Szybowiec wyczynowy SZD-8 "Jask≤│ka"
Historia:
istoria powstania "Jask≤│ki" zaczyna siΩ 7 lutego 1950 roku, tego bowiem dnia w Szybowcowym
Zak│adzie Do╢wiadczalnym odby│a siΩ konferencja w kt≤rej udzia│ wziΩli in┐ynierowie i najlepsi
polscy piloci wyczynowi, a kt≤ra miala na celu okre╢lenie za│o┐e± i warunk≤w technicznych
dotycz▒cych budowy nowego jedno i dwu-miejscowego szybowca wyczynowego. Efektem tej narady by│o
powstanie "Bociana" i w│a╢nie "Jask≤│ki". Kierownictwo zespo│u konstrukcyjnego opracowuj▒cego nowy szybowiec obj▒│ mgr in┐. Tadeusz Kostia. Zak│adano ┐e "Jask≤│ka",
opr≤cz prΩdko╢ciowych przelot≤w, bΩdze mogla "krΩciµ" pe│n▒ akrobacjΩ, oraz wykonywaµ loty w chmurach, co wymaga│o ju┐ na etapie prac projektowych uwzglΩdnienia odpowiednich w│a╢ciwo╢ci
pilota┐owych. W nowej konstrukcji zastosowano szereg awangardowych rozwi▒za±: klapolotki wychylaj▒ce siΩ o po│owΩ warto╢ci wychylenia klap, nastawny w locie napinacz pas≤w pilota,
przestawiane w locie peda│y, sprΩ┐ynowy trymer steru wysoko╢ci, kompensator naci▒gu linek sterowych w niskich temperaturach, schowane w obrys uchwyty eksploatacyjne, sprzΩ┐ony z hamulcami
aerodynamicznymi hamulec k≤lka. Prototyp SP-1222 (nr fabr. 071) zbudowano w warsztacie w Bia│ej, a jego oblot wykonal w dniu 21.09.1951 r. pilot do╢wiadczalny Adam Zientek. W trakcie pr≤b
fabrycznych okaza│o siΩ, ┐e nowatorskie rozwi▒zania w wielu wypadkach nie sprawdzi│y siΩ: zacina│y siΩ przestawiane peda│y, napinacz pas≤w i odsuwana limuzyna, bardzo nieporΩczne by│o pokrΩt│o
przestawiania klap, napΩdy ster≤w mia│y zbyt ma│▒ sztywno╢µ, a ponadto szybowiec mia│ za ma│▒ sterowno╢µ poprzeczn▒, p│aski charakter korkoci▒gu oraz nieprzyjemnie "bucza│" na skutek zaburze±
w op│ywie kad│uba za kabin▒. W jednym z lot≤w na pr≤by korkoci▒gowe si│y w uk│adzie sterowania by│y tak du┐e, ┐e Adam Zientek odkszta│ci│ o 300 rurΩ sterownicy, tak ┐e w locie prostym dr▒┐ek
dotyka│ burty, co nieomal nie doprowadzi│o do skoku. Poniewa┐ usterki te dyskwalifikowa│y szybowiec, po wykonaniu przez in┐. Nowakowskiego teoretycznych analiz korkoci▒gowych przebudowano
prototyp (zmieniaj▒c jego oznaczenie na SZD-8-2) wydlu┐aj▒c kad│ub, powiΩkszaj▒c usterzenia oraz zmieniaj▒c liniΩ podzia│u statecznik-ster. Tak poprawiony prototyp A. Zientek oblata│ 16.03.1952 r.
stwierdzaj▒c znaczn▒ poprawΩ w│a╢ciwo╢ci pilota┐owych. Uko±czony w miΩdzyczasie drugi prototyp (SP-1223) mia│ ju┐ wprowadzone niezbΩdne zmiany: wiΩksz▒ lotkΩ o zmienionym obrysie,
przekonstruowane napΩdy (niezale┐nie napΩdzane lotki i klapy), zmieniony kszta│t kad│uba za limuzyn▒ (co wyeliminowa│o uci▒┐liwe "buczenie"), zrezygnowano z termicznego kompensatora naci▒gu
linek, oraz zmieniono mechanizm zamykania limuzyny. Jego oblot wykonano 3.12.1951. Po zako±czeniu pr≤b fabrycznych dostosowano dokumentacjΩ do potrzeb produkcji seryjnej, wprowadzaj▒c do
produkcji ostatecznie dopracowan▒ wersjΩ oznaczon▒ SZD-8bis "Jask≤│ka", kt≤rej pierwszy egzemplarz (SP-1305) oblata│ A. Zientek 24.12.1952 r. Od prototyp≤w r≤┐ni│a siΩ ona poprawionym
kszta│tem kad│uba za limuzyn▒, w przej╢ciu skrzy│do-kad│ub, oraz "nosa", jednop│ytowymi (zamiast dwup│ytowych) hamulcami aerodynamicznymi, now▒ konstrukcj▒ limuzyny, przekonstruowanymi okuciami
skrzyde│, czΩ╢ciowo chowanym podwoziem, i now▒ sterownic▒. Wyprodukowana seria 30 egzemplarzy nie pokry│a nawet krajowego zapotrzebowania na szybowiec, a wobec licznych zam≤wie± z zagranicy
wprowadzono do produkcji po kolejnych zmianach konstrukcyjnych (wzmocnienie napΩd≤w ster≤w, podwozia, nowa poza tylna, poprawiony obrys usterzenia poziomego) wersjΩ SZD-8bis E. SeriΩ 30
sztuk uko±czono wiosn▒ 1954 r, a jej debiut zawodniczy mia│ miejsce na MiΩdzynarodowych Zawodach Szybowcowych w Lesznie latem 1954 r. Do╢wiadczenia zawodnicze i wprowadzenie do regulamin≤w
zawod≤w konkurencji szybko╢ciowych wymog│y na konstruktorach umo┐liwienie zmiany obci▒┐enia powierzchni w locie. W przebudowanej seryjnej "Jask≤│ce E" SP-1529 zamontowano w
skrzyd│ach zbiorniki balastowe o pojemno╢ci 95 l, z mo┐liwo╢ci▒ opr≤┐nienia ich w powietrzu w czasie 2,5 minuty. Po zako±czeniu pr≤b eksploatacyjnych i rozwi▒zaniu problem≤w zwi▒zanych ze
szczelno╢ci▒ instalacji balastowej, SZD opu╢ci│a seria nowych szybowc≤w oznaczonych SZD-8bis Z (zawodnicza) w kt≤rej wprowadzono kolejne ulepszenia: wzmocnione podwozie, sztywniejsze napΩdy
ster≤w, nastawne w locie peda│y, oraz poprawiony kszta│t przedniej czΩ╢ci kad│uba likwiduj▒cy za│amanie linii na krawΩdzi limuzyny. Du┐a popularno╢µ szybowca w kraju i sta│e zwiΩkszenie
zam≤wie±, tak┐e zagranicznych, zaowocowa│y opracowaniem kolejnych wersji rozwojowych szybowca. I tak powstaly kolejno:
SZD-8bis III - budowana w oparciu o dokumentacjΩ wersji E i Z ze wzmocnionym podwoziem, metalow▒ p│oz▒ tyln▒ i krajowymi │o┐yskami w napΩdach.
SZD-8bis O - z tablic▒ przyrz▒d≤w nowego kszta│tu, now▒ aparatur▒ tlenow▒ KP-14, starannie wyko±czona wykonana by│a w ca│o╢ci na eksport.
SZD-8ter Z - z metalowymi hamulcami aerodynamicznymi, now▒ tablic▒ przyrz▒d≤w, zmienionym napΩdem zawor≤w spustowych wody, zastosowano laminat na pokryciach nierozwijalnych.
SZD-8ter ZO - bez zbiornik≤w balastowych i bez zapadki blokuj▒cej podwozie.
Nie dosz│o do realizacji projektu "Jask≤│ki K" ze skrzyd│em bez klap, ta±szej wersji szybowca. Na bazie "Jask≤│ki" opracowano kilka pokrewnych konstrukcji: SZD-14X "Jask≤lka M" w kt≤rej zastosowano usterzenie motylkowe. Pomys│ zrealizowano przebudowuj▒c drugi prototyp SZD-8-2 SP-1223, a jego oblot we wrze╢niu 1951 r. wykona│ Adam Dziurzy±ski. Na skutek du┐ych si│ skrΩcaj▒cych w jednym z lot≤w mia│o miejsce ukrΩcenie w locie ogona z usterzeniem, i tylko doskona│e opanowanie pilota┐u i zimna krew pilota uratowa│y szybowiec. Drug▒ konstrukcj▒ eksperymentaln▒ zbudowan▒ na bazie "Jask≤│ki" by│ SZD-11 "Albatros". Wykorzystuj▒c kad│ub seryjnej "Jask≤│ki", zaprojektowano nowe skrzyd│a o rozpiΩto╢ci 18 m i wiΩksze usterzenie wysoko╢ci o powierzchni 2 m2. Prototyp "Albatrosa" oblata│ Tadeusz G≤ra w pa╝dzierniku 1954 r. Mimo dobrych osi▒g≤w nie wdro┐ono jednak "Albatrosa" do produkcji seryjnej. Ostatni▒ w licznej rodzinie "Jask≤│ek" by│a SZD-17X "Jask≤│ka L" zwana potocznie Laminark▒, a oblatana przez A. Zientka 9.03.1956 r. By│ to szybowiec zawodniczy przeznaczony dla kadry narodowej do lot≤w rekordowych i startu w Mistrzostwach ªwiata. Zbudowana w 4 egzemplarzach Laminarka (SP-1504 do SP-1507) mia│a usterzenie motylkowe, aluminiowe zbiorniki balastowe o pojemno╢ci │▒cznej 120 litr≤w, chowane czΩ╢ciowo podwozie, skrzyd│a o profilu laminarnym (st▒d nazwa) now▒ tablicΩ przyrz▒d≤w i hamulce aerodynamiczne, by│a tak┐e wyposa┐ona w instalacjΩ tlenow▒ i radiow▒. Na "Jask≤│kach" nasi piloci zanotowali szereg rekord≤w miΩdzynarodowych: prΩdko╢µ 80,5 km/h na tr≤jk▒cie 100 km (D. Zachara), 67 km/h na tr≤jk▒cie 200 km (M. Czmiel-Paszyc), docel-powr≤t 341,9 km (P. Majewska), docel-powr≤t 536 km (L. Misiek), docel 565 km (P. Majewska). ProdukcjΩ "Jask≤│ki" zako±czono pod koniec lat 50-tych, spor▒ czΩ╢µ produkcji wyeksportowano do 10 kraj≤w ╢wiata.
Konstrukcja (wersja ZO): Jednomiejscowy szybowiec wyczynowy o konstrukcji drewnianej, z czΩ╢ciowo chowanym podwoziem i klasycznym usterzeniem. Kad│ub o przekroju eliptycznym, konstrukcji p≤│skorupowej z pokryciem sklejkowym, i nierozwijalnymi elementami pokryµ krytymi laminatem poliestrowym (przej╢cie skrzyd│o-kad│ub, prz≤d kad│uba). Podwozie z ko│em 300x125 zawieszone na wleczonym wahaczu, p│oza tylna metalowa z gumowym amortyzatorem kr▒┐kowym. Limuzyna dwuczΩ╢ciowa, przednia cze╢µ wykonana jako sta│y wiatrochron i tylna, odsuwana do ty│u. Skrzyd│o dwudzielne o obrysie trapezowym, jednod╝wigarowe, kryte w calo╢ci sklejk▒. Lotka dzielona zawieszona w piΩciu punktach, napΩdzana w dw≤ch. Hamulce aerodynamiczne p│ytowe, wysuwane na g≤rnej i dolnej powierzchni, sprzΩ┐one z hamulcem ko│a. NapΩdy w skrzydle popychaczowe. Usterzenie klasyczne, w uk│adzie dolnokrzy┐owym. Stery wysoko╢ci i kierunku kryte p│≤tnem, stateczniki sklejk▒, z wywa┐eniem aerodynamicznym, napΩdy linkowe. Wyposa┐enie to prΩdko╢ciomierz, wysoko╢ciomierz, wariometr o zakresie 5m/s, wariometr o zakresie 15 m/s, zakrΩtomierz, chylomierz podlu┐ny oraz busola. Szybowiec przystosowany do zabudowy aparatury tlenowej, wyposa┐ony w ╢wiat│a pozycyjne do lot≤w nocnych. Zaczep do lot≤w holowanych.
Malowanie: Prototyp malowany na kolor czerwony z bia│ymi znakami rejestracyjnymi i ┐≤│tym pasem na usterzeniu kierunku szeroko╢ci 15 cm. Seryjne szybowce malowano emaliami nitro na kolor kremowy. Kolor granatowy: pas biegn▒c obustronnie wzd│u┐ kad│uba, blaszane listwy na limuzynach i wiatrochronie, stylizowana sylwetka jask≤│ki w locie pod kabin▒ i napis SZD-8ter ZO na g≤rnej czΩ╢ci statecznika kierunku. Znaki rejestracyjne koloru czarnego: w po│owie odlego╢ci miΩdzy skrzyd│em a usterzeniem oraz na dolnej powierzchni lewego skrzyd│a litery S P - a na prawej pozosta│a czΩ╢µ znak≤w, na g≤rnej powierzchni znaki w ca│o╢ci na prawym skrzydle.
 
 
|
mog▒ byµ powielane bez zgody autor≤w. Wszystkie ilustracje wykorzystano wy│▒cznie w
celach informacyjnych. Wszelkie prawa autorskie pozostaj▒ u ich w│a╢cicieli.