Szybowiec wysokowyczynowy SZD-55 "Promyk"
Historia:
SZD-55 to szybowiec kt≤ry jest nie tylko doskona│ym szybowcem
zawodniczym, ale tak┐e jest po prostu piΩkny. Niespotykany nigdzie
wcze╢niej p≤│eliptyczny obrys skrzyd│a nadaje mu
charakterystyczn▒ sylwetkΩ powoduj▒c▒ ┐e szybowiec ma w sobie to
"co╢", zdobywaj▒ce mu uznanie u pilot≤w ca│ego ╢wiata.
Pomys│odawc▒ tego bardzo udanego dziecka Zak│ad≤w Szybowcowych
by│ mgr in┐. Tadeusz úabuµ. Starzej▒ca siΩ konstrukcja Jantara
Standard 3 i jego pochodnych spowodowa│a konieczno╢µ opracowania jego
nastΩpcy. Od po│owy lat osiemdziesi▒tych najlepszym szybowcem
zawodniczym w klasie standard by│ bezsprzecznie niemiecki Discus.
Doskona│e osi▒gi zawdziΩcza│ on m.in niecodziennemu skrzyd│u o
obrysie potr≤jnego trapezu. Logicznym by│o wiΩc przyjΩcie zbli┐onej
koncepcji zastosowania takiego obrysu w nowej konstrukcji. Poniewa┐
polskie szybowce zawsze charakteryzowa│a elegancja i nowatorskie
rozwi▒zania (czego przyk│adem by│a np. Foka, w kt≤rej po raz
pierwszy na ╢wiecie "po│o┐ono" pilota) zastosowano rozwi▒zanie
id▒ce du┐o dalej: bardzo trudny technologicznie ale niemal idealny
ze wzglΩdu na aerodynamikΩ eliptyczny obrys krawΩdzi natarcia
skrzyd│a. DokumentacjΩ szybowca opracowano w roku 1987, a
prototypy o numerach fabrycznych X-144 (SP-P501) i X-145
(SP-P502) oblata│ 15.08.1988 i 3.01.1989 roku January Roman.
Mimo ogromnych trudno╢ci z uzyskaniem najnowocze╢niejszych
materia│≤w (tkanin wΩglowych, kevlaru) i konieczno╢ci zastosowania
laminat≤w szklano-epoksydowych uda│o siΩ uzyskaµ szybowiec o
masie w│asnej nieznacznie przekraczaj▒cej 200 kg. Sam Klaus
Holighaus, jeden z najznakomitszych konstruktor≤w szybowc≤w (m.in
rodziny Nimbus≤w i Discusa) stwierdzi│, ┐e je┐eli przy
zastosowaniu tkanin z w│≤kien szklanych Bielsko uzyska│o masΩ
ni┐sz▒ ni┐ w szybowcach w konstrukcji kt≤rych u┐yto w│≤kien
wΩglowych i kevlaru to oznacza, ┐e opracowano jak▒╢ now▒
technologiΩ.Szybko posuwaj▒ce siΩ pr≤by nowej konstrukcji zako±czono uzyskaniem w lutym 1989 roku polskiego certyfikatu. Szybowiec mia│ otwart▒ drogΩ do kariery zawodniczej, i potwierdzi│ swoj▒ klasΩ, gdy Tomasz Rubaj wygra│ na nim Mistrzostwa Europy Junior≤w w we Francji i Szwecji, Janusz Centka zwyciΩ┐y│ w Mistrzostwach Pa±stw Socjalistycznych, a Janusz Trzeciak wywalczy│ tytu│ wicemistrza ╢wiata, gdzie ich przeciwnikami byli doskonali piloci lataj▒cy na LS-ach i Discusach. Doskona│e osi▒gi szybowca potwierdzi│y testy ameryka±skiej Richard Johnson Flight Test kt≤ra oceni│a go jako pretendenta do miana najlepszego szybowca ╢wiata. Startuj▒cy na Promyku (pierwszy prototyp SP-3502) w MPS "z marszu" Janusz Centka oceni│ szybowiec jako bardzo udany i wygodny: dobrze wentylowana kabina, │atwy i szybki spust balastu wodnego, skuteczne (mimo ┐e tylko na g≤rnej powierzchni skrzyde│) hamulce aerodynamiczne, przemy╢lana pod wzglΩdem ergonomii kabina i znakomite osi▒gi mimo ogranicze± fabrycznych (szybowiec w trakcie pr≤b pa±stwowych). Do╢µ dziwn▒ spraw▒ jest nazwa szybowca: w Polsce wsr≤d pilot≤w jest znany jako Promyk (byµ mo┐e dlatego, ┐e by│ promykiem nadziei na odzyskanie przez polskie szybownictwo utraconego prymatu na miΩdzynarodowej arenie), natomiast producent od┐egnywa│ siΩ od tej sympatycznej w ko±cu nazwy, lansuj▒c trochΩ na si│Ω "techniczn▒" i nic nie m≤wi▒c▒ nazwΩ SZD-55. Polscy piloci nie mieli jednak szczΩ╢cia do nastΩpnych start≤w na tym szybowcu: przed mistrzostwami w Wiener Neustadt, na skutek zastrze┐e± techniczno-eksploatacyjnych Aeroklubu Polskiego oraz wysokich op│at ┐▒danych za udostΩpnienie szybowc≤w przez PDPSz Bielsko nasza reprezentacja zrezygnowa│a z Promyk≤w, startuj▒c na szybowcach wypo┐yczonych w Austrii. Bielskie Zak│ady Szybowcowe udostΩpni│y za╢ SZD-55 bezp│atnie Bu│garom, nie chc▒c traciµ okazji do prezentacji nowego szybowca przed ╢wiatow▒ elit▒ pilot≤w. Po raz pierwszy antyreklama mia│a byµ d╝wigni▒ handlu...
W trakcie produkcji wprowadzono w konstrukcji wiele zmian i ulepsze±. Ostatnia produkowana przed upadkiem Zak│ad≤w Szybowcowych wersja SZD-51-1 XM r≤┐ni│a siΩ od pierwszych Promyk≤w m.in. amortyzowanym podwoziem, uszczelnionymi wszystkimi szczelinami pomiΩdzy sterami a statecznikami, zmienionym prowadzeniem popychaczy napΩdu ster≤w.
W Polsce u┐ytkowano cztery Promyki, ktore stanowi│y do roku 2000 sprzΩt zawodniczy szybowcowej Kadry Narodowej bazuj▒cy w Centrum Szybowcowym w Lesznie. W po│owie roku 2000 zosta│y one wystawione na sprzeda┐, a uzyskane w ten spos≤b ╢rodki zamierzano przeznaczyµ na zakup szybowc≤w zawodniczych najnowszej generacji. Jeden z Promykow (D-9055) zosta│ odkupiony od niemieckiego szybownika przez Krzysztofa úuniewskiego z Olsztyna, i obecnie lata on w olszty±skim Aeroklubie. W latach 1988-1999 wyprodukowano 107 szybowc≤w z czego 103 wyeksportowano.
Konstrukcja: SZD-55 "Promyk" to jednomiejscowy, wysokowyczynowy szybowiec klasy standard w uk│adzie ╢redniop│ata z usterzeniem T, wykonany z laminatu szklano-epoksydowego. Skrzyd│o dwudzielne, o charakterystycznym p≤│eliptycznym obrysie krawΩdzi natarcia i prostym sp│ywie, o profilu NN-27 opracowanym na Politechnice Warszawskiej. Konstrukcja jednod╝wigarowa z przek│adkowym pokryciem. D╝wigar dwuteowy ze ╢ciank▒ z litego laminatu. Po│▒czenie skrzyde│ wid│owe z dwoma poziomymi sworzniami spinaj▒cymi, po│▒czenie z kad│ubem na czterech czopach ustalaj▒cych. Hamulce aerodynamiczne dwup│ytowe tylko na g≤rnej powierzchni skrzyd│a. Kad│ub skorupowy, w strefie kabiny specjalnie ukszta│towana miska siedzeniowa chroni▒ca pilota w przypadku uszkodzenia przedniej czΩ╢ci kad│uba. Peda│y przestawiane w locie, regulowane oparcie umo┐liwiaj▒ce wygodne u│o┐enie pilot≤w o wzro╢cie do 190 cm. Limuzyna jednoczΩ╢ciowa, otwierana w g≤rΩ, do przodu wraz z os│on▒ tablicy przyrz▒d≤w, odrzucana awaryjnie w locie. Zaczep typu TOST, lub SZD III A 56 zabudowany na goleniu podwozia, chowany wraz z nim. Podwozie g│≤wne z ko│em 350x135, chowane do szczelnej komory z hamulcem tarczowym, ogonowe 200x50 z mo┐liwo╢ci▒ wymiany na gumow▒ p│ozΩ. Uk│ady sterowania popychaczowe (za wyj▒tkiem linkowego napΩdu steru kierunku), sprzΩgane automatycznie przy monta┐u szybowca. Instalacja balastowa trzyzbiornikowa: dwa w skrzydle o pojemno╢ci 2x95 litr≤w i jeden 10 litrowy w stateczniku kierunku.
 
|
mog▒ byµ powielane bez zgody autor≤w. Wszystkie ilustracje wykorzystano wy│▒cznie w
celach informacyjnych. Wszelkie prawa autorskie pozostaj▒ u ich w│a╢cicieli.