwy┐ej jedn▒ dobΩ i obumiera, je╢li nie dosz│o do zap│odnienia. W tym przypadku po kilkunastu dniach czynno╢µ cia│ka ┐≤│tego zanika, poziom hormon≤w spada i zaczyna siΩ miesi▒czka, a wiΩc nowy cykl.

Faza cia│ka ┐≤│tego trwa ok. 12-16 dni i jej d│ugo╢µ podlega bardzo ma│ym wahaniom u okre╢lonej kobiety.

Faza cia│ka ┐≤│tego w przypadku ci▒┐y

Do zap│odnienia mo┐e doj╢µ w czasie pierwszej doby po owulacji i je╢li tak siΩ sta│o, to po kilkudniowej wΩdr≤wce przez jajow≤d dziecko zagnie┐d┐a siΩ w ╢luz≤wce macicy. Do zagnie┐d┐enia siΩ oraz prawid│owego rozwoju ma│ego zarodka konieczne jest aby ╢luz≤wka macicy (endometrium) by│a odpowiednio rozwiniΩta, a wiΩc niezbΩdny jest progesteron. Aby nie dosz│o do spadku poziomu tego hormonu i skutkiem tego z│uszczenia siΩ ╢luz≤wki macicy (czyli miesi▒czki), dziecko wysy│a sygna│ ù hormon choriongenatotropinΩ, kt≤ry powoduje dalszy rozw≤j cia│ka ┐≤│tego i produkcjΩ przez nie progesteronu.

Naturalna regulacja poziomu hormon≤w

R≤wnowaga hormonalna kobiety opiera siΩ na uk│adzie sprzΩ┐e± zwrotnych miΩdzy przysadk▒ m≤zgow▒ a jajnikami. Hormony przysadki pobudzaj▒ jajniki do produkcji hormon≤w p│ciowych a wysokich poziom hormon≤w p│ciowych wywiera wp│yw hamuj▒cy na przysadkΩ.

W tym skomplikowanym systemie regulacji hormonalnej najwa┐niejsze dla nas s▒ dwa fakty:

owulacja jest powodowana przez nag│e zwiΩkszenie stΩ┐enia (,,pikö) lutropiny (hormon przysadki)
progesteron wywiera wp│yw hamuj▒cy na przysadkΩ i nie dopuszcza do piku lutropiny.

To w│a╢nie dlatego nie mo┐e doj╢µ do owulacji w fazie cia│ka ┐≤│tego, czyli wtedy, kiedy we krwi pojawia siΩ progesteron. Gdyby nie ten mechanizm, gdyby mog│o doj╢µ do powt≤rnej owulacji w fazie cia│ka ┐≤│tego, to kobieta mog│aby zachodziµ w ci▒┐Ω w kilkudniowych lub kilkutygodniowych odstΩpach i w efekcie urodziµ bli╝niaki lub trojaczki r≤┐ni▒ce siΩ wiekiem. U cz│owieka mechanizm hamowania przysadki przez progesteron skutecznie zabezpiecza przed tak▒ sytuacj▒ i w ca│ej literaturze medycznej nie znajdziemy ani jednego opisanego przypadku ci▒┐y, do kt≤rej dosz│o w fazie cia│ka ┐≤│tego.

Progesteron opr≤cz wp│ywu jaki wywiera na endometrium oraz zmiany wygl▒du ╢luzu szyjkowego powoduje wzrost podstawowej temperatury cia│a. W│a╢nie dlatego w metodach naturalnego planowania poczΩµ pomiar tej temperatury (podstawowej lub inaczej poprzebudzeniowej) ma zasadnicze znaczenie. R≤wnie wa┐na jest obserwacja ╢luzu, kt≤rego wygl▒d zale┐y od poziomu estrogen≤w we krwi. Metoda R÷tzera s│u┐y do tego aby dok│adnie okre╢liµ, jaki wzrost temperatury mo┐emy uznaµ za spowodowany progesteronem oraz, na tej podstawie, oddzieliµ dni niep│odne od p│odnych.

RozpoczΩcie kolejnego cyklu

Je┐eli nie dosz│o do zap│odnienia, to cia│ko ┐≤│te obumiera i poziom progesteronu spada, co powoduje z│uszczenie nab│onka macicy, a wiΩc miesi▒czkΩ. Pierwszy dzie± miesi▒czki jest dniem nowego cyklu. Bywaj▒ jednak sytuacje, ┐e nie obserwujemy krwawienia (np. na skutek os│abienia organizmu) choµ dosz│o do spadku poziomu progesteronu. Wtedy obni┐enie temperatury sygnalizuje nam rozpoczΩcie nowego cyklu.

MW 1999